Full text of "C. G. Zorgdragers Bloyende Opkomst der Aloude en Hedendaagsche Groenlandsche Visschery"

See other formats

♦

V»

• •

. i

■

. t

•V

♦

• •

\ !

BLOEYENDE OPKOMST

/ (

* ' ’ - * ‘ _ *ï

Der Aloude en Hedendaagfche

GROENLANDSCHE

1RKLAAR1N G:

VAN DE

TY TEL FR IN T.

2^ee, Lucht en Aarde door een fchoone Vrou verheelt,

Op ’t kundigfte afgerecht op fixe Zeekompaflen,

En Weereltlfreeken, en ’t Gefternt der Noorder Affen,

Zit op den voorgront met een’ glans die ieder ftreelt.

•

pe Tydt, die ’t al vernielt, en alles weet t’ontdekken,

Schuift ’t kleedt der onkunde op, en toont haar vrank en vry.
De lang verhoolene Groenlantfche Viflchery,

Om door dat klaar gezicht haar aandacht op te wekken.

Harpoen en Lyn en Lens, haar wapenen en kracht,

Om fier den Walvifch in het pekel te verbaazen,.

En hem en bloet en ziel ten neusgaate uit te- blaazen,

Staan hier, als dienaars van haar Godtheit, op de wacht..

i ■- ^ I . ^ _i. - A-

De-Faam, gewoon den lof der braaven te trompetten,.

Bazuint der Schryvren roem, en kroont hun heerlyk werk,.
Met eeuwigen Laurier, den prys van ’t letterperk,

Waar op de volgende eeu haar toonen noch zal zetten.

De byfieraaden, hier en daar voor ’t oog gcmaalt,..
Verbeelden ftqffen die hier,braaf zyn uitgehaalt.

Ai B e r ï>

?f- Oitrns /nv: 'et </s/

KT/ ■c'P

V f

. ci

C: G: 20 RGDRAGERS

Bloeyende Opkomft der Aloude en Hedendaagfche

groenlandsche

V I S S C H E R Y.

Waar in met eene geoeffende ervaarenheit de geheeleom-
flag deezer Viflcherye befchreeven , en wat daar in
dient waargenomen, naaukeurig verhandelt wordt.

Uitgebreid

Met eene korte Hiftorifche Befchryving der Noordcre Geweften,
vüornamentlyk Groenlandt, Yslandt, Spitsbergen, Nova
Zembla , Jan Mayen Eilandt, de Straat Davis , en
al ’t aanmerklykfte in d’ Ontdekking deezer
Landen, en in de Viflchery voorgevallen.

Jï 5 et fcpboegtng ban b?

WA LVISCH VANGST,

ïn haare hoedanigheden, behandelingen, ’t Scheeps-

leeven en gedrag befchouwt.

DOOR

ABRAHAM MOUBACR

Verciert met naaukeurige, correcte en naar ’t leven geteeken-»
de nieuwe Kaarten en kundige Printverbeeldingen.

T’A M S T E R D A M.

JOAN NE S OOSTERW Y K,

Boekverkooper op den Dam ,1720.

•s.

* /

M * -

Aan de HEEREN

GECOMMITTEERDEN

Der Hollandfche

GROENLAND'SCHE

V I S S C H E R Y.

]ACOB NOORDHEY. - Wegens Rotterdam.

JAN van TARELINK.
ALBERT DOORNEKROON.
JAN BOTERPOT. - -

eORNELÏS DIRKSZ. THEWES.

Wegens Amstfr

dam.

( Hoorn.
Sardam.

JAN JACOBSZ. MOL. -
GORNELIS EENHOORN. -
GERRIT VIS. - - -

Wegens { Jisp.

^ de Ryp.
^Zaandyk.

Zeer l Vaarde en Veelgeelchte El e e r e n.

V • | te

u .„„, E Groenlandfche Vilfchery 5 clic men met
recht een Goudtmyn voor ons Landt noemen mag,
word U veelgeachte Heeren , hier op het nau-

keu-

O P D R A G T.

keurigfte met alle haare hoedanigheden befchreeven,
eerbiedig aangeboden $ 3 t is een nieuw Werk dat
van die nature nooit het ligt heeft gezien , behal-
ven een klein traótaatje of twee , vol beuzelachti¬
ge vertellingen. Maar C: G: Zorgdrager , een man
van groote ervaren heit in de Groenlandfche Vis-
fchery, hebbende lange Jaaren voor Commandeur
op Groenlandt gevaaren, geeven wy de eere als oor-
zaeke , dat dit Werk in de Waereldt is gekomen ,
overmits hy op alle zyne gedaane Reizen, met op¬
merking , heele nette aenteekeningen gehouden heb¬
bende , een ontwerp van deeze natuur hadde opge-
ftelt j het welk ons ter ooren gekomen, kreegen wy
door goede Vrienden gelegentheit het zelve te zien j
dies wy 5 t wel waardig vonden te drukken, om’erde
Waerelt dienft en vermaak mede te doen. Doch
zoo als het dien oprechten Man hadde befchreeven,
was het in geen order om het ter Drukperflfe te bren¬
gen , nademaal hy zyne aanteekeningen, hoewel ge¬
noeg naar waarheit uitgedrukt,by alle voorvallende ge-
legentheden,tot onderwys zyner Amptsgenooten had¬
de ter neergeftelt. Derhalven verzochten wy den Heer
A\ Moubach , onzen goeden Vriendt, dit Gelchrift eens
te doorloopen , als zynde een Man daer toe bekwaam ,
en wiens naam reeds door verfcheidene Werkjes be¬
kent is: welken Heer het zoo wel bevond, dat hy niet

al-

O P D R A G T.

alleen de gefchriften van onzen Vriendt Zorgdrager .
in zyn zaamenhang bragt, maer het Werk zelfs uit
den grondt heeft opgehaalt, beginnende van de eer-
fte ontdekkers dier Gevveften af, meteen aaneenfcha-
kcling tot onzen leeftyd toe ; hebbende de beginfe-
len uit oude Deen lelie als andere Kronyken en Ge-
fchriften , met veel moeiten opgeheldert. ïnsgelyks
hebben verfcheide Kooplieden en Liefhebbers, ons
mede veel dienft gedaan , welke ons niet alleen ter
hand fielden dat ons aen dit Werk ontbrak, om het
zyn volle beflag te doen hebben , maer daer en boven
begunfligden met fraaye orgineeleen naar’t leven ge-
teekende Kaarten dier Gevveften , dat ik derf zeggen,
diergelyke nette naaukeurige Kaarten van die na¬
tuur in de Waereldt niet zyn.

Deeze Bloeyende Opkomft der Aloude en Heden-
daagfche Groenlandlche Viffchery , een Werk met
moeiten en kollen voltrokken , en metKunflplaatcn
op het fierlykfte, dat zoo een Werk vereyft, dus in’t
l'gt gebragt : geeve ik my de cere zeer Waerde en
Veelgeachte Heeren aen U op te draagen , alsvvee-
zende de Hoofden , en door de Kooplieden van dien
Handel en by de Souverainen onzer Landen beves-
le Gecommitteerdens der Groenlandlche Vis-

Zeer Waerde en veelgeachte Heeren, gy Bellier-

* * ders

O P D R A G T.

ders der krachten van den Koophandel, die de fterk-
fte zenuw der vrygevochte Landen is, ik vleye my,
dat uwe Geachte Perzoonaadjes deezen Opdragt met
uwe goetkeuring zult begunftigen ; en ik bidde Godt,
dat hy uwe Perzoonen en Familiën wil zegenen,
dat hy uwe dagen, in zyne gunfte, wil rekken met
een gezonde ziel in een gezond lighaam, tot Gy naer
een vergenoegt leven de eeuwige Zaligheit voor het
tydelyke moogt verwilïelen:

Wy\ ik ben en blyve

Zeer Waerde en Veelgeachte Heer en.

Uwen ootmoedigen Dienaer

J. OOSTERWYK.

In myn Boekwinkel den
ndeFebruary, 17Z0,.

AAN

AAN DEN

LEZER.

Mmers zal ’er nooit doffe tot fchryven ontbreekcnj
wanneer men ’t eene afgehandelt heeft , doet ’er zich
weer wat anders op. Indien de lud tot fchryfarbeid ver¬
kleumen mogt, ’t waare een groot verlies den Letterbe-
minnaars toegebragt , zich verdeeken te zien van veele
nutbaarc en weetenswaardige zaaken , fchoon ze' wel juift niet
alle den dylentop van een byna ongenaakbaare gcleertheit be¬
reiken.

Wy onderneemeü dan,doch met verontfchuldiging over de ver-
meetelheit onzer penne , die zich zoo onbedreeven , dus verre in
Zee begeeven durft , mede een fchryfkoers te houden , is ’t niet
naar de juifte afmeeting van kundige lengte en breete in den Oce¬
aan van hooggelteegc deftigheit uit een wclbeblokt vernuft geboo-
ren , echter van den tongriem een weinig gefneeden, zal zy ’t
waagenj en wy vleyen ons, dat de wichtigheit der doffe, tot een
inflag van ons geweef gebruikt, indien’t web ergens gaapen mogt,
de gebrekkelykheit van ’t famenftelfel zal ltonnen opweegen , zoo
wy ’t geluk hebben deezen onzen arbeid in handen van belchei-
dentheit te geraaken.

Eerftelyk zal ons erachtens te letten liaan op ’t onderwerp, als me¬
de den aart en eigenlchap van dien; daar na, wat nut en voordeel
daar uit te trekken zy, zal met een toeleg van een grondig onder-
wys, op ervaarentheit deunende , rypelyk overlegt en aangewee-
zen worden.

Vinden we hier en daar den weg van onze verhandeling opge¬
dolven, en zien we ons weerdreeft door ’t Yzige Gewed , of be¬
paalt de noch onbekende en onbevaarbaare Geweden verder in te
dringen ? zullen we echter niet fchroomen , ons Borientaalfch en
Groenlandfch Wintergerecht, op zyn Hollandfch gedooft en ge-

**'z fchoo-

VOORREDE.

v * ' ■* * * \ 0 •

fchootelt , den befcheiden Lezer fmaaklyk voor te zetten •, en
fchoon, niet tegenftaande onze bekleumde hand naaulyks beitand
is 9 doof ’t ftremmen van den inkt haare pen te bellieren 3 noch¬
tans trachten we met.een waanloos begrip, dit gebrek voor te ko¬
men : u doch onder beding , dat men ’t alles t’eenemaat op den as
van oordeel en ervaarentheit draaye.

Zyn we dan elders tot in den grond en tot den bodem deezer
verhandelde ftöffe niet genoeg doorgedrongen ? ’t is niet onze on¬
kunde, maar’t wyffelend geval alleen te wyten , waar mede voor-
namentlyk deeze wetenfehap verzclt gaat,gelyk door onzenSchry-
ver, in zaaken van de Viflchery , met zyn redenerend onderwys
word getoont j en hoe zuiver een oordeel hier toe vereifcht word,
nochtans verdient het , dat het op den wetfteen van ervaarentheit
geilreeken zy. > -

Om des Schryvers gedachten over dit onderwerp hier nevens uit
tc drukken , zoo zegt hy : „ dat, nademaal de Groenlandfche
„ Viflchery te bedienen , veele Jaaren zyn Ampt en Handteering
5, is geweeft, hy zich oordeelde aan die kennis en wetenfehap des
3, te meer verfchuldigt te zyn , als of hy een ander handwerk had
5, gèoeffent , of een onverfchillig beroep had waargenomen ,
39 dat hy , behalven zyn eige ervaarnis in deeze Viflchery 5 naar
,9 veele zaaken:, by oude en ervaare Commandeurs heelt getracht
„ naar een grondig onderzoek , verfcheide DagregiAers , Hilto-
3, riën en Jaarboeken nageflagen , en bovenal met een naarftige
3, opmaking , alle merkwaardige voorvallen , zich zelven be-
,3 jegent , gaa geflagen en in zyn Jaarlykfche Dagteekeningen
3, op een byzondcre wyze aangeteekent , om alzoo' voor zich
99 zelven een goed begrip van eigen bedryf en verrichting t’ er»
,9 langen. • . ,

• „ Toen hy nu door dit zyn onderzoek gewaar werd , hoe ver-
93 dicht en beuzelachtig eenige Jaarboeken en Hiftoriën over dee-
5, ze ftoffe fchrëeven, zulks ’er in ’t minlt geen onderwys ter er-
39 yaarnis over deeze Viflchcry in ’t algemeen mee verzelt ging*
„• zoo dacht hem vreemd 5 in dit onderzoek noch nooit een vol-
5, kome befchryving, niet alleen van een doorkneed en kundig Ti-
99 ftorifchry ver, noch flechts van een oud en ervaaren Commandeur

' v> gevon-

VOORREDE.

„ gevonden te hebben, die getracht had, deeze voorname VifTche-
„ ry , eensdeels van fommige Jaarboeks feylen te zuiveren , en
„ voornamentlyk anderdeels , met zyne ervaarentheit eenige jon-
,, ge Commandeurs ten onderwys te dienen.

,, Men zou my ("vervolgt den Schryver) wel te gemoet voeren:
„ dat deeze VifTchery meer het geval onderheevig is , dan ’t be-
„ dryf der Boulieden , Hoveniers en Warmoeziers , of het wis-
,, kundig gedrag in d’ Arithmetica AJïronomie , Geometrie en an*
,, dere diergelyke behandelingen en kunden , dat door oeffening
,, kan geleert worden : in ’t eerde , door waarneeming van
,, zaaizoenen en tyden , en in ’t andere waar in de getallen en
,, aaneenverknochte regels met vrucht zyn waar te neemen }
„ maar met de Viflchcry is’t geenzins dus gedelt. Derhalven,
„ hoe ervaaren men zy, zal men ’t telkens daar in zeer toevallig
„ en veranderlyk vinden , zulks de ouden jaarlyks weder even-
„ wys gelyk de jonge Commandeurs t’huiskomen, konnende zich
,, even min naar een gedelde regel fchikken , dan aan anderen
,, eenig regelmaatig onderwys geeven, hangende alles van ’t ge-
„ luk en ’s hemels zege af.

„ Deeze voorwendfels hem niet onbewud, konden hem noch-
„ tans niet voldoen , om alleen op ’t bloot gezegde , volgens
,, de deur van ’t meede gros , deezen denter te volgen. Maar
,, overdenkende welk een Kapitaal hem onder zyn bedier werd
,, aanvertrouwt, dies trachtc hy zoo veel mogelyk een regelma-
5 , tig en goed begrip van zyn eige doening te bekomen , zon-
33 der evenwel hier door, ’s Hemels zege niet te wraaken , of
„ zyn gedrag aan ’t bloote menfchelyk vernuft te hechten, noch
„ er zich ook t’ eenemaal van t’ ontrekken : ’t bed handele men
,, naar zyn eige meening , even eens als in den Landbouw en
,, meer andere bedryven van dien aart , alhoewel ’er den groei
„ en wasdom voornamentlyk van ’s Hemels zege afhangt > noch-
„ tans zoo is het waarneemen der zaaizoenen, ’t ploegen , mes-
„ ten en meer andere bereidingen geenzins onnut , want de
„ menlchelyke piigt en te werkdelling van zyn vernuft , gaat
„ met die zege gepaart. Insgelyk is men gehouden zynen pligt
„ verdandiglyk en. getrouw in de W eetenfehap van de V iflchery

** 3 waar

VOORREDE.

,3 waar te neem en , dies men ’t onderwys niet t’ eenemaal moet.
,, 'verwerpen , maar wel toezien , dat men noch door onkunde,
„ noch door achteloos verzuim zynen pligt niet verwaarlooze,
„ en echter deeze achteloosheit geenen glimp geeve, noch onder
,3 ’s Hemels zege verbloeme.

„ Om nu deeze achteloozen hun verbloemd geweer uit de
„ hand te wringen , en de noch jonge en alle leergierige Com-
„ mandeurs met zyne ervaarentheit te dienen, is hy eindelyk te
„.raade geworden , dit zyn ontwerp , in verfcheide jaaren by
„ wyze van aanteekening , alleen voor zich zelven ontworpen,
,, aan een ieder meê te deelen , in vertrouwen , dat het allen
,, leerzuchtigen Commandeurs , Stuurlieden, Harpoeniers en an-
„ dere Bedienden ten nuttelyk gebruik zal dienen j en met dee-
„ ze verwachting , dat het den ouden en ervaaren Comman-
,3 deurs niet fchaadcn zal, maar hen aanleiding geeven, om de
„ gebreken te helpen verbeeteren : als vindende nu reeds een
3, fchets , op welkers fpoor een volkome Befchryving op te maaken
3, zy , deeze alom beruchte Viflchery genoegzaam waardig.

„ Gelykerwys men dan veel nut uit de Arithmetica voor den
„ Koophandel weet te trekken , als ook uit de Wiskunil ver-
„ fcheide Mathematifche Weetenfchappen , die volgens de kunft
„ der Zeevaart den Stuurlieden niet weinig ten dienlt zyn j zoo
,, is hier uit blykbaar, dat zodanige Mededeelders deezer wee-
„ fchappen , een loflyk werk hebben verricht , hunne gaaven
„ voor ’t gemeene welzyn opoflrerende. Maar wat onze Vis-
„ fchery aangaat , is ’t nochtans kennelyk genoeg, dat ’er in
„ een welgeoeftende kennis door ’t wel handhaven der Viflchery
„ zodanig een voordeel fteekt , zulks ’er veel menfehen deel in
„ hebben voornamentlyk die van de Schecpsbotnvery bellaan ■,
„ Uitreeders van Schepen j Leveraars van Leeftocht en Scheeps-
„ behoeften ■, Vervaardigers van Gereedfchappen tot de Wa!»
„ vifchvapgft i Traan- en Baardekopersj Arbeiders, Sjouwers,
„ Schuitevoerders, en wat meer is : een groot getal Comman-
„ deurs , Harpoeniers en andere Scheepsbedienden en Matroozen,
„ die jaarlyks hun gewin op de Neering deezer Viflchery zoeken
„ en voor een groot gedeelte daar uit beftaan.

„ Dee-

VOORREDE.

„ Dceze_ redenen overweegende, vond hy zich bewoogen , zyn
,, ontwerp ten dien einde op te maaken , zulks ’er een ander op-
,, merkend oeffenaar eenig genot van te verwachten hadde.

Dus mogt nu deeze vrucht wel niet geheel vruchteloos we¬
zen , naardien den toeleg alleen tot ondcrwys is aangelegt , en
ook om te dienen, waar voor men zich te wachten heeft. Dies
loopt dan het verlangen, om onzen Landaart dienlt te doen, zy-
nen draf, nademaal wy ons verbeelden, dat d’ervaarnis, de beite
SchoolmeefterefTe, te beeter fehoolgeld aan hun verdienen zal ; en
zulks te meer : vermits ’er den rook uit voort komt, waar van
der Kooplieden Schouw kan rooken. Hierom is ’t , dat wy gc-
neegen waren , om dit werk , alhoewel in zich zelven , de Vis-
fchery alleen raakende, genoeg voldongen , met verfcheide keur-
lyke zaaklykheden te verryken , vervattende in zich een Hifto-
rifche Befchryving van alle decze Noordere Geweften , gemeen-
lyk onder den naam van Groenlandt bekent ; en om hier toe te
geraaken , vertoonen we vooraf , inleidingsgewyze , een fchets
van alle de Kuft- en Landtontdekkers , zoo federt eenige eeuwen
zich in dien hachlyken arbeid hebben afgeflooft. Nadat wy dan
ter onderzoek van eenige Oud- en Nieuw - Groenlandfche Hifta-
riën en zaaklykheden van een keurlyk gewicht getreeden zyn;
wenden wy ’t naar Yslandt, welkers aloude gedenkeniflen worden
opgeüagen en ontvouwt , en zoo veel mogelyk allen bygeloof
voordachtelyk ter zyden gefchoofen: w T ant wy vervaaren ons nooit
voor den ftem der fchimmcn , vermits der Geeften gewoonte is,
niet dan binnens monds te prevelen , welker praatjes wy luttel
achten , en daarom niet naa vertellen , gedachtig , dat ’er niet
weinig toe hoort, Lieden van onzen Landaart by den neus om te
leiden , wanneer ze oogen in den nek hebben. Dus hebben wc
ons dan zoo veel mogelyk door de verwarring van een mengel¬
moes deezer Borientaalfche of Noordfehe Gebeurteniflen gered,
en ’t hinken onzer pejme, door Schryvers doordringende van oor¬
deel doen ftcevigen , fchoon wy niet ang voor den arbeid en ’t
Hoofdbreeken waren. Ook hebben we den Beminnaars van B oek -
oeffening ten dienft , zoo nu en dan waar ’t pas gaf, eenige aan-
merkelyke zaakeri met verfcheide keurlyke ftoffen verzelt , als.

bloem-

VOO RREDE.

bloemfchakeerfels tuflchen beiden in gelaft , hunne opmerking wel
waardig.

Naa de verhandeling van Yslandt , ftevenen wy ’t naar het van
ouds zeer Vifchryke Spitsbergen 5 Vifchryk zeggen we , nademaal
’t ’er eertyds voor de Viflchery zoo wonder wei Haagde , dat men
maar Hechts Schepen derwaart uit te rullen had , wilde men die
vol en zoet met eene fchoone laading van fmeerige , doch echter
goed voordeel opbrengende traanftofte , binnen vier Maanden de
Maas en ’t Y weder zien opzeilen. Sedert d’ontdekking van dit
Eiland , heeft ’er vervolgens de Groenlandfche Viflchery haaren
aanvang genomen , en met een gezeegenden voortgang , jaarlyks
fchatten den Vaderlande toegebragt, waar door de Reedery krach¬
tig gellyft, onderling een welgeordende Maatfchappy aanging,die
nochtans door beurtwifleling der Waereldlyke onzeekerheden al-
lenks wederom gezwakt en geen kleine naapering onderheevig
werd , tot men eindelyk alle haare koftbaare toebereidfelen , in
ditguure Geweft geftigt, met de loop - en koersverandering der
Vifl'chen , door ’t greetig vervolgen veroorzaakt , wederom
Hoopte. •

YZelfde lot viel mede de Viflchery aan Jan Mayen Eiland te beurt
daar ’t anders niet min Vifchryk dan te Spitsbergen was , waar
door men toen genoodzaakt werd , de Zeeviflchery voor eerfl
ter hand te neemen , en vervolgens zich in ’t Ys te waagen ,
te vooren meer dan de Ciciliaanfche Charybdis en Scylla ge-
fchouwt.

Hoe deezc Ysviflchery hedendaags noch in zwang gaat en beft
dient waargenomen , toont onzen Schryver doorgaans vernufte-
lyk , wanneer hy zyne redencering met d’ ervaarentheit gepaart,
dus ondcrwysgeerig voorllelt, dat alleen een naaukeurige acht-
geeving veel vermag , om de zwaarigheden die zich fomtyds in
de Viflchery opdoen , uit den weg te ruimen j want zich alleen
maar op het ipoorloos geval vertrouwende , zullen ’er telkens
zodanige onverwachte wederwaardigheden zich opdoen , dat men
naauwlyks weet hoe zich in deeze ongelegentheden te redden, en
zyne Zaaken ten beften van de Reedery aan te leggen. Word
men dan allenks door een geduurige oplettentheit ervaarender,

VOORREDE.

zal deeze ervaarnis vecltyds in diergelyke ongelegentheden won¬
der wel te pas komen.

Naardien nu den Schryver voornamentlyk zich daar op toege-
legt heeft, deeze beruchte Viflchery met zyn ontwerp , uit een
lange achtgeeving gebooren , gelykerwys met zodanig een yver
te dienen 3 als hy die by zyne noch frifle en jeugdiger Jaarcn in
Perfoon als Commandeur getrouwelyk gedient had 5 zoo vonden
we ons deswegen ingewikkelt , dit zyn ontwerp , op zyn Zee-
mans opgeftelt , als zich ’t belt op zyne gewoone Handteering ver-
ftaande , waar in wy hem verre boven ’t gemeene bereik van an¬
deren zyns gelyken geoeffent gevonden hebben , doorgaans we¬
gens den trant van zyne fchryfaart wat te verftellen, zonder noch¬
tans in ’t minlt de zin van zyne gedachten te quetfen want woor¬
den zyn zwaaibaar, doch de zin moet pal ftaan, nademaal ze geen
vreemde uitlegging veelen wil 5 dat dan al vry wat moeiten in
had : naardien zyne redeneeringen vraag - en antwoords gewyze
waren ingeftelt , die wy noodzaaklyk op een andere leeft fchoei-
jen moeiten , om al ’t zaakelyke in een aaneenfchakelende reden¬
voering over te brengen, nadcmaal het bellek, zoo als ’t door on¬
zen Shryver ontworpen lag , ons in die geftaltc niet dienen kon,
vermits ’er een gantfeh ander maakfel uit ftond gebooren re wor¬
den. Dies worftelde in ’t overleg de rede, volgens onze keur, met
de verkoore zinlykheit en ichikking , tot ’er eindelyk deeze onze
verhandeling uit ontfprooten is , die wy nu onder den Ty tel van
Bloeyende Opkomst derAloude en Hedendaagsche Groen-
landsche V isschery onzen Landsgenooten mededcelen: een
werk, voonamentlyk de Groenlandfche Viflchery behelzende, welker
1 toffe niet alleen nieuw is, en nooit te vooren befchreeven, maar ook
vooi bedachtelyk naar waarheit zodanig ingeftelt, dat’er in ’t minft
geene verdichte en beuzelachtige zaaken noch opgepronkte zwetfe-
ryen mede vermengt zyn.

Gebruik dan des Schryvers en onzen Arbeid ten nutte, ’t zydiein
opvolging van eigen oeffening in zyn beroep tendienfte van de Vis-
fchery word aangelegt, ’t zy dat zich eenige Belanghebbers daar in be¬
voordeelt vinden \ behalvcn dat Beminnaars der Letteren, zoo wy ons
verbeelden, in’t leezen van deeze Verhandeling, nooit van dien aart

* * * hen

VOORREDE.

hen voorgekomen, mede zich vergenoegen zullen: ten wiens dienftc
voornamentlyk, wy achter deeze afhandeling, ons door den Schryver
cn een voornaam Liefhebber de ftoffe daar toe ter hand geftclt, noch
een nagerechtje te voorfchyn brengen , zodanig befauft en toebe¬
reid , dat het hen den weetluft niet ontfmaakelyk verzadigen zal,
vermits men ’er een volkome bericht van d’ uitrufting ter Groen-
landfche Viffchery vind aangeteekent, waar nevens men mede al
het Scheepsleven geduurende deeze Viffeheryoeffening naar waar-
hsit befchouwen kan. Hier mede wenflehen wy den Gunftigen
Lezer alle heil, en zullen ons onder zyn befcheiden oordeel, dee-
zen onzen arbeid getrooften, met te toonen dat wy zyn:

Zynen bereidwilligen Dienaar

A. MOUBACtt

Korte

Korte inhoud der

HOOFDTSTUKKEN.

nleiding: handelt van d’ eerfte Kuft- en Landtontdekkers in ’t algemeen.

EERSTE DEEL.

I.HOOFDTSTUK.

Van d’ eerfte Ontdekkers van Groenlandt, en wie die waren. i.

II. HOOFDTSTUK.

OngemeeneVifchrykheit der Groenlandfche Zee; en omftandig bericht van d’Eenhoorns
gegeeven. 6.

' III. HOOFDTSTUK.

Gefteltheit en gematigheit der Oud-Groenlandfche Lucht, enz. io.

IV. HOOFDTSTUK.

Vruchtelooze togten der Deenen naar Groenlandt. enz. 12.

V. HOOFDTSTUK.

Groenlandfche Compagnie te Koppenhagen opgerecht,zend Schepen naar de Straat Davis. 2 r.

VI. HOOFDTSTUK.

Onderzoek over Groenlandts ftrekkingnaar Tartarie en America, en bericht over Spitsber-
gens byzonderheden. enz. 24.

XT VII. HOOFDTSTUK.

1 slandts ftrekking en uitgeftrektheit, eerfte Ontdekkers, en ’s Lands gelegentheit.enz. 3 4-

VIII. HOOFDTSTUK.

Handel en bedryf der Yslanders onderzocht. 47.

IX. HOOF D T S TUK.

\ Aloude Landbeftier van Yslandt, invoering van ’t Kriftendom. enz. 49.

X. HOOFDTSTUK.

Zeemagt der Yslanders eertyds, en d’aloude Bevolkers naagefpeurt. 53“.

XI. HO OFDT STUK.

Verfcheide gevoelens wegens Yslandts bevolking onderzocht. 60.

TWEEDE DEEL.- ' '

I. HOOFDTSTUK.

Eerfte Ontdekken van Spitsbergen, en waarom dus genoemL enz. 67.

II. HOOFDTSTUK.

Ongemeene koude te Spitsbergen, en den aart der Verheevelingen befchreeven. enz.. 71.

, T7 . UI. HOOFDTSTUK.

Gefteltheit van t Ys omtrent Spitsbergen, enz. 75”.

IV. HOOFDTSTUK.

Spitsbergen en Jan Mayen Eilandt, eertyds Vifchryke Geweften. enz. 78.

V. HOOFDTSTUK.

Vcelerly foorten van Walviflchen, waar onder d’Eilandfche Walvifch de voornaamfte is.
enz. 80. /

VI. HOOFDTSTUK.

Eilandfche Walviffchen waar zich onthouden, ’t Walvifchaas befchreeven en waar meed
gevonden word. eiïz. 87*

VII. HOOFDTSTUK.

Noordkapers Geweft befchreeven, als mede dat der Vinviffchen. enz.

#**

VIII.

VIII. HO O F D TSTUK.

Of de Biskayers d’eerfte aanleiders tot de Walvifchvanglt zyn geweeft. enz. o8«

IX. HOOFDTSTüK.

't Walvifch Geweft van een ruime uitgeftrektheit befchouwt. enz. 103.

X. HOOFDTSTÜK. ' v -

Verfcheide gevoelens over den dóortogt door de Waigats onderzocht. 106.

XI. HOOFDTSTÜK.

Hoedanig de Walvifïchen tot in de Tartarifche Zee doordringen onderzocht, enz. 123,

XII. H O O FD TS T UK.

Gedachten over de warmte der Zon en haare werkzaamheit. enz. 134.

XIII. HOOFDTSTÜK.

Koershouding der Zuidys Vidchen, en hoe men die moet opfpeuren. enz. 140,

'XIV. HOOF DT STUK.

Zuidys Vidchen van hun gewoon Ge welt kundig , en hunne vlucht voor den komfl: der
Groenlandfche Vloot. enz. 157.

DERDE DEEL.

I. HOOFDTSTÜK.

Weftys Viffchen waar voornamentlyk gevonden. Vaart op Spitsbergen begonnen en wan¬
neer. enz. 157.

II. HOOFDTSTÜK.
v Walmden en Robben hoedanig gevangen, enz. 165.

III. HOOFDTSTÜK.

• Eerfte opkomft der Walvifchvanglt, die voordeelig was , en door Compagniefchap om¬
trent de Bayen van Spitsbergen geoeffent wierd. enz. 172.

IV. HOOFDTSTÜK.

De Groenlandfche Maatfchappy allenks weder gezwakt en om wat reden. enz. 175.

V. HOOF D~T STUK.

Eilandfche Walvifch van voor Spitsbergen verjaagt, en de Zeeviffchery ondernomen, enz. 197.

VI. HOOFDTSTÜK.

Ysviffchery ondernomen, en hoedanig. De wykende Viffchen nagefpeurt 203.

VII. HOOFDTSTÜK.

Weftysviffchery hoe verre zich uitftrekt. Hooge Graden gereeder dan laage om Vifch op
te doen. enz. 208.

VIII. HOOFDTSTÜK.

Werwaarts deVifcb te vinden, wanneer phatfen en tyden wel worden onderfcheiden. enz.2 f r.

IX. HOOFDTSTÜK.

Viffchery op laage Graden wanneer tydig is; Oud-Groen!ands (trekking voor wiens Kus¬
ten Walvifchaas gevonden word, waar zich veel Vifch onthoud, enz. 21c.

X. HOOFDTSTÜK.

Overwintering op Spitsbergen. Verfcheide Obfervatiën over’t Noorderlicht. 221.

XI. HOOFDTSTÜK.

Verfcheide vreemde ontmoetingen en ongevallen den Groenlandsvaarders bejegent. Loos-
heit tuffchen de Welt en Zuidys Viffchen hoe t’ onderfcheiden, enz. 235.

XII. HOOFDTSTÜK.

Zaaken wegens de Viffchery noodig in acht te neemen. enz. 248.

XIII. HOOFDTSTÜK.

Misbruik in den Traan-en Baarden handel afgefchaft. Voordeelen door de Viffchery fe-
dert eenige Jaaren behaalt, enz. 260.

Groenlandfche Walvifchvanglt in haar byzonder Scheepsleven en gedrag befchouwt. 287.

BLOEY-

BLOEYENDE OPKOMST

Der Oude, en Hedendaagfche

GROENLANDSCHE

CHERY

EERSTE DEEL.

Inleiding.

Handelende van d’eerfte Kuft en Land-Ontdekkers

in ’t algemeen.

^ Al niet onbehaaglyk zyn , een kort Vertoog te oegme*.
doen , over de zeeghaftige Onderneemingen en *4ntddcki»-
Ontdekkingen federt eenige eeuwen naar vee ' bekend""»»-
le Geweften [der Waereld gedaan , en zoo den wielde»
roemwaardig en kloekmoedig uitgevoert, waar ° a ^‘ tn<> '
onder die naar d’afgeleegene en onbekende Noorder-Geweften,
niet min dan alle anderen uitmunten j Meerendeels hadden ze
geenen anderen grondüag, dan daar door den Koophandel aller¬
wegen uit te breiden , en ’t zy met befchaafde of onbefchaafdc
verre afgeleege Volkeren zodanig een gemeenfchap aan te gaan,
waar door niet alleen eigen nut en voordeel vvierd beoogt, maar
ook den wederzydfchen band van oprechte vriendfchap gelegt,
om allenks een menfchelyke t’zamenleeving op te rechten.

Niets nuttelyker was ’er dan voor ’t Gemeen , als dat men Hoedmig-
naaukeurige en fchrandere Reistogten ondernam, en ook te ge-
lyk niets moeyelyker voor d’eerfte Onderneemers van de zelven,vcicifcht»
nademaal ’er zoo veele bequaame en noodige hoedanigheden
worden toe vereifcht. Genoegzaam moet men bekennen , dat
het bynaa onmooglyk is, in een Perzoon, hoe crvaaren hy zy,
alle de vereifchte wetenfchappen te bezitten , die tot zodanig

* een

gebieklyk
waren

cn daarom
verbeercrt
dienden.

INLEIDING.

een Onderneeming van nooden zyn ; te weten : dat hy de Hi-
ftoriekunde , Sterrekunde , Aardklootkunde , Zee- en Water-
kunde, Zedekunde, Koophandel enz. grondig verilaat.
die veehyds Hierom is ’t dat meelt alle de Onderneemers deezer Reistog-

ten, de noodige bequaatnheit niet bezeeten hebben, om hunne
Ontdekkingen met zodanig een vrucht te doen, als wel het oog¬
merk hadde vereifcht; en om welker reden zy zich danbloote-
lyk vergenoegen, met zodanige zwakke benchtgeevingen van
hun bedryf, dat ’er veel onnoodige zaaken , en die fomtyds
noch tegenilrydig zyn , door hen worden opgeteekent, alleen
door een gebrek van naaukeurigheit, met hunne onkunde ver-
zelt. Hier in te voorzien, heeft men deezegebreklykheitdoor
een nader onderzoek trachten te verbeeteren j waar aan voorna-
mentlyk gearbeid hebben : Ramufius , de Bry , Hackluit , Pur-
chas , de Laat , Lhevenot en meer anderen > die , ’t zy zelf ter
deezer Ontdekking hebben uitgeweeft , of naaukeurig de be¬
richten van verfcheide Ontdekkers ingezien , en ons zeer nut-
telyk hunne byeen verzaamelde fchriften nagelaaten.

Vinding van Sedert d’Ontdekking en uitvinding van ’t Kompas,heeft Jean de
’t Kompas; fi e tencourt in den aanvang van de vyftiende eeuw de Kanarifche

Eilanden ontdekt , en dit was d’eerfte aanmerklyke Reistogt,
die dus verre op den Atlantifchen Oceaan naabr de # Noorder
^Wiu voor- Keerkring wierd gedaan. Vervolgens deeden de Portugeezen
omfprootcn en Caftiliaanen verfcheide Reistogten op denzelfden koers , en
is - ontdekten langs de Afrikaanfche Kuiten eenige Eilanden in den

Oceaan. Bartholemi Diaz geraakte Cabo de Bona Speranca ten
einde deezer gemelde eeuw te boven , en bezocht de Kuiten
ten Ooiten van Africa. Fafco de Gama nam insgelyks deeze
koers, en hunne Navolgers zyn tot de Ooitelykite eindpalen
van Aiië doorgedrongen.

ten Nieuwe De roemruchtige Chrifloffel Coïumbus , ftak in den jaare 1491

'iaotcltum- ter ontdekking van de Nieuwe Waereld, onder d’uitruiting van
ontdekt; Koninginnc Iiabella naar de Kanarifche Eilanden over j en naar
’t Wellen wendende , ontdekte hy de Eilanden Cuba , Efpagno-
la , d eCaribes, Guardeloupe en Jamaica. Van daar iteevendchy
vervolgens naar de vatte Kuit, en ontdekte een gedeelte Lands

door

4 Tropicus Caacii,

I N L E I D I N G.

door d’Indianen van dien Landaart Paria genoemt. AlonzoNi 'waarin hem
nus volgde dit fpoor. Insgelyks Alonzo d'Ojeda , en Americus Ve~ nagévoigt ~
fputius. Pinzon ontdekte A°. 1499 eenige Zuiderdeelen. Alonzo *3^ _

Fogueda en Diego Nieueza leiden d’eerlte grond van Regeering dekking «*-
in deeze Nieuwe Waereld , door den Caftiliaanfchen Koning te
daar toe afgevaardigt. Insgelyks waren Ancifo en Lopez d’Ola-
no gelaft , Carthagena , Nuejlra Senora de la Fittoria , Nombre de
Dios , Darïén enz. in bezit te neemen. Alle deeze Opperhoof¬
den , geraakten eerlang onderling oneens, ’t zy wegens d’uitge-
ilrektheit van hun bellier , ’t zy om de greetigheit naar fchat-
ten, die deeze ontdekte Gewelten uitleeverden j zulks het wei¬
nig fcheelden of de Caftiliaanen zouden de vrucht hunner ont¬
dekkingen eerlang wederom verwaarlooft hebben. Fafco Nunes
de Balboa , een der aangeftelde Opperhoofden, de gunft des Ko-
nings verboren hebbende , belloot door nieuwe Ontdekkingen
zich weder in de zelve te wikkelen 5 dies drong hy Land waart
in, tot aan de Zuidzee en de Golf van St. Michel. Hier moeit
hy en de zynen niet weinig gevaar bezuuren , vermits hen den
leeftogt nevens andere noodzaaklykheden op ’t aller onverdraag-
lykfte ontbrak. Gelykerwys de Fabel van Midas getuigt, die
alle onnoemlyke rykdommen voor zyn grootftc goed verkoor,
en echter den doodelyken honger fmaaken moeit j door den
hoogdraavenden Dichter L. Rotgans in zyne Zedeleflcn dus
krachtig uitgebeeld:

Hy hadt den rykdom voor zyn grootJle goedt verkoren.

Geef , zegt hy , dat al ’t geen ik raake in gout verkeer

Maar hoe verging den Vorjl dat onbedacht begeeren ?

Ganfch qualyk: FFant de maag kon geen metaal verteer en. 1

t Gefchenk was doodelyk dat hem de kFyngodt gaf ,

Sebajliaan Cabot een Venetiaan , door zoo veel welgelukte Een algt _
ontdekkingen bekoort, rulle twee fcheepenuitj vertrok uit de meene Land.

Havens van Engeland , en fteevende tot op ff Graden Noor-“«dekte

der breete. Pedraria d'Avila wierd voor algemeen Bevelhebber Nieuwe

der N ieuwe Waereld uit Spanje afgevaardigt; Hy benaarltig- ^,adc*. se ‘
de zich in ’t bevaaren van de Zuidzee , ten dien einde eenige

* z ftcrlc-

INLEIDING.

fterktens opwerpende. Gafpar de Morales door deezen zelfden
Bevelhebber afgezonden , trok over ’t gebergte naar de Zuid¬
zee. Vcele Hoplieden de Mor aks op deezen togt gevolgt, be¬
roofden d’Indiaanen van alles , op een gewelddaadige en bar-
baarfche wyze: maar deezen, om zich te wreeken, in hinder¬
laag gelegen , ontweldigden den Spanjaarden wederom van den
OnluftenoB-gcroofden buit. Juan Solifio en Juan Ponce met ccnige man-
nUMweTe- ichap op ontdekkingen uitgezonden , wierden byna ter zelver
geciiug ont- tyd door de Karibaanen overrompelt, en door hunne greetigc
an * ingewanden verflonden. Vafco Nunez voorhebbende ten Zuiden
nieuwe ontdekkingen te doen , om zich ’t juk van Pedraria
t’ontrekken , wierd, midlerwyl de tegenwind hem te vertrek¬
ken ophield , eerlang aangehouden , en gedoemt het hooft te
verliezen.

Midlerwyl het zich dus in d’eerfte ontdekkingen der Indiën
onder de Spanjaarden toedroeg , had Ferdinand Magellaan een
Portugees, eenen weerzin tegen Koning Emanuel , zyn Heer en
Meefter opgevat 5 dies vertrok hy naar ’t hof van Spanje. Hy
bood zynen dienft deezen Monarch aan , om de waereld rond
te zeilen, en d’ontdekking der Spefery Eilanden te voltrekken.
T,riintnd Karei den vyfden was ’t die hem van vyf fchepen voorzag,
gaat*iusge- door een manfehap tweehondert en vyftig fterk verzclt } hier
lyks op ont- mede vertrok hy in den jaare i y ip van Sevilje ■, nadat hy ver-
'vind S de geefs getracht had de Rivier de La Plata door te fteevenen,
overwinterde hy in de haven 57 . Juliaan : vervolgens zette hy
zyne koers voort, vond een Straat die gemeenfehap met de
aeiïtvVrvoi- Zuidzee had, en men van toen af de Straat van Magellaan noemde,
geus den Dus was hy d’eerfte der Europiaancn die d’Atlantifche Oceaan

tot in de Zuidzee doorfteevende , en deeze zee overftak , den
gantfehen Aardkloot rond zeilde , by de Molukfche Eilanden
aanquam , vervolgens Cabo de Bom Efperanca voorby loopende j
zulks deezen togt in den tyd van drie jaaren voltrokken wierd.
Dit fpoor door verfcheide anderen gevolgt, wierd eindelyk, in
den jaare iy39, door deeze voornoemde Straat , Peru ontdekt,
waai inhem Vervolgens ondernam Francois Draak in ’t jaar 1 f77 zynebe-
Toigt^ caa ruchte Reistocht rondom den Aardkloot, met vyf fchepen j hy

ftelde koers door de Straat van Magellaan naar Peru , van daar

naar

Aardkloot
jond;

INLEIDING.

naar Mexico, California enz. en keerde weder, door d’Ooft-In-
diën, Cabo de Bom Efperanca om vaarende, naar Engeland. In
’t ovcrftcevenen van de Zuidzee , wierd Draak , door ftorm,

.van Winter , zyn gezelfchap afgefcheiden - 3 Winter ftalc toen
d’eerfte weder te rug over de Zuidzee, en quam door de Straat
van Magellaan wederom in den Atlantifchen Oceaan.

Naa verfcheide gedaane tochten door deeze gemelde Straat, voomccmcn
wierd in den jaare iy84 Koning Philips den tweeden door Ser» t^fvan Sec-
* miento geweldig aangezocht, om in de Straat Magellaan Sterk- «stwane
tens te bouwen , en 'er een Volkplanting op te jachten , zulks dat vruchtV
daar door den doortogt van vreemde Natiën geweert wierde: loos afioo P t *
Maar door fchipbreuk , hongersnood , en mooglyk ook door
d’onmenfchelykheit der Patagonen , wierd dceze onderneeming
gefluit, in weerwil van de poogingen , door den Hertog van
Alba daar toe aangewend.

Thomas Candis was de derde, die gelukkig in den jaare if8<S,

in den tyd van twee jaaren en twee maanden den Aardkloot rond 001 Un

zeilde , waar over Magellaan en Draak ruim drie jaaren hadden
toegebragt.

Om nu tot onze Landsgenooten over te gaan ; Olivier van vierde dooi
Noord was ’t, die in den jaare iyp8 de vierde Reistogt rondom Tan Noord *
den Aardkloot deê. Zyn Opperftuurman was een Engelsman,

Melis genoemt, die Candis te vooren in zynen togt verzelt had.

Van Noord hield de zelfde koers als Magellaan , Draak en Candis
te vooren gehouden hadden, en quam naa drie jaaren wederom
in *t Vaderland aan ie landen.

In den jaare iy98 ftak de Vloot van Van der Hagen in zee,
verzelt van Jaques Mahu , Simon de Cordes , Sehald de Weert ena.
wiens Opperftuurman Willem Aclamfz. was , doch moeft, in de
Stiaat gekomen , veel uitftaan \ tot aan de mond van de Straat
gevordert, wende men ’t Zuidwaarts, wanneer Sebaldde Weert
de Eilanden ontdekte , federt met den naam van Sebalds Eilan¬
den bekent.

De vyfde Reistogt rondom den Aardkloot, wierd inden jaa- vyfde dooi
re 1614 voltrokken door George Spilbergen , als Opperhoofd v*n spulen<n '
2.es Hollandfche fchepen , waar mede hy de Straat van Magel¬
laan doorfteevenende, over de Zuidzee in Indiën quam , en naa

* 3 een

INLEIDING.

een togt van drie jaaren weder in Holland aanlande.

veifcheide Vervolgens hebben de Nederlanders verfcheide ontdekkingen
genderNfr ten zu iden de Straat Magellaan gedaan , en aan die Landftree-
deiiaudcis leen deeze namen gegeeven , als ’t land van 'Tasman , Diemens-
land , Nieuw Zeeland , Nieuw Holland, Carpentaria en Nieuw Gui¬
nee , insgelyks aan de Bayen, Kaapen en Rivieren, en zulks van
den * Evenachtslyn af tot op 44 Graaden Zuider breete.

Kuftcnyau Zeer groote ontdekkingen hebben de Nederlanders federtaan
zuidl > and Qcle Kullen van ’t onbekende Zuidland gedaan, die echter voor’t
ontdekt; Algemeen niet in ’t ligt zyn gekomen. Dirk Rembrantfz. heeft een

beknopt verhaal in ’t licht gegeeven, van een Reistogt door Abel
Janfz Tasman 1 64Z naar ’t onbekende Zuidland , ten zuiden Nieuw-
Holland en van Diemensland gedaan. Aanmerklyk is ’t, dat alle
die rondom den Aardkloot hunnen togt volvoert hebben , ge-
duurig door de Philipynfche of door de Molukfche Eilanden in
d’Oolt-Indiën gekomen zyn mogelyk dat deeze lange aaneen-
fchaakeling van Landen, die zich fchynen by naa van den Eve¬
nachtslyn tot de fo Graaden Zuider breete uit te ftrekken, den
doortogt zuidelyker gehindert heeft, waarom dan gemeenlyk
de koers door de Zuidzee naar de Eilanden van Salomon , of de
Ladrones genomen word.

insgelyks In den jaare 161 f was ’t, toen Cornelis Schouten van Hoorn , en
Eüandeii'cn Jaques le Maire de zesde Reistogt rondom den Aardkloot onder-
zuiden Ma- namen , een nieuwen koers ten zuiden de Straat van Maiellaan

naar Terra del Fuego neemende , die zy ontdekten en gelukkig
volbragten. Door deezen genomen koers , pallêerden ze en
ontdekten de Sebalds Eilanden , V Staten Land , Mauritius Land,
Barnevelds Eilanden enz. en ’t is omtrent de Kaap Hoorn op f7
Graaden Zuider breete , dat ze een nieuwe doortogt naar de
Zuidzee vonden ; die federt de Straat Le Mair genoemt is. In
en de straat deeze Reistogt gaven ze aan veele Landen en Eilanden namen,
te Mair. en fc eerc jen toen weder als d’anderen door d’Ooft-Indiën naar

hun Vaderland, nadat ze twee jaaren en agtien dagen op deezen
togt hadden toegebragt. Deeze doortogt gemaklyker en zee-
kerder gevonden hebbende, dan die van Magellaan , zonden ’er
de Staten Generaal in den jaare 16Z5 een Vloot van elf fchepen

der*

¥ Linea Equino&ialis*

INLEIDING.

derwaarts, waar van in de verzameling der Vojagien voor
d’Ooftindifche Compagnie genoegzaam bericht gegeeven word.

Francois Pelfart , Bevelhebber van ’t fchip Batavia , in den
jaare 162.9 uitgevaaren , en op z8 Graaden Zuider breete geko-den Aaid-
men , ftbt ongelukkig met zyn fchip op de Abrollos of Hout- kloo: '
mans Klippen , dies nam hy zyn toevlugt op een fchip ter ber¬
ging van zyn overgebleeve volk. Zy ftaken dan eindelyk weer
in zee, en quatnen in 14 dagen over de Zuidzee, tot aan ’t Ei¬
land door de Hollanders Toppers Hoefje genoemt.

Vervolgens in den jaare 1643 nam Brouwer een andere koers, 0 nfdékking.
om een doortogt naar de Zuidzee te vinden. Deeze doortogt
is ten Ooften van de Straat le Mair ontdekt, en federt die van
Brouwer geheeten. Volgens ’t bericht van verfcheide Neder¬
landers , die hier naauwkeurig acht op hebben geflagen , zoo
vertoont zich het zuidelyke gedeelte van Magellaan onder den
naam van Terra del Fuego bekent, als een verzameling van veele
Eilanden die deeze Straaten uitmaaken, waar beide deeze Zeen
gemeenfchap vinden.

Als Koning Karei den tweeden , de Hertog van Jork , na-
maals Koning Jacob den tweeden en veele Engelfche Edellie¬
den, beflooten om de Kult van Chili nader t’ ontdekken, gaven
ze inden jaare 1669 twee fchepen onder ’t bellier van Jean Nar-
borouch } deeze quam in ’t jaar 1671 weder te rug , hebbendekmg u ige-
meer dan twee jaaren op zee geweelt, en de Straatgintscn her- 101 '
warts gcpafïeett,. geduurig de kuiten van Chili en deeze der Pa-
tagpnes volgende. Zyne waarneemingen op deezen togt, zyn
naaukeuriger dan alle anderen die voor hem deeze kuiten be-
vaaren hebben.

In den jaare 1680 en idSi ondernam Kapitein Scharp ver-
fcheide hagchelyke tochten, bevaarende veele Eilanden en Kul-
ten van de Zuidzee. In zyne te rugreize , alle hoope van de
Straaten van Magellaan , Brouwer en Le Mair , te zullen berei¬
ken , verlooren hebbende , wierd hy genoodzaakt een langer
weg ten zuiden in te Haan dan de Kaap Floorn. Hy bereikte
dan deze gewelten tot op 60 Graaden Zuider breete , en vond
’er veele Eilanden in *t Ys bezet , insgelyks veel fneeuw , en
verfcheide Walviflchen. Nadat hy zich een weinig aan een

klein

I N L E I D I N G.

klein Eiland opgehouden had , dat hy ’c Eiland Duc de Jork
noemde , ftcev£nde hy bynaa agthondert mylen ten Ooften ca
zoo vervolgens ten Weften. ’t Eerfte Land dat hy in drie maan¬
den ontdekte, wierd door hem ’t Eiland Barbados geheeten; alle
deeze Landen rondom de Straaten Le Mair en Brouwer befton-
den uit Eilanden zich wyd en breed ten zuiden uitftrekkende,
dat ook met het gevoelen der meefte Onderzoekers overeenkomt.
KWt naau- Sedert deeze onderncemingen zyn veele Engelfche fchepen,
dckkfn 0nt * ^ oor de Straat Magellaan en boven de Kaap Hoorn in de Zuidzee
1 ’ gekomen. Om de fcheepstogt van Kapitein JVood niet over te
liaan , deeze zeilde door de Straat Magellaan in ’t jaar 1670 in
de Zuidzee} hy heeft de plaatfendoor hem bezocht naaukeurig
befchreeven , en d’Eb en Vloed naau acht geflagen} ook heeft
hy op alle aanmerkenswaardigheden waar hy pafleerde acht ge-
a!s mede dicgecven. Hier dient ook niet vergeeten te werden ’t bericht van Ka-
nmcrwiy, pitein Coivley , die in’t jaar 1683 zyne Reistogt rondom den Aard¬
kloot aanvaarde. Deeze in de Zuidzee gekomen,vond ’er een groot
getal Walviflehen, en gaf aan eenige ontdekte Eilanden namen.
Hy pafleerde niet door de Straat Magellaan , noch door deeze
van Le Mair , maar nam zynen koers door deczcn die Kapitein
Scharp ift ’r jaar 1681 ontdekt had, wanneer hy zyne terugtogt
uit de Zuidzee neemen wilde. Hy bereikte zyne koers op 60
Graaden 30 Minuten Zuider breete, loopende vervolgens Noor¬
den ten Ooilen tot op 40 Graaden Zuider breete , alwaar hy
zich by Kapitein Eaton voegde. Zy gaven de Eilanden die zy
zagen en ontdekten verfcheide namen } neemende vervolgens
ieder zyne byzondere koers.

Dunpitn De beruchte Kapitein Dampier begon zyne Reistogten in den
omdekJn- jaare 167P, deeze zyn alle naaukeurig befchreeven en ook zeer

iieiki 05 ** g eac ht. Hy befchryft de Landen door hem bevaaren , en ins-

gelyks de Kullen , Havens en Bayen van America en d’Indiën,
als mede deeze van ’t onbekende Zuidland , zonder dat hy in de
aanmerking van de Natuurkunde, Zeden en Handel deezer Lan¬
den nalaatig is.

Die van Onder ’t Bevel van Kapitein Beauchesne 9 ruften in den jaarc
ondcrao- *^98 en i < 5 99 de Franfen twee fchepen te Rochel uit $ beide
»kü. naar dc Zuidzee afgevaardigt, pafleerde Btaachesne de Straat

Ma-

INLEIDING.

Mweïlaan , ondekkende eenige Eilanden en Landen daar om¬
trent. Hy fteevende in ’t wederkeeren in ’t jaar 1701 hovende
Kaap Hoorn op y8 Graden 17 minuten gelegen , en zulks in eea
gewenfcht zaizoen, >■

’t Luit ons nu , tot ons voorgeftelde oogmerk wat nader te omdekMa-
komen , om kortelyk in de zelve tyd-order , de fcheeps-togten l^idea gc-
ten Noorden voor te ftcllen , gelyk die vervolgens Noordooftdian.
en Noordwdt derwaarts ondernomen zyn.

’t Was dan in den jaare 1380 dat twee ryke Venetiaanen^i,, 1 ^^^
Nico laas en Antoni Zeni van Gibr alter naar Vlaanderen en Enge- vervallen,
land t’ zeil gingen \ maar een zwaare opkomende itorm verzette
zodanig hunnen koers , datze op de Kuilen van ’t Noorden in
de Yszee omtrent Tdand en Groenland vervielen.

Jean en Sebajliaan Cabot mede Venetiaanen , vertrokken in^^op^nt-
den jaare 1497 door laft van Koning Henrik den zevenden uitgezondene
Engeland . Op hun wederkomt!: gaven ze van hunnen togt be¬
richt , en vertoonden in een Kaart de ftrekking van eenigc A-
merikaanfche Landen Noordooit gelegen 5 ook voerden ze vier
Perfoonen van dien Landaart met zich. In ’t jaar 1773 zocht
Hugh FVilbugby een doortogt ten Noordooften , liep omtrent cn w*u**&h
nondert en zeitig mylen Noordooit van Seynam , op zeventigdoouogt ten
Graden Noord er breete geleegen. ’t Scheelde weinig of hy zou f 0 ^ e d ^ n te
aan Nova Zembla en aan, Groenland aangeland zyn , had hem de
koude en ’t ys niet wederhouden 3 hy nam toen zynen koers
Zuidelykcr, tot aan Arzina een Rivier in Lapland , waar deeze
Zeeheld met zyn ieheeps-volk in ’t fchip , door d’uitgeftaane
koude afgemat, in ’t voorjaar dood gevonden wierd.

t Was in den jaare iff<5 dat Steven Burrouw een doortogt Eurronvj on-
voor Indien ten Noordooften zoekende, tot op 80 Graden7 mi-*™ emthct
nuten breete gevordert was. Hy fteevende tot aan Nova Zem -
bla y en naar het icheen quam hy in Groenland aan te landen, als
üit de hoedanigheit van ’t Land, de gefteltheit van ’t Ysendea
aart der V ogelen uit zyn brief gcbleeken is.

Martin Forbifcher deê in den jaare if7 1 f 77 en 1778 drie en forH/chers
verfcheide Reistogten ? om ten Noordweften een doortogt te ^“dtenefn-
vinden. Hy ontdekte veele groote Zeeboezems, Bayen , Ei- d * c “ it s c '
landen , Kapen en Landftreeken die een zeer grootc Straat uit- vocrt ’

* * maken.

INLEIDING.

maaken. Hy noemde alle deeze onderfcheide plaatfen * zyn
fcheepsvolk bragten veele blinkende MarkaJJïeten mede , die de
Goudfmeden te Londen voor ongezuivert goudt aanzagen.
Deezen zelfden Forbifcher , vond ’er eenige Bewoonders dezes
Lands aan den oever van de Straat naar zynen naam genoemt;
hunne Kanoos waren uit huiden van Zeekalveren gemaakt,
behalven de kiel die van hout was. Zy handelden met Zalm
en andere vis. In hunne hutten vond men veele roode boont¬
jes, gelykendc naar deezen die men in Genee vind.

Pettnjahc Arthur Pet en Karei Jakman doorfleevende in ’tjaar iy8o dee-
xen dc wai- zen Oceaan ten Noorden , en pafleerden de Straat van Wai-
gatz. gatz , fielden koers ten Ooften van Nova Zembla , zoo langé

hen ’t ys niet hinderlyk was maar geen kans ziende verder
door te geraaken, wenden zc hunne {tevens-in’t laatfl van’tjaar.

GiH/ert <5nt- In ’t jaar 1 3 ging Humpbrey Gilbert , op aanporring vanden

ncufjiccht Secretaris van Staat JValfingham , naar Nieuw Foundlancl of Terre-
’ereenvif- Neuf t’zeil, en quam in de groote Rivier St. Lourens te Canada
fchery op * aan te landen. Hy nam in den naam van Koninginne Elizabet

bezit van dit Land, en rechte aldaar de beruchte Viflcheryvan.
Per re-Neuf op.

JoanDavh Joan Davis had in denjaare ry8f lalleendoortogt ten Noord-
SlngThoe wellen te zoeken , en boven de Straat van Forbifcher te lleeve-
«Ueuitvid* ne n. Hy deed dan veele ontdekkingen, in Hac kluit en Purchds

te vinden. Davis lleevende driewerf naar ’t Noordoollen. Ge-
duurende zyn verblyf aan dc Kaap Defolation vond hy ’er veel
Peltery en Wolle, naar die van Cajlors gelykende, waar tegen
hy met de Inwoonders deezes lands eenige kramery mangelde.
Zy bragten hem mede veele wilde beelle Huiden , witte Ha¬
zen, eenig Koper , Schelpen, enz. Hy vond ’er op de Rot¬
zeil een Hèelter gewas , welkers vrucht, een lap uitleeverde,
naar dat der kruis-beflen gelykende. ’tls mogelyk de Cranberry van
Nieuw-Engeland geweeft,die men insgelyks Rearberry noemt,zulks
de Beeren zeer greetig naar deeze bellen zyn. JoJfelin noemt
ze Vitis Idaa paluflris fruSU Majore. Allerwegen omtrent dee¬
ze Straat, naar zynen naam genoemt , vond Davis veel Zee¬
vogels en ook Bakeljaauw ,.BoAchea van Pyriboomen , Vlier-
boomen,. Taxis , Berkeboomen, enz. Veele zoorten van Ge¬
vogelte,

inleiding.

vogelte , zwarte Puimftecnen, zeer wit Rergzout , Zec-Een-
noorns en andere groote viflchen.

Niet min hebben de Nederlanders onze Landsgenooten in ° nt do ckkilT-
eeze Ontdekkingen deel gehad 3 ’t was in den jaaren i f94,1 f 9f Ncdcnan-
en ïfp6 dat Willem Bar entfz. drie verfcheidctogten naar ’t Noor- ^*e°n ndct "
en dee , om elders een doortogt naar Ooit Indiën te vinden, j^c van wu~
Jj Ct ys hem in zyn derde Reistocht t’eenemaal bezetten - UmBarcnt ^
o 5 _^ vier d hy genoodzaakt , aan de kult van Nova Zembla op
7 Graden Noorder breete t’overwinteren. Toen ontdekte ’t Beeren Ei.
men 111 deezen togt , het Beeren Eiland , dus genoemt , om de!£kt.° nt ~
meenigte Beeren aldaar gevonden , en men quam in Groenland
aan te anden. Deeze Willem Barentfz. liet in den laatftcn togt,
met veel van zyn volk het leven, nadat hy met de zynen ongc-
meene ongemakken en een onverdraaglyke koude hadde uitge-
Itaan. . Willem ae F°er isdeopftelderdeezerReistogtengeweell>
waai in men veel aanmerklyke waarnemingen vind uitgedrukt 3
want de Heer Boyle getuigt , dat hy zich van deezen voorna-
nent y c gedient heeft , in ’t befchryven van den aart en eigen-
iap ei koude. Het Land der Samojedcn word omftandigbe-
c ïeeven 3 en deeze Zeehelden de Kuften van Nova Zembla
angs fteevenende, gaven naamen aan veeleKapen, Bayen, Ei-
anden en Uithoeken. Verfcheide waarneemingen de Walvif-

C1C ? f an 8 aan de, zyn in deeze Beichryving te vinden 3 ook
woi er met goed oordeel over de verfchynzelen der Lucht¬
te en , over de miswyzing van ’t Kompas en over de uitwer-
vprifi r - r ^ oude gehandelt , als zy geduurende hun fmertelyk
jj e y . ln t / S Van Zembla verduuren moeiten.

n' UC j. te 7 an Huigen van Linlchuo'en. geeft ons insgelyks u*fihmns
een omltandu? K Pr * 1^ ~ 0 1 *? i ■ ondemee-

. oeucht van zyne Reistogten , ter zelver tyd ïiiming naar

en jaaie 1 f94 en ifpy naar ’t Noorden gedaan. In dit be- ,tNoordci1,
richt woi den de Noorder Geweften, teweeten, de Kuften van
Noorwegen , Lapland , Zembla , iVaigatz , de mond der Rivier

y , de Kuften van Tartarïé tot de voornoemde Rivier en de.

Witte Zee, naaukeurig befchreeven.

een kundig Wiskunftenaar,in dienft van Prins Hen- 0i adeki<in-
achtervolgde in ’t jaar i6 n de ontdekkingen ten Noordwef 4 " ™‘h oe
op begeerte van zyn Meeftcr.Hy belteevende de Straat Hudzonf* aflie e ea *

* * 2 latende

INLEIDING.

latende de Bay van deezen naam ten Zuiden , en liep meer dan
zoo mylen ten Zuidweften in een binne zee van meer als 80 va¬
demen diepte. In deezen moeyelyken togt ontdekte hy een
groote Landftreek , door hem Nieuw Walles genoemt; nadat
hy daar overwintert had , en in Nelfons Haven veel ongemak
uitgeftaan , onderzocht Button de Bay naar zynen naam ge-
noemt, bereikte verder Digs Eiland , in de mond van HudJ'ons
Bay geleegen. Hy ontdekte toen noch een groote Landftreek,
door hem Carys Swans-Nefi gcheeten, doch hy verloor het
grootfte gedeelte van zyn volk, geduurende zyn verblyfin Nel¬
fons Haven , op yy Graden io minuten , Noorder breete gelee¬
gen , fchoon hy genoeg bezorgt had , dat ’er teffens drie vuu-
ren binnen fcheeps-boord geftookt wierden. Zy vonden’er on-
dertuftchen tot hun onderhoud zeer veel Veldhoenders en ander
gevogelte , die zy in meenigte dood floegen , zonder van ’t
vleefch der wilde Beeften gewag te maken. Men vond 'eraan
d’Oevers der zeen veele Medecinaale Kruiden en Angelicaas ,
wiens vruchten d’Ingezctenen aten. Deezen Landaart geneer¬
de zich met Robben te vangen. In den jaare 1609 en eenige
navolgende , fteevende Henri Hudzon , Jacob Hall en Willem
Baffin hoog Noordweftelyk aan , en gaven namen aan alle de
geweften door hen ontdekt, die in de Kaarten deezer Noorder
Landftreeken uitgedrukt ftaan.

Mank, °P De Koning van Denemarken , op ’t voorbeeld van alle dee-

niMWfldcn ze ontdekkingen, beüoot in den jaare i< 5 oy, 1606 en 1607 i ns ~
mr fr tzoi. 1. f c i ie p en ten Noorden uit te ruften , welker verrichtin¬

gen' van weinig belang waren > maar in ’t jaar 1619 verzorgde
dezelve Koning, Jean Munk twee fchepen, die de zelfde koers
als Fobrifcher en Hudzon nam , en op 63 Graden zo minuten
voortfteevende , alwaar Munk genoodzaakt wierd t’overwinte-
ren. Hy noemde deeze plaats Munks Wint er haven , en d’ove-
rige Landftreek Nieuw Denemarken .

Ihomas Marmaduk van Huil bevoer deeze geweften'in ’t jaar
1612. tot op 8z Graden Noorder breete, gelyk te vooren Henri
Hudzon 5 door d’Engelfche Maatfchappy in ’t jaar 1608 der¬
waarts gezonden v had gedaan , om t’ontdekken, de^Landen
rondom de Noordpool ftrekkende. Deeze Ontdekkers vonden

veele

Marmaduk^
en Ht*dz.ons
onderne¬
mingen*

G o o diers
ovciwims-

I N L E I D I N G.

veele Eilanden en Landftreeken in hunne gehoudene koers',
gaven namen , volgens hun goeddunken , aan verfcheide plaat-
fcn van Groenland. Hudzon quam in de maand Juni te Nova
Zembla aan te landen , in welk zomerzaizoen het aldaar ftcrk
vroor.

In May 1610 rufte zich de Engelfche Maatfchappy met al- t voortzet-
lcn ernil op de Walvifchvangft uit, en deeze Viflchery daagded’E^geikhe
hen beeter omtrent Groenland en Cherry Eiland , dan elders. Se-^^ lcll ‘
dert vond deeze Compagnie de Noordfche Vaart tot denjaare
162.2. zeer voordeelig , en befloot het getal haarer fchepen tot
op i j of 14 tc vergrooten, die jaarlyks onder ’t bellier van ver¬
fcheide Commandeurs afgezonden wierden.

Alle deeze Ontdekkingen en waarneemingen zyn echter op
verre naa , van dat gewigt niet, dan die federt den jaare 1630
gedaan wierden. Eenige Engelfchen, onder ’t beleid van Good-
ler , wierden in ’t zelve jaar genoodzaakt rondom deeze onbe¬
kende Landen te kruiden , en ’er vervolgens den winter door
te brengen 3 gelyk ’cr ook anderen van deeze Natie in den jaa¬
re 1633 en . overwintert hebben, welker laatfte echter daar
het leven lieten.

In deeze verfcheide Reistogten der Engelfchen , gaven ie ^^ 1 doot ‘
deeze Landen eenige namen , te weeten : Hackluids-headland hen aan
Whale-bay , Horn-zound , Ice-point , Bell-point , Lownes-ijfond , L^idep cn
Black-point , Cape-cold , Ice-zound , Knotty-point , Deer-zound s c -

Smiths-bay , Hope-ijland , Edgcs-ijland , WytheNijlcind , Bear-ijland^^ z *'
Gharks-ijland^enz. Maar onze Nederlanders, voor en naa dee¬
ze Engelfche fcheeps-togten, gaven deeze zelfde Landen andere
namen. Dit veroorzaakte toen buiten twvffd al vry wat ver¬
warring in de Berichten daar van uitgekomen , als mede in de
uitgegeevene Kaarten.

De Engelfchen die in ’t jaar 1630 in Groenland overwinter-
den , verlooren den 14 October de Zon ; en deeze al verquik- Groenland
kende hoofdftar, quam niet voor den 3 Februari weder te voor- ocTicheif""
fchyn. Deezen die in ’t jaar 1633 overwinterden , gaven be - cn aan Nova
richt dat hen de Zon op den f Oftober begaf , alhoewel ze tot de Hoiiaa- 1
den 17 derzelver maand, noch zodanig een fcheemering zagen, deis *
waar by men noch leezen kon. Op den zifte reczen de Star-

# # 2 ren *

INLEIDING.

ren van 24 tot 24 uuren boven den Horizont j en dit duurde
den gantfchen winter, tot op den 1 f January, wanneer’er we¬
derom zoo veel fcheemerlicht, geduurende zes of zeven uuren,
in ’t Zuiden wierd gezien, dat men ’er genoeg by leezen kon.
Den 12 February zagen ze de zonne-itralen op de toppen der
Bergen , en den volgenden dag de geheele Zon. De gefneu-
velde Engelfchcn van ’t jaar 16 >4 lieten in gefchrift naa , datze
de Zon den 10 O&ober uit hun gezicht verlooren hadden, waar
naa zy zich den 14 February weder boven den Horizont ver¬
toonde. De Hollanders die in ’t jaar 1 yp6 aan Nova Zembla
overwinterden , verlooren het zonne-licht den 4 November,
maar toen zagen ze de Maan zoo wel by den dag als nacht.
Den 24 January vertoonde zich wederom de Zon aan den Ho¬
rizont. De verfcheidentheit in deeze verfchynzelen veroorzaak¬
ten de Refraiïïén der zonne-ftraalen niet 5 maar de verfchillende
breete der plaatfen , waar de Engelfchen en de Hollanders den
winter overbragten. De koude die de Hollanders aan Nova
Zcmbla uitftonden, was verre overtreffende deeze die d’anderen
in Groenland gevoelden.

De Engelfchen die in Groenland overwinterden , leefden van
’t vlcefch der wilde Beeften , als Reedieren , Beeren , Voffen
enz. Het Beerenvleefch fcheen hen fmakelyk en tamelyk ge¬
zond } de Vogels en Voffen quamen weder te voorfchyn , zoo
draa de Zon zich wederom vertoonde. Men itelde knippen en
vallen, zulks ’er veele gevangen wierden: de Voffen waren het
gezondfte te nuttigen, geneezende den Nederlanders van de
Scheurbuik. In de maand Mey vonden ze zeer veel Meeuwe-
eyeren. De koude was bovenmaate ftreng voor de Hollanders
te Nova Zembla , als mede voor de Engelfchen in Groenland.
Beiden , floegen hunne ligchaamen vol blaaren en zweeren uit}
door de felle koude bevroor de brandewyn, hun uurwerk Hond
ftil , en alles wierd ys , zelf in den hoek van den haart. Dit
wedervoer mede Kapitein James op ’t Eiland Cbarleton , alhoe¬
wel maar op 61 Graden Noorder breete geleegen, daar deezen
op omtrent 7f en 78 Graden overwintert hadden ; en in deeze
bittere koude floegen ze Lootzen op , om ’er hun verblyf in te
neemen.

den

INLEIDING.

De Koning van Denemarken, om de Negotie en d’Ontdek-geloot" 1 ’
kingen ten Noorden aan te moedigen, zond in ’t iaar i6f ? drie laft
ichepen uit, met lalt om op alle de kuften wel acht te geeven, Koning ^
en van de aangelande plaatzen een omftandig verflag te doen claan -
over alles wat nuttelyk in diergelyke Reistogtcn was. Deezenwat zulks
pafleerden de Straat PFaigatz en vonden ’er eenige bewoonders mtv,eiku *
van Nova Zembta in hunne Canoos. Deezen Landaart was zeer
gezwind in ’t loopen 3 zy droegen kleederen van Pinguïns vel-
len en andere Dieren. Hunne Vaartuigen waren van’t leer van
Zeekalveren gemaakt 3 op den rug droegen ze Pylkookers met
pylen gevult, neven een foort van een byl uit visbeen gemaakt.

Deeze Inwoonders fcheenen onhandelbaar, verachtende der Eu-
ropiaanen fpys en drank. Nova Zembla weder verlatende , be¬
gaven zich de Deenen naar Groenland . Men vond aan deeze
kuft noch Boomen , noch Heeftergewaflen , dan alleen eenige
kleine Geneverboomtjes enlaageSparreboomenj maar veel Mos,

Heide , een foort van Moes, als Latu, Lepelbladen, Zuring,
Steenvaaren , veele foorten van Renoncules en andere Gewaflen.

In de holen der Rotzcn onthielden zich ontallyke Vogelen ,
wier vuilighcit met het Mos van boven neer geworpen, de aarde
in de valeyen tot een milt verftrekte, waar door zodanige krui¬
den voortquamen, als reeds befchreeven zyn. Voorts was’t al¬
lerwegen Rotsachtig, en vol van ys in veele eeuweonfmekbaar
geweeft. Watervogels vond men ’er in overvloed , zy bedek¬
ten gelykzaam de Zee , wanneer ze te water gingen , en de
Lucht als ze vlogen. Men vond ’er mede eene meenigte Zee-
Honden , Kreeften , Makreelen , Dolfynen, en een foort van
Zee-Toiien of Vliegen, die men ook in den buik van Walvif-

ichen gevonden heeft, en men meent hen ten voedzel te verr
ftrekken.

Lucas Fox verzelt met Jedn IVefterholm , vertrokken in ’tjaar en^f
1630 op order van den Deenfchen Koning , om ten Noord- ^htiugen?"
Wellen een doortogt te zoeken , en hun (chip wierd ten dien
einde voor 1 o maanden van leeftogt verzien. Zy hielden dezelve
koers als Forbifcher, Hudzon , Davis , Baffin en Button. Zyza-
gen veele W alviflehen en Vogelen, en vonden een meenigte ys3
timmerden een Pinas aan de Rivier van Nelfon , waar zy noch

eenige

en andere
togren tcc
ontdekking
gedaan;

INLEIDING.

cctïïge overblyffelen vonden , eertyds door Thomas Buttan daar
gebouw t, Zy zagen ’er aan weerzyde van de Rivier veeleklef-
ne Sparboomen met Mos bewoiïen , en een meenigte anderen,
maar alle klein. In de Valeyen vonden ze goede Weilanden,
wilde Moerbeyen , Aardbeyen en andere Aardvruchten. Ech¬
ter vonden ze ’er geene Inwoonders , alhoewel ze op d’anderc
Zeekuften veel van deezen Landaart ontmoet hadden. Kapi-
fames ovzt' tein James vertrok dan eerlang naa Fox , volgende de zelfde
wtntenng; ]- oers ^ vindende elkander in de maand Auguftus by de Haven
van Nelfon. Fox fteevende voor den winter weer naar zyn land,
maar het wrange zaizoen overviel James , zulks hy ’er genood¬
zaakt wierd tot den naaft-volgenden zomer zyn verblyf te neemen.

Door Kooplieden van Briflul , wierd Thomas James in ’t jaar
i6yt uitgezonden, om Noordwelt een doortogt naar de Zuid¬
zee te zoeken. Koning Karei den eerften , Gemagtigde hem
zodanig een moeyelyke doch nuttelyke onderneeming te doen.
Hy gelatte hem in ’t jaar 1633 zyne gedaane togt in ’t licht te
isnaaukeuriggeevcn. James handelt zeer naaukeurig in ’t befchryven der
yènd^zcL zc ^ vc 5 aanwyzende de Straaten , Kapen, Bayen enz. redenee-

rende zeer verftandig over Ebbe en Vloed, Dieptens en Stroo-
inen , als mede over d'afwyking en miswyzing van ’t Kompas,
en van alle natuurlyke byzonderheden die eenig opzicht op de
Wysgeerte en Wiskunft hebben. Deeze befchreeve Reistogt
ts van een goede Kaarten verfcheideTafelen verzien. De be¬
ruchte Heer Boyle getuigt, dat hy uit deeze Reisbefchryving
veele verfchynfelen heeft aangemerkt die opzicht op zyne belchry-
ving over de koude hebben. James fcheen te gelooven, dat ’er ten
Noordweften geen doortogt naar China en Japan te vinden was.
Ondertuflchen wierd dit voorneemen in’t jaar 1667 wederom
vernieuwt. Een Maatfchappy uit Edellieden en Engelfche
Koopluiden beftaande , zonden Zacharias Cilliam , waare het
mogelyk deeze ontdekking te hervatten en te voltrekken. Dus
fteevende hy de Straat van Hudzon opwaarts, quam in de Bay
van Baffin .tot op 7)* Graden breete , en weder afzakkende ten
Zuiden tot omtrent op f 1 Graden, liep hy in een Rivier, door
de Engelfchen Prins Roberts Rivier genoemt. De Inboorlingen
des Lands toonden zich handelbaar, zulks Cilliam eenigen han¬
del

ven.

INLEIDING.

del met hen floot, en ’er een Sterkte bouwde , die hy Kareis
Fort noemde , en wende het vervolgens weder naar huis , nadat
hy een voordeeligen handel in deeze gcweften had vaft geftelt.

Maar in ’t jaar 1587 maakten” zich de Franfchen meefter van

deeze plaats.

Fredrik Martenfz. een Hamburger , ondernam in ’t jaar 1671 M*rn»,on-
cen Reistogt naar Groenland , mogelyk, zoo ’t fcheen, om aan feVomdck-
de naaukeurige onderzoekingen van de Koninglyke Sociëteit
Londen te voldoen. Deeze Martens queet zichbyzonder, met I0CU a “ *
hulpe van Fogelius , in ’t uitgeeven vanzyneReistogt ■> waarvan
vervolgens breeder zal gehandelt worden.

Door laft van Koning Karei den tweeden, vertrok Kapitein ww*vmch-
KFood , om Noordooft een doortogt naar Ooft-Indiën te zoe- «V 08 '’
ken. Op 7 6 Graden breete gekomen, verloor hy zyn fchip op
de kuft van Nova Zembla. Wood was dan van gedagten dat 'er "ezóckeu!' 1
Noordoofl: geen doorvaart naar China en Japan te vinden waar,
en James fcheen mogelyk mede in dit verftand te zyn , dat ’er
Noordweft insgelyks niet te doen viel. Beiden waren ze van
meening dat zich de Landen breed uitftrekten , en een vafte
kuft miflchien uitmaken konden. Daar en boven d’onregelma-
tigheit der Ebbe en Vloed , en de gevaaren die in ’t ys te ver¬
wachten waren , waar van men groote dryvende velden verre
van de kullen in zee vond , verzeld met fneeuw , dikke mift,
geduurige rypen ongemeene koude > dit alles, dachten ze, maak¬
te zodanig een moelykheit in den togt , die men nooit te bo¬
ven komen zou.

De Heer Burgermeefter Witzen , berucht door zyne ontdek- Wat gcvoe»
hingen en opheldering in de Waercldkunde, maar noch hoog-
waardiger voorat gemeen geweeft, door d’uitmuntendheidvan dcezen(iu01 -
zyn verftand 5 als door deeze zyne ontdekkingen 5 verworp het togc haU *
voorneemen van den doortogt ten Noordooften te vinden , in
zyn Brief aan de Koninglyke Sociëteit iö<>i gezonden. Dee-
zen zeer vermaarden Heer geloofde niet meer als te voren , dat
Nova Zembla een gedeelte van ’t vafte Land van F art ar ïè uit¬
raakte, zynde vervolgens daar van nader onderrecht. Hywas
verftand dat de ftrekkinge van Kart arte zich veel verder_ten
IN oorden ukbreidde en mogelyk zich aan America hechtte. Ka-

* # # piteia

INLEIDING.

pitein Wood was van gedachten dat Nova Zembla en Groenfond
beiden een Land waren. Hoedanig het hier mede zyn mag,
of de ontwerpzelen van James , IVood , en den Heere IVitzen
ongegrond zyn j echter moet men bekennen , dat de zwarig¬
heden in de doortogten , ’t zy Noordooft of Noordweft , bc-
zwaarlyk zullen worden te boven gekomen.

Alle deeze kortelyk aangeweeze Reis-togten en Ontdekkin¬
gen , hoe moeyelyk en zwaar die in den eerftcn aanvang zyn
geweeft, hebben niet weinig voordeelen den Koophandel toege-
bragt j waar in deeze , uit de Groenlandfche Viflchery ont-
fprooten , niet van de minfte te achten zyn , als vervolgens in
deeze befchryving blyken zal. Doch eer we tot ons eigentlyke
oogmerk treeden , om alle deeze Noorder Gewellen te be-
fchryven} hoedanig de Groenlandfche Viflchery is opgekomen,
nuttelyk voortgezet, en vervolgens van natuure verandert, na-
demaal de Land- en Bay-Viflchery allcnks is afgenomen en tot
een Zee-Viiïchery overgegaan: zoo zullen we voor af, eenigc
nuttelyke achtgeevingen bybrengen , die niet min weetens-
waardig zyn , dan deezen , wanneer we tot ons voorgenomen
bellek overgaan.

BLOEYEN-

~\m dr inTeuSno . 71^2,.

CirciJ.

'3ara*

TsTieuwe Kaart

van de

Ptg. I

BLOEYENDE OPKOMST

Der Aloude, en Hedendaagfche

GROENLANDSCHE

VISSCHERY.

EERSTE HOOFDTSTUK.

Van d’Eerfte Ontdekkers van GROENLANDT, wie die
waren , hoedanig zy zich in dit Geweft neergezet hebben,
cn ’t zelve bevolkt; verfchil tuflehen de Yslandfche en
Deenfche Kronyken over dit Onderwerp , dat

onderzocht word.

Roenland , «tl Ytjptiutfïrcftftenbc %anb|treeft / in ’t , .

beel bcsS ^Carbïiobemjt / ftromt jtcö ban ’t Suiben naac ’t dc ftickki f g
©often / ban toaat |)et Yoebec ten ^oo2öen / naat Spitster- van giocb-
gen en Nova Zembla ftreht. ©enigen 5 tjn ban gebaeïjten ge= IS ont *.

- - toeed/öatöet 3 teïj;meti®attatiebeteenigtie/bocï)biti^on= *

seheu. Ccn ©oflen ïjeeft ïjet be *|f£5 tel ten Siübeti beDeucaiedonifche
Uceaan, ten ïOefïen be ^ttaat ban Hudzon , bic bet ban America fefjeib.
Kt "'!?*! Ccn ^9,o?ben ié onbehent. ©e ©eenfefje fcconp» 3 CSt / bat

te Ribben 3 Ün. ©enigen 3 ön ban gebacij*
ten g.loo.bm / bat 3 tc|) Groenland aan America ijtcfyt j 3 ebett be ©n-
geltctjcn dqoj be Straat Davis getracht liabbe naat be Suibsee booj te
ötingen/ nabemaai b’eerde ©ntbehïter het berntcenbe een i&ttaat te 3911/
boclj baat naa een «Dolf bebonben i£. ièaat ’t bericht ban ïtapitein Jan
Munk , bie getracht beeft buo: ’t ^Soojbtoeften öcc3e ©olf te pafleeren/
geeft genoegzaam betmoeben bat bit Xanb t’eenemaal ban ‘J&merica ge*
fcljeibcu i$. 2 ©e 3 Uibelghde drehfting ban Groenland toojb boo? be
ïtaap Faruel genouifii / en hoigenjï be meeting ban Munk , een 3eet
Juinbig Sceöoutoet / op 60 < 8 taben 30 minuten gefleït. Cen $oojben
b?eib ïjet 5 tcb naat Spitsbergen uit / boo? be ^eenen lecrtnbö mebe boo?

Groenland genomen/ omtrent op 78 ©taben gefttebt.

% :©it

♦ Mare GUeM,

)

i Bloeycnde Opfcomf! der Aloude, cn

wie d'eofte ©it groot Hanbfcpap / ip Pooi eenige eeuPien ten beden bekent ge*
waien •” bieeft/ e>t boot be Hocgtoegerp bePaateii / tuier eetfte <©ntbekketp Tor-
’ wald en 3yn 30011 Erik lusten ; CbeBieben uit 3 koorPiegen om mipbiöf
gePïucpt. Torwaïd in Ysiand oPerïeeben 3pnbe / maakte jicï) 3ijn 30011 Erik
anbermaal oPer begaan? mipbaab Plucptig: ©lep beftoot pp een jtanb
op te 3 oeben/ Gfundebiorne genoemt/ bat men 3 eiöe ten ©eftenPati Ys-
land ge3ien re pebben. Erik Ponb bit ïanb / eu pp liep een 25 ap in/
tuffepen tteee ïtapen geïeegen / toelbcr eene ben uitpoek Pan een Cilanö
luaé/ tegen obee be Stuft Pan Groenland teggenbe. ©ee3en uitpoek Pan
’t Cttaub tuojb Hvidferken gdjeeteti/ en be baar tegen oPergdeegeStaap
tlvarf genoemt/ mafteube tuffeijen beibeeen goebeflee/ biepp Sandftafvr
ïjeette / altuaat be fel)epen Pooi een ftoim Peiiig lagen. Hvidferken ié
een 3 eet fjooge berg / en onge'ijii grooter ban be Slaap Hvarf. Erik
noembe in ’t eerft bit ©ebergte Mukia Jokei , bat groot Ijskegel betee*
kent. geheet luierb Ijet Bioferken of Biaauwhemd genoemt/ entenlaat*
ften Hvidferken , bat Withemd 3 eggcn tuil. ©e reben bee3tr ttuee laat*
fte Peranbeeingen Pan namen / ip Paaatfcppnlpk bee3e: alp be fneeuPi
fmelt en ter 5 eIPer tnb tueber bePiieft/ pertobnt sieft in ’t eerft pet pp Pan
Petlue alp mop / kcuib / af klein geboomte bat op be Êtot5en luaft;
maar booi be gebimrige fmelttng Pan be fneeuPi / bieteïkenpoPerelkan*
bet Pïoeit / luojb pet np ongemeen bik / en neemt jpn eigen kleur Pieec
aan / bie natuurlijk luit ip.

©00? bat Erik 3icf) aan be Pafte Stuft begaf/ acptepp’tnoobig/ eerft
pet ©Hanb aan te boen / bat pp Eriks-Sun , of Eriks-Eiland noembe/
en waarom allpaar pp operluinterbe. gn ’t Polgenbe ©oojjaat ftak pp Pan ’t <£i*
croeniandt fonb naar be Pafte Stuft oPer / bien pp GROENLAND genoemt
noemt!** Öttft/ Permitp be Stuft allecPiegeu met groene mop en kruiden betuoflen

luap. Dp Pjierp pet Hlnket in een JfcaPen / bie pp Enksfiorden , of
Eriks-haven noembe. 5 / 5 iet Pene Pan bee3e paPen bouöe pp een puip /
Oitrebug of Ooftgebouw gepeeteh/ en in ben %erfft baar aan polgenbe/
begaf pp 3 icp naar be ï©eft3pbe/ Plaat pp een anbere Pioontng opftoeg/
bao: pem Wdtrebag of Weftgebouw genoemt. jDaat/ tiaar 't fepeett
Vuap ’t pem aan bee3e Stuft te koub / of pp Ponb ’et 3icp 300 Peiiig niet
alp op 3pn €iianb / 3tilkp pu ben SDinter loeber aan Erikfun oPerbiagt.
©e Polgenbe Zomer begaf pp 3icp lueet naar be Pafte Stuft tenDoojben/
m aan ben Poet Pan een groote ÉSotp / bie pp Sneefiei noembe / bat
Sneeuwrots beteeftent / en ontbekte een paPen / booi pem Ravenfiorde
genoemt / Permitp ’et 3 icP Peel fiaPenp ontpidbën. ©cese J|aPen
legt ten iftoojben Pan Enksfiorden , gelijk bie ten Zniben geïeegen lp/
en boo? een inpam Pan be w gefepeiben tuoib. Cen elnbe Pan ben
©erfft keeebe Erik loeber naar 3Ön Cilanb / baar pp ben betbc ïDintec
oPerbiagt. 511 ’t ©oopaar baar aan polgenbe/ beftoot pp in ©ecfoon
naar Ysiand ouer te fteeken / om eenige f pianberp te Pecpligten pem
naar Groenland te Polgen/ coemenbeoPerbe&psonbet&ebeninsynnieuPi

8 **

Hedcnckagfchc Graenlandfche Viflchery. $

Bebonbe Henb ontbedt. «JBtaöclp. tuagt Ijp 500 bed te teeg / bat öp
tucbcrdeercube / Doo? een groot getal fetjepen en fPanöa# gebolgt
teetb.

Leifte be 500n ban Erik met 3 tjn ©abet Uit Groenland naar Ysland BydenKo-
obercegnan / befloct onbevtufTcljen een togt naar JteJtegen te boen;

Voaar toen/ (boïgen£ be ff£>lanbfctje Sttonpd) Woning Olaus Truggerus omdeveide-
regcerbe; I£p ban 3tjn ©aberp entbebding fajeeb opgeebenbe / liet bee^e* 6 bevoiki« e
jaoo2fcfrl}e woning / onïangp eerft Wriden getoo?ben/ bee3en Lieff'e in ’t^ikèr’eek-
Wtidenbom onbcrmtj3en / en berbolgenp" boopeit / maat beo: Ijp Ijem gemheit dc
birn ÏBinter aan 3ijn Bof optjielb. bolgenbe gSomer 3011b Ijp Ijem GrcenHn-
tebet naar 3ijn ©abet in Groenland, netelt ban een $?iefter / om Erik
en sijn.bollt/ ban ben WrideUjïten <tpcbtpbien(ï te ïaaten onben echten.

Liefte toebec in Groenland aangelanb / üiierb ’er ban 31)11 ©ober niet
toel ontfangen/ bermit£ ftP eenige bjcembclingenmeöetpagt. SFitbia»
ren arme 23 oordge 3 dlcn / Doo: ïjem op een m?aft ban ïjun fcïjip gebon*
ben / boot fto?m in bolle 3ee tegen ö’görergeu gemotpen ; bies; LiefFc
ban mebelpberi ttbjoogen / Ijen in 3tjn fcljip obernam / en inebe naar
Groenland boetbe; maar Erik Ijict ober gedoott / sdbe: ©aarom leert
gp aan ©jeembelingen ben toegang tot een lanb / bat me niet ban booj
on£ 3elbtn meenben bebedt teïjouben ? (©nbertuflcljen / nabat bce3e eöel»
mocöige 30011 / 3bte ©aberp moeiten aart mat gemntigt ïjab / boc3em»
be ïjp Ijem allcnbj» be menfcljeïj}de pligten in / maar boo? eenige bonden
ban een üirifteiijlie gemaatigbijeit in Ijem ontdooden mietben / met ber»

3oeft / aan ben Jteeftet geljooj te geeben / bte Ijem be Woning ban | 5 oo?»
megen gc3onben Ijaö ; bat bcrbolgcné 30banig een goeben uitflag nam/
al3oo Ijp 3iclj eerlang met 3Ün onöergetjoorig bold boopen liet.

3 £it té ’t mat ban beeje eerde «©utbedfterg ban Oud-Groenland , na^ verfthii oret
mmtlijd Erik en 3 #n 300» LeifFe, ban gesegt tuojben. ©egg 1 aiibfclie^ ce “„ n c c , 1 ° 1 :
Wtonpb / fielt Ijet bertred ban Torwald en 3ijn 30on Erik , uit een ï£a- dé lsiand
ben ban HSootmcgen/ onber be ïlrgeeriug ban ben boonioembni Olaus,en.eeni e«i-
bat omtrent ben jaare 982 gefcljicb 30U me3cu ; maar be 3 Urcnfclje < che |< - i0 ‘'ï‘
^tronijh fielt bit in ’t jaar 770 boojgebaïlen te 3É)n / bat beft met een 1
25 uiie/ boot ©auë Gregorius ben bierben omtrent in’tjaar 835-aan ben
23 tfirl)op Ansgarius gesonben / obereenhomt / Ijem gelafïenbe be boojt»
planting ban ’t <©eloof in alle be f 5 oo?Det ©.anbeu / en booinamentlfjft
In Ysland en Groenland ter darten te neemen. <©bet bit berfctjil / Igï ’t
buiftcr 5'4) berber in te laten; maat tmee 3aben 31311 eeljter biegaaugaan-
Öe mcrltmaarbtg. <©e eerde : bat be ö^eeufetje Itronijd 3cgt / bat toen
be Woning ban ^enemaraen / onber be riegeerlug be^ jpranfcïjen ito»
ningé lobemijd be 3 acljtmoeblge / Wridcn mierb / Groenland beel ge»
rurljr£ maaltte. tmeebe: bat ’er in be ï?anbbeden beó ^iiaitgbid dat men o*
fdjopö’ ban 23 :emen / een oube / met be ïjanb gefcljjeebe itronijlt 30U detzockt <
3tjn / maar in een liopp ban een 23 ul i$ te binben/ bie be ^art^óid'cljop
ban Sternen / tot ^aïtéütfTcljop ban gantfclj | 3 oojben en boopiament»

911 2 lÖft

4 Bloeyende Opkomft der Aloude, en

lp ban lüoojlbegen/ b’onDrcgeljOorige<Slilanben/ Yslanden Groenland
aanftelt / melfte 3öuïïe bet3eftert toojb / booj ben jaare 900 berleent
te 3 Ün.

wat 'er de <j?>cenfcfje ütronp melb / bat Eriks | 5 a 3 aaten in Groenland 3fdj

Ktoiiyk van öer meetbett fjebbenbe / berber Xanömaartö in ttoftfcen / en tuflc&en ’t
mcU; Gebergte / bmcfjtbaare Xanben / 3 ©eiben en ftibieren bonben ; bat3e

Groenland «©oftelp en ©eftelyfi betbeeïben / bolgen£ bebetöeeling ban
öcibe be 40 eboumen / Oftrebug en Weftrebug, booj Erik geftigt; bat3e
in ’t ©oftec gebeeïte een ^stab boumben / Garde booj ijen genoemt/
maar öe ^ooauegec^ jaatltj!t$ met berfdjeibe ftoopmanfdjappen qua*
men / en aan b’^nmoonbet# betftocjjten. ©uune $a3aaten boumben
becboïgen£ een anbete §>taö / bie 30 Albe noemben ; en betmit£ ljun*
nen nu er in ’t Stcigenbom freebS toenam / toietb ’et een Mooftec aan ben
oebec ban be Sce geftigt / en ^bt. ®ljoma$ toegemeiö. %n be ,§tab
Garde fjab tjun SSiffdjop 3p berblijf / en be ïtetft ban j§t. ^ieolaag/
Patroon öec 25 oot£ge 5 elien / in bee3e <ètab geboumt / ma£ ben ©om
Of l^OOföfsecfte ban Groenland. Pontanus gebenbt in 3jjlie ©iftorte ban
©enemarften/ bat in ’tjaat 1389. eenen ï?eiirift/ 25 itïctjopban Garde,
cene ©ecgabecing ban iètaat in ©enematlmi bpmoonbe / bie te Nieu-
burg in Funen aan beu oebec ban be <©joote Belt geljoubfn mieeb.

SjnsSgdijfté geeft be ©eeufdje Stromjft beridjt / bat b’^ngesetenenban
Groenland in ’t jaar 125-6 tegen ftouing Magnus ban ^oozmegen op*
fronöni / en Ijetu Vueigecben be geluoone fdjatting te betalen ; bat ü»o*
Hing Erik ban ©enemarften / ten beC3oebe ban Magnus , bie aan 3pe
$idjte geïjumt ma£/ een ©loot besloegen uiteufte; bat be ginmoon*
becS ban Groenland, be 5 ©cenfcïje bloebblag 3ienbe / en be biapenen op
be fdjepen blinben/ 30banig bergagen mietben/ bat3eom genabe fmeeb*
ten en be ©:ebe bet3odjten. ©e ©eeufdje ïtontng 3tdj toen ban be
3lbabljeit ban ben ïtoning ban Uoojtoegen niet millenoe bebienen / liet
Ijp (jein Groenland ter gunfte ban 3yne 3 ^icfjte en felein peben befjoiw
ben; en mieeb beeje ©?ebe in ’t jaar 1261 gegoten,
en wat de Ys- ©e JJp'ïaubftfje ïSttonp 3egt/ bat be «©oftelpge gab ban Groenland,
ïandfctie hier Skagefiord genoemt i£; tuaar een onbetooonbaate fioto gebonben bjojb/
ven f/ft"' en 'wat berber in 3ee ecu blip/ bie ben aanftomft bec fdjepen ijinbert/ ten
c * 311 ïjet {joog mater f$»; en boo? bit toog mater / bu gopnadjtig meet/
bomen in bee3e [jaben beele lÖalbitTdjen en anbete’ bigtljen / baat bie
ban in oberbloeö bjojben gehangen. i5en Uieinig ©ofteltjbec i£ een [ja*
ben/ Funchebuder genoemt/ naar benaamban een page/ ban oiaus,
honing ban $oojtoegen / bie ’er met al 5Ün boïb fdjipbjeuft leeb. Doclj
berber / en uabp be ^bergen / i^ een «öilattö Roanfen gdjeeten / baar
een jagt ban alle fooiten ban beegen i$! Vuaar onber beele bJitte 23 eeren
gebonben lbo?ben; berber 3iet men niet ban p / 300 mei in 3ee algf aan
lanb. gn ’t poojben binb men beele ^ilanben en ©aben^. ’t ïanb
’er onbemoont en moeg / tuficten Oftrebug en Weftrebug geleegm.

Hedendaagfchc Groenlandfche Viflchery. f

35 e Skreglingers ontljouben jictj omtrent Weftrcbug; men binb ’et tam s^i^s
tn toilö gebiette / maat geen menfcïjen. (Ce t anbete spbe ban Weflre-
bug een gtoote ftotj» / Himmeiradsfield genoemt/ en tegen ober bee3e waren, on*
ïïot£ / bujft niemanb be See bebaten / bermit£ ’et een Charibdes gebom demoeht.
ben Vuojb. Iver Bert We lang ï?ofmceftei ban ben 2 Siffc 5 opban Groen¬
land geboeeft / tuierö boot ben flecljtet ban bat ‘öebicft benoemt/ om
be Skreglingers te betbjpben / boel) Ijet boojb bet3b3eegen Vote bee3e Skre¬
glingers toaten. 55 ofttet Wormius een naaubeurig <©nbet3oebet bet t ^"°“ e c "
| 300 jbfcl)e omftanbigljebcn / f$ ban gebacïjten / bat Ijet b’eigen 2 Ünge= Wtrm , m Uy .
boorne ban Groenland toaten / aan toten toaatfcljpnlyb be 3f)oortoegerp g«bM £ t,
öee3en naam gegeeben Ijebbcn / boef) om toat teben / i£ niet belient. Sp
betuoonben 300 ’t fel)een / be anbere oebet ban ben Seeboejem ban Kin-
deifiord , een toeftelrjïi gebeelte ban Groenland , toclftet anberen oebet
boot jftoojtocger^ betooont Votcrb. ’t ^djnnt nu / bat / baat ge3egt
toojb / be Skreglingers 3icl) omtrent Weitrebug t’ontöouben / men niet
ban ben *©eber ten JDeften berftaan moet / betmitó ’t niet te Den-
fien ig / bat Ijet tegengeftelbe ban ’t ©ofien baat boo? gemeent toojb /
alg be 5Soo?toeger$ bejaten. ’tg$ ban te bermoeben bat eenige Jjtooj*
toeegfcïje 3 ©aagtjal 5 en / met een 3toaft getal / Kindeifiord gepaffeett 3 Ün*
be/ booj bec3e Skreglingers gelagentoietben. D’»©nDerltoningban,$ooj*
boegen / Ijler ober bolboening eiflcijenbe / 3011b een ftetftct troep bettoaartjj/ wie vermoe*
en tiemanöe een feljip / ten bien einbc uitgeruft ; maat b’ inboorlingen l el 3 ,k
Öet feljip 3ienbe aanbomen / namen be blucljt / gelijb 3e gcmeenlijh ge= Jie e n in v ê an dit
booon 3Ün/ toanneet 3e 3ict) te 3toaït bebinben/ betbergenbe 3icl) m 25 of= Ge*eft zyn
ffcljen / iftotsen en anbere fcïjuilplaatfen. 35e j!5oojtoegeté nietg binben* £ eweeft *
be ban toat 3p acljtet gelaten Ijabben / maaltfen alles» ten buit toat ’ct
bonben boietb/ en bjagten ’tnaar ljun feljip ; en bit toa£ ’t/ bat3ebp
e Skreglingers tam en toilb gebiette bonben/ maat geen menfcljen/ alg
gejegt. ’ 55 e ï|eet Wormius gelooft bat bec 3 e Skreglingers niet bette
ban be «Soïf Of Straat Davis t’ljuij» IjOOten/ en bat öet mogeïyh Ameri¬
kanen bonben 3tjn getoeeft / of bat Ijet b’eigen ^nbjoonbet^ ban Nieuw

/ ö >ebe 55 eenen onbet befiegeetingban ïJoningClpi-
&«„/ n M^ et l? ntöeHt£ n ; bat3e gebuuren ban Oud-Groeniand bom
De i 3pn / alg be JQoojtoegetg betooonben / en een gebeelte ban Weftre-
bug bemacïHigt öabben / boot bat Erik 3icö ban ’t anbere berstbetc
^ab.

TWEE-

Bloeyende Opkomft der Aloude, en

TWEEDE HOOFDTSTUK.

Van de ongemeene Vifchrykheit der Groenlandfche- ofYs-zee,
voornamentlyk in groote Zee-dieren. Omftandig bericht van
d’Eenhoomsj onderzoek of het Zee- of Land-dieren zyn,
en of deezen in Groenland gevonden , waarlyk Hoorns
zyn dan veel eer Tanden mogen genoemt worden.

ongttneene F\ € 2ee in Groenland it? ongemeen bifdjtijh; in nat in 3lcïj ook beeft
vifchrykheit \^J ïBalruflen / ÉSobben e'n anbere geebieren ontïjouben / nebens een
Groenland- ongelooflijk getal f^albijifchen / al? betbolgens 1 naöet bcfcïjjehen tuoj*
fche zee. ben. itöen flaat in ttopffel of men be tuitte 23eecen Dan Groenland om
witte Beeren bcc be Zee- of ïanb-bieren teellenen moet; 3©ant / bermitj» bc 3tuattc
zich meerein 2&»«n nooit het HanD betlaten / 3idj niet ban ban bleefctj geneeten /
zee dan op en ooft gteetig 31311 in ’t 3uigen ban menfcijen-bloeb / 500 betlaten in te-
’t land. genbeel be eetfie/ 3dben be Zee/ en leben niet liebet ban banbtfeij. Z\\

3ijn mebe gtootet en luocftec ban 3tuatte; op ’t nafpeuten ban be föob*
ben en 3 Baltuffen/ bie (jaate jongen op ’t pé tneepeu / 313113e &P 3 onbet
loo£; ooit 3 Ön 3e 3eet gteetig naat be jongen bet döatbifTctjen / tuaatop
3e beel meet bcrlekkert 31311 ban op anbere biflcljen : 5 P tuagen 3icl) 3el=
Den in be tuime 30e / tuanneer 3e ban p£ ontbloot id / niet / om bat3e
niet biel 3 tuemmen hotinen/ of ooit niet in ’t tuatet'alleen leeben / al£ be
biffdjen ; maat om Dat5e be 3 ©albiflcüen fdjoutoen / bie Ijen booj een
natuurlijke Antipathie op be teuït berbolgeu/ nabemaal 3e/ gelijk gc3egt
i£ / ljunne jongen eeten. ©iedljalbcn/ tuanneer Ijct pp ban De^oojöet
Suiflen ban Groenland guibtuaart^ geö, leeben tuoib/ fetjjoomen be tuit=
te 2Seeren 3ict) op bit ps» onthoubenbe / in 3ee te begeeben ; en alj» 3e
Dus» berooïgen^ omtrent Ysiand en anbere fóufteu aauftomtn / tuer-
tuaartó bit p.s’ ijeenen bhjft / tuo2ben 3e te bertuoebet Dooi ben honger.
Groenland heeft ooit ten allen tuben 5cet beel ï>aoittö / bie men €en=
Eenhoorns Xjooïtiö noemt/ beifchaft. 3 fn ©enematken biub men ’et bede bie Ijeci
«ei r °e cn viu- t» ongeb?often 3Ö11/ en ooft een meenigte ftnlifien en b?okken; hipgdtjüs’
de«. komen ’et beeïe uit be Straat Davis , ter langte ban S of 9 boeten.

6m nu te tueeten tuat boo? 25eefien bee3e IjoonijJ uitleeberen /
300 moet men booiaf onbettccljt 31311 / bat3e oneigentïijk ü§oojn£ ge*
noemt toojben / bftmitó 3e niet£ gemeen met 30banig een tuaate éigetifchap
hebben / ban luelket natime 3P 3ouöen mogen 31311; en al3oo De naam
ofiUezevanbet5elbe bnbbel5innig i §} 31311’er bie ttupffden/ of beese 25eeflen ban tuien
Land.dLe» 3? bomen / jlanb- of Eeebtereii 31311. Nu (laat in gefdjil be hoedanig*
komen on- fjeit Det ©ieren bie bee3e ïiJoomö in Groenland öjageu. ©e ©eet Wor-
deizochs. mius 3egt / bat3e ban ©iflcöen 3Ün ; txieé{ja!bcn Dit t’eenemaal het ge*

boelen bet ‘Jülouöe Natuurkenners» tuebctfpjeekt / bie geheel atibets» ban

V ft

-/*

•7

» '

••

-•

\ I

SPiUf. j.

Ssas

Hedendaagfche Groenlandfche Viflchery. 7

öe <genlf)Oo;n£ gefcljteebcn ïjebben / en boot bierboetige Hanb-bicren te
ooeh ge3et; bat ooft in?gelijh? tegen? bctfcbeiöe plaat feu Der getopöe 25 ïa*
neren aanloopt/ bie niet ban ban bietboetige <èenljaojn£fpjeebenbe/
nonnen betflaan toojben.

©e l^eecWormius, eennaautobeurig engcleerb (©pmerbetbcc jiSooib- , dat
fcyie bp 3 onberf)eben / fcfjujft ’et aan een ban 3Üne btienben bu? ban : „"zec°dié nï
„ JDooz eenige jaaren gelêeöen/ toen ib bp ben ïijeercFris, ©coot-ïtaik ren voortko-
,5 fdiet ban ©eoemathen toa£/ felaagbe ift Ijem/ hot todnig naaufteu* n^n, c n
w rtSÖeit be ÉooyHeben cn «§>cïjipper£ / bie op Groenland tjanöclöen en “ v 0 e “ flS
” nneten / ïjabben / betmit? 3e niet onbet30ctjten toat ^Dieren ijet toa= ma« Tan-
” een / toaat ban on? ö’Cepfjoopi? gebjagt brieften / en toaatom 3e ^zy», uit
” ? cen ÖEel ban ’t ligctjaam ban 30banig een ©iet/ of' toeïbmfjuib
” / om ’et eenige ftenniffe ban t’erlangen ; maat 3 ijn ant» k«e vü 8 «-

5 , njoojb toa?: 3ji 3tju naaubeuriget al? gn öenbeu30u’t; toaat op bee= toont. .

5, 5 en Jfeet mn aanfionb? een groot Bebhéneel bjengen liet / ba aar aan
” ' Jan öeesen Cenljoojn/ ter langte ban bier boeten/ bafttoa?.

5 > ,an toa? toen 3cer bergenoegt bee5e 3elb3aamljeit te befetjoutoen ; en
j, m bebonö bat bit 25 ebbeneel / eigenthjlt naar een ï©albifclj-ljoofbt ge*

„ leen / pebbenbe ttoee gaten op ben bruin / Ibelïter gaten tot in ’t bet*

„ pemelte boojgmgen / bat ongettopffelt be bla3cr? of ttoee popen toa*

” r. c r ( i -‘ 00 ? ö ' £ &et tngejtoolgen toater toebec uitblie?. ‘Sjb

„ befcljouoe ooft bat be 3 fc)oo?n ter fïinfter spbe ban fjet üobcnfte baatte*

„ been pan ; ilt beelbe öteje bjeemöe 3aalt mijne naauheutigfte bjienöen
„ mee / en mijne Studenten quamen ’t in mijn ïtabinet bejim. oBcn
„ Ceebenaar liet ilt in ’t bp3|ju ban ljun allen be geftalte ban bit 25 eb*

” ï?f n 5 eï nict 3 Ün « 5 enljoo?n afteebenen / 3ulh? 351 getuigen ïtonben / bat
„ b afteebening met be Vuc3entlijlte 3 aalt obereeu quam ; maat ’t bleef
»> per niet bp. gjft breeg bericljt bat ’er een biergeltjb 23 eeft boo? Ys-
„ and gehangen toa?; bie? fctjicef ib aan ben 23 iffcijop ban Hole, Sca-
” , 0enoemt: / trrtpb? eeti mijner leerlingen te Koppenhagen ge-
” w e !;/ r , ei1 ber3ocl)t Ijem / mp Ijet afbeclb3eï ban bit £Mer te 3 enben/

” hïn enl >rtmp toeeten / bat b’ff?lanber?öet Narwal noem-

mliïhifrh * ^°r nö Ö ct rm toaat afbeelb3tl ban een ©ifcïj/ bie naar een
rf a ‘ a t l |fÖ Seleelt; en ilt beloobe/ toebee te <fi.l)jifiiaanfiab Itomenbe/ u

pet 3eibe neben? pet 23 e(titeneeï ban ben i^eec ïtantfeüec Fris ontfari»
gen / te laren 3ien.

^Deejeu ijeer Wormius bleef niet in gebieelten 3»jne beloften te bol-
boen; maat baar en boben/ grieibe t)p 3Önen b?icnb naar syn kabinet/ w )t d-o u .
toaat Ijp / op een baat toebereibe tafel / Ijet 25 eltlteneel 3elf / met ben den v; >“
if?ooj U ban bit ©iet 303/ al? be fóees ïtantfeïier Ijem eertub? beteert d ^" hoorns
Öf ö - Selter i? ’t bat be naam €enljoopt bubbel3innig ban genomen febbeTcn-
F 0J “ En / 3ulli? 3e aan beeletlei bieten ban toegepaft toojben; bit öïnftt ^ crzoc * it > cu
ÏÏflJï?/®"*? m Snbiaanfctjen I toaat ban Ariftotéks getoag "‘[‘ 1 %“-
maabt / en ïjet tooejle ïïeefl toaat ban Piinius melb / bat öet Ijoofö gd.-ekcju

25 naar

8 Bloeyende Opkomft der Aloude, en

naat een tyaxt/ ’t ligpaam naat een $aetb / en De boeten naat bie ban¬
ben <£[efant gelpben/ lueïft 33 iet ban een ongelooflpbe flerble enfnelpeit
30ube 3jjn ; bat 3eberlpb bee3en <£eupoo?n moet mesen / maat ban be
Vettige pbdjuft op berfepeibe pïaatfen fpjeeht : 300 fneï te 31311 /
bat bieobec ben Schirion, een berg ban Libanon fpftngt/ gelpbpetjong
ban een Cenpoojn ; en 300 fterb / bat bie bp be 45 oDDcltjbe htacpt ber^
geïeeben ioojb. 3Bat fcppnbaarpeit ip ’er nu / pet SBatetbietban ’t L)oo:-
ben / onbet bee3e <£enpao?np te bellen / bempl men gelooft / bat bce^e
gieren in ’t Euibet of ©o(Ier 3 ©aetclbbeeï / sonber tegenfpjeeben ïanb-
bieten 3ön? 33 e ©toppeet S'efaia/ ben 3 [oben booyeggenbe; bat< 0 obt
pen en punne Stollingen ban 5|eru3alem berbjpben 3oube / 3egt: en de
Eenhoornen zullen met hen afgaan ; bat niet ban ban ’t gaan op b’aatbe
ban betflaan motben mant / inbien be ©toppeet gelooft pab / bat be
dcenpoojnp ©iflcpen maren / 30U pp ongetmpffelt ban 3toeinnien ge-
fpjoben Ijebben / in be pïaatp ban gaan.

IBen 50U ban een foojt ban 2ee-€enpootnp boojonberftellen bonnen/
gelijk ’er Sce-ponben / See-batbereu en See-molben genoemt mo?ben;
edjtet 50U bit niets» nienbop 3pn/ nabemaal Bartolin een 33 eenfcp ^cpjp=
bet / een bpsonbet ïjoofbtfhib ban be Zee-<£enpoo?n£ / in 3tjn iCtah*
taat ban b’€enpootiip gemaakt tjeeft; maat pp biengt ’er een 3marig=
ïjcit bp / bie met bee3e helling niet obcreenbomt: mant tjct berfcpil ip /
of üeese See-<£;enpootnp/ maatlpbe «Srenpoojnp 31311 / enofljet geen men
ïjoopien noemt / maar lijf; ©oomp of Canöen moet genoemt motben.
Let beflnit ban ’t eer (Ie tjangt ban ’t laatfïe af; mant inbien pet ®an»
bën 3yn / bonnen becje ©iffcpen geen Cenpoojns* genoemt mojben / na=
bemaal 3e g«n Loojnp Ijebben / en bpaïbien Ijet ijoomp 3ljn / moeten
3e aïsbatt Cenpootnp genoemt motben / betmitp 3e niet ban ban een
wcrmiKi vci-ijoom bedien 3pu. 33 e ©eet Wormius bersebert bat bee>e ©iffdjen
zekert dat Canbcn en geen Lootnp Ijcbóetx / gdpb Arngrimus Jonas, bietucbeCam
dceze vei- jjj»,, noera j. 33 it peeft te meet bet3cbering bat Ijet Caitben / en geut
Hoorns Tan- Loo?np 30 »/ nabemaal Ariftoteles boojbiaatpeit opöifl/ bat alle b’«Cen*
dcuz^ri. pboinp pun Lootup in ’t miöben ban fruit boojpoofb bjagen / baar be

gemoone plaats örr $oo?np ip; en bat beese ©iffcpen / ’t geen men
Looms* noemt / ten cinöe ban panne baben en tanöbleefdj bjagen / tet
pïna’tfe baar be tanben 3itten. 33 at be Loonip aan ’t boojpoofb bafl
3tjn/ maar be tanben in be baben fieeben/ i^ blaar in ’t befdj?eebe 25 eb*
beneel befdjoumt/ booj ben Leere Wormius bertoont.
verderege- Ariftoteles Ijeeft ober b’eenpeit bee 3 et OEenljoojn^ / be boL

voeiensvan geutje aanmetbiitg gemaakt; en 3egt: bat alle 33ieten bie tmee Loomt*
deioudeTö^bm / gebïooft ban boeten 3Ün / maat alle «têenljconij* ongeblooft;
bygebragt, bat be natuut be 3eïfbe eenpeit (lelt / 300.mei aan be boeren alp aan ’t
(joofb bet «tSenfroojnp; gclpb 00b be 3dfbe berüeeltljeit ban Ijoonip en
blaaumen aan ’t tjoófb en De boeten ban anbece ©ieten plaatp Ijeeft;
Vaaat uit ombaat / bat Ijet eenige onberfepeib ban b’Cenpoojnp / mee

Hedendaagfche Groenlandfche Viffchery. 9

anbere bieren / alleen geïeegen 10 / (n b’eenljeit en gegotenpeit ljunnet
ïtiaauluen en tjooitrë. ©at boa? be 3elföe reben be « 2 enï;oo?n 3 l)nn
hlaaulaen / al# anbere ©ieren / ongeltlooft ïjebben / iuógelp# ljunne
ïjoo?n# aan ’t booiljoofb b?agen ; en bat gcïijfi be anbere ©teren / tluee
pomp ïjebben / bie aan toeer3pbeban ’t boojpoofö Haan; be <ü*enl)00?n#/
niet ban een Ijoojn Ijebbenbe / bec3e in ’t miöben ban ’t boo?ljoofb bla¬
gen. ©erljalben/ betmit# be See-biHcïjen noclj WaauVoen noctj boeten
Hebben / bonnen 3e ooft ban geen ïjoo?n# bersten 31311; loaar uit bolgt /
bat / laat men poo?n# noemt / belutj! 3c in ljunne ftaalten Diep inge-
luo?teït 3ün / en niet boa? tjun boo?ïjoofb gepfaatf't / geen IjocnnP fton*
tien stjn / en berljaïbcn Canben \ue3et1 moeten. €cpter moeten lae Ijier
bpboegen : <6cn boo?naam Hoopman en iHcebec in be ©roenlanbfclje Twee hoorn*
JDiffcijcrp / ïjeeft on# bericljt / ïjet ijoofbt ban een <tfenïjoo?n-bifclj / gefjeeï
en ongefcïjonben in peeïtel beluaart/ t’^mflerbam gesien te fjebben / vifch g<: _
laanr in 2fjoo?n# of tanben Halten / b’eeuc ter lengte aan 6 boeten / en toont,
b’anbere omtrent een boet / aÏ500 bie geb?olten lua#. ©elpitetlutj# be
HBalruffen in’t bobcnïtaltcöcen ttoee / bod) neerluöart# ïtrom-gebooge
tanben tjebben / biaar neben# eenige Itleine itiesen in ben ttionb. <©f nu
bc aBenljoo?n-biffctjen mebe Itiesen in ben monb tjebben / Haat nccij te
onberscelten. ©at uit be bobenltalten öee3cc CenlSjoom-biffcpen / niet
alleen een / maar 2 ljoo?n# of tanben Heeften / bit)Ut baar mebe oberccu
te bomen ; bermit# 006 bee3e / blaar bn men niet ban een ïjoom aïfcen
binb / nooit in ’t mibben / maar ter 3pbe boo? uit frette / laeïfte ont*
bloote plaats ter anbere 3pbe / luaarfcijphïijft boo? ’t uitïgefon of uitbal*
len ban ben ljoo?n / al#ban lueber gefloten loo?b.

<©m nu be geHeltljeit bee3er ïjooin# of tanben laat naber t’onöet3oe* pegefleit-
ïten: ©e ïtoning ban ©cuemarften luillenbe een gefdjrnlt ban een Hulthóoinw o'i
ban 30banig een ljoo?n boen / geïaHe ban een ougefeponben poom / fjetdazociu,
biftïte einbe naar ben laoïteï/ boo? een gebeeïte af te 5agen. ©itgebeel*
te ban bee5en poo?n / bie men meenbe Diept te 31311 / booigesnagt peö*
benbe / lua# men berlaoubert baar in een poïïigpeit te binbeti / in la el*

Her Ijoïte / een Itleine pco?n / ban be3elbe gebaaure en 3elbe fïoffc alp be
groot e/ gebonöen laierb. jBett berbolgbe be groote poo?n rotibom boo?
te 3O0CU / Sonbct be Itleine te rallen ; en bebonö bat be Itleine / in bee3e
polligljett ban ben groeten / omtrent een boet lang boa# / boel) berber
boo? ’t obevige baH en bicïjt. ï>>icr uit bfedt / bat be ©teren ban 30ba*
battige poom# ber3ien / beseïbc gelijft be parten berioifTelbtn / bat be
grooten afbieïen / en be Pleinen laeber in be plaat# aanbiieffen ; en bat
bit souber tlupffel te loegen buigt / Dat ’er 300 beeï öoo?n# gebonben
laierben / bie lo# geb.io?ben / boo? ’t ©roenïanb# p# naar Ysland biee*
ben. iBaar / 300 loanneer men be laatHe gefteïbe meening lail gefranö Tanden
boen/ gegronb bp ’t getoonbe ban ’t gemelbe 26 eït(teneeï / en acljt geeft b "T kri
op ben Tangen boo?tel bie in IjetftaPebeenHeeltt/ fcppnt pet geloogpn / bat" 1 Ul ’
beeje bie men gesaagt ijab / een tanb en geen ljoo?n laa^ : bat bit ge*

55 2 fetjie*

io Bloeyende Opkomft der Aloude, en

fcïjieben 6 an / bat ban bee3e biffcfjen be tanben uitballen en toeber anbere
aanWaflen/ Wo?b boo? b’etbatentljeit in be menfctienbebefiigt/ bermit£
fomtpb£ gebeurt bat be loj? geWojbe tanben / booi anberettboo?tge)ïoo*
en ook vei- ten / niet eer uitballen boo? b’anberen 3tcï) laten 3ien: bat ecïjtec met fjet
winden kon- betwijfelen bec ïjoomj? ban be fatten fjeel anbet# geïeegen $ / Wien£
nea * Ijooföcn 300 baal 3fjn / alt? of 3e nooit Ijoopis? tjabben getjab/ tot batbe

nieuWe lueber aangroepeh/ en beselbe gefïalte fctpgen.

5^e kernen 3 tjn ban gebacljten / bat alle beeseïjoom^/ btenaat|Bo$*
bobië/ öBuitólaiib/ Italië en ©janhtpb bet 5 onöen W tuben/ uit ©ene*
watïien bomen / Waar bee 3 e foojt ban öanbel in groote acljting $ gc=
Weefï/ toen be ©aart ban jèïoojWegen naar Oud Groenland open fionb
en nocfj bebent Was?. 3 £ee 5 e ©eenen bic bejelbe naar allerwegen bet*
3 onben/ fclpoomben niet te 3 eggen/ bat Ijet tanben ban blffcljen Waren;
ecljtet berbo'cljt men 3 e boo? ï?oo?n£ ban Cenljoouu? / om ’er meerber
Eenige ftnk- boo?beeï ban te trebben. ’t gelfbe gebeurt uoclj / bermitö niet lang ge*
«"vermeen- ^eil / be iBaatfcljappp ban Nieuw-Groenland , bie te Koppenhagen \$j
de hoorns een ban Ijaare mebegenootcn naar xMoskovië, met een goet getal groote
naar Mosko- dubben ban beejc tjoonij? sonb / Waar onber een fmb ban een uitnee-
den^du"" ,t1e >töe groote/ om bit aan ben <ü5rootbo?ft ban |Bo^bobië teberbopen.
insgeiyks SBe C 3 aat bit fcljoon beüinbenbe / liet Ijet aan 3 pn jtpfarté 3 ien. ©ee*
voor Tanden 5 e ©oïtter meer ban b’atibeten erbaren / 3 eibc 3 Ön Cjaarfctje jDajefïeit/

bat Ijet eelt tanb ban een bifcl) Wap; en bu| moefl ben afgesonbenen
3 onber ieté te berkopen / Weber naar Koppenhagen bertrehbcn. rCoeu
Ijp betflag ban 3Ün Weberbaren aan be lïiaatfcljaupp bee / leibe lip alle
be fcljuïb ban stjtien ongelultltigen Ijanbel op ben Üpfartö / bie 3 tjue ge*
beilöc Waar albtnS beracfjt Ijab; 3eggenöe; bat alïej? niet ban bifetj-tan*
ben Waren. 3 Daat op een bcr Qlebeit ban be iBaatfcljappp Ijem toe

bmtWDe : Wat zyt gy noch onkundig ? Gy moell den Dokter twee of
driehondcrt dukaten gegeeven hebben, om hem te vcrpligten, dutze voor
Eenhoorns wierden aangezien. üDii’S? Ijet buiten allen tWpffcl een llitgc*
balie tanb 3 aï 3tjn / bie 3oöanig een bifcl) uit Ijaare baalten becWiiTelt/
als? be jjplauöeré Narwal noemen/ en gcen3in£ een Jifoojn.

DERDE HOOFDTSTUK.

Van dc geileltheit en gematigdheit der Oud-Groenlandfche
Lucht i ’t vei fchynzel van’t Noorderlicht, den Natuurkenners
ten onderzoek gelaten. Verfcheide vreemde Vertellingen
die de Deenfche Kronylt van deeze Geweften doet.

D € ts'lanbfdje ïtronph geeft bericïjt / bat be Hucïjt ban Oud-
Groenland sacljtet en geittatigbec \$ j ban in JJoojtoegen; bat pet

land j' ’ CC

worden aan*
gezien;
cn door
welk \ooi?
val*

(Scmatigt-
heid van

Hedendaagfche Groenlandfche VifTcftery. n

’et minbet fneeubat/ en bat ’et be ftoube ooft 300 feï niet ié; ecftterb?iefi
ftet ’et fomtpbé 3eet ftteng/ en men ié ’et 3eet ftebfge fiotmen onberbooj*
pen; maat bit fïteng b?ie3en en gebaelbig ftojmen / balt 3elben boo? / en
buurt ooft niet (ang. ©e ©eeufcfte ïironpft merftt ft et alé een bteembe
3aaft aan / bat ftet in ’t jaat 1308 in Groenland 300 betbaarïftft fteeft ge-
bonbett; bat be blitem in begeeft/ Skaihoit gmoernt/ geflagen/ öcjcï-
t’eenemaaï betïpanbe. ©at ’et betbolgené 30banig een betftftjiftftelftft
onbaeer ontfïonb / 3ulfté be toppen beeïet Hotsen ombergebaojpcn tuier*
ben / en bat ’et uit bccge omgebaojpe £ïot3en / 300 een meenigte affe in
be iucftt betfpjeiö baierb / alé of bit fefteen te regenen, ©it onbieet/ P"£"**
baf etb toen booa een 500 fttengen 3 ©intet geboïgt/ bat men’er nooit öier=
geïijfte in Groenland gefteugbe; 3 ulfté ’et ftet pp een gantfeft jaat 3onbct
te boopen leggen bleef. 3 ©aatfcftpnïftft fteeft bee3e affe / uit be Hotsen
ban Groenland boojtgeftomen / bc3eïfbe oojfpjong / geïtjft in be ©ebacff
ten ban bjanbenbe ©ebetgtens en b’onbetaatbfcfte buuren / alé bie ban
Kanarie en anberen; be 23 etg Hecia in Ysiand , bie beeï | 3 oojbeïftltet legt
alé bit gebeelte ban Groenland , geeft ’et een genocg 3 aam ïsebapé ban.

©e gometé in Oad-Groenland 3ftn gematigb bp bag en nacftt / in* ’t Noorj«
bien men ’t ban nacftt noemen mag / baant een gebuutige fefteemeting
maaftt beese nacftt uit. ©elijft be bagen beë 3Binterë 3eer ftojt 3ftn / by nacht.
300 3ftn ’et be nacftten mebe 3eet lang ; baannecr ’et algban be natuut
bee3e 3elb3aamfteit uitbaetftt: ‘lig ’t nieubae |Baan ié/ of ftaat tebaoj*
ben / bettoont ’et 3icft een ïicftt / bpna alé of be iBaan bol baaé / en
ftoe bonftetbet beese nacftten 3ftn / 300 beeï te ftelberbet bit ïicftt fcftpnt.

©it ïicftt ftomt uit ftet j^ooiben / tuaatom ftet ^oojbetïicftt boo?b ge*
noemt. ’t©ertoant 3icft alé een fcftpnfel ban ©nut / fïteftftenbe 3icft
opbaaatté in be Iucftt uit. ïjjet beranbert aïlenfté ban pïaaté / latenbe
t’eïftené een bamp aefttet. ©it ^oojbetlicftt fcftpnt be gantfefte nacftt/
en berbbannt met b’opgaanbe Bon. JjBen betseftett bat bit ïicftt inége*

Ïftftéin Ysiand en Noorwegen ge3ten Vuoib / baanneet ’t fteïbet baeet ié/
en be Iucftt boa? geen nebefé bettoliften. ïfet betlicftt ban alleen bic gce*
nen / bie be ©ebaefïen ban ben Circulus Aréticus betuoouen. ’t Jbtaat
be l^atuurïuutbigen t’onbet30eften / baaat uit bit betfcftpn3eï ftaat ooit*
fpaong fteeft/ en of ftet uit b’opgeftebe bampen betaatbe/ bieboo?ftaare
fcetueeging ontfteften / booitïtomt/ met 30banig een fuelte aléb’ontfreehe
betftebelingen bie gintéëu ftccloaatté uit be Iucftt ballen / of alé bbaaal*
licftten bie 3icft eïbetg bertoonen. ©it ïicftt ié ongettopffeït ftet 3eïbe
bat be ïfeet Gaffendi biftuiaalé fteeft baaatgenomen / en be |^oo?öet
©agetaat genoemt.

©e ©eenfefte Ironpft meït/ bat in ’t jaat 1171 een fïerfte iftooïboofte vmchteioo*
bainb / seet beeï pé naat Ysiand b?cef/ tuaat op beeï 25 eeren baaien / alé ^„«„van
mebe bat ’er 3eet beeï ftout aan ben oebet getuojpen baierb / 3ulfté men ysitn-icrsen
geïoofbe I baat men ten ïBefien ban Groenland ontbeftt ftab / gantfeft Noorwegen,
Groenland niet baaé / en bat sieft bit ïanb berber ten Doojbooften uit*

23 3 fttelite.

«12, Bloeyende Opkomft der Aloude en

fiteftte. 3 £it bce eenige gsïauöetd öcfftiitcn beese ontbeftfting naa tefpen-
ten/ maar buietben Dooj ’t g£ gtfttiibett. ©e Stollingen ban 33 beuemat*
fteit en JSoojbicgen ftabben al lang te booten ban beeje geöacfttm ge-
boecft / en ’ee becfcfteibe fcftepen op afgejonben / ooft jelfé in pet30on sicft
bctbuaartö begeeben / bat ften niet betet ban b’ffdlanbetsi bias geluftt.
3©ebet3pb£ bjaten 3e tot beë3en togt aangemoebigt / op öericljt / en een
opgebatte boaan / bat ’et in bit «Bebiefi / goub en 3ilbet-mpnm en beel
ebtlgefteenten^ te binben blaten, groeft betftaalt öcc3e ©eenfcije Stto<
ngft / bat ’ct rectpbsj eenigen ban bee3e fieistogtm niet gtoote fcljatten
t’ijuid quanten, ®Jn£gelijft$ beitelt noclj bc5£lbe Sttonpft: bat ten tube
banSt.Olaus, JiSaojbfctje ïtoning/Ijet ^?iefcl)e©aten^- 3 ©olft/be 3 elfbe
vendiTi'een t0 St ten bim eftibe onbecnaitien. ©ee3m 0002 een sUiaaren ft o mi beloo-
uit de neen- pen / berbieleii 32 op be öotsen ban beejc Stuft/ en luierden genoob5aaftt
fcheKvonyk jjcft (g onheilige S^abend te beegen. Sg onbetneemenbe aiftiet aan te
gcttokken, f a „j, cn j jagen 3e naftp ben oebet fïecftte onbetaardfcfte bctbaïïe ftutten /

cn omttent öesdben / gtoote ftoopen ban fteenencn mpn-ftoffen / glin-
flerende ban goub en jilbet; bit bee ften befïuiteii öct'uiaart'd te gaan /
en 300 beel baat ban te ncemen ald 3e blagen ftonben : maat toeii3e3iclj
bieder te fcijeep builden ftegeebcn j 3agen 5e uit Dcese onberaatbfcfte fpe=
lonften / menfcften te booifcljpn ftotnen / bic ’et affcftoubieïftft uitsagen /
gebiapent met Dogen en ftinger^ / en gtoote ftonben bedelt / bie fteu bet*
diefabciacu üoïgben. 53 e blees bit ^cftecp^-ïDolft Debangenbe/ noob 3 aaftte ft en
tigïciiyncn. j Juune feSjjeeöen teberbuDMen / om 3 icft seïben/ en baat 3c öioegen/ te

bergen : maat bp ongebal / biel ’et een ban ften In ftanben öceset 3Bfl=
ben / bie In ’t gej'icftt 3ftnet |SMtftec£ betfcftcurt buierö. JJn ’t berboïg
ban beesc betdaeftte Sfiftotte/ 5egt be ©eenfefte ïttonpft-^cïupbct/ bat
bit Eanb eeneii oberbloeb ban fcljatten uitlcbett; en bat men ’t baat Pooi
ftoub/ bat ’et Saturnus jijne fcljatten betüoigen fteefr. jKeetanbetebet'
ftaaïen/ bie mcetbet naat fpjooftje^ ban biaarfteben gcïftften / 3ftn in bee-
5e en b’^ïaiibfcfte Sttonpft lugelyft; berftalben 3al ’t beft 3ftn/ bat men
3e met ftilfbopgen booibp gaat / om be fcljjanbete SBaeteid / nu bug set
3Piibe/ baat inebe niet op te ftouben/ en ban be 2 Sefcft?pbtng banöud-
Groeniand een etiibe te maften.

VIERDE HOOFDTSTUK.

Vruchtelooze togten der Deenen naar Groenland ; Forbifchers
Ontdekking en zyn wedervaren. Groenlanders en bun Ge¬
waad befchreeven, en handel met dezelven. Laatftetogt
der Deenen naar Groenland. Vaartuigen der Groenlanders
befchreeven, en hunne behendige beftiering van dien.

N 'Sa bctfcftcibc poogingen bic bc Sfoningeu ban ^enemarften en
l^oojbbcgcn ftadden aangeboenö / om b’^ntbcftftittgen naat Groen¬
land

Hedendaagfche Groenlandfche Vifïchery. 13

land te beounfligcii / en ecptet Omcpteïooé afliepen ; mietben 5e ttoo? te
Woningen Cppfiaan ben tmeeben / Cppfïiaan ben berben / en ^jcbcrift
ben tecften/ Ptebee onbernomen/ maat met meinig Pmcftt; tot einbelgft
dFjeberift ben tmeeben/ inctbe 3elfbe gebacljtenPan31)11 ©aber ©ppftiaan
ben berben be3ïuangert, Magnus Heiningft. ter ontbeftfting Pan Groen—, j oor ’
land afjonb. ginbien ’t maat / mat ’er be {|ifïotie Pan Perpaaït / 500 r.omng Fre-
ontbeltte bee3e Magnus, naaPeel uitgefïaane gePaaren/ einbelpft Groen- drikde ““*
land , maar Pon ’er niet aanïanben / nabemaaï jpn fcpip 3etr fcpielpft' k e j r n ° n naar'
Poebetpouben mictb; meépalPen pg 3eer Permonbert tuas? / en bat niet Groenland
Sonber reben : baant pp PePonb 3icp in Potte 2 ee / maat ’t btcp genoegË czonJen '>
Poaó’/ en geen gé Pernomen boietb / en baar bp pab pp een gunftigeminb.

33 u$ niet ftonnenbe Pojberen / mietb pg genoob5aaftt te beitsen / en
PJebec naar 33 enemarften te menben / maar pg beriept Pan 3pn mebet-
Paren bee; en be Honing tracljte logé te maften / bat ’er een 3cilfteen op
ben gronb Pan bee5e 2 ee moefi Perbojgen leggen / luaat boot 5tjn fcljip
bu£ mebertjouben ma£. ü?ab bee3en ©ntbeftftet be ïlfiftorie Pan be Re- Dat door
mora gemeeten / mogeftjft pab tjg bie met at 500 Peel gronb bggebtagt r s v e "
aï£ ’t poo?menbfel Pan beesen |Bagneet. 33 it gemaanbe gcPal 30a in wimpe n
ben jaare 15-88 onbet be Cïegeering Pan jfjebrift ben tmeeben gebeurt 3pn.wotd.

33 e 33 eenfcpe Hrongft ban/ bie 3 ig in PetPolg ber tgben aaneenfcljaftelt/
geeft een bfeeb Perljaaï onbet be Ctcgeering bet Honingen ©ptiftiaan ben
betben en fjebrift ben tmecben/ Pan een Cteiotogt boot Martin Forbifcher,
een (tengel^ Hapitein / tuben jaare 15-77 naat Groenland onbernomen.

35 it ©erpaal geeft mei pet meefte beriept Pan Groenland en be£3clf£
^Jnmoonberé/ maarom pet piet ftojteïpft te Poïgen fïaat.

Martin Forbifcher Pettroft in’t gemelbe jaar uit ©ngeïanb naar Groen- *° rk /iï' r>
land. £)g ontbeftte pet/ maar fton ’tr bat jaar niet aanïanben / megené°“ £ m '
b’ingePaile nacpten en be ongelegentpeben Pan ’t g£ / Permit^ pent ben Gweniaud.
3 ©intct op bee3en togt operrafi pab. ï©ebet in Cngelanb genomen /
gaf pg beriept Pan beejcn togt aan HontuginucElizabet, biegeloofbebit
onbeftenb llanb uooj paar bemagtigt te pebben. S'g gaf pent ban in
t ooigenbe ©oopaat bpe fepeptn / maat mebe Forbifcher anbermaal
üertron. |)et llaub outbeftt pebbenbe / lanbe pg aan be ©oftftuft.
gllanDp alanbaart op ’t 3ieu bet lèngelfepen / namen be Pïucftt / en wat hem
Petlieten punne moontngen om 3icp eibers te herbergen. Sommigen ald3ar we *
ftïoutcrbeu uit bePjeeflpcit op be toppen ber poogfte Hotsen / Pan maat deiv0CI *

3e 3icp in 2ee mierptn. 53 e aEngeïfcpen bee3en llanbaart niet ftonnem
be bePteebigen / quanten in punne Perïate mooningen / bat eigentlpft
putten maten / oPertroftften Pan puiben bet See-ftalPeren of anlere Pif=
fepen/ op Piet biftfte fïaften gefpannen / en met pee5en alle aan een ge*
peeftt. ‘Hliïe beese Centen pabbe tmee uitgangen/ b’eene ten dïDeflcn en
b anbet ten Suiben / maat Poo? ©ofte en j^oojbe miuben Ponöen 3e be^
fepttt/ Permité pen bie fcpabeUjftet maren. 9 !n bteje jutten Ponben 3e
niet ban een oub mi^maalit.jllgf en een jong jvuanget ©toummeufep/

bie

ld. Bloeyende Opkomft der Aloude, cn

öie 3 P / met een blein binb aan be fjanb ïjebbenbe / boegboetben / en ïjet
oube 3 ©pf ontcubten / Vuaat obet 3 P betbaatlrjb fctjieeube. ©an baat
Voebet bectcohben / fletbenbe men ©óftdijb aan / en jagen een ©ifd) tec
gcoote ban een <&$/ Die ten einbe ban be fnabel een ïjoojn tec langteban
anbecïjalf elle ïjab / en 3 P geïoofben een Cenfjoojn te 3ön. 2 p jeilbm
beebet j 5 oo?boofielijft aan / en ontbehten een Hlanb / bat 5 P aanbeeben /
beemitë ’t ïjen aangenaam fetjeen. Wljoetud bit Stanb be ïuifr ban
Groenland lua£ / noemben je ’t ecjfjtcc Anavavich , om ïjet onbec bee3e
naam te bejitten. 2p bebonben bat bit <0dueft b’aarbbeebing onbet*
tuojpen luap / luetpeube gcoote Hotsen om bevee / en in^gdtjb luap ’ec
ïjet betöltjf niet 3ebet; ecïjtec bectoefben 3e baac eenfgen tpb / nabemaal
ge 5anb bonben / luaac in 3 P meenben goub te 5ien blinben / en bulben
’ec bjieïjonbect baten ban. 2p beeben al Vu at 3e bonben om bien llanb*
aait te bebjebigen/ bic mebe bón ïjunne 3nben bltjften lieten/ bat3ebaac
in béVuilligbcn. <©p teeltenen bic Ijen be ’(ÖngeIfci]en beeben / gaben 3e
boot Voeberteeïtencn te beeftaan/ bat3e ljoogecopbaten3ouben/ Voiïbcnge
binben Voat 3e gocljtcn. Forbifcher ftembe bit toe / en begaf sief) met
cenige ^olöaten in een floep / geebenbeojbetbebgefdjepeuteboïgen. 2p
fieebenbe be fuift opboaacté ; maac sagen ’ec 300 bteï ban bien 3 Lanb*
aait op be Hotsen / biep Forbifcher bebucïjt luietb ban Ijen obecballcnte
luotben. ©cege ïanbaart langa ben oebee boïgenbe / meeïtten bat b’<ön*
gelfcïjen fdjtoomadjtig boierben ; en om ïjen niet meec af te fcïjjibben/
quanten bjie mannen ban ad)tec een ©pit te boojfdpjn / bed beetec ban
b’anbecen gdtïeeb/ Die bec30djten boot teeltenen en betupging ban bjienb*
fcljap / bat3e te lanbe quamen. Forbifcher op goeb bectcouvoennabecbe/
beemitp l)p ’ec niet ban b?ic mannen 3ag / en b’anbecen op be Hot3en
becce genoeg ban be ïjanb. Itëaat eenigen bie gid) adjtec ben ©pbbet*
bttegen / en geen gebult ïjabben Forbifcher in te Voacïjten / quamen on*
tpbig te booifcpgn; bit bee Forbifcher adjtetVoaattp beinsen; maatbee*
gén Uanbaatt in ïjun booptcemen boïfjatbenbe / letben gebtmeig toe om
be Cngelfdjcn te ïoltïten / en toierpen eenig caau bïeefdj op ben oebee/
aï£ of 3c Ijonbeu boot ftabben. ©e €ngdfd)en ijiec op geen acfjt fïaan*
be / becaabftaagben bee3en ICanbaact een anbece ïifi. Êp bjagten aan
ben oebee ban be Sce een becminltte/ of bie gidj bein^be sobanig te 3tjn /
en lieten Ijem baac / luaac naa b’anbecen lueggingen / aïé of 3e nooit
Vuiïöe luebcc bomen. Sp Ijaööen sidj becüedb Dat ö’iiBngdfdjcn / bol*
genp be geVooonte bec bteembdingen / bomen 3onben om bee3en ftreupe*
ïen Voeg te boeten / gulltö Ijp ’t niet ontloopen bon / om tjen uooi Colb
te bienen ; maac b’<êngelfdjen bebucïjt booi beccaab / ïofïen een |Bu$*
bet op bee3en bceupelen / bie Voel tja aft opfpiong / en ’t IjaasepaMtoo^.
(2Loen quam bee3en bebjiegeltjften Eanbaact in gcootec getal te boo?*
fcïjijn / en men fdjoot op b’Cngeïfctjen een gcoote meenigte pijlen / met
een fjagd ban ftccnen uit flingec^ getootpen / luaac mebe bee3e téngeï*
fcljen ben fpot b?eeben / fegooten op ïjitn öeutt uit Ijtmne djBusbetten /

Hcdendaagfchc Grocnlandfche Vifichery. r>

cn loden Ijet ïianon / bat (jen in een oogcnbïift op be bludjt b?eef.

. 3 £>it ©ecljaaï geeft te dennen / bat öee 3 en ïanbaatt ban een berrabet* Gro*nh«-
üjften aatt en tooefl té / en bat men Ijen noed boen bleping / uoed boo? dcrs bc -
gefcïienhen bebjeebigen Itan. 2p jijn ban een bette gefïalte / baerbig/ en ban 1 ' 11 ''"'*'
becVoe gedadjtig. |l)en meent bat ’ec eenige sluartcu onber Ijen gebon*
ben / geltjft be <gtioper£ 5ijn. 2p dleebtn jicïj ban be tjniben ban 2ee-
Ijonben/ met peejen aan een genaait. ïjunne bïoubjcn gaan met on-
gebledjte ïjairen/ luerpen ’t aeftet Ijaarc óoten / om gejien te toojben/
betuij! 3e Ijaac aangesicljt Manu en geel bcfdjilberen. Sn bjagen geen
onbercodden / maat eenige bjoedjesi ban Eis'-bellen gemaaftt / bie ju
ober maldanöet aantredden. 5 eöcc bjoed Ijeeft 3tjn bpsaden / toaar in
3 e daare meffen / garen / naalben / dleine fpiegdrjsté en anbere prullen
fteeden / bie daar be bJemMeïiugen brengen / of be see opluerpt / Vuan-
neet ’er fcfoepen noo; be bult gebleebeh jijn. ©e mnne? enbjoabee bjem-
ben 3ijn ban ©ifclj-bajmen gemaadt / metjeec bunne peesjes? genaait.

3 Be bleeöerai 300 ban ben een cn anbere / 3511 topb / en 311 omgojben
3 idj met riemen ban ©ifdjbdlen; 3p 5Ön fiindenb / buil en morffig : dun¬
ne tong bient Ijen boa: Ijanbbocit en neu^bocb; en 30 Ijebben 00b geen
fdjaamte. ïSpd adjfen 3e bie beel bogen / füugetó / fcljuitjeS en riemen wast in
gebben. ©tinne bogen 3ijn bojt/ be ppïen bun /. aan’t eiube met beenen n rkdom
of gefefjerpte ïjoopté getuapent. geer beljenbig 3tjn 5e in ’t boogfdjie*
ten en ’t flingeren / en in ’t luetpen ber uiffdjen in ’t mater met ljunne
luecpfpiffen. ©nnne hïcine fctjuitjté 3ijn met bellen ban gedjonöen
obertrodben/ bie niet ban een alleen poeren bonnen. ©tinne gtoote ©aar*
tuigen stjn ban tjaut / met ijoute banben aan elbanbec gelaft en met
3 ©albifcl)-bellen obertrobften / öooj bidfte pee3en aan een genaait. 5F>ee--
3 e ©aar tuigen bonnen ttointig mannen boeren. ©tuitte 3eiïen 3 tjn gel ij ft
dunne Ijemben / ban ©ifcd-bajmen gemaadt / genaait met 3eet hleine
peegjeg. ^>cl)oon 3p geen user aan bte;e ©aartuigen gebjuideti/ 31)113e
eeftree soa beljenbig en firrii in een geboegt/ bat 3)_i ’erstetj onbcfcijjoomt
I" -ee op luaagen/ en 3P bebommeren 3idj"niet fdjipbjeub te3ul=

4,, 1 *?! U1 5 toub leebert geen bergiftig gebierte uit / ban alleen

5 ?* u ? 8 £l1 3 Ön ’ec in groot getal / bie binnig Iteeben / en ’t
aangesicljt geiueibig boen jluelleu. gp ijebben ’er geen 3 oet luatec/ ban
<bat3e oan be gefmolte fneenlp beUiareu; men 3cgt bat ’er be gcoote bom
•bc / be aberen ber ^Jarbe jobanig gefloten ïjoub / bat be£ oo’fpjong£
booitogt baar boo? ipojb geflopt. Ijcnben ban een ongemeene groote
3 ön ’ec / bie 3 P booj dunne uoertuigen fpannen / en al£ paarben ge*
bfuiben.

, ütoning gljfifriaan ben bietben/ 30011 ban fiebrib bentboeeben/ nam
ui^gdgb^ b J ©ntbedding ban Groenland tet davten / fedoon jfjn ©ader
«1 ©?ootPabec / Ijd Inudjtdooö onbernomen dabben. <©m 3ijn booj=
n > l H en te i)oen 8 £ ïubben / liet Ijp ten bien einbe een erbaare ^djippee
tut «tcngelanb domen / bie öerucöt biajS ban beeje gee en doer£ gron=

. € bige

Bloeyende Opkomft der Aloude } en

zocht

cn handel

LMtntm {jjg e ftenniS te Ijc&btn. |Ben tufte ban Diie Oequame fcïjepen uit / on*
Gioenjand- Det ’t beftiêt ban Gotske Lindenau , ©eenfcb€b|Iman/ aïS’Himmh'anU
’ öceje fcïjepen bertrobften in ’t ©ooijaat 1 6oy uit De isoiit / en 3eilbm
eenigen tpö met clftanbet; maat ö’iöngeïfcbe ïtapitein op De bereifcfjte
hoogte gebomen/ nam 3Öne boer£ StiiDtueft / be3o?gt boot ’t f§£/ om
met miuDct gebaat Groenland uan te Doen. D ,! 2 Cmmiraaï / ban auberr
gebacljten 3Pnbe/ becbofgbe alleen De3Öne 3 l 3 oo:öooft / en quam bua in
Groenhnd aan te lanbcn. ©aaufijhj» ijab Ijp jijn ftü.iiiet uirgebiojpen/
of becïe ban Dien JLmbaait / ljcn geblaat getuojben / begaben 55'ci) in
t y word »an l5uune Kleine fcljuitje# / en quamen fjem aan öooib bejOeUen. ©n ont=
Hnders'bc- flng tjeu buenbeliji. / en tuilbe 3e biiju fcljenben ; maat Dee3e bia'ö Ijen

onfmaafthjb 2p 3 agen ’et ï©a!bifcl)-ttaau / Die 3p bet3.aci}ten te blu¬
ften / maat ban men ben gtoote btoe 3 en buïbe / bic 3 p 3cer gtcetig en
met fmaaft ïeegben. 2p ïnagten aan boojb ©ofte- en iSeere-bellen /
tCeèvcn/ 8 " «n «n gtoot getal ©oo?n£ in berfcljetbe (lubben/ bie 3 p berbanbeïben te*

gen£ naaïben/ meffen/ fftiegcltje^/ ijaaiien en oogen/ of anbere öicrge*
lijbe beu3eïingen/ booj be ©eenenuitgefttaamt. «ïFauDe en silbere munt
bie men tjen 3ien liet/ tua£ bp tjun niet geacht; maat in tegenDecI toa*
ten 3e ongemeen greetig naat ietö bat ban ftaai biaë gemaabt / en ga*
ben ’et boo? boat üp bun bet biaatbigfte Uiietb geacïjt / te bieeten: 23 o*
gen / ©pïen / ^cljuitjeS / Riemen 0115. ïDanneer 3e niets meer te bet*
banbelcn bobben / ontbleebbeu 3e 31CÏJ cn gaben aücS / jaa 3dfê ijunne
tjembeu. Lindenau bcttoefbe öue bagcn aan bee3e fuift / maar öe ïtro*
upb 3egt niet / bat bp 3icb ft ïanb Fegaf; mogebjb biilbe bp sulliS niet
luaagen / noclj 3icb bloot gecben / bao: jobanfg ecu onbergeïpbefijb
gtootet getal ban Dien Hanbantt / met fjet blcine getal Dat bem beeicl*
öe, ©p ïtgte ban 3 Ö» ^nfier en bertroh ben biet:cn Dag/ boemibe tbice
ban beestu Hanbaait mrt sictj / bie alle liften te bietb ftdben / om bet
©ecnen IjauDen t’ourfnappcn. ©mine IfanD'Jgenootm/ sienbebatinen.
ben öuS luegbortbe / luierpen met een afgrpfcbebjb gefcbjeeubi eentn
hagel ban fteenen cn feljooten met pijlen op De kernen / bie een bauon
gcloft bebbenbe / b«i op be bïtuljt Cnecbeu b’^tmmiraal beerbe bug
boebet alleen naar ©enemarben/ grïijlt ijp ter beeset plaatfe alleen bia^
aangelaub.

verfcheide 55c Ctigeïfcbe ïinpïtrin quam mibletbnjl in Groenhnd aan te lanben
L'taden om- na „ fei , u ,t[jorft ten ^Beften ; mogeïg!! i? bit be ïiaap Farad getneeft.
c Én^geïijft^ iS ’t 3 cbet bat ijp in De -Straat Davis quam / en langS

b’ODoftuufi ban bre3e «öoïf fteebenbe. ïjp ontöelite beifeljeibe goebe ©a*
ben^ / fcljoone 11 anten / cn groote groene ©lahtcnp. 31 aub*
aart bec3ec ^Moeften banbelbe inpgeïiibp met bem / a(S D’anDereu luaat
Lindenau toa£ nangclanb; maat 3 P boarrn tuaiitroubienbct / Vuant
naaultjfiS babben 3e ontfangen biat 3e met be tü>eenen betmangelben /
of 3p blooben naat öunne ©aattuigeu / alS of 5c Die geftcokn Ijabben.
OP? üPeeuen breegen luft om boet aan lanb te 3ttteu / DicS 3p 3<cfj ma*

yen*

Hedendaagfche Groenlandfche Viflchery. ï?

penden. ’tHanb fctjcen (jen betjaaglp tet pïaatfc toaat 3 P aanqna*
men / maat ecljtet sanbig en fteenacljtig / geïijlt in j 5 oojbjegen. tlitbe
opgaande tooit en Damp / oorbeelden 3e bat ’et 3brabel-mpnen luaren/
en bonden ’et 3eet bed (kenen ban 3 ilbet mineraal / bic 3ju naat ©ene*
matlten bjagten / Vuaat ban in Ijondett ponb / 3e£-eii-tttiintig oneen
3 iïbec toierb gebonden. ©ee3e «Öngeïfcïje kapitein / bie lang? öe Stuft
bed fcljoone ifaben? bond / gaf 3e ©eenfcjje naamen / en maakten ’et
een kaart ban/ eer Ijp bertrolt. liet ooit biet ban De bjeïgemaalttfte
ftaerel? beejee Hanbadrt/ al? 30 lióuben magtig boorden/ booj be ©ce*
nm gehangen neemeii; en een dec3et biet / sicij gehangen 3ienbe / Vuierd
300 berbuoeb / 0at3c Ijem niet .Uonben meefïeepen / 3ulM? 3 e tjem met be
ïtoïf ban een musbet bood ftoegen; bit bee b’anOere djie ben rnoeb ont*
SaitUen / bie geiuiltig mee gingen. <€ct jelbet tgb ru'ate ondettuftcljcu
beejen itanbaart te 3amen/ om be boob ban ben gefneubelben te lujeeiten / en
b’anbeten t’ontsetten; Die? fneeben 3e ben ©eenen beu toeg af/ om Ijen
te bebecljtcn / en te beletten batje bieder naat boojb boeten : maat bee*
3en loflcn ïjunne jESusltetten en ’t Station / boor ïoeïft gebalbcr en ’t ge*
3tdjt ban ’t buut / Dien 11 and aart berbaafttoierb / en aïlerbjegen De
blucïjt nam / latende ben ©eenen be boojtogt bjp / bie loeder aan boojb
boeten / ljun inliet ligtenbe / Ijet naat ©euemarïtcn met bee3e bjie ge*
bangeneu Voenben/ bie 3 P ben Stoiring aanboden / bindende Ijen ban een
beetet geftalte / bejabigbet ban aart / en betfcljilïende in 3eötn / taal en
Itleebercn / ban bresen boo; Lindcnau obcegebjagt.

©e Stoning bolbaan ban bec3en cetften rogt / beftoot een tlurede; en
3oub andermaal in ’t bolgcr.be jaar ïócó Lindenau metbpffcljepen naat
Groenland, ©et3e 3 &mmitaaï bettroh ben Sften $Sep uit be 2 ont/ en
boerde be bjic ©joenïauder? / booj ben dBngelfdjen kapitein in be ©olf
ban Davis gehangen / bjcderom mee / oni (3 cm booj ïDegtepser? en
Collmi te uienen. ©ce3e cmiosele arme meufetjen betuigden een tuect*
galao52 b;cugbe ebet Ijet hieberlseeven naat ljun laudJuDacj} cm ban Ijen

3 tt

li.

©p Ijunneiv nanliomft beitoonden 3icf) een meenigte ban dien Eanbaart
aan beu oeber/ maat Ijabbeu geen luit te Ijanbelen; toant 5 P betuigben
be ©eenen te toantroulum / gelijk iieï) ooit De ©eenen niet otibet (jen
hertrouwen dojfteu ; bieb tuierden 5c geuoob3nalit Ijooget op te 3eilen.
©p bonden ’et een i|abcn fcljeonbet Dan be bootige/ maat be Haubaart
Wa? ’et iubgeiijbé cnïjatiödbaat/ betmit? 3p be ©eenenWantrouwden/
en gereed (tonden om Ijen te bebecïjten / iiidtcn 3e bacïjten te landen, ©e
©eenen / 3tcï) mede op Ijen niet hertrouwende / Wilden geene landing
bjaagen / maar boeven berber boojt; en ter Wijl 3 P lang? be Stuft ftee*

€ 2, ben*

Vindt den
Land aart
• n bande J-

baar,

. *•

iS Bloeyendc Opkomft der Aloude, en

tomben / betbolgben ben Dee3m Hanbaatt met puu kleine fepuitjep /
maar ban ’ec 3ep betrapt mietben / en met bunne ©aartuigen en ben
meinigen toeflcl aan boojb geb?agt. ©ooteenberbeKeöegeankert/ map
’er een ïinecbt ban Lindenau, een kïoekmocbig polbaar/ ble jijn |Bee'
fier fterk aan50cpt / te bemilligen / bat pp alleen naar Eanö mogt baa-
ten / om bien Hanbaart naa te fpeuten ; bootgeebenöe Ijcn boa: meöc'
gebtagte fnuitferpeu te sullen bebjeebigen / of siclj mei te 3uïlen rebben /
iugëballe 30 iets» quaabp tegeup Ijem onbernamen. Lindenau liet stcij
ban op spa fïerlt aanpouben obecpaalen; maarbeese Stnecpr/ naaulpkP
tooet aan ianb pebbcnbe ge3et/ of mierb gebat/ boob gefïagenenin ftuft*
ben gepoumen maat naa beese 3lanbaart acptertoaartp betnPbe / ont¬
boot ’t gefeput ber ©eenen bebint re .31)11. ©e begenp en meden ban
bee3en Hanbaart/ maren ban Hjoomp gemaakt/ of Canben bec3er bif=
fepen / bte men «Êeüpootnp noemt / met flemen (ngelpt en gefcljerpt /
fnpbenbe bee5e begenp niet rninber ban of3ebanp5et en daal maren. Lin¬
denau 3ienbe bat ’er in bit 3 lanb nietp boot pem te boen biel/ 3eilbemeet
naar ©memarken; een bee3cr gebange ©tomlauberP / mierb 300 toan*
poopig / 3ienbe 3ijn ©aöerlanb te moeten betlaten / bat pp 3iclj in ~Ztz
motp en toetb?onft. ©e ©eenen bonben in ’t meberfteeren pun bnfbe
fepip ban pen afgebbiaalt; maar naaulpkP maren 3e bpf bagen bn mal*
banbet gemeefl / of een opkomende Ifomi bcrflropbe se’alle ban een/ en
3agm elkanber niet / ban naa berloop ban een maanb- gfp quanten eim
beltjlt / naa beeï gebaar uitgefraan te pebben / op ben bpföen ©ctober
boot föoppenljagen ten anher.

L»atfie togt berbe en laatfle togt bir be ïioning ban ©enematfiennaar Groen—
<1 ", D « n ' n _ land liet boen / map met tmee groote fepepen / onüer ’t bellier ban een
"and, n üjolfïeinp ïtapitein / Karden Richardfz. geuoemt / bet3elt ban iboo’ö^

fefje en ffslanöfepe SSaotPgcselïen / bte pem boot IcibplnpbienOen. ©e
ïtronpft tnelb/ bat beeje Rapt tril i ben izbeu ilrirp uit be Jbontbettrok/
3onber ’t jaar aan te reekenen, ©en agtflcn ^unp baat aanbolgcnbc/
ontbehte pp be toppen ber <* 5 ?oenlanbfcpe 25 érgen / maar bon pet Ianb
niet aanboen / tooegenp pet pp bat 3icp 3eer toette in See uitftrelïte. < 0 p
bit pp sagen 32 anöet opgefepoobm pp / bat groote Hotsen fcljeenrn.
©e ïironph merkt pier aan / bat ’er jaren spa / bat Ijet pp in ©toette
Ianb / 3df in ben Sorner niet fmelt. ©ef^ulfleinberp-mitrben ban ge=
noob3aaht meber te hceren/ 3onber iefp toerricljtte tjebüen/ temeer/ biv
mijl 3e ban ijet attbete feljip boot een ftotm maren afgeraakt / en 3ieïj
alleen betoonben toen 3e aan bit pp quanten.

©vergebrag- nu be Pier eerde en bpf laatfie ban bcesm ©t^fu^'^^Rn 5 £nnb-
‘ e aart / in be tluee eetfle Hciptogten bekomen / niet te berliesen ; fraat ’er

haai, ' bit beticijt ban te melben: bat be ©eenfclje Jioning 3 obnnige ojbre ïjab

geflelt / batse bp3onberlpk ban allen noobtuft ber 30 tgtmierben/ en naait
acljt op pen gefïagen mierb / boclj soöanig / öat5e btppeft paböen te
gaan maar ’t pen lufie. iBelft / ^oter / Itaaè / raautu JDleefcp en

caau=

Hédendaagfche Grocnlandfchc Viffchery. ip

raaitme ©tfcïj mag ïjun boebfcl / gelyftetmijg 5P in pun lanb ïeefbeu /
bermitg 3 P 3 icïj aan ’t b?ooö en gehoopte fppje niet gemeuuen nonoen/
en nocïj ininber tot be tupn en anöcren fmaaftelijken bjaiik / Deeogi 3e D[ . ft ^
niet Uebec alg" «©lp of Craan blonken. «ÓMhmaalg Ueetbcn 5P 3'e‘J naat dce7( . nI ailll _
’t jioo?Den/ sncötenbe uitgcuegentpeitboojpuuönberïaub; eengmaaig aar t„« t hun
als? ’ec niet al te naau acïjt op gegeeben mictb / maren eenigen / Die 3jctj v* teU,ld *
ban ïjnnne fcpuitjeg en riemen mijten te bec 3 eekeren / baar meSe in —ee
geraaln / -om ’t uirerfte te maagcn. jjïiaar een frojin bic pen beliep/
tien of ttnalef molen ban be ^bont gecluaarrg gebojöert 31 ’nbe / berbte-
len 3 e mcbec op” be ïiuft ban Schonen , maar be iSoeren gen magtig
luierben en meber te ftoppenljageii bjagten. 3B>it bee toen tuat naau*
mer acljt op ben geeben / met mat minbet bjppeit bcrjclt; maar

bJierben krank en froiben aan een quinenbe sicfire. .

©uf ge3onben maren ’ec nocïj oberig / toen ’ec een Wge5ant ban
Spanje aan ’t ©eenfclje Dof quant ; De honing om pem mat te bet*
maken / bertoonbe Ijem breien ïanbaart/ en liet pen ljunne baecuigijeit
in ljunne fcpuitjeg op Btt bertoonen. <©m 3ici) be gcftaltc beeser Daar? Hunne v*k-
tuigen mei te betbeeïben / moet men op eenïDebcrg-fpocl Denken/ e °/ be .

lengte ban tien of tmalef boeten / uit balpti-ftrookeu / tec bjeete en Dikte rchïce ' vcn ,
ban omreent een binget gemaakt / onbec en boben obertcokken / met
bellen ban Eee-ïfonben of ïDaïvuffen / en met peejen aan een genaam
©it löcfiel peefr een ronbe opening in ’t mibben/ tec mpte ban een man»-
mibbel/ loopenbe aan meer3pbc buoj en acptcrfpitgtoc/ naarebematlg?
ïjeit ban be miöbeïeimnte.- tDc kragt / en öc melboegsnampeieban pet
<5eftel / befiaat aan beibc tinben / maar beeje baltjueu te saaien looprn
en aan een genoegt jijn; be opening./ Die ban boben-ktingg-gempje ge*
ftrekt ié / mieng onttrek allcg ban boben bekt / tg ban een ijalben om*
trek ban onbec bersini / aan be boben cmkrtng befbonbeu / gelijk een
omgekcect Ijcngsei ban een kop'. |Ben berbedbe siclj / bat be onbec*
kant / met be spetnbeng een Ijaïuen omtrek maken / en oug fyitg f»tu*
gen ; bat alleg 300 mei ïjecïjt aan een geboegt / en 303 } Uïl u?l '3ien 1 ?/
bat bit ©aattuig / ööojsijne licpte Ijoebanigljcit / en mcToorgsaamc ge*
freïtljeit / tegeng ’t nemclb bet basten in een lïojm op —ee reftant kan.

klecbaaje mebe op ; 3blkp manncec pen op See/ in ben ftojm be goïben
twiimerycn / gclplt biftmaatg gebeurt / ’t mater nergeng öooj kan Djiu*
Ben/ nocïj in ljun ©aartuig/ uoclj ruffcljen ljunne kleeberen; bug tjou*
beu 3e 3idj altoos boben mater / en rebben 3 idJ öeeter in ben fïojm / ban
Brootc fepepen Z\) Dienen 3 iclj niet ban ban een kleine riem / bpfof yé.
toeten lang/ een kalf boetf lat en bjeet aan meer/pben/ Die öenteffeng

€ 3 tooi

2.0 Bloeycndc Opkomft der Aloude, ca

booj eüenloigt Dient / om ïjun ia bala is" te ïjouben/ en booj een Dubbele
jf®'tiem / om aan bocer3pbe te {tonnen béjigen. 3E>ee3en gemelben ‘Xfge* .
heit vau s Sant floitb betluonöert I be belienbigïjett Der <tE»:oeiilanber$ tn ’t befticeen
dien, ïjunnec fdjuitjes" te jien. Sp fleebeube en bruiflen met sobaiiig een fnel-

te boo? dbanber / bat ’ee [jet ge3icïjt ban fdjeemerbe/ jonbet bat3e mal*
lianbec geensinj» aan boojb quanten. ©e ïtoning / begeetig be fnelte
ban een öeejet fdjuitjes tegen een floep t’onbetsoebcn/ mct5eftienroeijer£
bet3ien; bebonb men bat be floep toerftj? genoeg tjab Ijet fcljuitje te bui¬
gen. b’^Efge3ant 3011b aan iebet ban öeejeii Hanbaact eenig gelb / bodft
gelb elit befleebe om 31CÏJ op be ©eenfdje lop3e te bieeben. Sommigen
öjoegen gvoote pluimen op Ijunne Ijoeben / en bceben gdanrfl tn ge*
fpoojf ben ïtoning [jannen bienfl aanbieden/ om booj fluiters" te bieuen.

/ffiiet ïang bïecben 3e in bec3e bergenoegbc luim/ U!aut3eberbielenlucl
ïjaaft liu'üer in ïjun getuoone bjoefgeefligljeit; bennits 3e ban fteeb? op
mibbelen bacljten om luebec naar Groenland te Iteercu / luarcn ’er tluec
ban Deejen / bie sidj in See bcgceben öabben / en booj flopn op Scho¬
nen berbieïen ; beliuj! men 3e nimbce ban b’aiibcren buanttoulbben / ge=
loobenbe Datje jidj andermaal nietlueer in bit gebaar begeeben soubeii;
bee3cn ecïjter / berseïterben 3icïj ban Ijunne fdjuitje^/ om ’t jDoojbfubue*
ber op te soclten. USen 3ette ij en acljret naa / sullfS ’er een ban acïjter*
ïjaaït luicrb / maar b’anbere ié ongetüipffelt geblccben ) beboijl Ijp 0111110=
gclgfi Groenland nooit ïjceft bonnen bereiken. tdiinis aï u s beejen een
fiinb aan ’£ moeberS bojften 3ag / ïjab men gemcrlttbat Ijp Ibeenbc/
Ibaar uit men oojDccIDe bat Ijp getroulot moefl 31311/ en Ijeitt Ijet miflen
ban bjoulu eu biiibercn du£ fmarteltjlt biel. <Dcc3eu bie meer naar
ïtoppenïjagen Ibieröen gebjagt / telnaarbe men ïiaaufteiiriger ban naar
geluoonte / bat ïjunne begeerte om loeder Ïjun ©aberland te 3ien / te
meer gaanbc maalt te/ en ecljter luaiiboopteu nooit lurcr te suilen 3ien.

i&luce ftojben ’er ban bcrbiict; ö’aiibere tluee leef Den nodj tien of
tluaïef jaacen Daar naa. 32 e ©eeiieu beebtti aï luat jn ftonöen / 3 ulit^

3e bioorUjltcc ban gcefl mogten luoiöen/ geebenbe teberflaan/ DatjeIjeit
aïp Ijunne Ejieuöcn en 3 iand£genootni Ijanbeicn jouDcn / blaat in jp
fetjeenen genoegen te nermen. jjïJcn tradjte Ijcn in beJdnfleiijketobtS=
bienfl t’onberlbijjen / maar nooit ïtonbm 5e be ©cenfdjc taal lecren.
32 ie geenen bie naau adjt op ïjeii gaben / jagen ’ce bihmaatö be oegen
naar ben ïjetnd luenDen/ en b’opgaanbe Sou erren. ten ban ten flojf
laiider óp de ie Kolding in Jutland, 3ielt geloojben/ ober ’t Joacrd-bifTen inbenJÉnm
raerei vu- ter. 32 e lEofletai in «©eiiemarïten 51311 bol ban paerdgnus ; öreje
fchery by- jpofïdS bind men obcrbloebig in be fiibtet ban Kolding. tenige ire=
icciu ^ 13 £C ‘ beren fonitpb£ fpnen uit / bede ftlcinen / en eentgen tamelijk groot tn

ronb ©eeje tioenïandcr Ijab te beunen gegeeben / bat men iti3ijn [anb
pa eden bifte / en bat Ijp beeje ©iffdjerp toei berfloi.b ; bies bjagt Ijem
be Gouverneur ban Kolding itiebe / om in bie fiibter paerlen te biflen.
t/ier in buag. be tjocnïaiiber ocli boel erbaaren / Uerniitj? Iju aï£ een

bifcli

Hedendaagfche Groenlandfche VilTchery.

laiffeïï te toater ging / en quam nooit torber boben 5onöer jBoffeleti ban
fpne patrien bec3ien. ©e gierigijeit b?agt bee3en ^ètabtboogt 300 ber=
te / bat lip / niet tegenflaanbe tjet 3 Binter biierb / geen gebult neemm
Hon / De gomer-tpb bieberoin af te hiacljten ; maat om 5tjne ©ilTcÖerp
te beeboigen / 3011b hp bec3en armen <£>}oenIanbct al O een EBaterljonb re
toater / en ÖP liet ijem 30a biïtmaal# in Den 3 ©mter te toater gaan/ tot
hp fto?f. gijn itauböman toa$> ober bit berlieg niet te troollen. föp
bonö Dan mibbel in ’t ©oojjaat / met beijenbigheit een fdjuitjen te ftrp*
gen; 3icij baar in begeebenbe / pafleetbe hp De 2 ont / boot bat men
3ijne blucljt genierat ijab jjket allen pbet toierb hp nage3et; maarber=
vnitp hp be bcojtugt Ijab / hon men ijem niet acljterljaalcn ban 30 of 40
mijlen in Eee. |Ben gaf Ijem boo: teellenen te berflaan / bat lp. 1 nooit
Groenland 3011 bereiltt ijebbcn / maar 3eherlijh in be ©alben gefmoojt.

£>p anttoootoe echter toebet boo: teellenen / bat hP be j 3 oo:Dfche ïftufï
3ÓU gebolgt hebben / tot op een 5ehere hoogte / luanneet hp ’t alëöau
ötoerfd) ober Sce 5011 geset hebben j en bup boo? be narren 3 ijn ïanb
bjrber opgt3ocljt; toect te koppenhagen. gehomeu / flojf hp aan een
qupnenbe 3tehte.

3 Bup toap pet einbe ban alle bee3e ongeïuhhige <ö 5 ?oenïanberp. 2p Geruite

blaren ban cenftleine gehalte/ en bierhaurig/ b?uinadjtig en platneigig Y an

ban gc^cljt/ bilt ban lippen en opgefcijort. ©unne Jidjuitjcp/ Ütie- icïneev™.

men/ iöoogcn/ ©uien/ jèïingerp en Meeberen 3911 in ©cnemarkenge*

blebcn. 3 b ’t kabinet ban ben ^eere Wormius te koppenhagen /

toojb een Dcejcr fdjuitjep betoaart; iüpgciijltp 3ijn hunne hleeberen uit

geeljonDen en gechalber-bellen gemaakt; ljunne hmibea uit iMfdj*

Dajmcu / en e:n hunner onberrohiien uit ©agdp-bdïcn bellaanbe / met

beeren ban berfdjeiöe bertoen / alp mcöe hunne boogen / pyïen / fïtn*

gerp / meffen / feegmp en toetpfpicffen / ton.r ban 30 3idj in ’t biffen

Dienen / geboapent aip hunne pplen / met gefdjetpte ïjóonip of tan Den/

in ’t boajuoembe kabinet tc binben. <£*en ©joenlanbfcöe ‘JClmenah uit

2 J of 30 kleine klopjep btllaanbe / bafi gemaakt aan een riem ban

^cljaapeleee / bodacr geó?uili alleen ben <0?oenIanbetp behent toap / ip
’cr mebe re sten.

VYFDE HOOFDTST UK.

Een Groenlandfche Compagnie te Koppenhagen opgerecht y
die Schepen naar de Straat Davis zenden, en met een laading
van gewaant Goudzant weder te rug gekomen, word dien
ingebeelde rykdora buiten boord geworpen.

D 'iH koning ban Denemarken be berbere ©ntbehhing ban <©ja«kGroenland*
lanb opgeebmbe; toaten ’er eenige koopüeöm te koppenhagen

ara 8

zi Bloeyende Opkomft der Aloude, en

jtnhïgcn om öcc3e ©aart berber boent te 3etten / bfe een onberlinge Höaatfcfjappit
opgeiccin; oprechtten/ en onbet öe naam ban be «Eboenïanbfclje jBaatfcïjappn ge*

zenden(che Öanbïjaaft mierb/ maar in mebeeenige bermogenbe iieben traben. Dee*
pen <iei- 3 e Compagnie 3011b in ’t jaar i6;6 tmee fetjepen bermaartS / bie in De
wamt*. <£E 5 oïf ban Davis aanquamen / en in bit gebeelte ban Nieuw-Groeniand,
aan be kufï ban beeje Dolf geïeegen. J)aauIijkS maren 5e baar ten
anker gekomen/ of agt <ö 5 jomlanbetS quanten met ljumte fcïjuitjeS aan
booib. <Op ’t berbek ban ’t fcïjip gekomen / ïciben be heetten j|©ef*
feu / Spiegeltjes/ Jiaalben en3. Cer eene 3pbe ban ’t booit/ enbeejen
'Eanbaart ter anbere spbe / ©oliebellen / Eeeljonben / eit Eeeitaïber-
beïlen alS mebe beeleljoojnS/ «ÊenïjOoinS genoemt. 3 ©anneet ’er op
eeltige gejonbïjeben bie gebjonken miecDen / een gefcïjut mierb gelolt /
berfcïjtilite ijier ober beejcn Eanbaart 30banig / baf3e elk om eeii goet
ïjeenhómeu 303211 / en ban \neet3pbe obctbooit in See fpjongen ; Ito*
menöe niet eer boben mater / ban tmee of bïiêfjoubert fcljteebeu ban 't
fcïjip. De teelten gaben Ijrn boot teeltenen te berflaan / Datje meet
aan boojö konten jouben/ met bec3eeken11g.bat ïjeu geen quaab meber*
baaren 3011; bat ook Dooj Ijen gelooft mierb. En quanten ban meer te
fcïjcep / boeïj niet rerber boo2 Dat5e mat bebaart maren / en be rook niet
Handel met meer 3ageu. i|unne manier ban Ijanöclen beffonb buSbanig : 30 ber*
j^nderT^ koorcit mat Ijen uit Der Deenen mebe gebjagte toaaren aanftonb / en lei*
* ben ’t op een Ijoop; kier tegen b?agten 3e op een anbere ijoop / be maa*
ren bie 30 baar booj geeben luiïbcn; beu een en auber magten ’er iets bu
r.en Hoom- of namen ’et iets af/ rot 3e Den koop ccttS maren. jEkDlttmijl/ batbe
cfTandvifch 3p ecnen met Deesen Eanbaart ïj .nöelben / sagen 3e ban ïjuu fcïjip een
s " n£C "' bee3er ^oojnbifTcïjeu / fïapcnbc op ben ruigen oeber ban ’t graS / boot

be ©loeb opgemotprn. De DjocnlanbetS Pielen eerlang op bee3e ©ifcfj
aan / floegcn 3e boob / en ben Ijoont of tanb aan (ïukften / bie 30 aan*
ftenbS beu Deenen berkocljten. Deese ©ifclj bie meerlooS te laub fS /
i,S ecljrcr ongemeen gebaarüjk op Zee. Zn befrinb be ïE)aïbifclj / gelijk
be amocerop ben «Olifant / en 3e fïeekt met ïjaare tanb alS met een
fprer.

Gewaand 4©aat beejen fjanbcïiug ban luchtig luaarbe / btaS ’t boojnaamfie
beladen ' oogmerk ber Deenen niet ban Deesen togt. De Scljipper gemerkt ïjeb*
h 1 ‘ benbe bat ’er aan ben oeber ban Decjeïtufl/ 3anbgebonbenmierb/ ban

kleur en 3luaarte aïS goubt. ; begaf Ijp 3ielj met allen nber naar beesen
oeber/ en 5Ün frfjip met bit bcrmecube goubtgelabenïjebbenbe/ 3eibetot
3jjn SeïjecpS-©cHi / bat3e nu alle rijk genoe'g maren / en heerben Dus
toeber naar Denemarken. Cen Der toomaamfie ïïeberS ban beeje
Dioenlanbfelje IKaatfcljappu / jïonb jeer bermonbert ober be fcïjielijke
mebeckoiitft. De Scïjipper al te bjiftig en booibaatig / 3fibe/ bat tjp
een goube berg in 3Ün fcïjip gelaben ïjab ; maat bp Ijab met een man te
boen/ bie niet aï te ligt geloobig map. Sjn liet ban bitgemaanbegoub/
Doo? be «t&oubfmeben ban koppenhagen een pjoef neemen / en bcejeit

mifien

Hedeudaagfche Groenlandfche Viflchery. 2$

tbifïen ’et geen enfcel grepn goubt in te binben. 35e SScmintïjeBBet bet* wat hi«
Stamt / bat ïju btis* boojben Jicïjipper om ben tuin geleib mas / enom° c T h “_
te toonen bat beeje laabtng nictë uitleebcrbe / bebal t)P Ö«n tuebcr naat moct f
betont te fteeten/ maar jijn fcljip lag/ ïjct anhetteligten/ enjicljinbe
25 altifcï)e Bet te begeebcn/ om ’er 3tjn geluaant goubt uetieiiS3ijne50t-
ternn/ in alle bergeetenljcit te begtaben. 35 e Jkljippec bie genoob3aaftt
bJa^ Ijiec in te ge{jao23amcn / ’t 5p bat ïjp geloofbe al jijue melbaact in
2ee gebaoïpeu te Ijcöben / of bat ljp jig ban alle opgebatte Ijaope bet'
ftceiicn sag/ ’t ió' 3'eRet bat ïjn eerlang Daar naa ban b’een en aubereon*
geneugte ftojf. 35ce3e Ï^oofö-Étebet ecljtct/ fcïjeen Ijict obet baat naa
betoubj te Ijebben / mant mm bedjaalt/ bat men febett in be tuptien ban
Soojmegen / Diergelijk 3anb aïs> bat ban Groenland gebonbeu Ijceft;
en Dat ’er een ecbaarncr «èffapeur met goeb boojöeel / goubt in bonb.

35 it Vua£ ban be laatlie £ 3 d£togt bie naat Nieu-Groenland mierb
gebaan; cn ’t majS in Dcejen togt / bat Ijet groot (tuft ban ben <Öen*

Ijoojn tuierb obergctgagt / bat De$ £jaai£ jlgfaarfy 3eibe een ©ifclj-
tanb te 3ijn / en in koppenhagen 5 e si bui3enb Ilnftpöaaïbets> tuierb
tuaarbig gcacljt. 35 e 35 ecnen / booj batse uit Groenland btfttrohften/

Öabben ttuee «©joenlanbetj» balt geïjouben / om 3e naat 35 enemar}ieu te
boeren ; in bolle sece gekomen / liet men tjen op ’t fcljip in bmijdt/
maat Dooi ljunne gebodige geneegentljeit tot ïjun ©abetlaub I befioo*
ten 3e 3iclj in Bes te luetpen / om siuemmcnbe tuebet naat ljun lanb
te heeren : maarfcïjpnlijk 51J113e ciiDcrluceg betbjonRen / bermit| 3e te
bette ban lanb maren.

fctjm ombekten / naar ’t Oude 3oekenöe. 35 e obettogt ban be engte Gr ° cnlandi *
ban Ysiand naar Oud-Groenland is maarfcïjpnlijk grftopt/ boort JJ£/ £ele>1?t ‘

bat be felle ^ooiboofte toinben in ÖCC3C naaute gebjeeben en op eïkanbet
gefctjoobcn tjeeft; suïkó bat be geeïieben / bic boojmaaïp" befje oube

pi v**, uaa xNi^u-orueniana noemt, oeiuujiy« ij* i umuiruu on*

bc pafiagie ban Ysiand naar Groenland faf geflopt/ toerboïgen^be&Qerj?
berioöött üerlooren b’gétoubfclje ftronpft geeft ’er ooft sefiere bluft
ban; 3eggenöe: bat men Ijalftucege Ysiand en Groenland , ftfeine 8 otjJ* wLns ^ on-
ogtige «ÊilauDcn btnb / Gondbïurne Skeer genoemt / aüe booj 23 eeren doenlyk gc-
beluoont / maat Ijet pé maarfcïjpnlijk mojö opgeïjouöcn / cn 300 flcrlt w0lden •

OU be 11 anhvnvn nTfehöOtJCU / ÖAf het iV W.tiW lliet OUtbOÜUen ïtem * hnHn cn'rookon-

. geflooten . ... _ , __

Oud-Groênland IjaD / boojtaan iS geftopt gebleeben ; 300 bat men ooïi dei » v -
febeit geen tpbing bernomenIjceft/ mat bcese ^oojmegec^/ bie Oud-

35 Groen- Z y,

2 -f Bloeyende Opkomft der Aloude, en

Groenland DebJoonDen / mebcrbaren i$. iBagetijk Ijreft De $efl f Die
omtrent Den jaare 1348 30a gemeïbigin ’t jBoajDm moeDe / enonge-=
tmp.fdt uit $oo?megen miecD obergebjagt/ ijen/ gelijk De anDereuber*
Delgt. ’tSon met kannen 3ijn / Dat Gotske Lindenau , Die Ut 3tjn eerde
togt 3ijne koer# ^oojQooft nam / aan Oud-Groen land ma# aangekleed/
en Dat De tmee «ÖSjoenlanDcr# ban Daar obergebjagt / afkomeüngen ban
D’^uDe jfroojmeger# maren ; maar ban Dee3en beejekert men / narij
Die uit De 45a[f ban Davis mierben obergeboert / alljoeluel 3e onberling
berfcfjiticnDe maren/ trat3e 33a in taa! at# jeDen/ in ’t miiid geenc oucr*
eenkomft met De taai en 3eDeu Der ©eenen en jiioojmeger# tjaDöen; en
Dat De fpjaak Deeser <©?oentanbetu 30a beeï met De' anDeren betfcljeelöe /
Dat3e t’eenemaal onberdaanbaar ma#. ^nbgriijhb meiö De ©eenfcfje
ftconpft / Dar De o:ie 45 /oenIauDcr# Door D’^ngelftijen uit De Straat Da¬
vis Qjergebjagt / 300 raD fpjaakm / of beet eer 330 3iuaat damcrDen/
Dat5e niet# onDerfcijeiöelijk uitfpjaaken / Dan Dec3e tmec moojöen : Oxa
Indecha, maar ban mm ectjter De beteekeni# niet mid. Sckrr i# ’t/ Dat
Oud-Groeniand niet Dan een klein geDrelte ban Decse groote jjjojDer-
HanDdreek moet gelueed 5tjn / en Dat tjet De naad geleegende ïtuft ban
zwakkebe- Ysland ma#. 35 e jftaojmeger# Die Dceje ïtud bemconc Ijeüben / tjeb*
échten dien- pen 3ïcïj niet becre lanömuart# in üegeeuen / gelijk ook ö’Dntbekker#
aangaande, jj an Nieu-Groeniand , niet Dan De i$abeu# en < 0 ebet# bejocljt jjcbbcn/

en 3ommige noclj iiaauïjjk# boet aan ’tauO geset; maar men scgt Dat De
35 eenen in ljun laafden 45 /oentanDfcljen togt ban Den jaare 1636 Dooj tee*
kenen ban De 4 &joenlanDer# te herdaan kreegen / Dat ’er menfctjen ban.
gedatfe at 5 D’Ctiropiaaiien / ober ’t 40 eaergte tanbmaart# gelcegen /
XuooiiDcn/ tien of tmaïef ntpïen ban De See; Dat men ’er groote jESan*
wen benD/ Die groote boogen en paden gebruikten / DüoDrnöe alle Dieijen
te naa quanten. 35 eese menfctjen nu/ ncclj ïjet lanD Dat 30 bemoouen/
tjeeft men 300 ’t fctjpnt noclj. nooit ontDekt; ooki#begeljeeieuitgedrekt=
tjeit ban Groenland, oubergelpkehjk grootcr / at# mat ’ec De 35 eenen ƒ
jjoojmeger# en «Éngeïfcljen toen IjaDDen ban ontDeftt,

ZESDE HOOFDTSTUK.

Onderzoek over de ftrekking van Groenland naar Tartarië en
America,, die echter onzeker blyft. Bericht van Spitsbergen,
en byzonderheden van dit Geweft. Munks Ontdekking ea
Overwintering, met d’uitterfteongeleegentheit verzelt,
en zyn wedervaaren in Denemarken. Misdagen over
zommige meeningen wegens de Bevolken der Groen-

landfche Geweften.

Onderhoek
•fGroen-

iaodaanTa*

JBcc 3aken daan nu onDec3f>ctjt te mojDen ; melker eerde Is?: Dat
men noclj nooit bemeeseu geeft / of Groenland met Aiie aan De

Hedendaagfdic Groenlandfche Viffchery. zf

Carifcïje Ktufi geljecljt 31»; de tlceeDe / cf ïjet Inp'geïpg aan America **« e •
grenfl. (Cm op3tctjt ban ’t eetfle / 300 \g bekent/ öat mentotnocïjtce g[eil ft f
met geen 3eketljeit 3eS0cn ban / öat ’ec een öoojtogt bp Nova Zembla
gebonden t{S / om ban Daat ben decaan ten ©cfïen te bebaaren; maat
boel bat3e tot bug bette bjuctjtelcoS i£ gesocïjt. Cecje fepeepgbaatt /

($ teUienjJ ben betucljtfle Sceljeïöeu ban ’t 3 ! 5 oD?&en te [euc gefleït /
en Ijceft be ftoerj? tot aan Spitsbergen bepaalt / booj be ©eenen onbet be
ïlufïcn ban Groenland gereekent / atoant be ÏDalbifcp-bangfï Dooj be
JSMökaperg en ©oïlanbetjS jaarlijks geoeffent luotö. ©eigent bericïjt , Ber! S h ' J' a “
ban een jSpannp' Cöelman Leonin geljeeten / in öirnft ban ben eetfien
jKinlfïer ban C>enematften / toen naat Spitsbergen ge5onten; 300 Icgtgcn gegee-
bit Jlanö op 78 <©?aöen / en IU02D te reept Spitsbergen genoemt / boe= ven -
genj» be beelbuldige fpitfe bergen lünat mebe pet bet5ien 10. 3£ee3C bet*
gen befraan uit een grof bemant / en 3ckere glabbe flemen / pïatacljtig

e fcfjaïiim of Iepen / ben een op ben anbec leggende. 2Tp bomen tiit
r flcentjc^ en uit pet ketjaut Pooit / boot be tuinden op elkander ge*
fepoobm. Sp toaflm bpna oogsieulijk / en jaarlijks tuojben ’cr nieu*
toen booi ’t J>cpeep£-©olh gebonben. Leonin step lanöluaarte? begee*
ben pebbmöe/ bonb ’er niet ban beeje fpitfe bergen/ en cenigcïïeebieten.

©p lua£ niet tueinig berVoonbert / öoben op een öeescc bergen / een mpl
ban See geleegen / een kleine fetjeep^maft te binben / aan ’t eene einde
ban een katrol beluien; mogeïpk bat be Sce eertnbë nabp beejen berg
luaé geleegen / en bat bit cm aloub oberbluffcl ban"een fepipbjeuk mogt
getueefl 3Ön. ilBcn bonb ’et loei ©eiland / mant 500 kojt ban grasS /

Dat pet naaulybp' boben b’aarbe uitftak ; cigentlijk 3°u men ’t geen
aarbe kannen noemen / bermitd alle# uit kleine freentjes» beflaat. Cuf*
fcpen beese fïcentjc# en ’t kojte gta# / tuafr een foojt ban mo# / gelijk
bp on# op ’t geboomte groeit / luaar ban beeje iSeeöierm pun boebfel
binben / en 300 bet ban loojöen. ©it 3 lanö i# onbetooout / en ook on*
betuoonbaat ban Vuegm bc kouöe; tuant / fcljoon ’cr be Sou in biet
maanden niet ondergaat / en bat3e in 3e# luceken ben bforüont / tot
omtrent ban negen tot elf en een palbe gjaab/ niet iiabett/ ecljtct i# ’et
öe koude fepetpee / boarncer be Son pelbet fcljnnt / en flikkert; tuaat
ban be reden i# / bat alp ban be lucljt fpndcr 3’p / en bp geboïge konbec
moet 3911. 3 $aau!pk# ^ ’t bp bee3e bergen te porden / betmit# ’ec 30*

Danig een ftoube uitdamping gcboelt luoiö / bat men ’cr eerlang behjfe*

3en 50U. ©m 3 idj pier tegen te oerjien/ moet men pïaatfrn berkiejen /
die booi De San ban alle sgben befcljeencn looiden. öit©elue)l'ont*
gouden 3lcl) beeïe 25 eeren / boclj alle luit / en sün ook meet in ’t tuatec
ban op ’t land aan te treffen. Uöm bind 3e in ruime Sec / en klauteren
op be ff ^fcljotfen. 5 » See omtrent Spitsbergen , ontljouden 3ielj beek
©alblffcljen ; men bind ’er ban 100 boeten langte / öe mibbclmatigen
3 Ön ban yo boeten of ook loei klcinder; geopeub 3pnöe / bind men in
öe maag öee3er ©ifTdjtn / niet ban omtrent tien of tluaïef ijanöen bol

25 Bloeyende Opkomffc der Aloude, en

bïeine Cotrctjeg of ©liegen / en een toeinig groen brufb / ban De gronb
bet See opgetuurpeu. | 5 aac allen fcppn leeben bce3c 3©aïbiftcpen ban
bit opgeluojpcn aag. ©c Zee ié fomtpbg 30banig beset Pan bit onge*
bieite/ bat ’ec pet luatet troebel ban 10; en ’t ié alg ban een teelten boog
be ©iffepeep / bat ’er be bangft goeb 3a! spu / tuant be ï©a!bifTcpen in
bugöanig inater |)un aas' binben. |©en bangt ’er als ban 300 bcel ban
bet'32 ©iffcpen / bat men al be Craan baar ban geboobt niet teffené
mebe boeren en laaöen ban/ maar genoobsaabt ig een gebeelte aan lanb
pyzonjei- ober te laten / om ’t bolgenbe jaar ban baar af te paaien. ‘HJanmerbe*
kedea van jjjfj ’ t bat be bcrrotttng in. bit Hanb geen plaats peeft. ©e Épben.
ue " * boo: bartig jaaren begraaben/ binb men ’et noep t’eenemaaïonbergaan/
en in Die ftaat/ alg toen 3e eerft ben geeft gaben. ©oog eenigen tpb peeft
men 'er eenige ülaotsen gebout / om be geboobte Craan baat in op te
leggen / en bee3e binb men ’er noep bpna in beselbe ftaat / alg toen 3e
getimmert tb aren. ©at ’er be ©ooben in beest g| 5 oo:bec ©etueftenbug
ongefeponben in toefen binben / en be ïebenbigen branft boogben / ge*
tuigt bee3eu Leonin in 3pn eigen perfoon / Die ban bee3e öeigtogt bet*
bïeumt ban bottbe t’puig gebomen / eerlang baar uaa.ftojf. ©e ©o*
gclg bit bit ©etueft uitleebert/ 3tjn niet ban 2eebogeïS. ©ceïeCnbbo*
geld looiben ’er gcbonöcu / en op Spitsbergen aan ben ©ogeiljoeb een
mcenigte anbere foogten / tuaar ban noctj beeïen onbebent / en eenigen
ban beb en pluimen be ©apegaapen gelijb 3pn / pebbenbe pooten gcltjit
be Cenben. JBen getuigt ’er ban / bat beest ©ogelen 3ac.pt en aange*
naam ban 3ang 3pn / en toanneet 3e ge3amcutlyb singen / een oberetu*
flemmenb gesang op Zee uitmaben.

be 3©aïbifcljbangft bertrebben be fepepen gemeenltjb uit ©oïlanb
in ’t ïaatft ban ‘ülpul; bomen gemeenelp in fjunp omtrent Spitsbergen
ren anber / en bertrebben lueberom palf 3 Euguftug. ©et pg belet Deesen
aanbomft eerber ban in beesen maanö / en pet betblpf niet langer ban
zwam Ys- ge3egt tg. liften binb in beese Zee 2 fgb?obben / terbibte ban seftig / seben*
brokken tig en tagtig boeten; luant op eenige plaatfen legt pet tot aan ben gronb/
lts 011 gantfepe figbetgen opgeftapdr / bie pun pooge bruinen uit Zee

ó * opfteêben. ©it pg ig blaat ca boojfcppncnb alg glag. ©ct gebaatlnb*

fte boog Dee3e Seebaart tg/ bat ’ec eenige maalftroomen pet pg. te gtón*
be boen 3inbtn / en betboigeng lueber bobeu bjpbeu.
wa*rom de ’tjBoet iiict bgeernt fcljpuen / Dat men tclbeng in on3eberpeit blijft of
«rekking Groenland met Aiie en Tartarië gemeenfepap peeft of niet. ©e afftanb
land naar** bet lueberspbfepe Zeen/ b’onseïictpeit pet pg grfmolteu te binben / be
Tartarië on- gebaarlpbe fepipbjeuben bic bit pg bonnen bccoojsaben / b’onerbaarent*
acker biyfr, t} ec (ioerfTcn en ftcccbcn/ be luoefte ongebaanbe öoojtogtcn/ enluat
noep meer pinbec bpbgengt / ig bat ’ec nergeng ontset en geensing ipf 5
berging te poopeu ig'; alle beese bceïbuïbige 3boarigpebeu gc 5 amentltjb /
bluargboomen be naaubeurige boo?ncemeng en Ibcerpouben penbe moei*
ten t’onbergaan/ om beese ontbebbing te boen.

Hedendaagfche Groenlandiche Viflchcry. 27

Dejtffbe 3U.iaritjfjeüen / en Dpgeboïge bejeïbc on3eketljeir / bom Jicif) «i* ® e ^
mebe in be ttueebc gefteïöe 3 aak op ; te Voceten : of Groenland aan A- ric<1>
merica geen ff of niet; bit sai boot ’t bedjaal ban Manks fdjeepptogt
binken. De ïtoning ban Denemarken / gelafie Jan Munk een boojtogt
naar Doft-'^nbiën / boot be Jbtraat of 2 ce bie America ban Groenland
fcljeib/ te boen. <éen Dngelpman Hudzon genoemt/ Decje ..Straat en
2ee eenigen tab te booten ombekt ïjebbeftbe/ tjaö inpgelijhp bitbootnec-
men ; maar fjp 10 op beejen togt gebfeeben; 3onbec bat men inert Ijoe
en Inaar. 2eker ip ’t bat Ijn bp beese gelegenljeit benmikeloo3eu Icarus
nabolgöe/ maar jijne blettgéfp bebtooreneer/ banbat3eboo?b?anbenbet
3011 affmolten en ïjp in bee3e Ijagctjeüjke onb'emeeming in 2 ee bompelbe.

Dcijtcc isö’uit kom ft bon 3tjn beft’aan baarin met kanis obeceengekomc»/
bat beese Jbtraaten 2 cc be Straat en be Dolf ban Hudzon ip geljeeteu.

Munk bertrok ben 16 |Bap 1 6 \9 met ttuee fcljepen uit be 2 out / en Mmb o P >
qtiam ben 2offen < 3 imip aan be ïtaap Faruel aan te lanbm / bnp ge= ^ckki ™iit-
noemt/ mogelyk/ om bat luanneer men be5elbe boojbp 3cilt / in een au? gezonden,
bere 3 ©aerelb fefjpnt ober re ftceften / en biepljaïben Vaarwel aan sönc
©jienben 3egt. Dceje Staap op 6oj graab geleegen / is ben ïlitkoek ban
een bergadjtig Stanb / ban fiieeulu en pp; bebekt. De geffalte Ijict ban
te bcfdjjpben 3011 noobeïoop 3yn / nabemaaï beesefneeubj en ’t pp een
gebuurige beranbering ban geöaante beroojjaken / bermitp ook DepSelfp
luit fdjpnfel be oogen boet fefjeemeren. ïtapitcin Munk aan beese Ikaap
gekomen/ ffcïbe hoerp fSDcft ten J 5 oo;ben / om be Straat ban Hudzon
in te loopeu / m bonb ’er beel np / bat fjp irtpbe / niet tegenflaanbe ïjp
tioclj in ruime 2ee laas. l$p crinnerbe 31cij ijet gebaar bar anberen ter
beeser pïaatfe Ijabben uitgeffaau / tiaar ’t 3©effen Ijitnne koerp neemen*
be / bercoijaakt boor ’t pp en be liroomen / bie getuelbig op be Stuffen
ban America aanbjingen. Fjp berljaaït bat Ijet ’p nacljtp op ben 8 uitk¬
ip / albaar 300 fterk miffe ctt bjoor / bat al Ijet fckeepp-fouiuerk en ’t
luant 300 bik ban pp beset boUrb / batje ’er geen gebjiuk ban konten,
neemen; en poegt ’er bp./ bat Ijet ben bolgenbm ban / omtrent ’p ua=
mibbagp ten b?ic uuren/ luebee 500 toarm en keet luierb/ öatsegcuooiv
jaakt luaren in ’t ijcmö te gaan.

De Straat Hudzon ingefoopen/ lufcrb se boo? kern be Straat Chri(ïiaanl°;>P t " *
geljeeten / ter gebacljtenip baii ben Stoning ban Denemarken jtjn j®fee?^Öi ! a i t n Hai '
fier / en Ï)P lanbe ben sebeittienben ber3elber maanb / aan een Cilanb / ' s
aan be Stuft ban Groenland geleegen. -b’Flitgejonbenen om bit Düanb
naa te fpeuren / öjagten bericljt/ botje, loei poetffappen ban menfdjen
ge 3 ien kabben / bodj niemanb gebouben ; maar ben bolgenben öag /
een troep bee3ec Jlanöaart outmoetenbe/ luaren bte 3 ccrbcrbaaff beDee?
nen te 3ien / en bcrlmrgen ïjunne toapenen acïjtcc ecu {joop ffeeuen / na?
bp be plaatp baar 3 P tuaren. 2 p naberenbe I beantluoojbben 3e öen a|waar >7
peenen met be begroeting aan kun gebaan / en gaben edjrer joigbulA^^,, 1 ";
big acïjt / batje 3iclj tujTdjm beDcenen ytelöeu en be plaatp toaar-seommoat,

D 3, ïjjms

z8 Bloeyende Opkomft der Aloude en

Dunne Ipapenen Perbujgen Ijabden; maat de ©eenen milieu Ijen in ’t
mederlieeten 300 lang op te Ijouden / bat 30 bee3en fjeuüel toonnen /
maat 3p een {joop beogen / pylen en ander gelueec Ponben. ©eejeu
Eandaart Ijier ober ont3et / 3looecen 3e be ©eenen / 300 booj teeltenen
alp fmeehtngen / tjun onbermetpelyli te 3ullen 3yn / milde men Ijen me*
öec grepen mat uien 3e ontnomen Ijab. gp gapen boo? gebeerden te
Petflaan / bat 311 Pan öe jagt leefden / bat3e doo? bee3e mapenen Dun ge*
neeren moeflen / en bat3e ljunne feleeberen Pooj be3eiPen tnifTen mildeit.
215e ©renen medelijden met tjun yeöbende / gapen Den Dunne mapenp
mebet; toen mietp 3icD bee3en ïauöaart Poo? tjen op be luiten / en be*
en met hè» baulitcn 3ccc Ijeufctjelijd Poot be geuoote gunfl. ©e minjaanitjeit bet
gemeen- ©eenen tegen br?3en ïaudaart / ging iicclj Pcrbcr; 50 leiben Dunne
c.ap i;«ud; J0aaren ten toon/ en gapen Ijen gefetjenden Pan Perfcljeibe beujeiingen/
maar naa bien jHandaart greetig map / en 3ecc Pergmoegt. 3|n man*
gding biagten 3e ben ©renen Pcelc foojten Pan ©ogeleu / en (pelt Pan
Peifcljeibe ©iffcïjen. Oren Pan Dun / Ijtt oog op een fpiegeltjcgepjoipeii
Debbenbc / en 3iclj selbe baar in 3tenbe / flonb Perbaafl / nam Det fpie*
geitje/ flati Det bp 3iclj / en nam be Plucïjt: ober meld bebjpf de ©eenen
lacljten/ en mebe niet min/ maiineet alle b’anbere Pan bien Hanbaact/
iemanb Pan Dun ^cljeep^-Boïli om ben Ijalp Pielen / en Ijem allerlei
lieffioo3erp belnee5en/ alp of 3e Dem lang gelient Ijabden; en 5uïdp/om
bat Ijp 3Vnart ïjatt tjab / een platneup map / en buiiii Pan Pel / of bat
Dp Den eenig3inp geleed.

Mank Pettrod ban ben 19 ^ulp mebet Pan bit Cilanb ; en onber 3eil
3pnbe om 3ijne doerp te PerPolgén / mietb Ijp gcnocö3aadt boo? ’t pp
Vuebec in be3elfbeDaben te anderen; maar Inat pbet Dp aanmende/men
3ag ’er geen «Etlanderp meet. ©e ©eenen Ponben ’cr luel langs ben oe=
Per eenige netten gcfpanueii/ Inaar aan 50 ineffeu/ fpiegeltjep ën anbere
fnufferpen Dingen./ öooj beejen llanbaart luel begeert; maar niemand
quam luecrom: ’t 3p bat3e Poo: be ©ccucn bePjecft maten / of bat Ijet
Den uitbpidïielijd dooi een foojt Pan flecljter of ©bcrfle Perboben map /
fcotmm met Dun te Ijanöden. Munk geen menfcljcuPinbenbe/ Ping een ineenig*
wunkshavfn« Oerdieren in bit «Eiland / en noemde be Seeboc3em Reinfundt , bat
ten anker; ^ j$ e£ jjj eCfI1 ïjctecïicnt / en be ïjabeii maar Dp ten ander lagMun-

kenes of Munnikshaven. ©it «Eiland fp Op 61 ©jaden 20 minuten ge*
leegrn. C)p recïjte baar be naam en mapenp pan ben ïiouing 3ijn JïBee*
fier op / en Pertrod ben 22 <g|ulp. ©een flonb Ijp 300 een Ijebige flojni
uit/ en ’t pp fliet 300 gelnelbig tegen befcljepen / "bat Dl’ 3ig tenaauVoec
nood bergbe / op ben 28 bet3elPec maand / tufïcDen tioee «Eilanden/
Inaar op alle be anderp uitgetoojpen ïjebbeube / 5tjne fcljepen aan’t land
Pafl taadelbe/ Pcrmitp beeje Daben niet al te Peiïig map. ©oen’t ebbe/
lagen be ©eenen b?oog tn ben modder / en alp be Ploed quain / mferb
’ec 300 Peel pp op be fcDepen aangebjongen / bat3e in grooter gePaatPan
fcDipbjeud maren / ban in b’openbaare gee / inbien 3e sicD met gcoote

30jg

Hedendaagfehe Groenlandfcbc Viflchcry. zp

30?3 en bede moeiten baat tegen niet bobben bersten. ©uftcljen beese
©ilanöen lag een groot f 3 bbeïb / ter bikte ban 12 babcmen / bat ban öe
Vaat in tinee ftukkcn affcijoot; befje beiöe blokken bieten ban Vueeejube
in 2 ee / öie in ’t ballen sobauig een ge'mdö in ’t mater maaliten / Dat
Öct meinig fcljeeïöen / of een bminer floepen sou omgefïagen fceüben.

31 n beibe beese ©iïanben bonben 3e geen mcnfcljen/ maar loei boetftap?
pen en anöete teeltenen / bat ’er Die maren of IjaDDen gemeeft. 2 p bon*
ben ’er eentge minmalen , insgeUjKsj ©alk / maat ban 30 eenfge baten
bulDen. jfcibp beese tluee ©itanüen/ maren’er ankeren/ alle 300 ’r ontdekten
fel)een betooont/ maar 300 ongenaakbaar/ bat ’et be ©reuen niet konCj^ 1 iHr
beu aanlanben. ©eese ©iïanben lagen op 62 ©jaben 20 minuten / en
jomplen bootbe Straat Chriftiaan of Hudzon. Sïapitein Munk noem?
ötbe ©oïfof Straat/ moatlju aanïanöe/ Harefunt, bat©oïfof,Straat
bet Baasen bcteekent/ megcn^ ben obecbloeb ban t)aasni op bitCilanö
gebonben. ‘^lifter een <êtanbaatö ban ©ijftftiuanöen bierben Honing
ban ©cnematken opgetecfjt ïjcbbcnöe / beetrok ijp ban beese ©iïanöen
ben 9 ‘HluguftuS / fteebenbe ï§eft üSuibbocft aan / met een jftoojbmeffe
Vuinb / en quant ben tienben aan be Siubiuift ban bc Straat Chrüliaan
ten anker/ bat be Snift ban America mas>. Ban baar meer bertrokken/
bonb öp een groet «Silanb / aan bc Booiömeft-kuft / bat ijp Sneeuland
noembe / nabemaal ijet met fneroto btbekt ma£. ©en 2 b ^Euguftug
nam t)ft syu koerö ïDeft ten ,Boo’öeu; en toen Ijielb Ijp be recljte ftoerb/
op 62 ©jaöen en 20 minuten; maar ’t mifte 300 flerk/ bat3egeen lanö
honken bekennen / fdjaon be Straat Chriftiaan (segt ben ^cljtpber) niet
meer ban 16 molen bjeeb ma£ ; maat tipt blpkt Datje op anöete plaat?
feit kieeber 3ijn moeit. Munk liep in beese Jjtraat rot in Hudzons-Bay,
melker naam f)p beranöeröe / gelijk ïju rneöe bestraat ijaö geöaau/
en gaf 5e tmee naamen in.be plaats ban een. Bet gebedte naar Ame¬
rica geleegen/ noemöe (jp Mare Novum, en Mare Chriliiammiüat 3fd)
naar Groenland ftrekte / boo? 300 bed beese 'fluit Groenland mag luoj?

ben gencemt. E>P D'ielö 300 lang alö ’t mesen kon / 3ijne koer$ tt}eR- €nwotd ? c “
3 f 5 ao?bmeft / tot Ijp öe ijoogte ban 63 ©jaben 20 minuten bereikt Ijaö /
tnaar pet p# ïjem meerljielb / en nooö3aafcte aan be ©?oenIan&fcl)e Snift winwibave»

t’oberminteren / in een Ijaben / Dooi pem Munks Wintcrhaven genoemt/ foveiwinwr-
iioemenöe bee3e fuut Nieu-Denemarken. Ban tboee ©tfanben maakt Ien ‘

Munk iil Öe Zee ban Chriftiaan geluatj/ Öie l)P Zuliers Eilanden noemt/
tn ban. een anber bnn groener aangdcegentljeit / omtrent Mare Novum
geleegen / Dixes üculand geljeeten. Bp ranö öie gcenen ö;e be Straat
Chriftiaan beba uren ürilfcn / 3 ictj 300 bed mogrïijk ip / in ’t mibben ban
be3dbe te fjouöen / en 3ulk# megensj öe fuelle ftroomen / ter eene en au?
bere Stuft te uinöcn / berooj 3 aakt boo? be tegen eikanker aanloopeuöe
^loebeii bnn ben ©ceaan en öe 2 ee bnn «üfpifuaan; lu.mr in Ijét onge*
nieene 3 Voaare / 30önnig een parfftng bermekt / bat ’et öe fcljepen
Seensin? beftanö booj 3 ÖU* 3 egt öat b’€bbe en Bloeb ban be tree

ban;

lojjt

7fO Bloeyendc Opkomft der Aloude, en

ban Cljdjtisan / geftobig alle bpf uuren naar Den loop ban de fDaatt
gemaatigt i£.

’tïtDaö Dan ben 7 September toen Munk in Munk.s Wintcrhaven ten
anker quant; ïjp berjekecbe 3Üne fcljepen betboïgenS booj Den aanbiang
ban ’t ps> / in een Ijaben nabp bc eerfte geïeegen / en kalefaate dié 30a
Men Ter- becl mogelp luaat. JBiDlertJoijl bet30jgden 5icR 30n J>ckeep£-Bollt
zorgt zich pan alle£ luat noobig lua£ / om tegen ben inbailenben JDinter in Raat

noodwendig- t e 3Ön. ©ee3e t)abe / luierd boot een uitluatering ban een ïïibiec ge*
hek, h maakt / bie in be maanb t©ctober itoclj 3onöet uo luaö / fcljoon De 'Set
ecïjtet op bee!e plaatfen al geflooten lag. ïtapiteut Munk bertjaolt /
bat Ijp ben 7benban bec.ie maanb met een floep beflibieropboer/ maar
feon niet meer ban anbeiljalf mul o plu nart? baaren / luegcns» keifieeneii
bie bee5e CliPirr flopten, ©erbolgen^ bedelt ban een gebreke ban 3tju
Bolk / trok fju brie of bier molen lanbluaartji in / om menfcïjen t’oit*
Munk. doet bekken / doel) te bergecfé. 3 Bocu een anberen tueg lucdcrhcctenDe / uond
,een Land- jj[, ccn opgereckte bjeebe keen / 'boaar op een afbeelbfel gefcljildert lunö/

gelijk be 5 ?.uibel luoib berbeeïb / met klaauluen en Ijoopië- $aabp
bce3e keen luaë een bierkant plek/ omtrent ban 8 boeten/ rondom met
Rleinbet fteeneii beset. Cer eene 30be ban bit bierkant / bonb men een
grootcn Ijoop kleine gïabbe keikeentjeg / met koom-mob bcrmengt: ter
aubere jgbe ban ’t bierkant / tuaë een platte keen / op rlucc andere ker¬
nen gdecgen/ geïpkende een lüufaar/ en op bit Altaar lagen tluce kleine
Routpkoolcn/ kruiglinge/ op elkanber. ^cljoon nu Munk uiemaubon-
becbjceg bonb / rcljter 3ag kp op bede plaatfen Diergelijke ‘JEïtaaren/
met Ijoutpkoolcn gelijk Ijet boengaandr/ en oberal luaat Dcese ‘JtutaarjJ
konbcn / bonb men boctkappeü ban menfcïjen / luaat uit Oleek / bat
ö’3lnluoander£ ban bit «Seiuek bp becse ‘Iltaareu quanten om te offe¬
ren/ en bat beeje offernig boot buur gcfdjtebe. Oberal luaat öec3e boet*
kappen gcbotiben luierden / 3ag men afgeknaagbe beenderen / mogelijk
maren ’t bie ban be geofferde becften/ luelket ouerfcRot beejen llanöaart/
raulu / gelijk ïjoiiben inflingerbe. I')} 3ag iuögelijks in ’t boor trekken
ban iöoffcRni / bede omgeljakte boomeu / boor p3cre btetktuigeu of bo-
len omgef)outuen. jBaar luat Ijem ttodj mcefbet3cekering gaf / bat
bit <£ 5 eiuek beVuoont luierd / lua| / bat men ’cr kenteekené ban kutten
bonb / bie albaar geftaan l’abbcn / luaar bu noetj kukken ban 25 eere/
aiDoïUc/ ÏJarte / en stBeitebdlen gtbonöen luierden / aïö mede ban See-
ïjonben en S’ee-kalbercn / bie tot behfd beesec kutten gebieut kobben.
5^ec3en Eaubanrt leefde 300 ’t fdjeen gelijk be pepten / en berplaatken
5ick a'^ be aLaplanbers’.

vctfchïide iDe grenen 3 iclj miblerluijl ban alle beïjocfte ber3ien Ijebbenbe / ber*
ycdchynze- g a g fn {j Ull 00 k pan bjaiibljout / en luilD tot f)un onberljoub. ( 0 p ben
1 «n n M*M Z B e” x ~! $°bembct bettoonbe

maar vin4
geen men-
Iclien*

zicu, en men bemant toen / bat

3ick b?ie ouberfckdbe 3 onnen aan ben öemel /
at be lurkt in bit Óö5eluck 3 eer bik en grof tua£.

op Den Mften ^annarp bef/ bolgenben jaarjS / betfdjetuen ’er tluee niet

min

Hedendaagfche Groenlandfche VilTchcry. 31

min öufbeïtjfi al£ be bootgaanbe; en op ben nofïen 55ecembet tuffcïjcn
neibe be berfcljpn3den / ’£ abont>£ ten agt uuten / boaei ’er een eftïip£ in
be lüaan ; ter 3dbet tpb 3ag men 3e gebnutmbe ttuee unren omringt/
ban een 3cer IjdDeren omtreft/ toaar in 31c!) een ïtruij» lierroonbe/ bat be
Jiïiaan in bier Deden fdjeiöe. 55cc3e bctljebdingen öuibc men boo^qnaa*
öc boojreeften^ / ban alle baar op gebolgbe IvcöcrVuaaröigöcbcn / bic be
'©eenen ftonben ober te {tomen.

<©e JDintcc luns ’er 300 ftretig en fel / bat men ’er n£ bonb ter biftte «T“„ se
ban 300 en 360 boeten, ©d biet en be Voijn / a!,s mrbc be 3uiberfïe ‘ *
fpaanfe Voijn en flrritfre bjanbebJtjn / bebjoor tot ben bobrm toe in De
baten ; ban be {tonbe bojfien be Ijoepdc? aan (lubben / bcrootjaabtbooj
’t jlodfen ban ’t opgefïoote bodjt / bat in ps beranberbe/ en met bpfcn
aan (lubben gebïooft / gefmolten boierb om re Dtinben. Sïnbicn uit on»
acf)t5aamljeit ’£ abonbjj bergeeten lua£ / {jet mater in tintte of Itopere
bannen en Itruüten uit te gieten/ bonb men 3e ben boïgenben baggebtoo-
ben / uitgdebt / en in fteebe ban luater / né. 35 it (Irenge Saaisorn/
bat be iBetaalen niet fpaarbe/ berfctjoonöc nocïj min be menfdjen. 55 e
55 ecnen bticrben 31 eb / en be sieltte bcrmeerberbe otiber {jen met be boube.

55 e buiftïoop tafie {jen 300 gebodbig aan / batjc baar boot t’ecnmiaaï "f , d *
afgemat / 30banig boeg frotben / bat be ïiapitein in ben aanbang ban m h Z °oik
De maanb UDaact / genoob3aabt buaó 5df mcöe be luadjr af te lofFen.toeuccmc,
Sin ’t naberen ban ’t ©oojjaar bermecrberbe beeje 3iebte / in plaats bat
3e afnmnen 30U. 55 e fcfjeurbiiib tafie Ijen 300 Ijebig aan / bat3e niet
ban gebueibt b?oob eeten ftonben. 55 e laatfl gcflojbenen / butetben in be cn vi:ele aet '
maanb |©ap / boben alle beese Dtoebige bejoehingen / nocïj booj ïjtm yea '
fierben 3 obantg boot be Uïoobdoop aangetaft / bat Ijen 300 finectelijb
biel / alg of 3e met meffen gdlooben boierben. ®en Iaatfien ïtonben be
3 lijhen niet meer begraaben btojben/ bermitg ’er niemanb {tradjtenljab/
om bee3en Iaatfien pligt te boen. <©ob ontbjalt ben oberigen 3ieben
btoob / cn 3p buferben genoob3aa(tt eenig boeide! in be fneeit te 30dten/

Vuaar 31» een foojt ban btaambeffen bonben / Die Ijen nodj eeniger maa-
ten berfrifien cn bocb3el gaben. 55 en 12 ‘Hiptil merbte men alg een on-
gemcene Dag aan / bermirg {jet regenbe / terbünl men in 3 eben maanben
geen regen in bee3e «©ebucflen bernomen fjab. g[n ’t ©ootjaar quanten
’et boeer butjenberlci ©ogden te boojfdjpn / bie gebuurenbe ben ïDinter
niet bernomen boierben / cn boot beeje 3idtoogenbe jieften / boegeng fjun*
ne 3toa[t{jeit / niet lionben gebangen bootben. «Omtrent Ijalf |Ban sa¬
gen 3e bueöerom foxmanen / ^ubbogdg / en een onnoemltjhe meeiiigte
tiïeine ïdufbogcïtjesj inógeltjltg; gbtaïulben / ©clbfjoetiber? en ïjjoud
fnippen / nfö' ntcDc fïaben^i / ©alben .en ^firenben. 55 en 4 3 iu'ip Vnterb' zicfc
einbdijfi Ijapiteiii Munk mebe 3iefi / Ijn Ijidb Ijet bebbe / bier gantfdje^a'eduü
Dagen 3 onber eenig boebfd te nuttigen; 3icïj ter boob bereibenbe / maal \' mcr twee van
te tjp 3 Ön (Ceftamcnt/ boaar in Sjn ben fVdjigeré ber 3 odjt 3tjn ïigdjaam z >' ,lSchw e i -
te Vbilïen begraaben / en 3 Ü» Sdjoube 55 agregifier ben Ütoningban 55c* 0VCft 1

C ne*

naar ’t Va¬
derland tc
koeren.

}£ Blocyende Opkom ft der Aloude, en

nemarken te beïjanbigen. ©e bief boïgenDe Dagen / geboeïbc ï)P 3iclj
toat flerftee / fionö op / om re sim / of 3iju obergebïeeben bolfr boob
v .ienzich' 3Cia ^ / of öat ’er noclj eentgen in ’t leben luarcn ; Ij o bonö ’er niet meet*
in een eiicu- ban tluee in ’t leben / 'oau De 64 Die Ijem berjelD IjaDDen. ©ee3e tboee
4igen ftaat; arme USattro 05e n / berïjmgt gunnen Iiapitein ïueDet te 3ien / quanten

öp ïjem en ïeiDDm gem tg ’t buut/ alluaat fjp luccceenluchtigtequmn.
Sn moebigDen eïfcanöer aan / en beftooten gun leben noclj 300 niet op re
geeben/ maat (oclj arin!) 3c Voifie niet maar ban te beftaan. Sn
luierDen te raabe De fneett om te [vutten/ en ’t ftruiD te eeten Dat 30 baat
onöer bonben. ©eïuMUg bonben 3e toen jeltere lootte!,ö / Die 3g aten/
en Ijen 3oDanig becfïetUten / bat3e in loeinig Dagen ijerftclt luierDen. ©en
18 ^ung tja!? Ijet g£/ en 30 btfien toen / fcljol/ forellen en 3a!m. ©oor
’t biffen en jaagen 3icfj lueer bcrfïerïtt 3ienöe/ batten 3e boeber moeb / en
befiooien / niet tcgenfïaanDe ïjunne sloaftHe gefteltljeit / om De Seën en
alle gebaaren ban Dien t’onbergaan / ten einbe lueDerom in gun ©aöer*
begeeven janD mogtett a.rnlanben. Coen loicrb get nlïenhsï kuat loarmer toerc /
ïykt'fcheep, biet regen becmeiigt; en 3gberlieten Ïjun groot fcïjip/ öegaben 5icg Den
om weder 16 fgulg in gun jfregat. tl ft beeje ïjunne IBinterljaben gejeilt/ bon=

ben 3e De Sec ban Cgjiftiaan noclj bol gó Dtnbeti / berïoorenljnnne floep/
en IjaDDen becl.moeiteh ïjun fcïjip te bellieren / luant Ijet roet btaft ; mib*
lerlotjl Datje met beeje ramp te gerflellen De3ig luarcn / Donben 3e gun
fcgip aan een Dnfftge |ip-fcljoté/ Die met be ftrooin boort Djeef. Munk
bec3e f£-fcljot£ berlicjenbe / bëlotjl 3e [molt/ bonb Dg gebal 3ijne floep
Komen in lucDrrom / iiabat Ijp Die tien Dagen lua£ gugt gelueefï. «ögnDelgli paf*
^ e a j“"n’ a ”’fccrDe Ijg De Straat CJhrifliaan , DeCt'iiitC be Kaap Earucl , etl guam Dup
weidige ns ’in ben ©ccaan / Daargp Den 3September een geluelbige flomi uitflonö/
non» uit, luaar in Ijg Dacljt re blgben: luant ïjg map met 3 Ü»e tluee Jljattroojen

3obauig afgemat / Datje gunnen arbeib opgaben / en ’t op ©oOtp ge*
naabe lieten bpjbm. ïjunne ïlaa Diali aan fUiftftcn / en ’t stil taakte
Duiten boo?D/ Dat 3e met b’allcrgrootfïe moeiten boeer hrcegen. ©eflojm
boor eeltige Dagen bcöaart 3önbe/ quanten 3c ben 21 September in een
gabm ban |5oa:luegcn aan / luaar 3p ’t met een fruit ban een ‘Sluiter/
Dat Ijen nocj) oberig bua$ / ter ileeöe. leiöen / geloobcudc nu bcljouDm te
3Ü11; maar 30 Ibierbeu Den 3 eïf 0 en Dag in Dee3e Ijaben joDanig ban een
flojm beloopeu / Datse jicij noclj nooit in grooter gebaar ban te bergaan
cn eiode’yk ïjaDDen ge3ien ; ecïjter luierDen 3e norïj geluWng gercD / luant 3e bonDen
ieiiMut 1 " noc Ö berging tuffcljen De Hotsen / bereikten ’t lanD en gerflelDm alles!
landen, 300 beel bocnlijlt lua£; eenfge Dagen Daar, naa quamen 3e met ljunjpre*

gat in ©enemarken aan telanDeu. Munk ban 5tjne Cleistogt Den ito*
ning berfïag gedaan gebbenbé / luierD ’er jeer luel ontfangen / bermitö
v men tjem al bcrïooreu Ijaö geacljt.

Mmk bdiuir ©it fcljeen ’t eiuDe Der ongelukDcu ban Deejcu ütapitein te jijn; maar
«■“ «« , « de een 3dD5aam gebal Ijem obcrgeliomen / lp luaarblg berljaalt te luojDen.
rog! icdoen,^ pejtoefbc ccnigc jaaren in ©enemarften/ aivuaar öp miDlerlupl ober*

oacïjt/

Hedendaagfche Groenkndfche Viflchery. „33

öaclfjt/ be tuigagen boo? fjem in 3(jne ©détogt boo?onkunbebetpïaat*
fen begaan ; en naafpeurenbe 3l?ne gebacljten ober be mogeïijftljdt ban
ben boojtogt te binben/ bie lju ten _©oo?btoe|ïen soclfjt; 300 bjong tjem
ben pbet be3dföe togt toebet te ïjerbatten. Dit niet alleen konnenbc w weemt
boïtocngen / toietb ’et een fteeberp opgerecljt / uit eenige ©beïlieben en boo?= Vooi ™ i »
name 25 tngetj 5 befïaanbe / 3 uIKg' menttoee.fcljcpcn/ onbet ’t beftier ban
beesen kapitein Munk uittufle. |üen boo?3ag 3 id) in alle be boorigc
toebertoaatbigïjcbcn en ongelcgentïiebcn ï?en in ben eerflen togt oberge*
bomen / en men ftontugereeb bce3tn ttoeeben togt te toaagen / toanneet
be koning Ijem op ben bag ban 3tjn bertrek begetrbe re fp?eekcn. ©au
’t eene gefpjeh in ’t anbet gekomen / bettoert licm be koning/ bat b’cet-
fle togt boo? ’t qualijk befïiet toa£ te leut gcfWt / toaat op be kapitein
toat te bjnmoebig anttooo?öcnbe/ be koning tjeiti met syn rotting op ben
bo?fï fiic’t. Munk obet bce3c betfmaabehjlfc bejegening geraakt / gingen Dood.
naat ïjuié/ en te bebbe leggen / 3trtft£ ïjp tien bagen baat naa bantoam
Ijoop en ïjonger flo?f.

©m nu een üefiutt obet bee3e ttoce onbet3ocï)te saaken te maaften; , VcrJc ' on '
bolgt ’et uit / aïé aangetoee3en i<? / bat ’ct een lange en bjeebe Straat / b cflmt om
en betbolgeng? een ruime Het / tuffcljen America en Groenland 3p ; en d’aangtcn-
nabemaal men noeïj onftunbfg ié / toaat bee5e See einbigt / bluft men * in § v

va u

3ienlijfte petfoonaabjep in Denemarken aanmoebigbc/ een|EJaatfcï)appp
toegens b’outbekking bceser boojtogt op te recïjten.

jBeïi toojbban ook teffené een miéflag getoaat/ in een Beker .êcïpp- waartyee-
bet obet ben ©o?fp?oug bet ‘jUmettbaanfcpe ©Dineren/ bie Ijn uit Groen- ni s e
land , en b’ccrfle betooonbeté ban Groenland , uit Ijct koningrpft £! 5 oe?= ta^we/eu,
toegen boet boojt komen; toaat boo? ÖP befluit/ bat be eerftebeboïkeré
ban America , f| 5 oo?toegeré 3 Ü» getoeefi : Bulkó ’er boo? een sekere ge-
meenfcljap / bie men 3tcl) inbeeltr / en laat boo?jiaan / bat ’et tuffcljen
eenige ^fimerikaanfclje tooo?ben / bie op Lan en Land einbigen / met be
Diutfcljeté / 3 lombatben en $ioo?toegcré een obereenkomff ié ; en toat
be 5tötn aangaat / bie Ijp tuffeijen b’ Ametikaanen en $oo?toegevé bet-
meent obereen te komen / acljt ijn uit b’^loube Duitfcljen ban Tacitus
ontfpiooten te 3 fjn. Dat bce3c J>cï)?pbet 5iclj betgifï / bïpkt uit öitboL
genbe; Cerfielijk : obermité be £j 3 oo?toegcr£ b’eetfïe bebolketé ban

Groenland niet 3jjn getoeefi / aï£ uit b’©ntbekhing too?b befpeutt; en
nabemaal be ©eet Wormius, ongemeen in b’©ubljdt ban ’t ï?oo?ben
ctbaaven / gamfef) anbete gebacljten ban ben oo?fp?ong bet %uecihaa=
nen met be «5?cen!anbeté tjeeft/ betmitg Ijp gelooft bat be Skreiingers,
be oo;fp?onkcii)ke Eanbaart ban < 0 ?oenïanb£ Wefterbug uit America ge¬
komen toaten. Cen ttoeeben / 300 bergift jicl) be ^cljjuber / nabemaal
’ft geen of toeinig fcljpnkaatlieit gebonben too?b / bat Groenland aan

<62 i Ame-

54 Bloeyende Opkomft der Aloude, en

America grenlï; en bat be booj- en obectogt ban ’t een en anber getfcïbe/
300 bekent niet ié getoeelï/ noclj ooft 30a mogelp niet/ alé f)P jicfj in*
beelb. <0ott ié ’t een miéflag / bat ’ec gantfcfj geen obereenhomfl in be
taal en 3töen ber <®joenIanberé en J 5 oojtoegeré 30U 3'jn ; en inbien tjp
Vuiï bat be J 5 oo:toegeté öunne taal en 3eöen ben Hlmerikaanen Ijebben
niebe gebeelt/ moeten 5e aïéban ban eïberéanberé/ ban boo? Groenland,
naar America obergekomen 3 Ün.

ZEVENDE HOOFDTSTUK.

Yslands (trekking en uitgeftrektheit befchreevcn. Wied’eerfte
Ontdekkers waren. Gelleltheit van ’t Eiland en hoedanig van
aart ; ’t kan door eigen vruchtbaarheit en ontbeering van
veele noodwendigheden niet beftaan, maar is van grasryke
Weiden verzien. Meeren en Fonteinen van een zeldzaame
kracht en werking aangemerkt. De Vuurbraaker Hecla
befchreevcn; cn verfcheide bygeloovige (taaltjes van

zyne uitwerkfelen bygebragt.

V ermits' toe b’acljtcreenbolgenbe <©ntbekkingen ban Oad- en Niet*
Groenknd reebé kojtekjk Ijebben aaugetoeesen / tuft (jet onb’tban
ouoé bmicljte Ysiand , boo: beest topbuitfïrekkenbe llanbfrreck geïeet
gen / meebe eené te befdjoutoen ; naöcmanl toe fjiet boot gdegentijeit
binben 5iittcn / om bede aanmerhlgke 3aalten boot tc ftclfcn.

Strekking 3 D:t «öilanb/ onbet be * lÖoojb-Jpaolé-ütring tufTcfjen be ïtufien ban
Tan.Ysiand Noorwegen, D’Ciianbcn Hitland en.Fcro,. en Groenland, in ben Deu-
jangs.»cc- ca i e g on jf c i ien Oceaan geïeegcn / fttefit 3icf) tot cp 13 dStaöm 30 mimi*

ten lengte / en 65- Öm.öcu 44 minuten bjeete. ©eese flMtfiing ié geno-
men in ’t JSoojberltjk Biéöoni Hola genoemt/ 300 men acïjt boo: d 5 if-
fcljoy Gundebrand de Thorlak , bie een Jleetlitig ban Ticho Brahéiége=
toreft / en een groot ^tarrekunbige. gjn lengte ftrekt 5icïj bit «ëilanb
ban ’t ©ojten naar ’t JBtüen/ cn in bjeetc ban ’t Suiben naar’t $00:-
ben uit v0m beese uittrekking tod te begrppen :' men acljt Ijet ttoee*
wifd’eeifte maal 300 groot alé ’t Cilanb Sicilië te 3ijn. benige‘JEarbitlootltenneré/
BiHdckkct Rebben bit <£ilanb boo: ’t aloube Thuie geïiouben ; b’eerte «©ntbekket
weid geacht, een ^ 00 jöfclje ïtaap'oaavöcc / onber be flegeering ban Haraid Har-

tager, ïtoning ban Jïoojtoegm / en gaf tj'et be naam ban Snceuland.
3 |n ben jaare 874 toierb l)et naaukeuriger öoo: ben Stoeeb Gardanus
ontöeht/ noemenbe ijet Gardasholm, in ’t Stoeebé Gardanus Eilandbe*
teekenenbe. ©erbolgené toierb Ijet in ben jaare 89a/ toeberom öoo:een
Ifjoojtoeger Fiocco genoemt / bebaat :en) bamtoien bit <£iïanb be naam

ban

♦ Cinulns xArftiws*

: 34

- Hedendaagfche Groenlandfchc VidcHery.

ban Yslund gekreegen geeft. cG erlang giet naa / be lüootbfcge €befen
be tfïegeering ban Harald te ïjatt ballende / juttié gn gen ban Ijunne
boottecgten beroofde; franken beelen met tjunne ^ulégenooten naar Ys-
ïand ober / en toierb bité allenké bit oftlanb beboïïtt. ’t<6etoefi ié ’cc Ge , ftdthe! *
ban een ongemeene koude gefleltïjeit / niet tegengaande get in be Slomer- befciliecv*«.
5aai5oenen tameïgft bjucgtbaat ié / maakende be langde bagen / taan*
neer be Son in ben 2omet-3onnèdanb / in Gemini en Cancer té; alé*
ban gaat 3e in ben tpb ban tluee maanben niet onber / maar laat 3icfj
in ’t jfêoojöerdeeï ban ’t <£Eiïanö / omtrent galf boben ben Horizont ban
abonbé ten tien uitren / tot ’é motgené ten tluee naren 3 ien / luan*
neet 3e alédan lueet boben be kimmen reik ; luaat uit ooit bolgt / batse
in beu 3Btnter-3onnefïanD / 300 lang be 2 on in Sagittarius en Capricor-
nus ié/ gebuurenbe ben tpb ban tluee maanben/ niet gantfcljelijk boben
ben Horizont reilt / maar sictj ban tien uitren ’é mojgené tot tluee uit*
ten ’é namibbagé omtrent galf laat 3ien / bjannecc 5e ban t’ecnemaal
Inedetom ondergaat.

5 Be naamë oojfpjong / geeft bit dBilanb ban ’t beelbulbtg pë op deé
3 elfé ïtufi 3ictj bak 3cttenbe. Jftken 3egt bat ïjet eertnbs 3eer b?ucl) tb aar 1 , sI J” d , CCI -
ié geluecfk; bar tjet eenen oberbloeb ban Praatten boo!tb?agr / en bat baai & ^cu't,
’er groore ©ofjegen iuaren / uit Voellter ïjout be tJéiandccë fcljoone en
groote fcljcpen bouluben; Inaar ban noeïj Ijebett 3luaare luottcië en (tronken
gebonden Inojden / ter piaatfe boa au bee3e 25 offrljen baotmaalé fronben/
maar alle berbtanb rn 3loart. i€egenlboo?ölg ié Ysiand 300 onb?ttcl)t^ luarnuin
baar/ bar ’er gèrn Praatten 3ouben bonnen loaffeti. <0oh groeit ’er intÜ/Sf ’
geen geboomte / ban alleen kleine en (leegte 23 erkeboomen. 3 Dan ij on- baar van veel
ger en kotibc moeft men ’er bergaan / inbien ’cr geen tceboer ban be gc= noodwendij-
bunrige Handen Inicrb aangebtagt / ett inbien 3iclj ger pé in be maand heden *
Jlliaji niet ban derscibet Stuften ontlafie / a!é get naa ft naar be llïoojd*
pool firekken / en in ftröe ben fjélanderé aïéöan een meenigte gout bcr=
fcljafte/ bat genoeg3aam boot gun bjandgout berfirekken kan / aléme*
be om op be ji)oo:bfege luijje gtimte Ijuijen te bottloen / luaé ’t ’er t’cc*
nemaal oniuoonbaor. <Dok dienen 3e 5icij baar en boben / booj ’t een
rn anberban JEtalbifcgbecnen en anbetc groote ©iffegen / aïé mede ban
tlueeberip foojten ban ® ujf om te bjanbtit; melker eene foojt uit aarb3oben
bedaar / öatdeCdpes Bituminofus ié / of kluiten ban jodenkin; ö’an*
bere/ bic men uit be aarde alé uit (ïecnkuilen graaft / boot Arngrimus Jo¬
nas, Glebam Foffilem genoemt / bat gcdoïbe kluiten 3gn/ die in be 5011
geötoogt / alédan gelijk tmf btanben. 25 eibe bee3e (botten ban Cutf /
geeben D’cnb?ucgtbaargeit bec aarde genoeg te kennen. £>et pé bet'be
Ü&oo?derlgkke ïtuften ban Ysiand btytl ié fomtobé met seer groote
toornen beladen ; b’ffélanöfcgc jaarboeken / maaken onber anberen
ban 3obatttg een geluag / bte b:ie-cii-3eftig elleboogcn lang boaé / en 3e*
ben bik.

kantteer get pé ten | 5 oojbeu ban Ysiand bopkt / gaan be Ciïanöeré

€ 3 »>

1 6 Bloeyende Opkomft der Aloude, en

in See om bjanbjout te 3oeften / en inpgeljkp op be jagt bie alpbau3fet
boojbedtg iP; bnp bangeii 5e ban roobe en tuitte Stoffen/ ILukfen/tuit¬
te en 3tuatte 23 eeren / alp mebe €enüoo?np / tjiec boo? in ’t bieebe be»
fcj?eeben.

Gr.istyke Ysiand ip (leen- en bergacjtig; be ïEeplanben 30 » ’et uitneemenb
'ff'r-u 8 0£tl / m 300 grapnjk bat men ’ec be beefden fomtpbp ultb?pben moet/

’ 3ulkp 3e Sicïj niet otieraasen <£en ftruibgetoap ip ’ec ban 30banig een
aart/ bat [jet be Witlaubetp aïbaar iaaten opjoeken en bjoogen/ om on»
bet ijim 3 lntuaat te bc3igen. ’t ©fTebleefc j 3?gt men niet goet te 3130/
en be Jidjaapen fiinften alö 23 okken. ©e fïpïanberp öioogcn jetbleefcj/
met jet in ben luinb en in be 3011 op te jangm / bat jet fmaakdtjkec
maakt en betet boo? be beberbing betuaart / ban of ’t gejoiiten map.
Seer beeï 23 otet Vuo?b ’ec gemaakt en in baten gebaan ; maar bp ge»
biek ban baten/ joopen 5e bie op rikanber/ gelijk een kalk joop. Jjfun»
tte getuoone b?anft ip melk en karnemelk / bie 3p jitiber of met tuatec
gemengt blinken, gjoclj bjengt bit «Êilanb fdjcone paarben boo?t / bie
’p tuinterm ban gebzoogbe bifdt leeben / alp mebe be <©lTen en ikjaa»
pen/ tuanneer Ijetboec ontweekt; booi be mrnfcjen maakt men’erooft
meel en bioob ban / tuanneer ’ec geen graan meet oberig ip / en een
ftcenge en lange JDintec belet beu WitlauDcrp met Ijen te komen janbe»
len / 3uïkö bat men 300 bed ban be beefden alp ook ban be menfcljen
Seggen kan/ bat3c IéHofages, of ©tfcjeetetp 31311.
insgdyks ©it Cilanb ip ban bede koele fonteinen bec5ien / tuiend toateren
i<ocie o, S e- fiïaar en aangenaam te blinken 3ijn; anberen 3tjn ge3onb en boeb5aatn
teinen, iie- bier i ook 3ijn ’ec beele tuarme jonnen/ en jeifeaam om in te ba»
vens v.fchry-ben; inpgebjkp bede fdjcone en groote ©ifcjrpkeJDeeteringeu/een mee»
ke wateren. gvootc ciï baarbaare föibieren / ïjabenp / en ïüapen / toaac mebe

tup onp / in bie te befc jjpben / niet sullen op jouben.

KeeteBion- 30 an bctfcljeibe jeete én kookenbe 23 ionnen geeft onp ben Comman»
zeldzaam- 1 ' 6 bent Zorgdrager bit boïgenbe alp ooggetuige betidjti ï$p met 3 iin fcjip
.heit; in ’t jaar 1699 > 11 ccn ü^lanbfdje 23 an / Goeswyk genoemt/ gekomen

3ijnbe / bonb ’cc een ©eenfej fcjeepje / tuienp ïioopman jaarïijftp al»
baar Ijanbel bieef / mebebjengenbe IE cd / 23 ?ooö / Cabak / 3©ijn /
23 ?anöelvujn 013. bermangeïenbe bit allep booi Soutebifdj / Jkokbifcj/
ütouffen / lEanten eu3- ©eeje ïtoopman berjaalbe jein / bat ’er een
tucinig laubtuaart in gelegen/ berfdjeibe JDellen en 23 ?onnen tuaren/ en
boob Ijem een | 3 aarb en 3E>egtuij3ec aan / inbien jp begeerig tuap bee3e
25 ;onnen te jien; maar aï300 tjp niet ban alleen om te bifTdjen ten
hooibede ban 3Ünie Cdeeberp albaar gekomen tuap / bermitp bee3e 23 ap
fomtpbp bifcljcgk bebonben tuierb / gelijk jet bo'oigaanbe jaar uoc j ge»
bleeken jaö/ bocj bat nu In ’t befd ban ’t Saai3oen/ jet pp booi fderke
jen langbuurige i^ooibeljke totnben aïbaar 3obanig naar be toaltuaPge»
b^eeben / tuaar boo? jp met 3‘jn fcjip lang in ’t 3dbe Vuap be3et gelueefd/
ril be bifcj baac boo? belet bucrb berVoaartp te komen / ober3ulkp 3e d»

Hedendaagfche Groenlandfchc ViflcHciy. 37'

Üetó be Vopft genomen ftab : betmitê ban teebd be befte tnb berïoopen
Vuaar / om be ©iffcljerp met bjucljt te (tonnen in ’t teelt ftelïen / 303
Vuaë ij 11 ban reebë ge3int bcrfclj Voater in te neemen / om 3ictj ten Oer*
treft gereeb te maften. JJiibïerVuijl bat bit berrieftt Voierb / nam ïjp*
becje aanöiebing toaar/ en begaf 3 iclj met bpf mannen bee3elt / bic ooft
ban ©aarben Oetjien luierben / betVoaart^.

©an be boojnoembe ©ap / Voaat be fetjepen lagen / bjie mijlen ten Sui* die bc-
ben ïanbtoaartó gelegen / 3-agen 3e berfcfjeibe ©jonnen / bie Oan onbet fcl ' 0 . l,wt en
ftet fteengeftergte optelben; onber be bierboojnaamfïen/ Voag be $ooj*
berlftftfte be grootfte / ban een ronbe gebaante en beel Vopber aï£ een
Craanfteteï / ftooftenbe fterft met optellingen. 35 aat omtrent 3agen 3e
noclj anbere ftleine ©jonnen / ter Vopte ban een quartbeel / fjaïf quatt*
beel / ftoft^-ftetel en 3 - alle ftooftten 5e / gelijft ooft be groote / bie mebe
in ’t ftooften oberVoelben/ en in een ftleine onbiepe en naaute fïeuf (booj:

’t geftaag oberftroomen 500 ’t fcïjeen gemaaftt) 3ulft£ men 3e op beele
plaatfen fton oberftappen / liep bit Voater ötrê berbolgenj? ’t <©e*
öergte af naar be ©ap. S» öit ftooftenb ©jonVoatet fton men 5onöet
ftjanben geen binger geboogen / 3pnbe Ijet 300 Ij eet aï£ of ’er een groot
buur onber geftooftt Voierb / maar een Voeinig afftroomenbe teerb fjet in
be fftuf allenfté ftoelber; Die£ gingen top ’er 003e Ijanben en boeten in
Vuaflcöen / buïben een fleS ban ’t 3elfbe Voater/ enpjoebenbe/ bebonben
’t barfclj en 30tter ban ’t öngeftooftte fneeutoatet / bat ’er omtrent mebe
ban ’t Gebergte afbloeibe / ectjter Voajï ’t ban reuft en ftïeur een voeinig
3bjabclacl)tig.

35 e tVoeebe loaé uaat giffting s° roeben S'uibVuaarté ban be eerfte ge*
legen/ en omtrent bpf boeten vopb-/ boel) Voferben ’cr geen ftleine ©jon*
nen omtrent gebonben;. Deese teq mebe ronb/ en ftooftte 300 geloelbig/
al£ berboïgen^ 5 aï befeftjeeben Voojben / 3 ui ft q’ Ijet te betboonbereu loae»
b’eigenfcljap bcr3tlbe te befcljouten / bermité bet3e ©jon al£ bp abern*

Ijaaltug (gelöft3oam een IDalbifcl) Voater blaaft) ftaar Voatet opgaf/
en ttlftenp: bp ge3ette poo3cn / omtrent 1 o of u boeten ftoog uit beu
gronb.

©e btrbe mebe jo of 60 roeben EuibVoaart£ ban baar gelegen / Vont?
een Voetnig ftïefnber; ïjier omtrent Voaren noclj Oerfeljeibe fiïeinber©jun*
nen / al£ bp be gemcïbe groote / ter. Vopte ban Voube en naauloe ftêtetö
of potten / bie mebe óp abemljaaling eenig3in£ oberftooftten / boclj niet
ban 2 of 3 boeten Ijoog ©au alle beese ©jonnen boa£ Ijet Vbater ban
Ijitte / fmaaft en hleur aï£ b’eerfte. '

35 e bierbe ©jon / Euiöteft ban be ïaatfte omtrent $ mijl feggcnbe/

leeberbe een toobacïjtig Voater nit Hlïe beese ©jonnen tjaböe be ge*
baante bpna alé fteene ©uften / aïë of 3e uit (leen geljonVuen Voaren /
boclj rou/ al^ of ’er op fommige plaatfen fijnen Voarenuitgeballen/ cn
toelben alle uit ïjarbe ^teentotfen/ bie booj ’t oberVocllenb Voater glab of
afgefpoelt Voaren; maar een Voeinig ter 3pbeu / Voaren b»e3« <ïot3ett of ’t

«tSebttg*

Zeidzaame
uitwerking
V;m een
fprin^ende
hcetc bxon;

die naau-
keuïiz be-
lchieevcu
woid ,

3 8 Bloeyendc Opkomft der Aloude, en

«CïeOctgtc niet aaröe beöebt/ bie beo: ben ma3etn ban ’t fieetc toater /
ban.be minö aïïetmegen geöjeeben/ al£ met een bou bebocljtigtmiecö en
een jeet aangenaam groen boojtöjagt / julftg ’er ïjet gtaö groenbet en
jeugbtger ban op anbere plaatfen rtonö.

3 ©at be boonioemöe ^pjingbjon of 3eïö3aam optoellenöe ©ut aan*
gaat / beese aïe? ge3egt ié / toelöe als bp aöemïjaaling gebjb een 3 Ba<=
bifeïj mater blaart / en 3ulitë op öee3e balgenbe mifóe / ebenmaatig art?
of Ijet öoo? eenig metbtuig mietb betricljt; boanneer be aöem&aaling of
bïaa3ing luaj? gefetjieö / biel fjet toater omtrent e of 6 boeten biep bene*
ben ben ranö / en aïöaat natuurltjrt ö o dj rterb boohcnöe / quam ’t al*
lenbjs? in ben tpö ban ruim 200 teïlen| meöerom oplueïlen / tof op 2 boe*
ten onber ben ranö / geebenöe aï£öan een bïetue ba? ft of uitfpatting/
maar naa Ijet Xueber 1 of i| boet 3abte / en ’t quam in ben tnb banom*
trent 1 00 teïïen^ lueberom bcobenb opmeilen tot op ben ranö, baar ge-
bomen / baifte of Wiet? tjet mater uit be 23 ? on 1 o of 12 boeten Ijoog
boben ben tanb / en Weef öttt> in be Ijoogte rtaan / tot men ruim bpftig
teilen bon: aïgöan biel tjet meber tntoaavtt? geitjb te booten. ©cejeen*
belöe aöem'gaaïing of materuitmerping / gebuuebe in ’t geïjcel eenen tpö
ban omtrent 400 telleng / gefcïjiebcnbe öec3e oplueliiug in 30banfg een
ebenmaatige o?öer / bat men 3onöet eenig gebaar / naa ’t inballen / op
ben bant ban be 23 ?on / uit tjarbe rteen beftaanöe / bon rtaan en ’t boo*
ben aau3ien ; bat anöerp" 3onöet bee3e ebenmaatige o?öet niet gefcïpeöeti
bon : mant aïöus blaajenöe / brterp be 2S?on in ö’aangelueese tnb / ïjet
mater tot 30banig een ijoogte/ met een bibbe rtraaï uit / maat ban aan
alle 3pöen / banten en boo?öen/ 3eer beel Ijeet mater boo? en acljter 3icïj
bcrfpicibbe/ 3itlbö men op beu bant ban be 23 ?on/ 3onöer öee3ege3egbe
ebenmaatige oiöet / ligtciijb 3011 oberfto?t mo?öen en 3icï) bonnen b?an*
ben / bermitj? bit mater ongemeen Ijeet toa$; mp Ijaöben een ftub ^etjaape-
biecfclj mebe genomen / om alïjier te laaten gaar booben : mp luietpen
’er be ïjelft ban in beeje / en b’anöere Ijeïft in be bcrljaaiöe lupöe 2S?on /
bciöe aan een lang tou / met een fteeu baar aangebonben / bafï gemaabt;
met ieber aöemljaaïing mierö bit bïeefclj teïben^ opgemoipcn / en biel eeljter
meöerom gebimrigin be 25 ?on/ bat mp ban opöenranörtaanöe/ sagen
leggen / en boobeu ; öus lieten mp ’t negentaal in b’aöemljaaïing opmet*
yen en Vueöet neet ballen om tebooben Bcrmité me gesegt Ijebben/
"eXing hoe* önt »cDcc abemljaaïiug eenen tpö ban 400 tellen^ ban nooben ïjabbe /
danig vei 300 ban 9 maal 400 / 3600 tellen^ / maar boot mp een tjalf uur ree*

dceit. benben / en in öee5en tpb bebonben me Ijet bleefdj ban bequaame gaarte

te 30 n om te eeten / 3Önbe genoeg3aam biaub geboobt. II300 lup ten
bien einbe bioob Ijaöben mebe genomen / beeben me ban bit geboolite
bïeefclj 0113e maaïtpö/ enbionftenban’t 2S?onmatet/alg’tbetboeïtlua£/
eens; tonö. < 0 m Deeje bjeembigljeit beloaavöe Zorgdrager een fttW bau
’t 3eibe bleefdj / nabat Ijp ’t ijarb geb?oogt ïjaö. #1$ gegeeten en ge=
Êuonben ïjebbenöe / gingen 3e twar een nabp gelegen 23 oeren 0 ui^ of

öut /

haarc

■ >,v

: ' V • • ' \ .

- . . ,. . • *.••••*.

*: -

: •*

. i

•

. .

«kXw MJ. 1 #-* <

, / - . ■ .

- • ■ .

. ■ ■ •». >

S* '

• ■ T*' • .

■

:-'ï-

... - * w \ •

/.>» ■ -• > - *

•’ k ’, • • . , '

V . ' • ‘ -

\ •

• * > - :

*:• f

o ' V,:,

* *

- . ■*-; •-.**■* * .** ' >

\’{ *

r .

Hedendaagfche Groenlandfchc Viflchery. 39

Ijut / baat 3P cens? melft toe bjonfien / en begaben jiclj berber lueberom
naac boojb.

3£eeje ©jonnen lueïben en fpjongcn uit een laag ©ebergte/ ten aan*

Sten Dan öe Ijooge bergen/ baar Ijet tegen aan lag/ öocïj ecljtec Ijoogten
op3icljt ban be naliepen en toïaftten# beneeben bit ©ebetgte gelegen; ge*
bjli men ban ’t fcljip boor anfter leggeube bequaamïijft beoogen bon; ooft
bon men ban ’t fcijip / ebm buiten be ©ap / öe Inajmi en rooft beejer
l)eetc ©jonnen noclj bequaamelgft 3ien opgaan»

Bicfkenius beil)na!t/ in ’t JDefïecgebeelte ban Ysiand een iBeette3311/ zcidname
bat gebuurig rooftt / en ecljter 3eer ftouö is?; bat ailcj? b?at ’er ingebjoj* ? l ;
pen boojb in (teen bcranöert. Snbien men ’ec een fioft in fieeftt / batSên, dkTat,
beese (ïoft / aan Ijet in öe gronb gefluoften gebeelte pjec toojb / en toat een wonder-
&et tuatec alleen raaftt / fleenacjjtig / maat ’t bobenluater-ftaanbe-öeel jr. ke l ; irwet ‘
Ijout blaft. <©£C3e ^cljjpber 3egt tweemaal bit bejocljt te ft eb ben / en sryn *
boegt ’er bp / bat Iju Ijet becmcenöe P5er-gebeelte in ’t buur gefioften/
ecljter 3ag bjanben. 9!ii5?geltjftj? 3egt Ijp in ’t mibben ban Ysiand een
anber iBeer te 3311 / bat 30banig een berbaarlijfte öamp uitbjaatTemt/

Voaar ban be baar obeebliegenbe ©ageïen fterben. 3M iBeec i$ ban
ban 3 obanig een aart als? öe Avernus ber fielten / een Stalt in Italië/
nietberre ban Puozzoio en Napels gelegen; biaatban Virgiliusin’t5e$*
be ©oeft ban Eneas al big? 3 ingt; öooj ©aber ©onöel oig? met beese be?
bjoojbing meöegeöeelt:

9 v -

Een diepe Rotsfpelonk, vol kaikens, die heel wydt
En vreeslyk gaapt., wort van een’ zwarten poel en kryt
Van donker bofch omringt. Hier over vloog noit Vogel,

Die niet molt vallen, door’t bezwyken van zyn’ vlogel;

Zoo fterk een waelTem komt uit deeze zwarte keel
Gefteegen in de lucht; waarom in ’t Griekfch dit Deel
Des lants Avernus , dat is Vogelloos, blyft heeten.

jBocïj boegt’er Bicfkenius bp/ beljaïben Inat Arngrimus ban be toajrne
fonteinen ban Ysiand 5egt / bat ’er op eenigc pïaatfen gebonbeu luoi*
ben bie 300 fteet 3ftn / bat men ’er 3iclj aan bjanb; en menneer bit lua?
ter ftoub tnoib / öjpft ’ec een sboabelacfttige (toffe op / gelpfterbftté Ijet
30tlte gcetuater Ijet 3out in be 30utpannen boet. ©p bit Vuatec luojb
men roobe üpuifters? / een foo:t ban JDaterbogels? gelnaac / öle boegbui»
ften 300 bjaa men 3enabert/ en toeer boben luater ftomen / luatmeec men
bertreftt Jfïotft 3egt men / bat op een plaats? ban ’t ©ilanb Turlosk-
haven genoemt / ttnee jfonteinen 3tjn / b’eene ftoub en b’anbere toajm /
bie booj berfcïjeibe ftanaalen in een 3eïbige ftom 3Ön geleib ; en bat bc
taateren bee3er beibe ©jonnen te 3amen gemengt / een uitneemenb ©ab
uitmaaften. j^iet berre ban ijler / i$ ’er een anbere ïBaterbjon / een
ftorenacljtige fmaaft ftebbenbe / met bce3e ftracljt ber3elt / bat Ijet be
©cims?quaalen genceft / bie Bicfkenius 3egt / 3eer gemeen in bitoiiïanb
te 3 fjn. 3P Sn

Pc Berg
üeda lee-
vert veel
zwavel uit*

Bergs toe-

gang gevaar
lyk*

Bygeloovig.
gedachten"
overd’uit-
ivcrkfeleu
van en om¬
trent dien
feerg.

40 Bloeyende Opkom ft der Aloude, en

Sin ’t gantfeije <Ctïanö tooiden gccue HÖijnen / noeïj eenige|ï 3 efaalen
of «jjtëpnftoffen gebonden / beljalben gtuabel / Die ’et 3eet gemeen ié/
en beelbulDig uit ben 23 etg Hecla geriohhen ïuojb / een öec ïjoogftc 25 cc=
gen ban Ysland , bic Dooi gijn buurbjaafcen groote ongeTecgentljeöm
beroo?3aaften ftan. 3^ee3e 2Serg legt in ’t ©oflctïp geöeelte/ Dat naac
SuiDluaattS flrcitt/ en 3uïhé niet bette ban Zee. Biefkenius melö/ Dat
bee5e 25 erg niet alleen buut lütbietpt/ maat ooit een fttoem ban tuatet/
ban een IganDbaaren aart. ©oh luerpt 3e fomtpDé 3luartc afle uit en een
meenigte puinfleen. £5et luoeDen ban Öee3en 2 Setg/ luo?DDoozDeïDefte
luinD geftilt. Zoo lang Dce3e luinD luaait / ié öeesen 23 etg / Dooj öie
geenen Die öe toepaben Itunbig 3ijn / genaabbaat; alg ban beklimt men
onbetfaagt ben Ijoogften top / sdfé be plaats / Voaat bcesen 25 erg buut
en fieenen met groot gelueïö uitbjaaht / aïé of ’et een mpn luaS loS ge=
fpiongen/ bic alles ’t oitbcrfte boben luerpt. ©ebaarip iS’tbec3cntop
te genaaïten / bet geenen bie Den toegang onïttmbig 5p ; nabemaal Ijet
ban onbet bjanbenbe aavbnjl; betteert 5tjnbe / Dihmaaïé öee3e nieulué*
gierige luaagplscn / in ’t infïoiten / in Deese bjanbcnbe gloeben soiiDen
luozben inge5bJ0lgen.

D’ffétonDeré lunanen bit Gebergte bc plaats te 3 p / baat be bet-
boernbe 3icïen gepunigt luotben/ boaat ban 3e lilugtige Dingen bertellen:
3 P meenen fomtpDé gantfeije sluetmen ban 5 ?uibels te 3ien / bie belaa*
ben met berboembe stelen / naar ben monb ban öeejen buutbjaaltcnDen
25 erg 3loeeben / en betboïgené Vueöet boojt fnoiten / om aubeten op re
3oehen. ïiindere fyzoohjeg loaatlph! luant / tuat bermogen ijebbeu
beeje sicijfüaare t©uibelS/ om otijujjtbaare 3ielen oberal op te fpenren/
en pat / bie alleen uit een geefielp Voeejeu befiaan / ligcijaamelpeaan-
Doeningen te Doen geboden • Itott bit in ge3onöe Ijatffenm bomen ? tup
oojbeelen gecnjinS. €djtet bcrljaalt Biefkenius , bat luanncee Ijet öeese
Duibclfep luoelgccften bué Dzoh ï) ebben / men betboIgcuS aangemerbt
peft bat ’et eibers reu bloedige ïDclbflag tuaS boojgebaüeu. ®)at laat
men 3icfj niet al op beu mcutu fpclöcn ! ©oh gcloobcn be H$ïanber£ /
bat Ijet gentcljt booj d’ffé-fcptfen betoo&aaht/ luamieet 3e tegen ïjun-
ue ïtuflen aaiiDjpben en 3iclj aan bc ©eb erg Ijecljten / enhtï Ijet geheim
en ’t 3ucï)ten bet beiöoembcn is / lucgcné be gelueïbige hoube Die30 moe¬
ten uitbaan; luant ljun geboden ié/ bat cenige betboemdingen eenecu-
luige hoube berbuuten / geïp aubeten eeuluig bjauben moeten. |Bo*
geïp sal be ftcaf ebeumaatig sP / naavbien men segt: penetratie jrï-
gus adurit , (ubtcn ’t luaat té bat een boojbjingcnbe hoube als buut
tyauD.

Ö|5fê5e Biefkenius betljafllt Uiebe / Dat tettotjl ÖP in Ysland tuaé / op "
’t einbe ban De maand jSobembet / tec miDDernacljt A een groot buur 0^
Zee en omtrent Den 25 erg Hecla gejien luiecD / Dat Ijet geljeeïe ©ilanD
tec betloonDen'ng ban D’SMuoonberg betlidfjte. ©e etbaatenfie en bet-
ftanöigfre IbilDen bet3eeheten / Dat Dit liep ban Dee3en 23 etg Hecla

qitaiu.

Hedendaagfchc Groenlaildfche Viflchefy. 41

quarn. Oen uur piet naa geboeïbe men een'Jtarbbeebing/ gebolgtboo?
betbaatlljfte ©onberfïagen.

59 e boonioembe Commanbeur Zorgdrager geeft boa? onbefjoeft en tU Beiigt do<n
gen opmerfting ban beejen ©uutbjaaftet Hecla, buaat uitluaatfcppnlpft
be reebg befepjeebe 25 jonnen paate pitte ontïcenen / bit betiept : „ #ey?" de “ ! ; cr s
„ ^cljipper ban ’t gemdbe ©ccnfdje fcljcepje / alle Dcese 2&ion-piUt:n v .„,‘ £esec ‘
„ gepplt pebbeube/ bebenb met pet loot/ eene Diepte ban r/ 6 en 6 ;b.i=

„ bem ; mogelyft 313113e bed Dieper geluccft / Dooj Dien 5e Qnber ’t ©r*

„ berg te Dooi / met fcljuiufe en bogtigc gangen boo/liepen/ aïbuaar ïjet
„ loot niet berber boojfdjieten hon. Ooi; bu ag pp naa bp ben oojfpionft
n en uitbjaafting ban Dccjcn bjanbenben 2 Srrg geboeeft / bcrtconenbejicp
„ 7 of 8 mpïcn ban baar alleen flaanlucn b:anb/ maat bobru een boei-
„ ntg blaaulu of jVoabdacïjtig / gduftctlutjg be bïam ban bianbelnim /

„ bieinen uitb?anD. Omtrent Dcejen 25 crg ig ’t een 3buabeïacptig ïanb/

„ banbuaat men certpbg bed sluabeï bjagt eiimbefcpepenlaaDe/ maar
„ al300 ’t mat te berre ban be panb is / ban men bic nu met minbre
„ Poften ban anbere pïaatfen bekomen. 2Sp ’t Zomer-saaüoeu / boan-
„ neer ’t ’et altoos bag ig/ lian men bee5e ftaanloe bianb niet berre3ien
„ opgaan / maar in beu JMitet loojb Dien bianb / aïpoebod flaaub) /

„ ecljtet 3eer berre ge3ien.

„ ’tïufï ons? bp gdegentpeit ban beejen bjanbenben ;2$trg / 0133e ge= zyne gedag-
„ backten eeuS te laaten gaan ober be gcooeleng ban eenige ïOnggrcrcn/'?;, 1 we s e, “

„ bie beboetten: alg of ’ec uit be bianbcnbe 25 ergen Hccia , Em-.i en nm fprong° ^r.

„ beren/ een Centraal vuur uit pet binnenfte bed Des ‘Jiarbrppg 3oubedeezenbran-
„ booitiiomen / ludft buur booi beese 23 ergen / alg 300 bede lugtgateti/ dau!eniief »'
„ 3Ön aamtogt binb / en bug in ’t lebeu luoiD beluaart/ baar ’t anberg
„ bed ligt uitbooben en fmooren 5011; Dat oon bit ïebenbig en albaat
„ 3eer boetft3aam buur / bc aarbe niet alleen een luetftïphe en öageïpft*

„ fepe beboeeging om paar affen soube gecbni / maar ooft booi ijaare
„ inbuenbige pitte/ metbec3eber Sonnefiraaïen/ rcnbepulplphebuarm*

„ te en bgueptbaarpeit bp5etten 5011; budft laatfre geboden / booi Diep
„ gegraabe helberg en putten / bie in tegenöed ftod en ftoub 3pn / 30ba-
„ nlg bat ’er pet pg een gantfdj jaar ftan in bcluanrt booiben / feene-
„ maal buojb bueberfpioften. Ooft bueberfpjeeftt De ^tarreftunbe met een onder-
„ een boeinig bopggeette betselt / pet eerfte geboelen ; öoep pier 30» 300 «>ckof’et
„ bcel ban te seggrn ballen/ bat boe in bit boojgenomeftojtbelieft/ ong!“ r c = n '" al
„ niet naar bepooren 3oube ftonnen berftlaaren; eeptee 3ullen ion ’t / niet»«««“

„ t’éenemaal ongerept oberftappen / maar fto?teftjft / met bit té 3eggen
„ aanroeren : ©at niet alleen be biep gegraabe helberg / ong dBintcr
„ gai3oen / niet min eigentïpft ban De o?pe ludjt / ontfangenbe / mebe
„ ’t 3dbe berftlaart / boant alleen op ’t boeberfteeten ber 2on / begint in
„ ’t ©ooijaac pet ^Earbrpft boebet te perleeben / sonber bueïfte buebrt=

„ fteeting/ men uit bee 3 C bermeenbe onberaarbfcpe boarmte / nfetbedlC'

„ ben te btcboacpten pab. ©eggeïpftg fepput ooft ten anberen / be 2on/

$ 1 „ ou s

4 * Blocyende Opkomft der Aloude en

dc°be*e van ” ot 1 3en op 5ijlt W te boen tgaapen; omuubitsooPerftaair

ging 'won-15 baar at£ ’t mogèltjft iö te Pertoonen/ moet men 3iclj De Pafte ftarren/
«n Aard. „ alé 3oo Peel bjanbenbe ligcljaamen Perbeeïben / of 300 Peele bjanb-
kioQtnage- n gia3e*t met Ijaare b?aubpuutcn/ bie uit IjaareSpherifche Kringen, rot
! * „ in ’t miböeïpunt be Zon bcrenfteu / julfté bat Dee3e punten albaat in

„ mcenigte op elftanbet Païlenbe’/ be Sou niet alleen alg een groot Puur
„ fojmeeren en onPetteerbaar bïuPen aanftleePen / maar bat ooft bee3e
„ punten / elftanbec eenigsind migPaïïcnbe / be Zon bug om 3icïj 3elPe
„ boen helwegen / gclpft 3e 5 iel) Pan ’t IDeften üaoj ’t ffuiben naar ’t
„ <©often bePoeegt f Peroo!3aaftesibe bit om be gon / be beftenbe maal*
„ ftroom of Ploet / Vuaat in ton ooft / nePeng alle onPafte of bluaal-
„ ftarren/ omen’SUatbftloot bePinben te bmPen; Pielfteftoffe/ Poaarin
„ 3icl) bee3e ligcljamen bePoeegcn / be SonP-Ploeb toojb genoemt / om
„ bat men Deese/ naa ber3eïPer eigenfeljap/ geen bequaatuer naam ftan
„ geePen. jJBen lette nu : be Zon belwcgt 3iclj aïDug in 5tcïj selPe en
„ naar teben fneïbet alg ij aar ©loeb ; inggehjftg belwegt 3iclj ooft be
„ naaftbp 5pnbe ©loeb / gepolghjft fnelber ban be Perre af3pnbe ©loeb /
„ geïtjft bit mebe aan ’t helwegen en omb?pPen bet Iplaneeten bePonben
„ luoiD; luant be naafte aan be Zon / helwegen sief) Peel fnelber / alg
„ be Perre afftaanbe / en uit ben ttaagen omloop Pan Saturnus, ig ’t
„ niet ongerpmt te Denften / bat 3eïf beeje Song-Plocb / niet Peel Perber
„ ban buiten 3ijnen omtreft tnogt einbigen ; ’t 3elPe 30U mm Pan Ijaat
„ ligt Pu Der5e gefegmttjeit mebe ftonnen Denften : >©tig oog Ijeeft Iwl
„ beese eigenfeljap / om ’t licïjt 3eer Perre t’ontfangen / maat anbetó
„ reiften be ïicljten in sief) 3eïfteu / naar icberP groote / niet Perber/ cm
„ ’er ietg in t’onbeftftcn / ban men bejeïPe geluoon ig aait 0113e luegen
„ Pan etftanber te 3ctten. ©eese ©ïoeb nu boet onjen^Carbftïoot/ naar
„ maate Pan Den afftanb / albttg mebe jaarlijftg eeng om be Zon Dtp*
„ Pen/ en ooft te gclpft met Ijaat Puur en ftracljttegeng’t gcmelbe.grtatte-
„ Puur en ftracljt / cPengeïijft met Ijaat betueegen / en albug Dagelijftg
„ tegen ijaat / ten beften Pan ong / omPjenben : ïjeööenbe b’allvnjje
„ ^cljeppet beeje eigenfeljap baar aan gegcePeu / gelijft top meufepen
„ aan bc JDoleng boen; ïuat5011 ban ooft Dien^Imogenbeftonnenijiiv
„ beren/ om een iwDecftteePige eigenfeljap aan bejelPc te geePen - baar
„ Pap ’t Pecmogen fjebbeu / bit aan 0113e jjBoleug in ’t In er ft te fteïlen;
„ luant Poe: <£ 5 oDt ig ’t aïleg mogelijft/ en 3onbet3Önbeftier/ ftanöeese
„ eigenfeljap niet Vuerftsaam 3 »K>* '©pbeeje Pooigeftelbe en biergeltjfte
„ topje / bunftt ong / D’oojjaaft Pan Ijaat gemelbe fteering / Peel l»aat=
„ fcljpnlijfter / ban op be Poorige te ftonnm Püiben.
verdoe „ 25p Deeje 3 fifttonomtfdje öeöaeljten / 3011 men ooftnoclj eeltige JBïjj*
loiophifdre „ (ofopftifctje ’latitnctftingcn ftonnm boegen / bie niet min ïjet selPe luaar=
««Ml* on-fcïjpnlijft Pertooncn 3ullen. ’t üBemelbe groote Eiementaale vuur Pan
derwe.p, „ alle be Pafte Starren / ^pljcerifcljet totj3e om otift geftelt / btt_P af*

„ pIoepeuDe / fluit in Ijaac bc Üluctjt / ’t 3 Datec en D’Hlatbe/ en 30U ond

„ al3oa

Hedendaagfche Groenlandfchc ViiTchery. 43

aïsoo in bit ^pbeetifcb JiTDiDDeïpunt inbjingen / inblennletbeifon/ op
„ bc ge3cgbe top3e / albaar betoeeglijft gepïaafl / ond met Ijaat ©uuc
„ toeberflonb/ en and albud met ijaaren ©locö om ’t |KibDelpuntD?p=

„ benbe / öeebe betoeegen / en met een ooft op De gcmelöe topse / Doo?

„ Dcese üeibe tegen elftanbet geftelbe fttaeïjten / bec gonne en ^tarten/

„ öageïijftd om Ijaat epgen ad D?aapen ; bud 3 iet men ooft boot beese
„ inactjtew/ Ijaat in tjaare betoeegftjfte ffenbplaatd boïbatDen/ Diingen*

„ De Ijaat niet aïïeen/ naar ieberd ftraeftt / in beeje tegentooo?Digeflant=

„ plaat d/ ït?lngdgetoö3e/maar Dat 3eetaanmerftelijftid7 mebe naat bet
„ ^tarten fianb / ^pljeettfcljet toij3e / 3ulftd bat top ftrhtgd gctop3c niet
„ alleen nabet/ noclj betbet/. noclj ooft booger nocl) laagec a!d d’Eciip-
„ tica ftonnen D?pben.

„ 3 |ndgeltjftd >d ’t toaatbig / bp beeje ’SEarbftlootd bagelpfefje 6e*

„ toeeging en ©loeb / ftiet mebe aan te metften / jtjoe öe gemelbe buurt*

„ ge fttaeïjten / mebe een bpsonbere ïucljt om baat infïuitm / Die geltjft
„ 0113e ©loeb / ooft bpsonbet met ond bjaapt / en ondinbeseïbebjaaping
„ influit en optjoub / * toant anberd 3o«öen me in 24 uuten / geen ƒ400
„ itiplen op be3eïUe fïanb ftonnen tjouben.

„ ïlfoeöanlg bit in bit gebal omtrent b’anbere ©lanceten gefcïjieb / <d Fi°muiyt<e
„ baat/ boa: ond 300 Voel niet/ ald bp ond 3elben maat te tiremen; boclj vooWeijen
„ Jupiter fcftüntboo|3ijne (©mloopetd/ mebe geltjft top/ om 3icïj 3el= se s scveil *

„ ben / en met Ijaat in een bp3onbere ©loeö te D?aapen. Undgelpid id
„ ’t aanmerftlp / bat in bit gebal / De iKaan ban 0113e blorb getaaftt
„ op be5elbe fcfjpnt te bjpben / en ald een fetjip op ’t toatet / met öc
„ ïigtfte 3Pbe ban ond afgefteett en be 3toaatfte tiaar ond toe getoenb /

„ altood in De3elfDe ftant bïpftboïljatbcn/ sonbet cm baar ad te b?aapen/

„ geltjft aan Ijaare altood cen3elbige blaftften id te 3 ien. 55 nd D?pft 3e
„ ban in / of op on3en ©loeb / geltjft een feftip op ’t tojtet / en onsen
„ HlatDftïoot / ald gesegt ld / in ben gometbloeb / naat pare ©bate
„ geftalte / geltjft een tol in ’t toatet / D?aapenbe gelijft3aam ald met b«

„ P3ere toïpen gebtmrig omlaag / en De Ijoute omboog ; bud 3ou ban
„ be P3cre pen / boo? ond ge3tdjt / naat be Suibpool en naat omlaag
» fel)pneu te ballen/ bat boot cnseCegeboctei'dbieö’^lnbiënbetooonen/

„ Ijet tegenbcel 3icb bertoonen sal. ^cljoon nu Dce3e eenboubige geli>

„ ftenid / onberïiug toeöetftreebig feljunt / nonnen toe eeljtet boo? bet
„ tegcntooojbigc geen betet bpb?engcn ; ’t id ban op bee3c en bietgclgft
„ een top3e Olpftuaat genoeg / bat aldban be gemelbe betoeeglng / bet
,, ingebeelde Gcntraalc vuur niet noobig Ijeeft.

„ 3©pberd sullen toe / met een boojbeelbelpe gelpfienid befluiteu / Een nader
„ meetenbeel ban ben bermaatben 3Bpd0tec Komeiis Drebbei ontleent : vooibedd
,> 2Enbien men in een booisicljtige Sphera of C?olle-ftïoot / ebenmaatig b>gebiast ‘

„ en met een ftonftige befjenbigïjeit ftonbe boem / eerfïeltjft be ‘JCatbe /

„ betbolgend bet ïëatet en. be jlucftt ) en ten ïaatfien bet ©uur / en be
„ jelbe ald ban fluiten / 3al bd ©nut / ald be lictjtfie of liebet fpnfte

fr 3 Pfft /,

44 Bloeyende Opkomft der Aloude, en

5 , (loffe / 3icï) alom bebieegen / niet in ’t mibbeïpunt / maat naar ben
i, bobenden of anbewS buitenden omtreft / berbotgeité be llucljt / be
>, llucljt tueberom (jet JBater / en bit be ‘Hlatbe influiten. ©ee3e ftïoot
i, albité geflooten / i£ ’et boo? bcselbc geen (joog noeïj laag / maat al»
(een een binnende en buitende; ’t té ban ’t selfbe ofmenjegt/ bat pet

i, buur aï£ (jet licïjtde 3ic£j naar bonen betljeft / of alg tjet fpnde 3ic&
,, naar ’t buitende uitbjeib / luaat naa be (ucfjt en ’t boater bolgen / en

j, ten laatden b’aarbe / até ’t grootde en jbiaarde in be laagte / boo?
,, beeje biunedoffe 3inftt of lupftt. <öm ’t mater boo? be lucïjt tenten
5 , lupften: neemt men een omgefteert glas* in een emmer met boater ge*
), 3et / en fjoe be ïucftt boo? ’t buttr 3al betïiuisen / befpeurt men in ’t
„ (toppen setten ber ïDjouXuen; aïgbau 5aï men sten / bat niet Ijet buut/
,, maar b’aarbe 3iclj in ’t mibbeïpunt pïaatd/ en ronb 3pnbe/ gal 3eal*
„ baar gejeeï in ’t luater ingeftooten en bebeftt luotéen / maar oneffen

en Ijeubeïacljtig / sullen be Ijeubeïg buiten ’t ombattenbe luater uitdee*
(ten/ ten luaare Ijet 3elbe meer ban euenrebig beïjeubelenbebeftte/ ge*
lijft in b’algemeeue 3 ©aerelbg JBatetbïoeö té gefcyieö. <©m nu ban
bit 3icïjtbaar gedcï / ter beeser geiegentljdt een ftlaarbcc benftbeeïb te
Ijebben; men berbeelbe jiclj ban / bat oy bee3e Hiarbe/ alom Ijeubel*
acljtig / en uit Ijet boater 3iclj berljeffenbe / eenige iBieren loopen;
boo? 3ieï) 3eïben 3tjn 3e noclj pog noeïj laag/ maat alleen in’ttonbe
gedreftt/ alpetoel bit ten opsicijte ban ong gantfclj anberg fetjpnt/
en in sefter opsicïjt ooft 300 té; 300 lange nu öeeje ftloot 3otibct buur
ongefToeten en met 0113e ïucljt gemeen té / 3uïlen ’Hiarbe / SDatet en
llucljt op elftaiiber omlaag en op ben bobem blyben leggen / maar
(jet buur bité eoerebig ingefïooten 5pbc / 3al bit beranberen /
aïtjoeiocl niet boo? cup / eeljtcr boo? alle bie binnen bonnen gebacïjt
booiben / en ban 0113e gemcenfcljap alöité afgefneeben 3p.

„ jBen benfte nu in bit gebal op 0113e aarbe ecité te rug / boel) in een
anöet gebal bergelecftcn bp een bjaapenbe tol / alobati 3ullen boy ge*
lijft beeje iBieren 5 P / en be psere tolpen 3aï naar be guibpool boo:
oité omlaag fcljpnen / boclj boo? be Cegcnboeterg bie b’^nbiaanfclje
Gebieden beluooiien Ijet tegengedelbe / 30bat men met Ijet betgelee»
ftenc in ’t gUté / op 0113e Utérbe ntebe oberal ronbom om Ijoog moet
3ön/ en nooit omlaag.

„ <®ber bee3e en meet anbere 3aaften te rug benftenbe / té onp tjarte*
lp berlangen in be bjeese 43oötö / alleen Ijet goebe tot spet eere te
beïjouben / en bat Ijet mtégedelbe ijler in begaan / boo? geneegene eu
goebboillige Datuutftentietg / ten beden ban ’t gemeen / mag betbee*
tert luojben / 300 3uïlen lue oité oogmetft te meer bereiftt 3ien.

„ |Bct beeje en biergelyfte gebacljten be 3 ig 3 pbe / donben lue bp be
bootéefcïpeebe bïaasetibe en oplueïïenbe ïjeete 23?on / biet benftenbe op
over deheete } ccn Centraal vuur, maat becl eer op ’t binnende / en ober3uIftg &et

fcxoiacn)> Qtofde. 5 Bp plaatden ban alfjiec een Vueinfg ban onö af/ boo: bec3C

» op«

5 ?

Verdere aan-
nerJkingeri ,,

Hedendaagfche Groenlandfche Villclieiy. 4f

„ optaeïlenbe en bïaajenbe 25 ?on / iemanb ban oud ©oïb / en jagen
„ öee3e beurf^gempse abcmïjaaiing / omtrent syn tjatuc ïengte / ncclj
„ bonen 31311 boofb uitbïaa3en / en 3 ulï$ met een 300 bibbe frraaï baar*

„ big en fneï boojtgeb?eeben / bat ’et in Dien gemeïben tpb / 300
„ lange bee5e perfoon Du$ flonb/ 300 gelueïbig bed iject mater ober alle
„ 3pben mierb uttgetooipen / bat te betmonbeien ma£ / en booj b’onge*

„ tuoonte / berbaadyb mad te 3ten; 3uïbd een ban 0113e iBattroosen/

„ betbaa 3 enbe 3idj Ijooren liet; Hier moeiten ze wezen , die dryven
„ willen , dat ’er geen Hel is, voor my , ik geloove die niet verre van

„ deeze plaats te zyn. JDanneer ban 0113e gebacbtcn oy ben oo;fpjong
„ ban beeseljitte bleien/ bobben iup ’t oog op bcejcn ijoogni ttard-i 3 era /

„ met gbjabcl-aberen bet3ien; mogeïyb bacljtenme/ 3al booj eenbïib*

,, fem of atiöer toebaï ban ontfteebe buur / ’t 311 ban onbee een <JMoeIf
„ 31311 booigebjanb / bat met geen mater te ïeflcn mas / lueïbe iubjan*

„ bing beel beter in booge al| laage 25 ergcn gefcyieöen ban / mant
„ in laage Bergen / 30U50banig een btanb 3idj te eer in ’t mater bon*

„ nen uitbooben; en 5ttlb$ in’ttegenbeel ban’t Centraale vuur, bat
„ beel gereeber een laage ban een tjooge 25 erg booibooren 3011; herbal*

„ ben i? ’t 3eïb3aam bet tegengeftelbe te jien: maar bit natuurlijn buut:

„ ban afd gejcgt id / beel beter in booge ban in laage 25 ergcu ftanbt
„ bouben.

„ 3uïlen alleen ban bee5e/ maar ban top ooggetuigen 31311 / fpiee* Ho0(Ian!2 .

„ ben / en anberen ban anbere iöetgeti boo? tjen be3ogt. 'dDeese -Berg geacht ïfan
„ ban aïbud / aïd onber een getoeïf ingebianb 3gnbe / en onblufebbaar woiden de
„ gemojben / baar nebens groot en boog/ met bjeebe en booge Eanb* f“/ b ^nden
„ (ireeheu bersten/ en bp geüoïge genoeg boben mater berljcben/ b?anb te voiiut-
„ alïenbd onber beejè uitgefïrehrljdt / guits en Ijermaartd 5eer berre uit den i
„ en mojb bol / Vuermaartd cenige 3mabelbeelen gebonben mojben / en
„ Dud booit mpnenbe / geïijb be 23 ergmetberd naar mpnfioffe ban siï*

„ ber/ booiloopenbe tmd alleen be Smabeï-aberc» / ïaatenbe mat fteeu-
„ en rotd-aebtig id / tot freiinfcï ban ’t lanb en gebergte (ïaan. e J\\

„ beese onberaarbfclje (©rotten en obergroote ©uur-obcng mi / baltbooj
„ regen of boopenbe fneen / bit booge lanb DomsPPdenbe / bet mater
„ ald in een onberaattd l&eer / mdb mater booj ljet boben 3UI1 b?an-
„ benb gemdf mom beet gemaabt / en raiffebien boo? bee5e of anbere
„ Daaromtrent/ ’t 3 P onbet- of boben-leggenbe 2 ojonnen/ albudUiebee
„ uitgemomen / anberd 5011 ijet bed Hebt / boo? be gemeïbe Doojluate*

„ ring / bit ontfredien ©uur bonnen uttïeffen / maar boog leggenbe /

„ 3al ’t met een bedbuïbige vegentpö md ernigjtnd be naafte gemdbeu
„ uitblufjen / bodj met een öjoog gaaijoen / meberoin ontfreeben en
„ bus 5bn boeb3d meber opsodten.

„ J^abemaal me nu on,d 3dbe bolbaan bobben; mat b’oojsaab ban cn hoedanig
„ be bttte bce3er ^pjing-bmunen belangt/ bid onë mebe in geöacïiten/

„ be o?ber In be aöemljaaUng beesec biaasenbe ^pjing-bujn; bodj lj' el ‘h”*csprin2

„ In

bron zou

konoen vei

ooizankt

weiden»

Eenige te-
geuwerpiï!»
gai opgeloft

4 <J Bloeyende Opkomft der Aloude, en

„ in ftonben toe on£ 300 toel niet Polboen. ’tJDocmaamfle toa£ / bat
„ 0115e gebacftten toeten / op een toeï gegoote Pat / bat toaimeec ’et uit
„ getapt toojb / telfieng fcloftftenbe 3ijn aöem ijaaït / en aïp’ban eenig
„ nat toebet uitgeeft; mogelijft 3aï ooft Dooi ben tpb/ öit<d 5 etoelffelbec=
„ bet 3ijn ontflaoften / ban 3<jn luchtgat Pctstoelgen fiau / en be bjanb
baat boo? 3uigenbe/ ’t ge3egbe toatetnaar 3ich tteftften / en {jet nabp
bee3e opening emigjiné boen tpjen / toanneec ïjet ban/ gelijft Pan ’t
Pat ié gejegt / bp abemljaaïing ïucfjt moet fcheppen / toaat naa bet
„ toeöcr satït; toette bjuftftlng bee5e 25 :on / toat Pipet gemeenfcbap
aï‘i b’anbcte baat mebè Ijeüöenbe / alp b an fcïjpnt te gePoeïen ; in£ge*
ïtjïi£> boet in 500 stoot een uitgetoanbe boc3em/ beeje engte Pan ïucht=
fcfteppiiig / be bianb mcbe maatigen / Pemutgt be b?auöf!of ban 300
Peel niet Pertecten 3 al / aïy 3? anöeré in graotet opengig sou bonnen
boen.

„ JBen 3011 nocïj alïjiet bonnen tegentoetpen / en Plagen : Pan toaat
bomen eenlge ijcete of toatme 28 jonnen font (laan / Die 3eet Perte Pan
aïie b?anbenbe 25 etgen afgelegen 50 ” • ©an anbere 2 £>ecgen / Poo? ge^
meïb / stoten toe 3topgen ; maat Perre Pan beejen 25 erg 3ag men be
Poojnocmbe onbecaarbfchc 3 ©atet-ftoïft / boo: öceje 23 ?ongaten niet
aïtcen opening maaften/ en bué Petbet opet ’t Gebergte naat öe 2 Sap
afflroomen / maar ooft noch Petbet naabp tjet ©o?p aan fttanb gele¬
gen / quant ’et toarm toatet boo? naautoe teeten Pan onbet ’t <£ 5 e=
bergte / boo: ’t ‘Jïatbtpft uirsppen : bué bïnfet ban bat bit toatet/
boe? ’t bergachtig lanb / iutoenbig bol tn reetig 3Ünbe/ op een 3elb*
3aame topje 3eet Perre opening soehenbe / ftan Doojbjingen.

,, jttoctj 30U men inégehjfté ftonncn tegentoetpen : ©eeje 25 etg nu
„ aïreöe niet alleen Peele jaaren / maat Ijonberbe Pan jaaren gebjanb
„ Ijebbenbe/ 5011 immers moeten t’eenemaal uitgeb?anb 3ijn/ inötentjet
Centraale vuur geen Poebjel baat toe Pctfcljafte ? 3 Bp 3eggcn / bat
men bit Peel gerecbec en met meerbet gtonb / Pan oné ftlein fcjollanbt
jou bonnen jt'ööcn / ftlein toaatlijft / in Petgelijfting Pan b’uirgeftteftto
„ ijeit beejeé 3 lanbj>! rtamentlijft : te Pettoonberen ié ’t / bat het niet
al Poo? lange/ boo: 3 Ö« eigen Puur / iéPerteett; toant bet buut uit
eene ^tabt te 3ameu geb?agt / alé ’et bagelijlié en jaatltjfté Perteett
too;b / 3al 3eet Perte be gemdöe fïaautoe b?anb Pan ben 25 erg Hecb
oPettreffen; toat 3011 ban niet ’t gebeeïe giaiib boen ?

„ 3 ©anncct men bet befcb?eePene Pan anbete b?anbenbe 25 etgen een^
toil tn 3 ien / 3al men eenigc Pan bien / fomtpbé (leeft / ban toeberom
flaauto / en ooft geheel niet bjanbenbe/ of toel t’eenemaal uitgebjanb/
befchjeePen Pinben ; bat niet gefclfteben 3011 / inbien bit aiïep uit een

Centraal vuur Ijaaten oojfpjong nam.

„ Cettob! top oné bp bee3e 25 jonnen opïjieiben / jagen toe ooft naat
be hui 3 en om / toaat Pan top in 3eeftete SJefctjipPing geleejen hab?
ben / bat bit heete toatet boo: mibbel Pan pppen bettoaatfp toierb ge-

'a ïcib /

9 ?

,r>

5 ?

3 ?

'i'i

Hedendaagfchc Groenkndfche Vifichery. 47

t, leib / 3ulft£> men baat in ftoohte / cn ïjm 3©inter$ nis? cm ftagchcl
„ berfirehte; maat top hernamen’et nietj» ban / alljoebief’t genoeg ge*
„ fcljtebeu hon. ©f nu ter anbere spbc ban ben 2 öetg Hecla bit in ge*
„ buutï biaj> / bebben bie niet hernomen.

AGTSTE HOOFDTSTUK.

Van den Handel der Yslandcrs. Yslandfche Windverkoopery
hoedanig word behandelt; is niet dan een behendige ftreek
op vooraf genoome waarneemingen gegrond, en op welker
onderzoek , alle bygeloof moet worden uitgewiil.

D € ffslanöci'ó ft oopen noeïï betftoopen geene 3 ©aatm / bermits? ’et Handel der
geen gemunt gelb onbet Ijen in 3 toang gaat; men mengtIjenmeei/?*!•*!’?.*" n
biet / twijn / fganbebiijn / pser / ïaftenen cu Iphiaaten / hiaat boo? 3» x
bunne 3 ©aatenbetmaugelen/beflaanöeinfloftbig/ boter/ binfclj/ gtobe
lakens? / 5hiabel / ho|Te en bcetebtllen en liiftfen. Ce lanbhiaatt^ ge*
neeten 3e 3W3/ 3 egt Zorgdrager betbet/ ban ’t ©ee/ beflaanbein &cba*
pen / JÜunbbce cn Paatben / boeïj tueefr ^cljapen; Voellte Srfrapen met
fjooiué 3Ün bet3teu / en ft o epen 3onbet ljoo?u£ jijn. ©eeltpb^ Ijouben
3e niet meet ban 2 of 3 Stoepen / maat een goet getal Jscljapen. Cue
aan fltanb en nabp öe Zee baoonen / oeffenen meed be Stabeljaau-©if=
fcöetp/ bic be gemelbe <©eenfc{je Stoop man/ boo? 3 $n ©oïft / optafelen
aan ’t fltanb flaanbe/ liet blekten cn in tonnen 3outen / 3uïft£ bit fcïjip
aïbaat een tpb lang in laabing lag. ©eïgft ban ooft in anbere f|abeus?
fcljepen lagen / boel) boo? Stoopïieben uitgeteeb / bic iebet 3tjn eigen ba*
ben beeft / alsi 3 P ban ben Stoning ban Cenemarften / onbet tuiend beet*
febappp bit llaub flaat/ bebben gebuurt of gepagt/ hiaat boo?’ct beek
tpbS in iebet Ijaben/niet ban een fcïjip bomt om te banbeïen. Biefkenius 3egt/
batbe ©uitfebenbieopYsiandbaubeleu/ tenten/ nabpbebabenblaat3p
aangelanb 3 Ö»/ oprechten/ en ’et bunne 3 ©aaren in teftoopbepïen/ be*
flaanbe in mantel^ / fcljoenen / fpiegeï^ / meflen en beel anbete ftleinig*
beben / bte 3 P niet b’Jf^lanbetg? boo? bunne SBaaten betmangelen.

JDanneer rertpb^ be ff^ïanber $1 mijn of bier ban b’Witlanber^babben
geliocljt / of liebet bermangelt; noobe men 3 pne ©?ienben / llBaagen cn
©ebuuten/enfebeibbe niet boo? bat3c alle b?onften hiaten. ©p bec3e Zw ip*
maaien 3ongen 5e De Ijelbbaftige beb?nben Ijunnet ©eïbbeeten / maat met
een ongerecgeïbe toon en 3 onbet eenige Itunfl berselt.

©ngetbipffelt 3ün nu be gglanbetf» ban een befebaafber en iugetoo*
genet aart / ban 3e toen blaten ; alljoebieï ïjtt niet b?eemb $ / bat
©olfteten bu$ bette buiten be gemaatigbe ©ebieflen geïeegen / 300
befebaaft in 3 ebcn en rebelp niet biaten ban anDeren ; bocb met bit on*

Bloeyende O pk om ft der Aloude, en

bcrfcljcib/dat julks» ober’t gemcene grog" moet gejegt 3ijn/bermits» toe anberr
tbelopgebcede en ban een sebeïper aart / Ijicr onder niet betrekken toilïen.
ofd’ïsian- BLfkenïus tuil ons» meebe luns" maaken / bat d’|ïë'ïankerë een ge*
verkopers meeiuaaine <6eeft bezitten : bat deeje ■©eelt !jcn altoosten bieiift (iaat/
zyn onder- en ïjcu ’ë nacjtë berkondigt / of Ijct bed anderen daagë goeb jaagen of
zocht, bifTcfjea 3a! yijn. Ortdius boegt ’er nocij bp/ bat be faëlauDrrëbitfïng
ban <Ê?eeiien Drollos noemen / gcmeenfcljap ijebbenbe met ijct ©cenfclje
tuoojb Troil, bat ©uibel beteekent. Bieffccnius 3egt berber / bat beeje
Uëlandetë 3 ©inbberkoper$ zijn / en \yi} tuil bit 3tjn 3eggen met eigen er-
barentjeit bebeftigen. IK aar Arngrinus Jonas fpot ijier op ten aardige
tufoe meebe: luant Ijp 3cgt/ bat be fjï^ïanbfcge jKattroojcn / ’£nboiib£
boenaf / boa? be gefïeitljeit ban be iitefjt / tucctcn / tuat tuecr Ijct ’^an*
beren daagë luejen 3a!/ en laat tuinb banboaapenmoet. 3 ©anneer ban
WO rd S ge- een ©leemdeling op 3Ön bertrek (iaat / gaat bit balkje / duë afgerccljt /

wont. jijen aanfpjeeben / en beüen ïjen bcc3e tulnbkopcrp aan. Ccn bien einde

eifetjen 3e ben ©?cembe!ing 3 ön ueuëdoek / maaken ’er een gebaarde ban
mompeïing eeniger tooojden in / en Ijaajiig een knoop in de3elbe gelegt
((ebbende/ aio of 3e bebucljt tuaren/ bat ’er dekracïjtbandeuitgefpjoo*
ke tuooiden mogten uitbliegen / geeben 3e be geknoopte neeuóboek bet*
bolgcnd ober / met beding ban die 3ojgbuldig te betoaaren / en betsee*
kering ban een goede tolnb / gebuurende tjunne rei3e. 3 ©aat i£ ’t dat
fomtpbë dee3e berkocïjte boinö den bolgenden dag tuaaft; maat mcefïen
tpd berandert 3e naa ’t bertrek beejer bjeemdeïingen / tuanueer 3e in 2 ee
3tjn. Nadien 3e ban doo? een fïojm beloopen tuojben/ bat fomtpbë turf
gebeurt / bind 3tclj bien bjctmbeling / (indien ï)P bogeïobig ié) met
bee3e ©uiUelfclje JBindmaakerp / die tjp gelooft in 3 pn 3ak te diaagen /
enditbyge- geinig berlecgen : taant ijp fdjioomt 3e in See te tuerpen / en ië
lootuitge- 00 g pchommect om 3e te betoaaren ; 300 bat / (3egt Arngrimus) jjet
ban konbert reijen tueï cenë gebeurt / bat be tuind beu ©teemdekng ge=
leid/ toaar ïjp toe3cn tuil/ en beese enkele reië beUcftigr beê5e btuaaling/
regent Ijonbert tcgcn£ftrpdende erbaarenifTTen. ©ecje bluaaling toojö
ban ook genoegzaam uttgejoutut/ jeïfs? beo? die geenen / die fjattnekklg
geftanb boen toillen / datje beeje netuaanbe luinb ban b’IJslanberb ge=
koefjt Ij ebben/ die jfjen in een goede gctuenfcïjte Ijaben Ijeeft gebJagt."

J>cï)oon nu dusdanige Hertellingen / geen induik op alletedeltjke berfïan^
den kennen ljebbèn / 5pn 3e ecljteruict onbetmaaklpk. ’t geneucfjrlpket
ietjï teïce3cn/ tuatmen ’er ban 3egt/öan dat men fjet gelooft: toant/tuat men
’er anbei'ë ban 3011 3eggen / 3011 niet gelooft tuojden. Biefkenins hertelt
dan noclj / dat ’er .Cêbcnaai'^ in Ysknd 31311 / die ’t betmoogen Ijcbbeii
de fcijepen met (taande 3eiïen in See op te ljouöen. ©p boegt ’cc neef)
bp / dat dee3en die dus» toèderljouden tuojden / 3ic{) ban een 3 eeker (tin¬
kend tookfcl / boo? een bejlueermiddel bedienen / toaar ban fjp een be*
fcïjtpbing boet; en tuaar meebe / 3egt Ijp / die buë opgefjonöen tooiden
be iCobergeeftm oerbiobett ; toaar naa be fcljepeu onttoobert 3ijnde/

toebet

Hedendaagfchc Groenlandfche VifTchcry. 49

toebet be geïjoubene ftoerd betbolgen. ginbien bcese betoobeting pwef
fean (jouben/ ip 7 300’t blpftt/ De bejWeedug Daar tegen ban geen mtnbee
fcractjt.

NEGENDE HOOFDTSTUK.

Van d’Aloudc Landverdeeling inYsland; hoeeertyds dit Eiland
wierd beftiert, en door overheeringderDeenendeRegeering
verandert. Wanneer ’t Kriftendom wierd ingevoert. Eer-
tyds Heidendom befchreeven. Geftalteder Aloude Yslan-
dersj d’Oudfte Yslandfche Jaarboeken in Vaerzen be¬
fchreeven. Des Landaards vreemde Dichtluft, en een
Haaltje van ’t vernuftig Schimpdicht onder hen.

’t \ ïotibe Ifstanb Wntf ccrtnbi? in Uier Hanbftreeften berbeelt / en YsUndhoe.

3ulf$ bo!gen$ be Wet 3©aereïb-bceïen. gebet HanDfcïja.p be- f a , n ' s e r er '.
ftoub meet in bge 25 aïjoufct)appen / bie öe jfstaiiuevs Repes noemben: ft re Xnm-
bebalben ïjet SWojberlyhfre/ bat ale> het gtootfie en msgtigfte/ biet 30= deelt,
tanige SSaljoufcïjappen ïjab. gebet jdaljoufcïjnp Wa£ Wederom in 3eg"/

3tben / agt of tien ïSecïjterfcïjappen / naac ben eifcij bet uitgeftreiirtjeit
gebeelt. gebet ïanbfcöap bergabetbe jaarïijhp ecnS 3ijne 25 aIjom
fcljappcn / en De befcïppbing ban bten / Wietb booj iiieine Ijoutc bruis''
jeg betricïjt / Die be ülanbboogD ban iebee ilanbfctjap aan sgnc ©jof=
faattg 3011b / be ©jofjaart^ Web er aan ïjunne tèecïjterg / en De ftogrerd
Weberom onbet 3obanige ©uisgejinneii tütbcelben / alg getecljtigb rot
bec3e ©etgabering Waren. ' 3 ^e Jj^oofbdcïper / bie ©oo? 3 ittet beejet biet Aloude be¬
lt anbfcljappcn Wag/ ïjab fjet bolflreht bcfHer ban Ysland in ï)anDen/ ftierin s. en
men noembe Ijem Nomophyiax, of beWaarbet bet 3 ©etboeïien; beesebee^j^cfkt-
mebe op ge3ettc tpben b’algcmeene iètaaten ban ’t 3lanb betgaabeten.

>©e befcljjpbiug tot beese ©ergaabering / gefcljiebe boo? biet ijonte bp=
len / bie bit ©pperfjoofbt ben Slanbboogben ban be biet 3lanbfc(jappeu
3011b.

3 jn iebrt V'wfToattfdjap Waten bjie boopiaanie ï^oofbgchoiiWen of
Cempeté / ’t 3 P booj (jiuiiic ftectjtypleeging / of booi be «©eeftelijfitjeit
tenbienfï; biegWegen (jet ampt ban ©joffaart / GodorpWietbgenoemt/
bat «töobbeltjft beteehent. J^unne boopiaamfte 3o?ge befionb / op be be*
ï)oeftig()eit bet armen acljt te geben / bie in een arm 3 lanD 3eet groot is;
men moeit Wceten bat b’armen ban be eene Repe of ’t 25 a(joufctjap tot
geen anbet obecgïngen / en bat be fpooiloogijeit bet pngebonbe 25 ebe=
ïaarg gefluit Wierb / Waat tegen 3eet firenge Wetten Waren; Want men
geboogbe (jen te Dooben / of t’ontmannen / 3 uihé 3e 3 ic(j niet hermeet*
berben / en geen anbete «êctjobbejahhen boog teelben ; ’twag 3eïf op
flraffe ban ballingfcïjap ben kernen betboben / met anbete armen te

<0 1 trom

ƒ0- Blocyende Opkomffc der Aloude, en

tcoubjen. Cen Diergelijk beeöoD Voap ’eu/ Dat iemanD/ bienietmeer alp-
boo? 3 xcïj seibe te (eeben tjabDe/ geen bonf mogt ncemen/ Dat niet? ba ca
Ijaat in te bjohken kab.

die doei d'o- 3 Pee 3 e “Hlbeïregeering en oiDe ban £eektppïeeging buutbe onDec De
veriicering ffplanbetp / tot in Den jaate 1263 / teanneer De Woningen ban $00:*
Noordfche toe 8 tu 5iclj ban Dit CilanD nteefiec maakten / berooj3aa{tt Dooj Ijet
Koaingen guaab gebjag bet pïanDetp / Die om ïjet befïier / kuipetpen beïeiben en.
verandeit ouberïiuge mikteen bedoekten. 55 e Stoningen ban Denemarken bet-
w0ld - bolgenp fjd ïtoningtpfi Jïoofbjegen bieb et tot ïjun onöcttjoorig jlanb*

fefjap gebjagt IjeböenDe / fJelDen ïjimne ©nbetltoningen obet Dee5cn
JlanDaatt / 3 ui (té ’eu niet Dan een fctjaaDubi ban tjun aloube J>taat-
tegeering oberbleef. Dee5e ©nberkoningen ontijouDen 3 iclj in ’t AlDefte*
ÏÖkc gebeelte ban Ysland, en julhp in een ïtafïeel Befeftat genoemt. iëp
3tjn ectjtec niet berpligt / Dan ingeballe ban noobsaaftiijisïjeit / 3ictj per*
foonlijk in ’t dSilanb op te ïjouDen / luanneet 3e maat eenp in ’t jaat
obetïtomen / om ’et De fcïjatting t’ontfangen / Die in 3obanige goeDeten
öefïaat / alp De ffplanbetp met De ©leembeïingen betmangeleu / enbiaat
ban De ïtontng ban Denemarken 3ick / booj een gebreke / booj sijne
feijepen betsiet / ’t 30 tot fckeepp-beljoefte of booj ïtïeebaaDje ban 51311
,§>ckeepp-©olk. De ïaatfte ffpianDfcöe ©nbetkoning luap Prosmont,
Hmmiraal ban De ïaatfte Deenfcïje ©loot / Die De ^Uiecöcn in Deese
See ffoegen ; ÏJP boekt manhaftig en ftojf met Den Degen in Den buifï/
bieigereuDe lijf berging / Die Ijcm De ©panDen ban 3Ünen ütoning fckeu*
hen loilDen.

Wanneer in
dit Ei huid de
Cliriftelyke
Godtsdienft
wierd. ge¬
plant ,

dat eertyds

Heidens

was*

Arngrimus Jonas ip ban gebacïjtcn/ Dat ccïfl in ’t jaar 1000 DeCfgi*
(lelijke DoDfpDient in ffplauD btierD obetge&jagt / inbien men ’et niet
lang te booten Cfjtiflenen in Dit Cilanb Ijecft getjaö : maar kP meent/
Dat toen Ijet ©eikenbom niet t’eenmaal becnictigt luierD. De ©eiDenen
ban Ysland ecröen onDer auDere <öoöen Thor en Odin. Thor , gelijk
Jupiter ; en. Odin alp Mercurius bp D’alouDe Djieken en Hatpnen. Sji
noemöen ïjnnnen DonDetDag / Thorsdag , of Dies Jovis bp De Eatpnen;
en 3©oenpDag / Odensdag , of Dies Mercurii. DeTlkaaren / Dee3en
Dobca toegebipD/ luaren met pser bekleeb/ luaar op een gebimrigbuut
bianbe; op Dit citaat ftonD een koper bat / baaar in men ’t bloeb bet
offetJjanöen goot / Doof luelka* offeriug men biaanDe bcrfioo:t te luoj*
Den. (Cer.3pDe ban Dit bat toap een 3ilbere ring/ ban 20 oneen 3luaar/
Die 511 met ïjet bloeb Der offetïjanDe beftreeken / en moeken aanPatten/
pj au lieer 3e eenen plegtelijken ecD ïoilDen Doen. ©unne jaarboeken bet=
kaaien / Datse menfcljen kunnen ’JCfgoöen geoffert (jebben. Dat 5u Die
ban De fSotsen berpïetterDcn / of in Diepe putten bsofpen / gegraabm en
Daar toe bereib / teeftt boof Den ingang Ijunnet Cempelp ©etboïgenp/
kebben Dc f PlanDerP tbjce boopiaame (Cempelp / ter cere Ijunnet baP
fclje «PoDen/in ’t j^ooiDen en 2 uiben ban Ijuh <£tïanb geboutot. ®et
Deejct plaatfen Ijecft / öieujlaubaact €ij?ifren geUio;öen 3 pnbe/ kunne beiDe

Hedendaagfche Groenlandfche Viffchery. fi

2 Sipöommen oprcrccïjt. 35 eese 25 ipbommen 3ijn Hola ren 3 üoo;öcn/
en. Skalhok ten Éuiben; 3 P 3 Ün tljanp alle a uterianen / of ban be “jtugp*
butgfcfje 25 eïnbenip / gclijft in 35 euematften.

35 e •'HJïoubé ffplanberP toaren groot ban gepafte/ ft erft / beïjcpbig en p eftaI ' e d «
tapper; groote ^cljermer^ / en geetobetp. ö’Blfemjjeerfcljfng micrü ^rs aa«-
onberljen geljaubïjaaft / en 3» boeigetben nooitcenigtmcegebecljt. ^un* ge meikt.
ne becfcijillm toierb boo? een ftamp-gebecftt öeffccijt / en beesen bie ober*
boonnen toierb / bctlooc 3ijn gebing; tocigetbe men te becljten / moefi
be 3 Beigecaac ban 3tjnen eifclj afpaan / alp of Ijp obettoonnen toap.

’t 3 ©ap Op ïjen een geoojloft mibbeï om in bc3itting ban goeberen re ge*
raaften: toant be <©bertoinnaar beejee ttoee ïUampbecljterP / toierb
meefiec ban bep <©bertoonnelingp gceb. ©oo? be luettige erfgenaamm
ban ben gefneubelüen of obertoonnenen toap ’ec geen toebïugt: fnbicnDe
«©bertoinnaat 3ijn 3 ©eberPteeber met geen cenen ftag beltoon / beeftreeg
!)P nietp.

25 eïjalbeu bat be gjpïauberp ongemeen ft erft en moebtg toaten / bonb
men 3e mebe 300 bernuftig en naauftcutig / bat3e be gcbenfttoanrbige
3 aaften en boo?baIlen ban be $abuurigé ütoningvplten 30 ?gbuïbig opree*
ftenben. 35 e Caalftunbige Saxon getuigt in be boojrebe ban 3 tjnc 35 cen*
fcljc ï$iPotie / bat Ijp 3 iclj 3eec nuttelijft ban be JSplanbfcïje ^aarOoeften
gebtent ïjccft/ bie ftp Tyknfes noemt; en 35 olftcr Wormius ber 3 ceftcrt/
bat beese 3 !aacboeïten 3ftr naaufteurig 3Ün / ber&aalenbe tjet aanmerfte*
ïpftfïc Op b’atoube (©rcaöep / jfrlanberp / ^cljotrcn / Cngdanberé en
3eïf Op b’oube hartogen ban $ 3 o?manbië‘ boo?gebalïcn; nabemaal be
tjpianberp ongettopffeït ecttpbp 5cec magtig tec Ztt jgn getoeeP / en
öieptoegen in ’t bpsonbet ooft tori ijanbcl met be $ 5 otmanDierp gebtee-
ben ftebben.

35 e aïletoubPc ffpianbfcfte ©iPorien / toaar aan be jjpïanöcrp ïjefc f 0 ?;™ 6
meePe geloof geebeh / 3 l)n in baersen befdj?eeben; toant D’aloube &o= HmörienA
ningen en ©elDtjeeren bceser Ipocjbfclje <SBetoepen / gingen nooit ten Vaerzcn be-
<©o?log ban meteen 35 icl)tec bet3elt/ om Ijunne obertoimiingeu inbaec? fc!lIteven >
3en op te Pellen. SDeese baec3en toierben boo? ’t ïtrpgpboift opgc3on*
gen / en berboïgmp beo? alle be naOnnrige «Betoepen berfpzeiö ; maar
boo? be fjpianaerp/ Op alle Ijunne nagebunren/ boo? uitneemenöe 3 £icfj?
terp" geacljt 3ijn getoeeP : en men gelooföe bat ’er een’ secftcrc tobecactj?
tige fttacljt in Ijunne bactjen paft / magtig om be Ijelfelje OPeeftrn re be*

3 toeercn / en be jjlaneetcn in (jaaren loop te Puiten, puntte 3 E>icï)terp nets land¬
maten geboore ©idjterp/ en niet boo? oeffening ijter in erbaaren; mant aa[ds »icht-
be bep becPanbigpe of gaaupe keepen onber Ijen / maren onbequaam^"l e r f"f ei
öeese ©aerjen op te Pellen / inbien niet een ftracljt ban aangeboorenljcitdui g cüef-
baar mebe ber5clt gong; bermitp be regelp Ijtinner ©icljtbunbejoo 3maar f£nc »
en gebtoongen 3ijn. lUaat beejen / aan toien 30banig een aangeboore’s Landaards
ftracljt eigen maö/ Ijaböm ’er 300 meinig moeiten mee/ om bee3e©aer- li : femdc
3 en op te Pellen/ alp in een gemeen berljaal l?et 3 Dici)tbiecbei3er

(0 3 ten /zen.

ft Blocycndc Opkomft der Aloude, en

ten / -fcïjcen 6 p De i&eutue jjBaan t’ontfteeftm. janneet ïjenbeesetnift
oüerquam / maakten y een luiïö gesfcljt / met ïjaïf omgeöjaaiöe oogert
en een Week gelaat.; gelpftenöe naar’t geö?ag bet Cumeefche Sibille,
öoo? Virgilius in ’t 3 e^öe boek ban Eneas befcöjeePcn / bat Vendel im£
oüerb?engt;

Het groote Orakel zelf, de God van Delos blaart
Haar zyne Wysheit in, en Geeft, wanneer ze raaft,

Als hy ’t aanftaande haar ontfluit op zynen drempel.

en berber:

.. • Zie daar is God, zie daar.

Zy kreeg, terwyl ze voor de deur met dit gebaar
Dit fprak, het eene kleur op ’t ander , en haar wezen
En aangezicht verkeerde , en al heur haeren rezen.

Zy hygt naar heuren aam , word fel van dolle zucht
Bereên, fchynt grooter, en, van God Apol bevrucht,

Spreekt nu niet menfehelyk.

HDen moet toen in bfen tpb niet tueï bp be Stanggobinnen geftaan ïjeö^
Een ftaahje ben / taant anber£ taaar bit taeemt gebaar bier 3 &icljteren onnoobig ge*
di*fchimp -’^ ecïi “ m fc&imp bidjten maren 3c 300 Pinnig/ bat geen beet
dichten der ber tooebenbe öonöen 300 gebaarlpt \nag ( Dan be fmaab-bcersen bee 3 ec

ïilandcis, ©OCtCtt.

’t gjg be ïtjcee Wormius gebeurt / lector in be ïjooge ^cljooïe ban
ïtoppenfjagen 3pnöe/ bat een tf£laubfcï)e ^tiiöent ober 3tjn landsman
ftïaagbe/ boegen^ be beleebiging Ijem in een faamroobenb ©aer£ aange*
baan; be ^cïjoolboogb riep ben ©icljtcr / bie beftenbe be iHSaaftec ban
’t ©acté te 3 Ön / maar niet bat ïjp jtjnen Eanb^genoot baar in belee=
bigt ïjab / of 3tjn perfoon baar in beoogt. 3 Baatli)b toa$ bit ©aeté 300
Mjenbig (leefceitg / bat be ïlfeer Wormius niet 3ag / boaar in 3itfj 3Önen
Hanb^man buö beleebigt boub / niet tegenflaaube 3tjne gtonbige ftenni$
ban ö’fïplanöfclje fptaafc. ®e ^tubent 3icï) becongelijftt bucljtenbe/
bat be iftcctot geloofde boat be ©icljter ge3egt fjaö / bojfï met bee3e
Uioojben uit: bat i)P berlooren bua£ toanneet tjp boeberin Ysiand quatn;
Vuaar op tjp ijem / boot een b?eembe omfcljjpbing ban berbcelbingen /
en betbicljtfelen / be Haft et (toeken in bit ©eïtelbaeté ingelpft / bee be»
grppen ; seggenbe / bat tjp aitoo£ boo? een eecïoo3e 3011 buojöen aange=
3 ien/ inbfen bit ©aers in Ysiand brierbeobergebjagt; enöatöee 3 e 3 Bfcfjt=
fcuiift ban bien aart bua£ / bat maat ïjp^icï) in be 3©aecelb bebonb / be
betobering bee3er ©aet3en Ijem oberal botgen 3ouöen / tot ïjp eindelijk
(ïojf. 35 e ©eer Wormius üettoonbert ober be onfielteni$ ban bee3en
jongeling / trok be ©oe'ct ter jpbe / ffelbe öem be pligt ban Cljjifcelpe

ber-

Hcdendaagfche Groenlandfche Viflchery. 5*3

üerbja?.03anmï)dt en De fïtenge toetten ban ^enctnarfsen boor oogcn/
ble Coberaat^ op ’t ftreirgfle flraften. «Êlnbelftft b?agt ijp ben <©lcpter , , .
boe? berbete bebjeiging 300 bette / bat Ijp be lalierinjj 3Önet flecft-baft- afleiding ' Ê
3en fceftenbe / Deselbe fcïjcnvbc / niet beloften ban ooit iet£ baat ban te <kezert.ich>
rcppfn; en omfteïébe syuen Xanbbman / ble Inggelplyé berljeugt toap/ kina -
3lcï) met ben «©Icïjtet bersoent te Ijebben.

©e ffsSïanbfcïje iDicljtccg ïelbbm Ijunncberbicljtjeïïumbe / Die 311 Edda
noembeti / ban een eeutolg begln3cl af; 3 P fleïben 3 ieïj een Oeuó boo? /
boo? ij en Immer genoemt. gp beii3eïben/ bat uit ben Chaos hleine men*
fcljen boojtquafnen / ble ben fteito befïojmben en Ijem in fhiftfsen bleu-
toen; bat “ban 3t)n 25 eftfteneel/ belfemcl/ ban3l)nredjteroog/ begon/
ban 3Ön flinker oog / be |Baan/ baii3tjne fdjouDerp’/ be iöetgcn / ban
3ijn gebeente / be föot3en / ban 3(jn bïaa£ / be gee / en ban 3Ün p$ / be
Jalbieten ontfp?ooten jijn; en bug met alle be anbere Deden ban 3ljn Ilg=
cljaam : 3ii!Hö bat bet3e ©icljtetó De Seniel / tjet 23 elibeneel ban immer
noemen; be gon / 3Ön vecijtet oog; be |Baan / 3ün flinker oog ; be
ïïotsen/ 3\)nebeenbeten; bevergeil/ sijncfeljouber^; begec/3tjnuiaati;
be ïïibieren / 3 ijne pl£ / en3- »©e ïfcer Wormius bt3!t een cub affcljjlft
ban b’Edda, boo? een Uólanbec in b’|J£ïanbfdje taal gefcljjceben /
toaac Inbeeïe aarblge uitb?u& 3 den tebmöen3ijn.

TIENDE HOOFDTSTUK.

Van de Zeemagt der Yslanders eertyds. Yslandfche wooningen
befchreeven en ’s Lands ongebaande wegen. Schranderheit
der Yslanders in ’t Schaakfpel. Aloude Bevolkers van Ys-
land naagefpeurt. Hoedanig eertyds by vergrootende
fpreekwyzen , doorluchtige gedachten den Nakome¬
lingen wierden voorgellelt. Onzeekerheit der oude
Hiftorien ingezien en door de geleerdite Mannen

fcheemerachtig nagefpeurt.

D & f^ïanberö / boïgenjS ’t beridjt ömincc ^aarbodien / ïjebOcn
eertpb£ magtigc ©ïooten In gee getjab / vuaat boo? be Woningen
ban ©enemarlten en 3!ïoo?toegen niet toelnlg jaloeyö tolerben. iCeoen»
tooo?blg bejirten 3e niet ban kleine ïMfTdjetp: ©aartuigen. Ceitpbt? Sanders
b?eeben 3e een grooten ïjanbel met be naïmucige kranten; maat nubet= z"e S "
ttelihen 3e naaulljïfé buiten ’t <£ilanb / ban om te ïtoppenljagen te fïm nr*u.... van
beeren; toanneet 3e alöaat ljunne ftubie Ijebben bolbjagt / toonen 3e 30= kldn vcimo '
banlg een begeerte om toebet naat bun Xanb te fteeten / bat be Stenen 8 '"’
nlemanb ban ijun bonnen betpïlgten te bïpben I om 3ldj ban Ijun alg
Xeetaat^ te beötenen; uabeiuaal 3e genoeg in fïaat 3yn / boo? ljunne

ƒ 4 Rloeyende'Opkom ft der Aloude, cn

goebe brquaamïjeit/ ren grooten flap tot be geïeertïjeit te boen. gehoon
men (jen be armoebe ban tjun llanb bettoont / en b’aangenaamljebcn
ban een 3acï)ter getoefï; ecljtec 3tjn 3e <11 hunne ongeïeegentljeben 300 ge*
tooon / batse bie boo? alle anbere bemtaahcltjbljeben liebec genieten
toilleit.

ïïeeb$ hebben Ine ge3egt / bat be ff g'ïanber£ noch een fdjabutoacljtig
obecölpf3el ban Ijim alouö befïtet brjttten ; maat ljunne toetten 3ijn te*
ge»tooo?big 30öanig met beeje bet SBecnen en ,$oc?toeger£ betmengt /
Dat3e genoobsaakt 51411 becscii t’acljtetbolgen ; toant toillm 3e be cetffen
-in acljt neemen / toikhelen '3c 3idj in buijenberïei haarhloobetnen / ober
• be bcrhlaartng en obeteenfiomfi ban ljun recljt/ met bat bet SDcenen.
woouingen (i£egentooo?big betooonen be fféïanbeté ljun €iïanb / atë eettpb^
d« s Ve- hunne ©oo?oubct£ beeben / en alle in afge3onbete Ï)iii3en / uit bjeese
icliiecven* boo? b?anb / nabemaal 3e uit Ijout beftaan. 3 £>e beiiflets» bec3ct ljui3en

3ijn gemeenlijk in ’t bah/ obet3ullto 3e laag 31311 / en eenigen onbetaatb^/
bmviitg 3e te betet boo? toinb en hötibe betoaattmogen toe3en. 3 £>e 35 a*
hen 3tjn gelijk sommigen in Etoeöen/ met 25 erhefcho?flen en sobenaan*
gebult / geöclit; 3obanig ah» be i$ut ban Tityr, in be {ferbetj?- 3 angen
ban Virgiiius, befdj?eeben too?b / en met be betooofbing ban ©abet
V ondel fiaan uitgebjuht;

Och, zal ik immermeer, en na een’ langen tyt,

De grenzen van myn lam, eer ’c vliénde leven ilyt,

Het zodendak, myn kleeneen arme hut, aanfchouwen,

Daar ik, gelyk een Heer, my. weelig plag t’onthouwen?

üDe ffolanbets? bctfcljutlen 5tdj in beese ïfuisen / boo? alle ongemak*
hen ban be lucht / en leben duo meet ban tjonbett jaren / sonder 3iclj
ban boktoren noch geneesmiddelen te bienen.

©etbet geeft be Commandeur Zorgdrager ban be ge(ieltïjeit bee 3 et
Dutsen tut bericht: „Sp beft aan alleen uit soben en aarbe / uitgeson*
„ beet be flplen / beuren en öah-fparten / bie ban hout 3yn / of toel ban
„ dDalbifclj-viübeu / met rpSfahken en aatbe oberbeht/ 300 bat het bah
„ en be toanben ban aarbe 3 jjn; fommtgen gelpken naat een ^djoh-
„ hoop in ’t |boo?Dlatib/ boch 3 Ön toat grootet; anbeten 3 Ün blah op*
„ gaanbe / tegcuS ’t CJebetgt gemaakt / sullig men obet ’t gtoen be*
„ toaffen ©ui£ gaan han/ en ’t niet getoaat too?b/ ban boo? b’opgaan*
„ be tooh / bie uit een opening of gat opgaat; in bee3e Ïfui3en gaat
„ men boo? een kleine beut al bohhenbc / en baar in gekomen / kan
„ men aan beeïe het 3 Dah met be Ijanb bereiken / hebbende in ’t 5 Dak
„ een gat/ en fommige een Con baat in / bie hen boo? een J>choojfieen
„ dient / toaat onbet 3p in ’t mibben ban ’t ©uiöbuut ftoken / en mebe
„ ïjet mcefte licht boo? ontfangen / 300 bat ’et bok be ©?outoen ronbom
„ 3itten ora te oaapett / b?aapen «13. eenige 3Ön in be aatbe toanben /

„ ban

Hcdendaagfche Groenlandfche Viflchery. ff

ban i of 3 garen bedien / baar een blaa£ of gla3e ruit in t£ / om ’et

iicljt boo: te fctjeppen. 3 üe ^»cï)apen en ©aarben ontljouben 3 icï) in
» ben SDintct in ’t ©eïb / maar De Stoepen en feiten / toaat ban 3 e
» toeinig beften 3ijn / bomen beS JBintcrS bp Ijen onDer ’t Dab / toel*
j) bet jongen een afgesonbert bertreb Ijebben/ boot een aarbe muur afge*

» frfjeiben / en boeben beselbe met gebioogbe Ijoofben ban be geblehte
» bifclj / ais oob met ïjooi. grif genceren 3e 3idj meed met bifclj /

„ blcefcïj en meib/ en gemittigen be gebtoogbe bifclj boojbjocb. «ede

» fltltj&g gebmiben 3e een 3ecber foojt ban Maabtjes / be fmalle toillige
„ blaberen geïtjb / bie 3p Djoogen / met een fleen in een nap tojpben of zich ÊeneeK .
» maaien / en ’ec (r.oob ban Dabben. 3!n een bee3er ï^ui3cn gebomen /

» 3 agen toe bee3e blaberen in een bo?fje ober ’t buur ïjangen omtebjoo*

>, gen ; en bjaagenbe toat Ijet toaS / brecg men ten anttooojb: bat bit
„ gebioogt 3ijnbe en op bé gemelbe topse gemaaïen / Ijen boo? b?oob
„ berdrebte/ niSgritjbS <$ 5 o?t en Ifêeel om in be meib te booben. Iföen
„ bereerbe ons ban bit toooD / bat ton nebenS een (lub geö?oogt bïeefrij
„ tot noclj toe betoaart Ijebben. ’S ©interS bezigen 3e bpo? ljun toanb/

„ Sps’tabben en gebjoogbe jicljape- en Ssoe-mift. IBelb / ©leefclj en
„ ©ifclj Ijebben 3e in obcrbïocb / maat geen ïttoojn / <©oft of 25 oom~

„ bjucljten / noclj 3cïf geen iBoeS-bruiben / ban een foott ban Stuiting
„ bic genoeg in be JBepben toaft. ’t ïanb i£ ruim en groot / maar
„ niet 3tcr gra^rpb j beflaanbe m bede fteenadjtige gronben / Ijdbe en
„ ïtmipdboS / 3onber geboomte; eeljter ban Ijet Doo? 3Ün groote een
„ meenigte ©ee boeben. be befte baiïepen binb men goet gra£ /

„ maar ’t toad ’er bun en niet 300 bicljt als in $}ollanbt / 3ulbj> ban
„ een groot ruim bamp / toeinig Ijooi te toinnen is- t „ „

31 n gantfclj Ysiand 31111 ban boojnamentïijb niet ban ttoee <£ 5 rijuri> r a -stands
ten / te toeeten : in De 23 iSDommcn Hola en Skaihoit; toelber grootffe
bat ban Hola is / en niet ban uit toeinig nebeng elbanber daanbe ljui3en wcegtn '
bedaat. Cn gebjb ’cr ban noclj £>teben noclj 3 Do?pen in Ysiand 3Ön/

300 beeft men’er ooft geen gemeene toegen; bat beeje bie boot bit dèilanb
rei5eu toillen / noob3aabt 3idj ban £treebtop3etg te bebienen / en 2$aa*
beuS ter plaatfe op te recljten / toaat ^neeu-builen 3#n / toaat in men
bdjtebjb ballen 3011 / inbien ’er bee3e reebenS niet donben. <©e ffiSlan*
berS betooonen gemeenïijb niet ban be SeeoeberS / of nabpgdeegene Bi-
bieren / en 3uïb^ toegenó bunne ©ifleljerp en ©cetocibing: sobatljetoEi*
latib te 3 lanöetoaart^ tooeft en onbetocont is. <Ce Hola is een lefjool/
toaat in be binberen/ tot bat3e in be Llebenrpb-bund gebo?bert3ön/ om
bertocc3cn too?ben / en berbolgcns te ïjoppcnljagen bomen / om berber
in be IDpsgeeite en «iBobtgeleertljeit te duöeeren. J©en beeft te Hola een
SBuihbetp / toaat in men ’t ©ube Ceframent in D’ff^lanbfcbe fpjaafo
Efeünibt Ijeeft / maar Ijet JiMeutoe noclj niet boltrobben / mogelijb boot
gebjeb ban papier.

©egsianbfcs sün tegentooojbig aljS ge3egt is' beXuterfclje>©obt^biend/of Go ^ s n dlc n a

f 6 Bloeyende Opkomft der Aloude, en

ö’^ugêbutgfdje ConfeffEe toegeöaan; 3p fpjeeken Deenfclj en mebe ïjtm
eigen Caal / ooft too?ö ’ec öe Hatpufc&e Caal 3ecc gemeen gefpiohen /
öie ben kinketen boa? ijnnne jlceraaré tpöig tooiö gcleert / 3ulk$» 3e Ijen
a!ë £>djoolmeekeró baar in onöettop3en.
wie de iaat- ÏM ©ipöom Hola itS ecttpö$ ban boo?naame 25 iffcï)oppeu bergen
ft«: Biffchop- getoeeft. Gundebrand de Tor lak (toaar ban toe reeö| gemelb Ijebben )
digheit heft een man ban groote 3 ©p$ 0 eiten Doöb?uc0tigl)eit / tjeeft be laatfte plaats»
bekleed. bekleeö. Arngrimus Jonas toa_G 3011 Coadjutor , maat toeigci'öe beeje

23 ifTdjoppeï 0 ke toaaröigïjeit/ bic be ïüoning ban Denemarken ïjem naa
be öooö ban Gundebraud geeben boiïbe. ijn betjocljt ban ben fóoning /
ïjem fjiet ban t’ontfïaan / en 3ulkë om geen onöertoetp ban be nnb re
tooiöen / en 30ne lleetoeffening te gcrufler te boltrekken. Hn toae? ge*
leerb / 3eet b?oom ban ïeben / in gtooten aanjien onber be Deleeröeifen
beminnaar^ ban geïeertljeit / toant alle bie ïjem kennen / Ijebben groote
acïjting boo? 3ijne uitgegeeben boeken.

Tsianders Dm nu aan te tooncii bat be Uötanbetó 3eet bernuftig 3ijn / blokt
«ernufteiyk (joo? tjuniie beljanöeling ban ’t ,§>djaakfpeï; taant geen lompen 25 oer ié
JbJ. ctUdk ' >et in Ysland , bie geen jèc 0 aakfpd Ijeeft/ uit ©ifcïjöeen boo? eigen fjatib
’ geto?odjt / en met be punt ban ’t ineö gefneeben. Het onöerfcïjetö bat
’er ttiffdjen ljunne fcïjaakfiukhen en b’oii5en té / belïaat baar in I bat
ome Dekken bp ben be SSiflcfjoppen 50 n ; en öatse acöten bat be Dee*
gelijken ’t naak bp be perfoon ban ben Honing moeten tae3en. Hunne
Hafleeïen 30 n kleine ütapiteintjet. / bie be ftélanöfcfje ^tubenten Centu-
riones noemen; 3 P 3Üu berbeelb/ met ben Degen op 3Pbe/ enopgeblaa*
3e kaaken / blaa3enbe op ben fjooiti / bie 3 P in beibe be öaiiben öoubeii.
25 ?teö genoeg 30U menkonnen öanbelen ober’t onbertaerp ber Hoo?ité / bie
ie Hapiteinen ban ’t jüoojben ten oo?ïog boerben/in bergelpking ban bee3en
ban Roeland; en om bit booger op te baaien/ in bergelpking ban ben ïjoo?u
of trompet ban Mifene, toaar ban Virgilius melb; baar Hecto?£<êpit^-
b?oet ten .Ciompetter té- ’t^ó' mebe niet tettapffelen / öatöeDuitfc§e
<C?ompetter$ / boo? geene kncc0t£ bienen/ maar boo? Dffifïeren banbe
Compagnien

OHdfeeit van 3^ ^pei $ niet alleen oub en gemeen bp b’S$Ianöer£ / maat 3df in
dia hen"’ fiïïe öe $oo?bet Detocften. De Htonph ban $oo?toegen beridjt / bat öe

iSïeué Drofon , bie Herald , bpgenaamt Langhair , ( ge! 0 k Chiron Achi-
les ) onbecljouöen Ijab / ban be groote berridjtingenban30n©oe(iccling/
be Honing ban jüoojtoegen / ge 0 oo?t ïjebbenöe / ïjp 0 em gefcïjenken ban
groote taaaröe 3onb; en onber anöeren / maakt be Htonpk ban een uit*
neemeiib &djaakfpel getaag. Deese Herald regeeröe omtrent in ’t
iaat 870.

Verre ge- 3 Bat berber be Dnöïieit ban bit 3 l 5 oo?ber Detoefi aanbelangt; Arngri-
zochte oud- mus 3egt/ bat be jaarboeken ban f^lanö melöen/ batöe eerfre 23 eboI*
fleBevóiÜfrs&erg ^ecscc 3üoo?öer Detoeken moeten afgelciö tao?öen ban eenHifïaan*
©ycrwoügtn. fdjen ©o?(l/ Odin of Ottin geiioemt; bie berö?eeben boo? ’töelcöerïto*

raeinen/

Hcdcndaagfche Grocnlandfche VifTchery. fj

meinen/ alé Pompeus in fildn Frigië gebocb / betbec uaac ’t füoojben
toog / en in'öeejc getoefïcn met öe ifrigiaanfclje 25 enbcn / bieïjent boïgben/
quam aantelauöcn. ©eese Amgrinus bebefiigt inégelpfi£/ öatljettpb*
befïcft ban 3pne ffplanbfclje ^aarboeben 3icïj niet betbec al£ Odin uit*
'fttefit. €cljtet bet'seeïiert gp/ öatbeele anbctc ©oojbfclje ©olfieten / een
onbec tpbreeltenlng ïjebben/ en bat ïjunne ©ifrorien ban een ge*
toagmaafien/ Norus genoemt / bie be eeefte toetten ben 3 ' 5 ooj'uuegen?
gaf/ en een ïtoningnjfi optecljte; bat Dee>e Norus be Eoon ban Thor-
ré toa£ / ftoning ban ©otlanb en jfinlanb / be grootfte / beugt3aamfte
en uitmuntende ©o?ft 3pnct ceutoe; bat 3ijn bolfi Ijetn naai - 3Ön booöt
otb een ©obt eerben; bat be |5oojtocgrt$bemaanb januari/ naac3ö>i
naam Thorré noemben; en bat bee3c naam IjcDcn nocl) in Ysland toojb
gebtuibt. ©at ütoning Thorré een ©ccljtet ban een uitneemenbefcljoon*
geit gab/ Goa gegectrn/ bie boot een uitgeemj» Jp?iu£ gefcïjanfit Voictö;
bat Ijaac 23 jocbec Norus ben ^egaafiet nasette; en bat be IRaanb 5 fe*
bjuari, Goa toterb genoemt / toaat ban sicïj noetj De Hjftanbets» Die*
tien. Amgrimus maaltt beeboigms een geftagttafel op / ban alle be
©oo?3aaten ban Norus, bie boo? be |f)oo?Dfetje ©olftecen onbec ’t getal
bec ©oben begjepen toaten / ’t sp ban be Eet / ban be JBinben / ban
be Jmeeu / of ban be ïioube J cn3. <©ofi ectben 3p ’cc een / onbec be
naam ban ©uut-©oDt/ öoegbietoa^ nietmifmaaht/ en(imipeïal$ ben
Vulcanus bec ©jfefien/ maac ban een betet grbaante/ en fegoonbet Dan
eenig menfeïj. 3 ©egcn£ bee3e 3pne uitmuntenbefcïjoonfjeit/ noemben 3c
gem Haiogie, bat groote en fcljoonc biam beteefient. ©it geflacgtre*
giftec afbaaïenbe tot een $eef ban Norus, Gilve genoemt/ 30 3egt be
fttonpfi/ bat ten bien tpbe/ ben grooten SEftaanfcgen Odin, in’t^ooj*
ben quant.

©it beefegiï bec SEaacboefien / geeft Amgrimus genoobjanfit / noeg
beebee ban bee3e eeefte Woningen ban $002toegen boo?t te gaan / en b’
ooifprong bec ©oojbfcge ©olftecen / ban b’ aioube Cananeefcïje fietsen
af te IciDen/ bie ^ofua uiti’t beloofbe 3lanb beebjeef/ en bit getoeftbooj
fteusen bebolbten. ©ujSDantg ban 3pn D’cetfte beluoonbecb ban be
5 i 5 oojöcc ©etoefte obcrgeïiomen / ban toten men gelooft bat De eeefte Got-
ten ontfprooren 3ijn / een tooojb bat Reuzen beteefient.

(Onbec ben naam ban Mercurius , toiecb ben gcooten 'Jtftaanfcgen
Odin in gantfclj jftoojöcn geeect/ en 3itlfi£ toegen^ 3pn uitmuntend bec*
ftanb. lilèen acïjt gem b’ eeefte uitbinbec ban öee3e 300 becucgtcjioojö*
fclje ©icgtftunft/ en getoaanbe Coberfiuuft te 3ijn. ©an De ©icgtfiunfl
gebben toe reebb getoag gemaaht ; nu 3011 ’ec beel ban Odins Cobee*
ftunft te 3eggen ballen/ maac ’t onbertoetp berbienbe toel een bp3onbece
becfianbeïing. 3 Bp sullen on£ boot Ijet tegentooojbige becgenoegen/
met te 3eggen / bat men siclj bectoonbecen moet obec b’onacï}t3aamöeit
ban bede bjaabe ©olltecen/ bie met 300 toeinig acgtgeebing b’ aioube in*
gefioope btoaalingen opbolgen / en 3»c& bu u ë 3onbec toebeeftanb 3icg laa*

^ a ten

ƒ8 Bloeyende Opkomft der Aloude, en

ten obetteben ; tot 5elf 30a bette / bat te meet bce5e bbuaalingen Ijct
goeb berftanb quetfen / en te meet 3e 3onbet maarfetjpnelpftljeit bedelt
gaan/ 300 brei te meet gelooben 3e bte ook/ en trachten 3e aan anberen
bietj? te maaken. 3 ©ant Vuat bïpk té ’et ban bat betmogen / om alle
be hertellingen bte ban ben ‘JEfiaanfcfjen Odin Uoojben opgeljaalt/ toe te
Hemmen ? en Vuelke obcreenkomft konnett be betöicfjtjelen até bettucljt*
3elen met be eeutu ban Pompeus Rebben / bte 300 een betltcljte en beken*
be eettbJ té getueeft i

Aloude ge- iBen berVoonbere 3tclj niet obet bte geenen/ bic ban ben oojfpjong bet
woontc om ©oïheren / of ban betfjeebe fBannen bet Öubfjeit fpteehen / bat men 3e
doorluchtige tot jjj eu3m ma aftt; ’t fcljunt bat bee3e ^cfjjpbetté ban kunnen lof (jan*
geq"gte n n bv beleube/ ïjen gtootet boot (jabben te befcfppben/ ban 3e Voaatlpk Voaren.
vergrooting Hercules , Vuo?b ge3tgt bjiemaal gtootet ban anöete meufetjen te 3 pn.
’t geheugen vij-giHus geeft Ëneas en Turnus eeue Ijoogte até betgen ; Pandarus en
inteiyven. Bitias Voorben bp tluee gïoote keetenen bergeleeken. mile be afbeelö3eté

en ftanbbeeïben ban ïttarel ben «B^oote / in be ftetken ban Cmitglanb
te binben / 3pn beel gtootet ban menfcljen ban een getuoone geftaïte. 3 Be
^pjaalikunüige Saxou, Ijeeft b’eerfte ©eenen tot Beiden gemaakt, ©e
gtueebfelje l^iftorie ^cljjpber^ en <©eb?oebct| Johannes en Olaus Mag-
nus ïjtbben insgelglté be eerfte SVuccben até fïcujen befcïjjeeben / gelp=>
Hertopi? Amgrimus Jonas b’eerfte Jfplanbeté tot ïteusen maakt. l§p
3egt / bat Got Beu# beteekent / en bat be eerfte botten Beiden toareri.
<Èn nabemaal be eetfte Betijen / Vu aar ban ben 23 pbel 3ebett be 2 onb*
bloeb melb/ be Beiden ban Stauadu vuaren / bie 3 Hofua obetVoon / en
uft ’t beloofbe llaub berbjeef: Vuil ÖP bat bee3e Beiden naa be kou*
Ojneeker- be Jtéoibet geluefren geboeeken 3pn.

iicir dcc ai- öce3e glueeöfctje «©ebioebetj* / bie elkanbet fn ’t “Hlattébtébom

ricnaan.el 03 » Upfal gebolgt 3pn/ gaan bed betbet ban Amgrimus Jonas, en be*
wcezen fluiten/ bat b’eetfte Éluceben uit Jafet ontfpjoten 5ijn. 2 p meenen 3eïf£

te bebup3en/ bat be &tab Upfal, ten tpbe ban ben “JCatt^babet Abraham
té geboubut. Ce betboonberen té ’t bat Amgrimus Jonas fjeti fjiet in niet
geeft gebolgt / julïté Ijp b’ eerfte bevooonberen ban 3pn €ilanb insge*
lpk£ niet uit Jafet boet boo:t komen; Voant Ijp 30U bitmeteenigebuaar*
fcl)pn!ijkl)cit Ijebben konnen boen / nabemaal in ’t io de ïtapitteï ban
<6enefté gemelb buojb/ bat b’Cilanben boo: 5pne Nakomelingen bebolkt
3 pn. §!mmet# ’t algemeen gcboelen té / bat be ütinbeten ban Noach,
naa be Sonbbloeb/ be JBaecclt bebolkt (lebben / en bat bee3en ban Jafet
booinamentlpk na at be «tiilanben geVueeken 3pn. Jiïjet beel meet 5ce*
kergeit / Ijab Jonas bit ban b’eetfte beboikcren ban 3Ö» Cilanb konnen
3eggen/ ban Johannes en Olaus Magnus ban b’eerfte bcVuoouberen ban
Stoeebcn boen / en 3e 3onber be minfte gaapetinguit Jafet boen boortkc*
men/ obetmit^ ïjem <J 5 enefté beel ktacljtiget/ in 3 P» geftelbe/ boo? 3 pn
«Eilanb bpballen 30U/ ban öeeje bet Stéeeöen in ’t bebolken ban’tbafte
ftanb. 3 ©aat uit ban ook bolgen 30U / bat Ysiand lange te booten 30U

^ kon*

Hedendaagfche Grocnlandfche Viflchery. fp

kannen beluoont 3pn getoeefi / eet De ftomft bet Dtananeefcpe 0 eu 3 en in
’t Jioojben boo?bid.

’t 31 $ tod bebenftdpït bat be naaufteurige onbet5odtet$ obet be eetfie »«<>«
bcboIhet$ ber©aerelb naa be ^onbbïocb 3eet gemtfï ïjebben / en te bet= ond ' tZ0ch *-
geefë ljunne naaufieutigpeit Ponben bolboen/ nabemaal men ’t niet toe*
ten bon/ bermit£ alle Ififioriën baat in miflen/ en toat men’er ban Pon
3 eagen/ toa$ niet ban alleen op gifftngen gegtonb/ of tod op ’t öecicïjt
ban fabeïacptige ïttonpPen of quaalpp onttoojpe ï|ifloriën/ bie niet min
te onrecpte betPlaatt toojben. ’t 3 $ ban mebe een miflag in bee3cn
^djipbet bet |f$lanbfcpe l^iftoriën / bocp pp i$ b’eenigfïe niet bie b’eer*
fie bebolPeren ban ’t jjoojben / uit be i$eu5en ban ïtanaan afgddb peb*
ben. ©at Ijein tot bee3e gebacpten peeft boen obeeïjellen j fteunt op
fommige gebonbe JJ$lanbfcpe ©oozbett / bieopeenige ©oojbenin beïje*
bjeeufcpe taal bettePPeïpP 3pn / en men be ïtananeefcpe taal genoemt
Öeeft/ 3ebett be 3jobcn lEeefier ban ’t bdoofbe lanö toietbcn / en be
£5eu3en ban Itanaan berbjeeben Ijabben. |Baat be goebe man Ijeeft
geen acpt geflagen / bat bee5e iSeu3en geen ï|eb?eeuto$ fpjaPen ; bat ijet
ï^ebjceuto^ pen bjeemö toa£ ; en bat 3e bee3e taal berpaïben niet naat
’t Booten Ponben obetïpengen / 3elf$ toen 3 f 3icp reeb$ baat tet neet
ge3et Ijabben / toant sp bee3e taal nocp betfionben / noclj fpjaaften.

31 n be fcljnften ban eenige gdeetbe betifper$ Der boo?lebene eeuto/ binb dc m«aiii S
men ben oojfpjong beejet eeifre boIPeren ge3ocpt / uit 3eefeete 3 £uitfcpe u™™*
of ï|eb?eeutofcpe ©oojDen/ bie 3P meenben/ of met be taal/ of met be ë “
naamen bet 3dbet bolUeten ober een te Ponten. ©’ ïljeee Grotius 5tgt
in 3pn rebenceting ober ben oojfpjong bet meriPaanfc'pe ©olPeren / bat
b’ ‘JilmetiPaanen ban be Uuifcper$ ontfpjooten 3Ön / naöcmaaï 3p bed
bjootbcn in gebjuiP ïjebben / bie in lan einbigen/ en bat land een ©uitfcp
tooojb i$. jbaatöien ’et ©oïPcten in America 3 pn ( bie men Alavardes
noemt / bie be Laet 3egt ban een Jbpaaufctj kapitein Alvarado gepee*
ten / Du$ genoemt te 3tjn / betmitjS pp pen obettoon: lUaat Grotius
bec 5 eeftett/ bat be ‘HimettPaanfcpe Alavardes / uit be Eombarben ge?
fpjooten 3pn; bat 3e Alavardes, booj be 3elfbe berbafïetlng ban taal ge*
noemt 3iju; gel ijlt be jfjanfen tegentooojbig be ©apenen bet Slombar*
ben/ Halebardes , of Hellebaarden noemen / bie bOOJ D’HÏQUÖe jptaufeil
Lombardes genoemt toietben.

m DiergelijPe beginselen/ en op 3 obanige gifftngen ij? ’t/ bat Bochar-
dus , niet min geieetb ban Grotius, 5pn gdeetbe Phaieg peeft bp een ge? dus
fielt / toaat in pp een berbeding bet ïanben maaht / onbet alle b’ eetfie ««•
bebolPeren bet “HlatDe. JBen moet 3icp bettoonberen obet 3pn Doojöjui*
genb betfianb / en obet be ftcnuis bie pp ban be ©ofierfdje taaien peeft /
hebbenbe in ’t i|ebjecub.i$ obetgebjagt / be baet3en bet Cartaginenzen,
bie in be Pcenuius ban Piautus gelee3en too?ben. ^>cpoon nu bceje gió=
ftngen 3eet betfianöig 3 pn öpgebjagt / Ponnen 3* «Ötet geen geloof bp*

3 dten/ bat bee3e dlartagineffcpe uit pet EebJetubJg 3 Ön. 55 e teben i^;

H 3

<■

Hoedanig
Ysland ’t
allcrcerft
wicrd ont¬
dekt, vol¬
gens *t ge¬
voelen van
Jonas, en

dooi wie.

Sa Bloeycndc Opkom ft der Aloude , én

bat Dido bie Cartago geboubJt ïieeft / uit Fenicië luasi ; bat be jfenicf*
fefje taal met be J^ebjeeutufe berfcljiïde ; en bat ïjet niet ban Cattagi*
neefcf) toa£ / bat men ten tpde ban Piautus fpraïi / te lueeten niet tjet
5feb?eeubJ$ met {jet J?enitifclj berfcljiïïcnöe / maat ’t 3tlfde Jf enicifclj /
bat ten tpde ban Dido gefpjo&n tuierd. Cen anbet geleetb en groot
Criticus, Samuel Petit, ïjeeft boo? Bochardus een andere bettaaling bet
©unifclje ©aerjen ban Piautus, met een anbere beluoojding ban bce 3 en
geleerden Bochard gebonden, ©it boet gelooben / bat een betbe aÏ3oa
erbaaren in ’t ©ebjeeuta^ al£ 31 ' / in^gelpg een betde 3in in beese 3eïf=
be baetjcn / dooj betsetting bet letteren en (tippen binden 3011 / luaat
ban 3icö dee3e ©teren Dienen / en ’t gebjniït der fCaatyfterg ban be ©e*
b?eeub.ifcï)e Caal gedoogt.

3Du£ fetjunt ben goeden ©eer Arngrimus , in de bjoojdïuinde / Dooj
fjem ba de ©ebjeën uit eenige Hsïandfclje tooojben ge3oel)t/ eengetaoo*
ne mifiag bp ben geleerden te boïgen / maar in ÖP aïjoo min aiS b’an*
deren moet gelooft boojden / nabemaal ’er nietjS 300 tbipffelacfjtig
noeïj min beftenbig ig / dan giffïngen op diergelijke bioo?d3ifting ge*
grond.

ELFDE HOOFDTSTUK.

Verfchcide gevoelens van Yslands bevolking bygebragt j In-
gulfus d’eerlle Grondlegger deezer bevolking geacht, dat
door Arngrimus Jonas gedreeven word , maar mee
klemtaal wederfprooken. ’t Aloude Thule voor
Ysland genomen en beweert. Noch twee
Decnfche Kronykcn ter beweering van de be¬
volking bygebragt, en beiluit over deeze
Redeneering genomen.

A Rngrimus Jonas i$ ban geen gebacljten getoeefï / bat b’ eerfïe Ys-
landers dee3e tienen ban Canaan boaren / bie alle be goorder 45e=
boefïen bebolftten; tuant Ijp buil dat Ysland , toen t’eenemaal onbebolftt
boa f ) en tjpfpjeeltt’er du| naaukeutigban: Ysland, 3egt ïjp/ fëeetfi
boo? een lioojdfcïj ütoopbaarder Nadocus genoemt/ ontdekt gebmden/
t’iècljeep gaande naar ’t €iland Faro; ban een flo?m belopen / berbieï
l)P op be <©ofïftufl ban galand/ noemende dit Hanb/ Sneeuiand, me*
genS de fneeubo Ijoopen baar gebonden, ©e ttoeebe bie bit Eiland ont*
dekte/ toag een èbieeö Gardanus geljeeten / en 3uïk$ op ’t beriep ban
ben boojnoemden Nadacus gegeeben ; öp oberbJinterde ’er in ’t Éaat/

864.

Hedendaagfche Groenlandfche Viflchery. 61

8^4, en noembe bit OEiïanb Gardasholm, Gardanus Eiland beteeftenenbe.

55 e beeöe öie Dit 3etbe lanb onröeftte / toaö ceu beruchte jf 5 oo:Dfct)e Staap*
fcaarbet Fiocco gcnoemt/ bic sfcïj ban een 3elb3ame uttbinbing bcbicn*

De. jiBcn tuag toen ’t geb?uift ban ’t ftompag niet ftuttbfg. Op ’t De-
ticïjt ïjem ban bit Otlattb gegeeben/ Paft ïjp ban ’t een tot ’t anbetOt*
ïanb obec / sonbet ccljtet t’ ontbcftften Ui at tjp socïjt; Die£ nam fjp b?ie
JSabeng mcbe aan boo?b/ betttoft ban Hitland, een bet Orcades; toen
ÖP geloof be betce genoeg in 2 ee te 3pn/ liet Ijp een Dec3er bïiegen / maar
bebonb noclj 30 bette niet geftomen te 3ïjn/ aï| ï)P gemeent ïjab / nabc=
maal beese Saaf boebcc naat Hitland fteetbe. ©etbet SceUiaarrg gebo?»

Dcrt / liet ï)P De tlueebe üïabe uit/ Die allertoegen omsbjetbenbe / en geen
lanb sienbe/ tucer naat ’t ^cljip bloog. ^in ’t log laaten einbelijft ban
De öerbe / bonb ÖP 3icïj niet beö?oogcn/ toant DeeseontbeftteljetOtlanD/
en begaf 3icïj Dertuaartg. fiocco bee3e ftoerg bolgenbe / bctmitö ïjem
De tuinb gunfttg mag/ quant eerlang aan b’Oopftuft ban Gardasholm
aantelanben/ alutaatljpobettointerbe/ enin’t©oo?jaat 3icïj ban’tffg
beleegcrt 3ienDe/ Dat b’fïgïanberg O?oenlanbg ffg noemen / gaf ï)P Dit
OiïauD De naam ban Ysiand , toelfter Derbe naara Ijet ooft beljouben
ïjeeft. Op een anberen ïDinter/ begaf 3 iclj Fiocco naar ’t3uibet beel
ban ’t Oilanb / maat albaat 3tjn genoegen niet beetet Dan aan b’ Oop*
ftup binbenbe / fteetbe ïjp tueec naar ^ooaoegen / toaat pp toen Rafai-
floke, bat ig Fiocco de Rave gcnoemtUiierD/ toegengbci&abeneg toaar
ban Öp 3icö in bee3e ontbeftfting gebient ïjab.

55 e eeePe gronblcgger ban b’ Jfgïanbetg ié Ingulfus getueeP / een©?p= In &*V* s d '
Öcet uit $oo?U>egen / Die 3 iclj met 3ijn <§>d)oonb?oeDet Giorleifus naar g*ondiegg«
Ysiand begaf / boo? een neerlag aan ttuee ifjoojbfclje $?eeren gebnan. vau Ysiand*
Oelijft Ijet toen be geluoonte Der 3iïoo?Dfcl)e ballingen toag / be 55 euren btvolkiBS *
ljunnet ï)ui3en uit te ligten en met ïjen te neemen; Ingulfus in ’t gestcftt
ban Ysiand geftomen/ bftetp bee3e 3ijne beuren in üce / om albaat aan
te lanben / Voaar be bloeb De 3elbe bp gebal optoerpcn 30U, |©aat ïjp quant
ccfttet aan eett anbere plaats te lanb / altjoetoel aan be 3elfbe ^uibftup ban
’t Oilanb. ’t 3 ©ag in ben 3 [aate 870. bat Ingulfus met sijn iècljoom
btoebet Jfglanb aanbecb / boel) niet boo? bier laaten baar naa / na=
mentlgft tn’t jaat 874. Dee3e beboïfting gefcljiebe ; 3pnbe bit Ijet fcepnaF
be tpbbepeft / in be f^lanDfclje ^aarboeften / toaarmebe be beboïfting
ban bit Otlanb 3pnen aanbang neemt. 55e 3elbe ^aarboeften getuigen /
bat Ingulfus op 3 !)n aanftomP / ïjct Oilanb tuaeften onbeboutut bonb.

Ogter 3pn’er bïpften/ bateenige OngelfdjeofJftfcfte ^cïjeepgïieben/cet^
tpbg aan be ftufien ban Ysiand Voaren aangetueep / en 3 ulft? booj’tbin=
ben ban eenige ftloftften / ftruiffen en anbere toetfttuigen / op b’ OngeF
fc&e en ftfclje lup3e gemaaftt/ en boo? ïjcn acïjtergelaaten / in^gclnftö
tenige boeften albaat gebonben. Ooft tg ’t blpftbaar/ bat b’ Urlnnbetg
betfcijcibemaalen in DitOilanb/ boo? ben ftomP ban Ingulfus , aangelanb
3 pn* $?unne ^iaarboeften betlcïjten / bat D’^loube gplauberg bee3e

61 Blocyende Öplcomft der Aloude, en

fftlanbei# Papas noemden ; en bat (jet tocdelpde gebeeïre ban Ysland
Papey toterd genoemt / nabemaal ’et be grlanbérs» getooou toaten aan
te landen j alg be naad geleegende en gemafodelbbde luid om te ande*
ren.

nat doot ^jnögeïpTtï? bet3eedctt Arngrimus Jonas , bat Ysland tooed en onbe-
jl'lYzt-' öoutot toa $j toen’ec Ingulfus aanquam/ en maabt ’er 3lclj deelt boo?/
d ree ven bie ’t tegenbeel betoeeren. ’t niet onbeïjaaghjd te leejen in 3pn Spe-
woid. cimen Yslandicum, toat bP tegen Pontanus , en be J>clj?pbergdóojbrm

bpgebjagt/inbjengt/ om t’onbet3oeïten ofYsland’t ‘Stloube Thuie toag/
maat ban Virgilius tegen Augudus 3cgt : Tibi ferviat ultima Thuie,
baar ’t afgelegbe Thuie u Dient. JDant 3egt ïjp / inbien ong Ysland bit
afgelege Thuie toag/ 3011 ïjet ten tpbe ban Augudus reeög betooont 3pn
getuecd ; maar baat geloof toag ’ec ban aan 0113e gjaaeboeden te gée*
ben / bie bet3eeïteren bat Ijet eerd ten tpbe ban Ingulfus lg be*
boldt?

Tegenwer- ^iec op Dient 3iclj bee5en bjeet J onas t’ erinneren / tont Ijp 3elf gefebsee*
ping over dit ben ïjeeft; bat Ijet fïclandg ^cbeepgboïd getooou toag in Ysland boet
eaietwerp aan j a nb te 3etteti/ boo? ben homd ban Ingulfus, en bat be alonbe fig*
Kecbwgt; lanbetg bee5e gtlanbetg Papas Ijebben genoemt. 3 Bp toenfetjten

nu Voel te toeeten / luie bee3e aloubc ffglanbetg maren i 3 ©aac lg ’t / en
top daan aan Arngrimus toe/ bat Ysland , niet ban eenige jaaren naa
b’aanlanbing ban Ingulfus boldtcdt tot Ijet €b?idenbomobecging; maar
ÖP Itan niet ontltennen / bat ’cr ten Dien tpbe 3iclj tcebg beele Ctjddenen
iri be $oojdec > 45 etoeden opbeeben. Simmetg De grïandetg Coaten Cöji*
flenen/ gclyd ’er Ingulfus be teeltenen ban in ’t <£u!anö bonb. Seedet itS
’t/ dat Ijet 4llj?idenbom in bien tpb 3 icb in alle be jiJootofcljeGemeden/
en in Ysland betfptetö baö / aïg becbolgcng 3 al betoee3en to egden. asit
nu 3Ünbe/ loeide tpb 3al ban Arngrimus aan bee3e ffglanbfclje l^eibenen
geeben / bie 300 deelt met bunnen Houden l^eibentcljeu itBobtgdiend in*
genomen Coaten/ en booinamentltjd met Deesen ban bunnen Odin, ÖP
tuien 3p sbJoeren en be gtootc ^tdaanfetje 23 cfrijetmet noemben ? ’t ^jg
3eeltet bat ban alle be tjcidenfclje bpgdoobigbeden / be menfebe-offering
be oubde 3 P / geïnd teebg gemelb tg / en bat bee3e offerande eertijbé 3eer
plegtelp onbec be fJglandcrg In stoang ging. j^unne gaarboeden
melden/ bat ’er <u ’t toefïetöeel ban Ysland een fieuplaatg toag / inCoieité
mibbeit een Sïotgdeen donb / Cuaar 3 P geluoon luaren be mendijen te
fïagten en ’t bloed baar ban bunnen afgoden op te offeren. 3Pee3egUaat=
boeden geeben Inggelgdg te dennen/ bat bee3e getooonte in Ysland bet*
nietigt toag/ toen 3e teffeng alletloegen toietb afgefcljaft; maat bat be
ïtotg eenige eeuloen baar naa / nocb be dleur ban ’t bergoote menfefje
bloed beljlelb. JBeld een tpb 3al nu Arngrimus dellen/ om dee3e eeu*
toen te binden / toaar ban 3Pne 9 Iaatboeden 3elf getoag maaden ? <©od
jou men mogen bjaagen/ in toeld een tpb 3tjn De fabelen ban Edda bet*
fïett/ bie 300 oud bp be ffglanbetg geacbt tooiden/ bat 3ebpnabp geert

'anbe*

Hedendaagfche Groenlandfche Viflchcry.

anbere ,ï?oo?Dfctje ©olfeeren meet be&enb 3 ön/ en geeti3in£ bp eenige an¬
ti ere Natiën Der Voaerelb ?

30 OCÏJ Dient ïjiec aangemerlit / Dat De fï^Ianbfcp üaarboeften / geen Ennock
getoag ban Jf^IanDg tocefte gefteïtljeitmaaften/ toenNadocus, Garda-^“" n<ier
nus en Fiocco Ijet ombekten. Fiocco Ijeeft ’ec immers tïoee jaaren
Doo?geb?agt / en ’t i$ loei te Dmïten / Dat ïjp ’ec 30banig 3icï) beljelpen
fion/ al^menin eeü belooontlanD te becbuacljten ijeeft. JIBaat ijoe 3al
Arngrimus Dit goeD maaften / Voanneec Ijp 3egt; Dat D’tf£ïanDer£ 300
naaufteurig 31)11 geioeeft / Dat 3e in ljunne ^aarboeften alle De ïjporfen
Dec Curopifclje ©oïftereti Ijebben ingeipft ? 3 !n£gelpftg fcï)?eeben 3icï) De
‘ÖQPPtenaaren Dit toe / 3eggeuDe bolgetijS Herodoot en Plato ; Dat 3e in
ïjunne 25 ibIioteeften/ D’^loube fififtotien ban alle getueften Der 3 ©aereïD
bezaten / boaat Doo? 3? De VuoiiDecbaare ouDljeit ban bunnen lanDaact
bebip3en loilben. <©m Ijet gesegbe ban Arngrimus voegen^ Dee3e
lanDeré geloofbaar te maaften / 30 toont begeer Wormius in een affcpift
ban De ^jaarboeken ban ’t 3 ©eftet gebcelte ban Ysiand ; Vuaac in beele
ïgiftorien ban löooiboegen / üBcnemarften / CngelanD / D’<©?caDej> en
anöere HanDen gebonDen lbojDen ; en onDec anDeren Den inbai Der
3 fto?mannen in Jjojnianbië / Docïj 3onDet tpDfteïiing: Voaar naa Dan
De aanlanDing ban Inguifus in Ysiand boigt. ï£ter uit blpt / Dat
’ec i§»ci)?pbcr| in Ysiand 3pn gelotefl / eer Inguifus Daar quam aan
te lanDen ; en Dat Dit «CilaiiD bpgebolg boo? Dien tpD beVuoont
VoterD.

3 ?e ff^Ianbfeljc jaarboeken Die ban Inguifus geVoag maaïien / en
Door Arngrimus looiDeii bpgeb?agt / acfjteniue geloofbaar, öoft i$ ’t
te gelooben / Dat Dee3e Inguifus niet beo? Den jaare 874 in Ysiand ge*

Jiomni is' / en ’t 3011de biel bonnen 3ijn / Dat De 3ufDelpke geDeelteu^
ban ’r €ilatiD / luaar 3pnen aankomft tuaS / toen onbeVooonr Voaren /
of Dat een groote fterfte / of ’t geioeib ban èeerooberj* ijier ban D’oo?*

Saab 3Pn geioeeft; maar berbolgenö VuqjD gejegt/ Dat Ijet gantfefje
land tuieib beluoonb. See.'.er is ’t / Dat Inguifus Ijet niet alleen bebolkt
ijeeft; luant De 5eloe jaarboeken getuigen/ Dat berfeljtibe nabuurigeen
SuiDcIulie ©oïftereti een groot gedeelte ban ’t Eiland tjebben beboiïlt.
Arngrimus teciicnt ouder anbeten aan / Dat een iniooonDec ban eene Der
Hcbrides, Kalmannus genoemt/ De eeefte toa£ Die fjet loeftelpegeöcelte
ban Ysiand beluooiibe. 'Hlanmerfteïp i£ ’t / bat bcc3e gaeDe |Ban
geen tpö noemt / luanneer Die Kalmannus albaar 31)11 berblijf nam / nog
ooit niet ban beele anDeren / namentip ff£lander£/ ^cijotten en ©?*
caberS/ Die D’aubere Deden ban Ysiand beboiïlt Ijcbben. ’t ^cljpnt ge* R - ■
loofliut / Dat mm üe fïëlanbfclje jaarboeken moet onDerfcljeiDen / na ditvexitha.
bat D’ jnuioonDer£ ban ’t aüilaiid ^elDenen of Cfpiftenen 3 pn geioeeft.

Sslanbfclje jaarboeken Dec <fftuftenen / moeten Dan ban De liomft
ban inguifus afgeleid boo?Den/ en Doo? ’t jaac 874. bepaalt ; Daar De

31 ÉP

En d’ovei-
ccn^omft
van de vc«-
fdiillendc.
Schryvexs
aangctöout,

Yslands Al¬
oude geie-
gentheit,
eenzelvig
met het Al¬
oude Thule
bevonden*

64 Bloeyendc Opkomft der Aloude, en

Uëlanbfcïje jaarboeken ber Ü^benen geen bepaalbe tpb binben / maar
t’eenemaaï onbcpaaït 3f)n.

©it gekelt / 3al men gemaklyk ïjet ï^eibenfetj | 9 £Ianb met ïjet £ïjji*
lïenj/ ff^lanb kannen obereen bzeugen/ be jaarboeken ban beneen/ met
be jaarboeken bet anberen bergelpken / Arngrimus met Arngrimus 3elf
boen obereenkomen / en booznamentlijk met Pontanus geen berfcijil bin¬
den/ bie toil bat ïjet tegentooojbige Ysiand ïjet aloube Thule 30 / en Dit
boot beel ge 3 ag betopft / uit becfeljeiöe £ 5 ?iekfcïje en Hatpnfclje J>clj?P'
bet// genomen; in£gelpk$ uit be i^ifrorie ban Adam van Bremen, bie
in’t jaat 1067. gefcljzeeben ïjeeft; uit Saxou De Spjaakkunbigc / Die
ïjern bpna ïjeeft geboigt ; Uit Andreas Vellejus , Die Saxou in ’t
©eenfclj ïjeeft bertaalt/ en gcDuutig in 3pne bectaaïing De Tylentes baa
Saxon boo L z De tegentooojDige t?/»ïanber| genomen ïjeeft. Arngrimus
3egt ook niet/ bat Adam van Bremen ongerpmtïjeDen in 3une ïijilïotie
gefcïjjeebenljeeftban alleen Dee3e: bat ’er ten 3pnen tube bp een oube ober*
ïeebering toierb aangenomen/ Dat men in Ysiand soDanig oub en bzoog
ff/» bonb/ Dat ïjet op ’t buur getoo/pen / bjanbe / gelpk kooien / Die
men in bjoïfanD Steenkolen noemt, ’t ttomt Ijier niet alleen op Dce3e
ongetpmtïjeit aan; en ’t berfcijil i/J niet ober b’oubfjeit bee3tt grollen/
en ober Den tpb toanneet 3e gelooft toietben; toant Ijoe grooter De on*
gerpmtljeit i/Z / moet men geöacljtig 3pn / Dat 3e ban te langer tpb
bp oberleeberingi^ingefloopen: «En Dit Doet on£ te meer gelooben / bat
Ysiand ban alle oubetpben af bekent toa£. Arngrimus 3al Ijier op 3eggen:
bat De ‘Özieftfclje en 31 ’atpnfdje Sclj?pbcrd beDzoogen 3pn getoeeft/ in
be juifte geleegentljeft ban ’t <ictïanD Thule, inöien 3 P’t booz Ysiand ge*
nomen ïjabben. 3 ©aat op men 3011 konnen autbJOOzDen; Dat De 5 elbe
ScljJPber^ niet minber bebzogen 3 pn/ in be befcljzpbing ban beel aiiDere
pïaatfen/ toaar ober 3p met on£ een/» 3pn. ’tjj» Ijier De bzaag niet/ of
Dee3e Sclj?pber£ Ysiand, 3obanig (jet eertpb/»toa| / ofljoebanig ïjet nu
$ / befcljjeeben Ijebbcn; maar ofYsland, bat 5 P befcljzijbentoüDeu/ bit
«ÊtlanD i/? getoeefï / toaar ober ’t berfcijil 30/ en of Dit Ysiand, bat 30
3öcïjten / bit i£ getoeefï/ als» nu bekent (laat.

35 u/» motten toe onö ban te meer bergenoegen / met ïjet geen ’er Ca-
faubonus ban gelooft/ en De^tocgen in 3 pne geleerbe uitleggingen ober
Strabo befluit/ Dat ïjet Thule ban Dec3en grooten toacrelbhunbige / ijct
tegentooojDige Ysiand ij/, ©e 3aak bekracljtigt 3eïf Dit geloof: jiJaat*
Dien Ysiand tegentooojbig toozb gefïeït/ al// ook eettpbj» bp alle “SiatD*
rpk 23 efcljzpbecö’ / aan ’t afgeïeegenfïe ban Den Deucaledonifchen Oceaan ,
of Stöotfc’lje Zee/ Die be dSritranifclje ©ccaan i/>; en bat ïjet ’Hiloube
Thule gelooft toierb / ïjet afgelegenlïe 25 zittamfclje Ctlanb te 3yn. ’t
j£ bekent / bat Scïjotïanb eertpb// Caiedonië toierD genoemt / toe*
gen/» ïjet groot CnleDonifclj ïtëoub / toaar ban nu niet meer oberig i/j /
ban De naam ban Sc&odanb. Seideuus fcöjijft / bat be J^oozöec

• Iscijofc*

Hedcndaagfche Groenlandfche Viflchery. 6 f

^cïjotten / Deucaiedoners toierben gebeten / bat in Ijttnne taal/

3 toatte en bonBere <Caleboner$ bereeBent. ’t 3 $ mogelijB / om bat ben
«Oceaan / bie 3j5oo?b-«§cl)Otlanb befpoelt / be ©eucalcbonifclje (Oceaan
genoemt toojb ; ’t 3 P om bc gebuurige nebeling bie bec3e See bebeBt/

’t 3p om be bilite en 3toaartc bet lucljt / bie meeft met een bonBere ne=>
belacïjtigljeit bet3dt gaat. ïDrgijalbeit Plinius bie Mare Pigrum, en
Adam van Bremen , Mare Jecoreum en Pulmoneum genoemt ïjeÖÜCn i
Habemaal bee5e See 3ict) 3cer Bo?t en traagïgB betocegt / 30banig alg
of 3e aambojftig toag; en 3ulbg in bie 3elfben 3 in / alg Plautus ban eei
flecïjt ^olbaat 3eibe/ bat f)P iong3Utt)tige boeten ïjab.

Pedibus Pulmoneis mihi Advenifti. •

Amgrïmus 30U 3 ic& boel Bebben ïaaten obetreben/ bat Ysiand fjet’HIP
oube Thuie tuag / inbien ïjp 3icï) obettuigt tjab gebonben / bat 3pn
lanb booj be Bomfi ban Inguifus toag betooont getoeefï; nabemaal be
beb.ip3en bpgebjagt/ Ijiet in genoeg3aam bolboen/ en ïjem te meet Ijeb*

Ben aangctoee3en / bat Ysiand / bolgeng anbete Blemgeebenbe rebe=
ncn/ boo? bien tpb toa£ betooont. Ctoee <©?aenïanbfcl)e ïtronpBen Twee Groen*
3pn ’et in ’t ©eenfcB gefcïjjceben/ b’eene in tpm / en b’anbet in om 1 * ndfc {' e .
rpm. 59 e föpm-fttonpB begint met ïjet gaat 770, toanneet Groen- *D«nich' n
land toietb ontbeBt; en be öpmIoo3e ÜftonpB beticïjt / bat bie geenen /befchieeven,
bie uit $oo?toegen bcrtroBBcn/ om naat Groenland obet te fteften / we ?' ns . <le
obet Ysiand Bun togt namen; met be3e uitbjuBBing : bat Ysiand toen °“ n d nïands
toietb betooont. 3 Baar uit blpt/ bat bitCilanb / in ben gaatc 874. bevolking
niet eetfl beboïBt toietb. onderzocht.

®>ier op 30U Arngrimus Bonnen bpbjengen / bat be SBeenfcBe ütto*
npft met 3pn ffjSlanbfcBe gaarboefim niet obereen Bomt / bie bedelften
bat Groenland niet ban in ben gaate 982. toietb ontbeBt / en in ’t
gaat 980. betooont. Hiaat bee3e ©eenfclje ïitonpB fleunt op ’t ge*

3ag ban Ansgarius, een groot gelaat ban 5 pranfen llanbaarr/ bie aP
le be Hoojbet <©etoeflcn boo? gun ertften ‘Hpoflel etBennen. ïlct3ct
BLobetouB be 3acljtmocbige / maahte tjem %'artgbiiTctjop ban fóam*
burg/ en Bet Bet befïiet ban 3pn ^arbgbigbom / ban be «Olbe rot in be
fjgjee / * 300 ? a '* e 3 @oo?bet (Oetoeften uftfrteBBen. b’«Opene 25 ?ieben
pan ’g $ei3ttg toegen / bie ifnmburg tot ten 23 iébom bedjeften/ en
Ansgarius 25 ifTcl)Op ban b:e ^»tab maaBteu / 3 pn in ’t gaat 834. ge»
teeBent; 3 t> toietben in ’t bolgcnbe gaat boo? jpatig Gregorius ben IV.
beBracl)tigt. Pontanus geeft omfïanbig beticïjt ban beefe oo?fp?onBe»
üjBe 23 ’fcben / en ’g $aufen 25 ulle / in ’t bietbe 25 oeB ban fijn ;©een-
fcije üjiftotie in ben gaare 834. 3eggenbe ; dat de deure des Buangeii-
ums geopeut wordende, Jefus Chriftus in Ysiand en Groenland verkon¬
digt wierd.

®toce

66 Bloeyende Opkomfl: der Aloude, en

waai op dee- Ctoee jaaften toojbeu ïjiec nu betoeejen ; b’eene / bat Ysiand be^
aeredent*. bioont ii/ en teeö$ be C()?ifMpfte 45 oöt£Dienflboo?ben<3iaare 834. Jjeeft
neemt" aangenomen / beertig ^aacen / boa? ’t 5Iaac 874, toen ’et Inguifus
' aanquam ; b’anbere/ bat Groenland ij* betuoont / en ’t €ö?iflenöotn
Dooi ’t 3tlbe 3 !aat 834. Ijeeft omöelfi. ©it becicljt in^gelij&p be 3 B>een-
fcïje ïtconpft / bie b’ontbelibing ban Groenland in ’t Slaat 770. fielt.
<£n ïjiec mebc 3ullen Vue on£ toegeng b’©uöïjett ban ff $lanb berge-
noegen.

BLOE Y-

✓

-C

> -

• s ,

• r

•öJwi

< «- V- -

^’* • •*■ - •

.» ••J •

•• . I

■

*•

' ■

. s

• •

- ''**!+*+m *

•• • • • . . ■ ■>> i

-• • • . - *>■*» V «* •

X ••

'V - > *

. j •**•<?*- * *

(

Wafcts boi} 7 itr

./! teuit’e JCaart Tan ’f
Eyland

IDturi/cAe mylen tj ineen. ij-raad.Jeder
rru r / doe& j guartieren* cn J? tnenutert .

JDe Ce rite „4ieridiaaei getrokken,
over de iPieh van Canat-ie .

> f

BLOEYENDE OPKOMST

Der Aloude, en Hedendaagfche

GROENLANDSCHE

VISSCHERY.

TWEEDE DEEL.

% •

EERSTE HOOFDTSTUK.

Eerfte Ontdekkers van Spitsbergen wie die waren , en waar¬
om door hen Spitsbergen genoemt * is een Bergachtig
Gcweft, en veeltyds in ’t Ys bezet ; wat de voor-

naamfte’Havens, en Bayen zyn.

‘HSarbicnbge in ’t «rcrfre 3 £>eel/ be ontbefifiingen ban Oud- en
Nieuw-Groenland , al$ Uiebe bie ban Ysland , en be 23 e'
bolfting ban bit ban ©ub£ beruchte «lEilanb ïtoitelp be*
fcljjeeben en afgcïjanbeïr hebben / 3pnl»e in bit tvueebc 35eel
gestut/ tot be Befctypbing ban Spitsbergen en anbere €i*
lanben in be f?S 5 ce geleegcn/ ober te gaan / nabetnaai beBiffdjerpom*
trent bee3e «Beluefien/ ïniflen en 23 apen / niet 3eet beei bnicljt eertpbö
gepnbljaaft luierb.

©e ecclïe (©ntbelthersS ban ^pitpergeu biarcn Willem Barentft. en wie<r««-
Jan Cornelifz., onbet’t beieitban ben dapperen Sceljelb/ JacobHeems-f e ontóck '
kerk , 'alle ^eberlanberp' / afge3onben om ren booncgtbooj b’ f^ee spuTeL>v
naar China te 3ceben. 3 DuS toierb ban in ben fjnare 1596. bit *««».
betlpfte Itanbfdiap Of boel €ilatlb/ tltfTcïjen Groenlanden Nova Zem-
bia gelegen ontbelit. 3 Be nantnj? oo?fptong ié / bmnif£ 3icl) bit ïnnb
aan ben <©eber met bede fpitfe Bergen opbce / toepalben 3p bit €ilanb
niet oneigentlph Spitsbergen noemben. önjeeV.et i§ ’t / of t een pn*. ^' aarom

9! 3 \ gcub-genocnu.

68 Bloeyendc Opkom ft der Aloude , en

genö-Cüanb of een bolhomen «Ctland 31; / toaat ban ïjet 5 l 5 oo^tielpR(le
tot noch onbebent 1$. ©e fitehking toojb ban 76 tot 80. graöen bjeette
gcftelt/ boetende ’t oofrelphfte gedeelte De naam ban Nieu Vriefland. ’t
Jfêaaht ’et deé 38 intetó een nactjt ban biec jKaanden / en be^ hornet#
een daclj ban geïphe langtc/ blwbende be Sou ten tube bet *Sonuc(ïaud/
ttoee lEaanben boo? en naa / onbee en boben ben £?otl3ont.

5 ©it lang achterblpben ban be Son / beroo&aaht / bat 3(cïj ïjet ffg
aan bee3e bufl 300 bah 3et/ en meet als» eldet£; toaat uit te betmoeben
\$! bat ’er niet bette ban baat meet Hand leggen 3al. ’t Hand i§ 3eet
bergachtig/ en b’iutomdige gelegenttjett meeft onbekent; boel) men be*
fpeurt ’et 30banig een aaneenfchaaheïing ban ©ergen/ bat ’etbenatuut
niet anbee£ fcfjpnt boottgebjagt te ïjebben. Cctjtet bfnbmen nabp be
fBoffelbap een blakker en effen land / en (joe ©ofMnher men komt /
betbolgenjsj laaget land ; maat oberal (ïeenacljtig en met berfcheide
Ijoogtenp bet3ien ; 3ulkg bit getoefl boot menfcljen t’ eenemaal onbe*
tooonbaat fcïjpnt. ©ermoebelp sal ’et landtoaartS laaget lanb ge*
bonden toojden / toant anders? 3on men ’et ’t berljeeben lanb ’t een bo*
ben ’t ander getoaat toojben / gelph men in bergachtige <töetoefren be*
fpeutt.

JDanneet 3icïj Spitsbergeu eetft uit See opboet / bertoont ïjet 3fcïj alg
Moe iich een 3ulbg men geen kennlg ban dit getoefl hebbende/ ’t 3elbe

dit Land uit ban be lucht naaultjfiö 3011 bonnen onbafcijeiden ; toant de ©etgen
ztc opdoet. geeben 30danig een toeetfeppn in See / bat men ’et boot in ttopf*

fel (raat/ JDolben of Hand te 3ien. ©e boude ig ’et niet altoog eben
breng; in be |Baanb t 2Cpdï heeft men foititöög 3obanig een felle hou*
be op 71 graden geboclt/ bat 3e bnna onïpbelpb biel. %n beese en bol*
genbe jBaanö hl ’t houder dan ooit: 11 ’t ^cfjeepatoutocrb booj een
bochtige mlfï of t’ gretoatet nat getooiben / 3ct 3icfj t’eenemaal met
een ff pojfï aan; maat betmltg men nu be jkhepen 300 taoeg niet
bettoaartg 3tnb / Ijeeft men ’et dus een fltenge boude niet uit te baan /
en echter bomt men ’et b:oeg genoeg om be ©iffcljetp toaat te neetuen/
bermirg aiidrrg ’t ffg nog bafl legt / en bietljalben toeinig ïEalbifTcöm
hernomen tooiden.

©eg 3©intetg tooib dit Eiland dooi aanbjang bet 3©inben / t’eene*
word ’s maal ban’tfjs bejet. d’>l?ofle ïBind boert het ban Nova Zembia bet*
“V. toaattg/ en bë $oo?dtoelle en JPefre / ban Jan Mayen Eiland. <£ob
* ïs bezet!" 1 gebeurt Ijet^Somcrs toel/ bat be huflen ban ’t ffg t e3et tornden; toan*
neet alg dan De Jhctjepm gcnood3aabt 31311 In Delpabeng/ ©apen of Sïi*
bieten te loopen / om boa? den aandiang ban ’t ffg bebjpb te 3pn /
toaat in 3e echter dooj eenige toiuden ober ’t gebergte ballende / genoeg
uit te (laan hebben, ’t 3 ©atet beejet Hlibieten ig bceltijbg 30Ut/ en men
bind ’et 3elben 3oete ^ttoomen. <£ci)tet 31311 ’er eenigen tot aan ïjaaren
oot'fpjong üebent; maat anderen heeft mm om ’t gebaat ban ’t ff $ f

tot

* Solftitium*

Hedendaagfche Groenkndfche Vifichery. 6 p

tot nog toe niet ïtonnen ontbeftftcn / al? ooft boegen^ ben ftinbet bet on=
bet toatet leggenbe Hotfen / bie niet ban boo? be bjanbing ban ’t E ! ce*

Voatet buojben ontbeftt.

3 £e beftentfte en 3eefter|ïe IJabenjJ ban Spitsbergen 3pn be Behoude zeekeiüe
Haven , Zuid- en Noord-Bay. JSooit anftett men bpna in b’ anberen / 5 *^ 7 “
nabemaal 3e meed boo? be JDinben en Sce bloot leggen / of ooft toel aangewcc-
met fgg spn beset. ’t Eanb i$ 3eet fïccnacfttig / en gelftft ge3cgt $ / zen.
obct al met ftooge Bergen en tiotfen bet3ien ; aan ben boet bet 3elbet
3iet men 3eet ftooge ffgüergen / bJien<$ toppen bpnaa b’ anberc Bergen
in ftoogtc te boben gaan / en beeltftb^ met fneeubJ 3?nbebeftt/ loelftge*

3 icftt ben ©teembelingen 3eet 3elb3aam booiftomt / tuant be j&neeubj
fmeltcnbe / betanbett eetïang be gebaante ban 3obanig een gilberg; bie
boeberom bp betanbering ban 3©eet en Jmeeul» fitaft# een anbcte ge*
fialte fttpgt.

Cuffcften ftooge <Stèentotfen / boojben ’et 3eben groote ff^bcrgen gc* Zw g aie cn
bonben / bie 3icft blaauacfttig bettoonen / met reeten / ftoïen en gaten / groote ys-
boo? ben tegen en be gefmolte fneeubJ betoo?3aaftt. 3|aarlpft£ neemen
3e in grootte toe/ bctmit^be^necutu en Hegen / telften^ boot aanbjie*

3ing 3icft aan bee3e ffpbergen fteeftt. 3 Dee 3 e 3eben gsuergen / luotbeu
be ftoogfte ban ’t gantfefte «tfSetoefi geacftt. Beneben fcftpnt be ^necuVu
buiftet/ boo? be fcftabnlu bet IDolften beroo?3aaftt / en bec3e buidetfteit

met blaauVoe teeten betmengt / bat een aangenaam ge3icftt maaft t. jfte*
betoolften3iet men ter ftalbcrftoogtebce5ec Bergen / en boben beejen netel
bertoont 3icft be ^neeubo ftelbet en lieftt. <EDe Clot3en bertoonen 3icft
buurig/ Voaat tegen be Zon bleefte fttaalen feftiet / en be ^nieeuto een
fttacfttigen toeerfcftftn geeft.

«Cenigeban bee3e^teentotfen befïaan al£ uit ten cnfteïe <§teen / naar een insgdyks
betballe muur gelpftcnbe. 3 E>e .Steen beejer Hotsen geabert aï£ |lt>ar= Slceiuoik “ t
met / ftebbenbe berfcfteibe ftleuren / roob/ tuit en geel; en bp beranbe*
ting ban toeer 3bjeet 3e / bat ban ooft een betanbering in be berrubi
ban be Sneeuto maaftt/ al$ mebe toanffeet ’t regent/ en ’t ïDatcr ban
be Stoffen afbloeit. <©nbet aan ben boet betser Bergen / toaar geen
cpgelbojpe fneeulu is 1 / binb men groote ïteiftenen en bjoftften ban Hot*
fen op elftanbet gcballen/ Vbaar tufleften eenige ftoliigfteöen 3ftn / bat ben
toegang 3ecr moepelpft en gebaarlftft maaftt. gpeese Stecnrn of liebet
ftleine Hotfeii / met anberen noeft ftltinbet betmengt / 3pn graaum ban
berlue eti 3boart geabert / glinfterenbe alg» igilbere jigpnftoffe. ’t |Eiee*
tenbeel bet ftleiucn gelpften naar liepen of fttaatfreenen. 5èee3e ftepfïee*
nen 3pn boor be ^elffcfte o2celpnöaItlicrgj 3eet fceguaam/ om ’et ftun*
ne aarbe 3eer fijn op te maaien.

©p beese fiot5en tuafl bej» ^omet$ / in be JiBaanben SCunp en Wasrp ?
JP / een menigte ftrulb/ lobet en graj? / en bee3en tuapbom is ober*
bloebig ter plaatfe booj be lloojbe en vöoftc SIDinben bebeftt / cn luaar 1C4
t water bau be Bergen afbltet / fleepenbe getsuuug eeuig (lof en mo$

'■ af/

7<> Blocyende Opkomft der Aloude, en

af/ bfe aïïenkS aarbacljtig \uojb / luaat toe be ©ogelmilï niet Voelnfg
bienfl boet. 53 c toppen bee5cc Bergen ban beneebentuaatt^ aan te 3ien /
fijnen uit aatbe te beflaan; maat boben genomen/ bebinb men 3e niet
ban <§>teen/ gelijk mebc b’afgccolbe btokkea uit 30banlge (leen beliaan.
3 ®anneec ’t gebeurt bat ’ct eenige fleënbjokken ban boben be Bergen
tot in be 53 alcn neecpïoffen/ maakt Ijet 30banig een getaaé / al^of tjet
Donöett. 53 e meeftc bee3et Bergen 3pn 30 ïjoog / bat 3e/ boanneee be
lucïjt niet Ijeïbec i $1 buna (jalf boben be Golften fdjtjnen uit te (leeken;
ooit 3011 ’cc bie 3obanig oberljetlm / bat 3e eerlang biepgentet neet te
(lonen. 53 c laagfle bee3et Bergen berliesen ïjnnne Ijoogte / boo? ’t ge*
3icïjt ban be nabp gelecge Ijooget Bergen / loelket eecflen nocljtanjS bp
een ïjoogflaanöe ^cljeepp’-IDaft/ 8(300 min te bergelpken 3pn/ atë een
Sterk bp een Ijooge Cooren. 53ee3e fiot^acljtige Bergen 3pn 300 onef*
fen en toubj / bat 3e naauïijl$ te betceeben 3jjn / toaat booj alle toe*
gangen 300 moepeluk ballen/ bat Ijoe ftoub tjet 3p/ eeljtet öet3Vueetben
SDanbelaat eerlang uitperffen 3al.

Strekking 3 ©at be (trekking bee3ec Bergen aangaat ; be ïjoogfle 3gn / bie 3icfj
vMUitiie- ' 3an ’ c ©°b?lanb tot aan be Moffd-Bay uitbjeiben. $aa bee3e ©ooj-
weft. * Stuft bolgen be 3eben J 3 j>öcrgen ban een ongemceneïjoogte. 5 Dee 3 eBer*

gen 3 Ü« eeljtet 300 akelig en fpit£ niet / alp bie ban be Magddene-Bay,
tjict naa bolgen De Hamburger , Magddene , Engclfche en Deenfche
Bayen , en einbelpït be Zuid-Bay , ban tuelke betbolgené 3al gefpjooften
too;ben. (Omtrent be Magdelene-Bay leggen be Bergen tjalbemaana!
geltii)5e / en aan toeet3pben munten ’er ttnee in tjoogte uit / intuenbig
§ol / al$ of 3e uitgeljoubaen toaren. %n bee3e ïjolte binb men een gp*
• berg/ bie siclj tot aan ben bergtop bcrljeft / en gehjlt3aam een Boom
met takken bcrbeelb. S* 1 be Zuid-Bay komen be ^ctjepcn “Sllnkeren
tuffrljen tmee ijooge Bergen; b’ eene ter linker3pbe ban be Bap / toojb
fee Beikorf genoemt / beunité’ 3e bie gebaante ijceft. j 5 aöp beejeip een
3eet groote en Ijooge Berg/ b$ Duivds-Hoek geïjeeten; bee 3 e 3iet men
gemeenluk met nebcliuolken bebekt / bie / tuanneer be 3 Binö baat toe
Dient / bëese nebeï ban bergboaarn» naar beneben bjpft / en be Bap al$
met een 3U)aaren Damp Oebekt. «Opbentop ban bee5e Berg/ 3pn noclj bjie
kleine Ijeubelj» met fneeubi bebekt / toaar ban truce btcljt bp ben anbe*
ren (taan. S,n ’t mibben ban bee3e Bap legt een Oilanb / ’r Doode-
Mans Eiland gcuocmt ( betupl men ’er be 53 ooöen begraaft. iBeeran*
bete kleine Cilanben leggen in Dceje Bap / bie gemeenlijk be naam ban
Vogel Eilanden boercii / betnii$ ’er beel Opercn ban Berg-Oenben en
.. _ StirmeeubJen gebonben tomben.

«en l ]oéde y Beeboïgens komt men bp Smeerenburg , niet oneigentlijk bu£ gcïjee*
AnUcr ten / beemit^’et niet tochtig eertpbö met ïjet Craankooken omging /

bie^ijalben ’ct berfcljeibe Craankokerpen/ boo? be | 5 eDerlanbet$ toaren
opgerecljt. iCegeuouec Smeerenburg (laan in£geïtjkj» noclj eenige li?ui=
3en/ jjahfjuijcn en een kokerp/ bie men be Harlinger Kokery noembe.

«fier

Hcdendaagfchc Groenlandfche Viflchery. 71

$ier naaf! aan bolgt De Engeifche Haven. BetboïgenS ontmoet men
een ïlibicr De Zuid-Bay genoemt / maat men tn De Balcpcn tuffcljen De
25 ergen / beef 3oet IBater binD / Dat uit geen anDec Dan bati fneeulu en
regen boojtftomt / Debiijl ’er geen oojfptonfteïpfte bronnen beftent 3pn-
3 b e Jntanö en Den ®ebct ij» ’er niet mcrftelpftfjoog/ maar met een Diep
3 ©ater ber3eït. '

3 in De Noord-Bay ïegteengroote 25 ergof€iïanD/ boben blaft / De Vo- Verfc | )eid: .
gehang geljeetcn/ benuit^’et DeBogclen Ijaare nefïen maaften / en in ’t andere Bai-
bliegen groot gtrucljt beroo?3aaften. ©eele anDcre dBiïanDen toorDcn in De i ei ' aan b e -
ïlaarten aangeVoee3en / Vuaat onDer een De Gekloofde Klip genoemt. , t wtezen -
Ree Veld ij» Taag ïanD/ DubgcljeetmbjcgensDe£3eeDiercnalDaargebon*

Den. 3 Dc grouD i,S ’er ftepacljtig en moepelpft te betreeDen: aïïeg i£ met
mojS bebeht / en men binD ’cr een tjeubeï ban een buuracïjtig aaii3ien. ‘ 2 Ccïj=
ter Dit Reeveid 3pn Ijooge iöergcn / Docljniet fpitS / maar in een reefjte
ïpn gefireftt. ‘jSujier binD men eenföibier/ Die3iclj lianDteaartj» in uitbjeiD/
en bjegens ijaare gcDaantebeHaivemaans-Bay loojD genoemt. (Cercene
3 ÖDeban Dee3e ilibicr/ is een 23 erg / boben blaft/ en boïban rcetenmet
fneeubo gebult. Ban Daar ftomt men bp De Liefdc-Bay , boaartlueene*
benj» elftauDer gclcegc 23 ergeu 31)11 / inpgelnhs fpitj» alé Die ban De Mag-
daiene-Bay , geïnft ooft DetjabmS elftauDer g ein ft jini.' IDerboïgenglegt
aeijter De Moifei-Bay laag lanD / boaar men 300 berre men af3icn ftau/
lang gtnj» binD.

l?irc ftomt men berDers aan ’t Spitsberger Waigat Of De Straat van Spitst, ergtr
Hinlopen , toojDenbe Deesc Straat ’t Waigat genoemt / bermtfs ’cr bew^g^»" 3 ^
^uiDe 3 E>tuD fel bïaafr. bolgtDe Beerc-Haven. Hicijret ’t Waigat.'

Öeeft men ’t Noord-Oofteriandt, ’t eenemaaïïaag/ met ftieine fjeu= a
bel? bersten j Dat ren aangenaam gc3ieïjt geeft. Ecrbalacnë bjojben
’er De Zeven Eilanden gesictl. Busêcftcr t? ’t of bit Waigat 3ïdj berre

ïanötoaartS in flreftt / Detopl ijet §0 D’ ontDeftfiing Daar ban tot noch
toe geftinDert ïjeeft. 3 Dlt Waigat moet echter onDerfcheibrn looien/
ban een anöer bp Nova Zembla gelegen ; ba aar ban berbolgcnö 3a!
gemeïD luojöcti. 'BuS berre baas Spitsbergen toen ontDeftt; maar fe=

£*** 5pn cc noeft ineerontbcftningen ten Boften cn EuiDen gebaan / toaar
ban lup m t DerDe «©cel sullen bcricljt geeben.

T W E E D E HOOFDTSTUK.

Var. d’ongemeene Koude te Spitsbergen, en waar uit die ont-
ftaat. Verhevelingen hoedanig van aart. Zonderlinge ver-
ichynzelen in t Lucht Gewei! befchouwt. De Sneeuw
en der zclver vcrwiffelende gedaante befchreeven.

ïtoube in Detluee ectfïe gomermaanben i£ omtrent Spitsbergen ° n g' meene
uoo? De nieutoe aanftomclingeii / ongemeen geboeïig/ Dat IjenDanS^en,

k ooft

Waar uit die
oatflaat.

Verhe re¬
lingen be-
fchïcevenj

jz Bloeyende Opkomft der Aloude, en

ooft be eeteiijSlud te graaget maaftt. 31 » ’t begin ban jBap / baalt be
Bon niet meet onbet be ftimmen / luanneet men op 71 graben gebojbert
ifJ. <£>p De bedenbigljeit ban ’t lueer ftan men in bee3e iBaanben tueinig
(ïaat maaften/bermit^ men ’ct Dngelpft^ betanDeving geluaat luotb; en
men acïjt Ijet een booneeften ban een aandaanben <éto:m / luanneet
men be Höaan met een nebel omttoftften / en be lucljt beelbertoig 3iet;
boeft of bit baft gaat / luillen lue niet bet3eefteten. ©00? bec3e nebeft?
bertoonen 3iclj be 23 ergen aï.é buurig / boaat op een Donftete mifl bolgt/
met een ongemcene ftoube / berfp?eibcnbe 3iclj bee3e buiflete mifl soba-
nig/ bat men’et naauloïpftl een Jjcftip^ langte ban sieft 3ien ftan.

55 ce 3 e ïtoube ontdaat meed uit be ftoebanigïjeit bet 5 ©inben 55 e
| 5 oo?De en itDofte IDinben baaten ’etbe drengde ftou / 3ulft$3C5omtpD£
onbetbtaagelpft balt/ te meet luanneet ’t derft luaait. ÏDefte en 2 uibe
3 ©inbeh booj loapenbe / btengen Ueeï ^rneeutu / en ooft luel liegen boo^t/
bet3elt met een maatige ftoube. 55 ’ Subere betbeelbe 3 Binben 3pn tel=
fteué naar be gedcltljeit bet 3 ©oïften beranbetlpft/3ulft£ ftetfomtpbj? ge*
beurt / bat in pïaatfen ban een ftïeinen afdanb/ be luinb in D’eeneEuib
of guibtoefi 3aï 3pn/ en in b’anbere 45 od of JioojDelpft. ‘Möoetoel’er
be 2 on lueiuig Itracljt ban 3iclj geeft/ i£ ’et be ftoube eeljtet niet aïtood
eben dteng/ attbcré luaare Ijet onmoogclijft bat’et ecuigeftruiben fton-
ben luaffen. Sn^gelpft^ 3pn ’ct be Saai3oenen meed naat be ïEdnben
gefcljiftt/ betmité 5e als in anbete 3 tanben betanbetïpft 3pn/ fomtpb£
min of meet gemaatigt of dteng. ©eeïtpbé ijeeft men ’ct een bettoft-
fte lucïjt of een benebelt 3ioerft / en luaat beflooteu $$ is / Uertoontsicl)
be lucljt luitacfttig. <©een berfrfjiï ié ’et in be ftoube tuffeften bag en
nacïjt / maat alleen ié ’t Sonneiicljt bp nacljt flaauluer / ban bp ben
bag| 3 itlft^ De^on 3 ic 0 ban aï u é een Ijeïbcce jüaau bertoont / en men 300
loei in be Bon aft» in be |Baan ftan 3ien. <©p be bootnoembeljoogte/
gaat be Son in ’r eetd ban^ugudué/ luebet onbet ben tjort3ont / luel*
fte onbergang 3 P Dageïpft^ betbjoegt / tot bat3e3icljeinbelpftt’eenemaal
onbet be ftimmen Herbergt.

3 Dat be ©erftebelingen aangaan / be töpp balt ’et gelpft ftleine puntige
fneeulobeeltje^ in 2 ee / luaat boo? 3e 3 omtuDp afté ban dof bebeftt
luotb. 55 ee 3 e ftleine fpitfe fneculuDeeltjeé ballen fttuiélingg op eïftan-
beren/ en boot be ftoube lucljt boottge3ct/ bermcetberen3e 3 tcïj 3oobanig
in en boot be lucljt / Dat3e in menigte neerualïen en be 2 ee gelpft3aam
met een bïieé of bun |jé bebeftften. 55 ec 3 e boot ftoube beb?03e nebel*
Öetltjcé / ftan men bp Ijcïbere gonnefcljpn en Uticjeub ITDeet / gïtnderen
3 ien; luant anberé ballen 3e aftó ben baulu/ on3icljtbaat neet. 23 p 3 on*
betlpft befcljoulut men 3e uit een fcftaDuluacfttige pïaaté tegen be Bon
op gc3ien/ bertoonenbe 3iclj aft» bïinftenbe dofue3eltjeé; maar op ’f poog¬
de ban ben bag/ fmeïten 3e / en Uetootsaaften ban een boefttgelpft ben
baulu. ‘JDanmecfteïpftié’t/ bat men omtrent Spitsoergen in beejefueeulu*
Deeltje^ eendoog geluaat luotb / naat ben Regenboog geljftenbe / luaat

Hedendaagfche Groenlandfche Viffchcry, 73

3 idj tmeeberlepe betme bectoont / gemengeït Vuit en bleeftgecl / gelp
ï)ct fctjpfel ban De Zon / tn Donftete fcpbumacljtige 3 ©olften.

€en anDere 23 oog bectoont ’ec jtcïj / gemeenïp 2 ee- 25 oog geïjeeten/ en «sonder¬
en mo?D bp fteïDere sonnefdjpn ge3ien / betmit^ bet opgeïjebe 3eemater / £"«* v «;
öooj Den toinD in ftleine matetöedtje<* ban een gcfdjeiDcn / stel) Dan alg» i an gcmeikt.
een mifl of nebel bectoont. ©eese 23 oog mo?D gemeenïp booj Den
25 oeg ban ’t^djip gesien/ ooft Voel adjteemaarté aan 3 Ip/ tegen obee
öe 2 on / en 3ulft£ in De fcIjaaDubJ Dec 3eilen. fn Dee3e mater*

Deeltje^/ befdjoulut men Dan 3oDanfg een fdjoone berfcljeibentljett ban
beebjen / gelp men gebooon i£ in een ïïegenboog tegen een Duiftere molft
te 3 ien.

3 B>it ©crfcftpnfel f£ niet min bteemD / manneer ’ec in b’opper-moïften
&ooj De ftraalen Dec Zon een ftelbec liegt VoojD ge3im / te Voeeten : Doo?
bdeecfcftpn ban ’t 3onne-Iidjt / Dat 31 dj aïó een tmeebe Zon bectoont /
ï>P De ^eelteDen 3 ©an- of $eben- 2 onnen gefteeten. ©ee3ebecfd)pning
in De bdolften/ uit een Diftfte nebel beftaanDe/ bie'ddj in ’t beneben Hudjt-
<©ebue(l ontpuD / en aï£ maare molften bectoont/ bermité 3c inet ma*
tecDjnppelen ig? bec3elt / baart Du£ een booAoerp ban een manfdjpn3el
Dec becbeelDe Zon te 5ien / grltiftedup eenig anDcc boo’luevp 3idj in een
fpiegel bertoonr. 5 Bit 3 Ban-©ecfcftpnfel luojö becoo?3aaftt Dooj eenige
toacmte / Die De nebel iuDjiiigenDe / Dee3e ftleine matecDeeïtjegï boojt*
bjengt/ en al£ Dan De geDaante ban een 23 oog bectoonen/ of Degefïaïte
Der Zon uitmaaften / Doo? ’t bjeecfdjpnfel ban De Voaare Zon. ©e
toacmte ban De Zon becbJilTelt becbolgent? Dee 3 e boaterDeeltje^ in Dam*
pen/ en toanneer De ftouDe becminDect/ bectoonen 3 id) öeese Dampen in
De ïucïjt alp" rooft / maar in men Dee3e berfcftpnfelen niet meec befpeurt/
melftec booniaamfte beemen 3pn blaaum / geelenrooD. (©mtcent Spits¬
bergen mo?b fomtpbp 3oöanig” een geeboog ge3ien / boïgenDe De bemee*
ging Der ^011 / 300 mei bp Daag alp nadjt / en bectoont 3icï) ’p moj*
genp/ ’P abonDp/ en ’p nadjfp gcootec/ Dan op Den bollen Dag.

3 £>e ï|cec Feuiiiée befdjjpft meDe een 3 elD 3 aam ©erfcljpnfel/ in 3pn insgdyks

Journal des Obfervations Phyfiques, Mathematiques & Botaniques, ÖOOJ door fmii/e

ÏJem in De jBiDDelanDfcöe See befdjoumt. „ ’t JPap '§ namiDDagpten b ‘ fehlcc,on *
„ tmee uucen (3egt Ijp) Dat De ïucïjt met flaaume mclften ma£ be3et/

„ manneec otpb een sdDsaam Serfdjpnfd bertoonDe: een «Cirftel ban om*

„ tcent 18 «ÜScaDen / mieitó fïraal 3icl) op Dee3e molften ebenmpDig aan
„ De J|oci3ontasle blaftte uitfïreftte; Ijet miDDel-punt ban Dien / ftonD
„ terljt in ’t toppunt / al£ in De nebenbftaauDe frgutic A mo?D aange*

„ mee3en ; De omtreft ging niet Doo? ’t mfDDeïpunt ban De Zon / ge*
j> lijft men gemeenïp in 23 p-Sonnen 3 iet/ maar 3e mn^ omtrent ter leng*

» te ban D?ie bierDe ban Ijaar miDDellp afgefdjeiDen. <©ee 3 e ftleine €ic*
r> fod mierD Doo? een beel gcootec bp C en D Dooifneeöen / IjebbenDe De
” ten miDDelpunt / melftec ficaal obeceen quam met De gantfdje
» iniDDellp ban Den meinen Cicftel. 55 ee 3 e gcoote Cicïtel ebenmtDbel*

ït a „ pun*

74 Bloeyende Opkomft der Aloude, en

„ puntig aan be Sou / Dooffnee / 300 aï£ men bemerken bon / be kleine
„ of ebentopbig met ben tJori3ont In tVuee punten C en D , Voaar ban
„ een recljte lijn in ben kleinen / Doo? bee3e tVuee punten getrokken / be
„ öoojgefjaalbe lijn een boog ban omtrent tco <©raben Vuaj?. Det be*
„ nebenbeel ban ben grooten Cirkel / flrekte 3 idj naa genoeg aan ben
„ üjori3ont, Ijaare kleuren boaren flaau / boel) naar bie ban ben föegen*
„ boog gelpkenbe; maar bee3en ban ben kleinen boaren kracljriget. %t
„ benebenbeel ban ben grooten Cirkel ebenmtbbelpuntig aan be Sein /
„ begon Ijet eerft te berbVupuen ; en 300 bjaa bee3e Cirkel open Vua£/
„ brrDVueen 3e ongemerkt. SSeeje berbbopning/ ontfïonb uit een Vulub/
„ Voaar Dooj bop bebuclft boierben / bat be 3 Deft-SuiDVueffe Vuinben /
„ Vnaar Ijet benebenbeel ban ben Cirkel naar toe ïjelbe / on3en gunfligen
,, boinb loei megten beranberen ; be kleine Cirkel bleef eeljter noclj bp*
„ naa een kalf quattier uur 3icljtbaae / Vnaar naa öerselber ebenmiböel*
„ puntigljeit inj>geip£ berbboeen. Des Cartes rebeneert inggeïyfig in
3|jn ©erljebeliugen 3eer bjecb ober een ©erfcïjpnfel ban bpf Soutien / in
’t ^!aae 1629 te tSome ge3ien.

wiaruit de Sjipgelyfp Vuojb men omtrent Spitsbergen geVuaar/ Vuanueerbekou*
ïan"tweêr S De toeneemt/ bat be bampen uit See/ gelijk uitanöereVoaterenopgeljee*
•atftaat. ben / 3 tclj in regen of fneeuVu beranberen / of tot een mijl of ncbel ober.’
' gaan. |Baar als! men in be lucljt 3Vuaare bampen geVuaar luo b / of
een nebelacljtige mffl / bie bpna in ren oogenblik optrekhen / 300 vuan*
neer be Son Ijaar bollen g!an£ ban 3fcfj geeft / 3onber bat3e beo? ben
Vuinb of ictb anbcrj? boojben berfpjeib/ Dan tb ’t een treken bat Ijet buret
beranbert / en in koube afneemen 3al; en alg be lucljt te 3eer met öee5e
bampen tg fce3et/ 3al be minfl opkomenbe Vuinb be3elbeberfp:eiben: ecg*
ter boeetfïaan 3e bit fomtpbg noclj al taamdjjk lang. 3Pee3e bampen
ijecljten 51 c!) ban aan alle aankleebenbe floffen / alg klecbeten / ’tl)airen3.
met een bocljtigen annffag.

Hocdunigde fijt öecjc Dampen tg ’t/ bat 3icïj be fneeuVu boet boojtkomen. Cee*
ineeuw »ei* fjeifj]* Vcc/b men kleine bjoppelen geloaar / ter groote ban fbfsnr.D / in
VaiVh ke nebenggaanöe figuur bp A aangeloecjen. ©eeje bjoppelm bfeiben
3ict) boo? int ft uit / maakenbe een platte en 3egf)oekigc gebaante / alg
bp B bie aï3oo klaar en boojfcöpnenb alg glag 31311 Wee# miffb?op*
peltjeg kleeben aan De boo?noembe jegljoekicg / en tooföeti ban boo? ’t
bfiejeïi ban jobanig een gebaante / Datje naar een flerretje gelijken / ge*
lijk bp C Vuo?D gereont/ en fcljeiben 3ict) berbolgeng in 3 f? tahjeg / ber*
toonenbe een flerretje alp" bp D , Vuieng takjeg aïgban nocl) niet t’eette*
en dmtivcrtnaal beb?ooren 3pn. ©it flerretje Vuo?D aïlenhg boikoomener / alljee*
ret^uTeicn- pjel ’er noclj eenige kleine Vuaterbeeltjeg aan be puntjes? tjangen / gelijk
wf(w,,Mven ï>P E b'o?b aangeuiee3en; maar einbeltjk boo? ’t bebpe3en / be gebaante
‘ban een bolmaakt flerretje krpgt al^i F. <©p bee3e Vuij3e i^ ’t bat be
fneeuVofletretjeé beroof3aakt voorben/ bie men in be felfle kouDegetoaat
iuojb/ en einbeltjk Ijaare takjep" Vuebecom berlie3cn.

’t

>K *****

I .

‘ * J '

;

•|

. ■

Hedendaagfche Groenkndfche Viflchery. ~f

’tOnberfcïjciö öre3cr j t>neeum-‘®ïokjrp’ öie omtrent Spitsbergenbaïïen/
Öangt ban t’eenemaaï ban De beranöering beu ftrrnge of gemaatigöe
ftouöe af; manneet ’t ïBeet tegenacïjtig too?b/ Uaït befneeum’t 3 P al£
roofjes gerant / of alt» kleine gcenntjeS/ bp No. i. bertoonr. 3 ©anneet
ïjet 3 ©eer 3i:lj ontlaat / balt be fneeum fn öe gedaante Dan ftettetjeS en
getakt/ a!S bp N». 2. ^nbien ’t nebeïacïjtig ig / en Peel fneeumt / bet-
toonen 5ictj bé fneeum-bïohken / gelift bp N0.3. ’t felkoub/ bedelt
met mind / 3pn bee3e blokken ban gedaante / a!£ bp No. 4. |Baat 3on-
beu lüind Rebben Decjc fneeum-blokjeS een gedaante ban ft etter je£ / ble
l)oopsgemp5e neetbalïen / betmitS baat be tofnö niet ban een fcijeib /
gelijk No. 5-. JBanncet ’t met een || 5 oo?&-ï©eften- 3 ©inb fïojmacljtigtoeet
i# / en be lucljt met molken betcoiilren / ballen ’eu eonöe en langmetpige
Öagel-grepnen / ronbom getakt / 30banig alé bp N°. 6. toojb bertoont.

©eele anbere foojren ban fneeum-ftarretjeS / b’eene min D’anbere meeu
getakt/ mojben. Dusdanig gemaakt / manneet be ©ofte en |?oo?de
minden Ijeetfchen; maar anbere ble fpitSacfjtig 3pn/ bp 3 Befte en guibe
boinben. c 3,nbien ban bee3e fneeum boor ben mind niet berftiooit en ge-
fcljelben mojb/ balt 3e met trainen geboegde blokken neer, maatman-
neer be mind 3e boojtdzpft / bertoonen 3lcï) alle deese blokken In be ge¬
daante ban ftettetjcS of fpitfe taftjeS / t’eenemaaï ban een gcfcïjelöen/ ge-
IpkermijS men be ftof-be3dtjeS m ’t fcïjpnfel ban be Son 3iet 3Voeben.
<©it iS ’t baat men te Spitsbergen ban öe fneeuYu beeft maargenomen;
nu ftaat noclj in aanmerking te neemen / Ijoebanig 3ie!) Ijct pp 1 in öeeje
©elbtften baft 3et / breder ontlaat / en plaats booj ben öcojtogt öec^clje-
pen maakt.

DERDE HOOFDTSTUK.

Van de gefteltheit van ’t Ys omtrent Spitsbergen. Hoedanig
men de Schepen in ’t Ys belHcrt. Verfcheide Ysbergen en

jaarlykfe verandering aangemerkt.

1 $ öe |B aanben en Jtëap / bjerkt IjetlBeft-f g en betfpjeib 3 icïj De |e (Wr-

m ^ee/ ban Jan May en Eildhd af toraan Spitsbergen, aïmaat’taïö= fceitv *®’ tY *
ban noclj baft legt. 3 De plaats» luaar bit bafte na in Seegebonöeti mojb/ Jïï.uïf» en
[tan men aan be mitaeljtige klaarljeitban belucötgemaacmojöen/ mant bitchte/vea.
be fneeum beroo&aakt 3 obanig een meerfcfjpu in be lucljt / gelpketbanS
ïjet berfcljpnfel ban een groet buur bp narljr öc3elbe berm.; maar op
een mpben afftanb fcïjpnt 3e bïaaum of bjuinacïjtig: eeljter Ijeeft bit bp
’t gebrekep£ geen plaatS/fcljoon men ’ec berfcljride kleine iS-©elben onder
bind / die booj beemden der geeljonben of fiobben beeftrekken. 5E5oo?

’t aanftaan ban ’t 3eemarer tegen beeje kleine §g 2d?okken en ©elben'/
komen ’ec 3 eet breembe en 3 eïö 3 aamc gedaantenp uit boojt; berbeelden-
be Ijier bergen en iftot3en / baar fCoten£ en kapellen / gintp alle foo?-

ten

j 6 Blocycnde Opkomfl: der Aloufle, en

ten ban Sferen enj. 55ee3e |f$belDen leggen fomtpD£ Diepte onbettoa*
tec / Dan Datje in gee boben toatet uitfteeben.

55 itff£ i$ blaautobettoig / en Voel fetjS Doojfcpnnenb / raaarjeetïjarD/
3ulb$ men moeite Ijeeft om pet te bjeeben. <©m en Dooj Dit jtoee*
ben De fcljepen / tot 3e grooter pjtoelDen binDen/ betmit£ De bleinepg*
bjofttten ijen gebaatlpbet 3pn / toanneet ’t fterb begint te toaapen; toant
al^Dan bomen 3e getoelbig op De fefjepen aan / maat Doo: fomtpD^ mee-
nig fcljip betgaat. 3 ©anneet men 3icïj uit Dee5e p£b?obben 5iet geteD/
maabt men toeber 3ciï / en binD een rameïphe p£b?oft aeptet aan ’t fcljip
bafi / om (jet acïjtet naa te Doen (Tcepen / en 3ulh£ / om geen blein 3eiï
te maaïten / ’t fcljip in 3pnbaatt te (icfjtec te bonnen fluiten / en om tegen
geen aanftbmenD p^beïD fctjielpb aan te ftooten.

’t&taat Den CommanDeucs bjp in’tpgteloopen/ toanneerjp’tnoo*
Dig binDen / betmitj? gemeenlpb in ’t ©oojjaat beel bifeïj in ’t 3 ©e|ï-| 9 £
ge3ien too?D; maat 3P fdjtoomen ’et ecptetbooj/ toanneet’tDuifter/ 11e-
belacptig of toinDig toeet ié / Dat beeltpOë in Dit gaaüoen te bettoaclj*
ten (laat. ©ob Djpben De p£fcfjot5cn / blatDen en b?obben noep 500a*
nig gintj! en pertoaartë / Dat men genoeg te Doen pceft om De fcljepen
buiten gebaat te pouDen lig men Dan eenige mijlen in ’t pg ge5d!t
peeft / binD men ’et gtootet pgbelbenj en om De 3 ©eft noep gtootet ban
bp Spitsbergen , Die jobanig befneeutot 3pn / Dat3e niet bonnen betree*
Den toojben; aïsfban maabt men De fcljepen met gtoote pgpaaben / ban
tjecljt en fletb töuto bet3ien/ aan Deejefag-Scloenbaft/ en Dug leggen 3e
alg ten Hlnber.

Hoedanig de <g|n ’t ?fg bettieemt men toeinlg betoreging ban De gee/ fcpoon’toob
fchetpenin (i 0 j men m ogt; maat ’t grootfle gebaat lg booj De fcljepen / toanneet
worden gtootet pgbelb Dan D’anDeten / op De bieinDet aanDjingen / en De

bïeine psfcljotjen 300 beel te fnelDet booit gefluutot toojDen / toaat Doo?
men Dan cfnDeïp alle openingen geflopt binD / en ’t fomtnbg gebeurt
Dat Dus? De fcljepen in ’t pg be3et bïpben. 55 it ongebal bomt De fcljepen
meDe 'toet bn (lil en moop toeet obet / naDemaal De ilcoom of toinD /
toie ban befben De fterbfte 3Pn / pet pg 3oDanig opbrutt / en tegen De
fcljepen aanfloutot / Dat3e in groot gebaar ban te beegaan geraaben.
55 e befte aftoeeting boot ’t aanbjingenb pg / ig / Dat men een gebooDe
3 ©alblfcp nebeng ’t fcljip IjcuD ; of Dat men eenige binnen of ftaetten
Dee3et ©iffepen om’t boojD Der fcljepenpangt; toaatDoojbeele^cpepen
3icp piet ban beDienenbe / bepouDen 5pn.

55ee5c fJgbjobben op elbanDet gefepoben / bomen ’et fomtpög gant*
fepe ffgbetgen uit boojt / Die glntg en pettoaattg in gee Djpben. Hn*
Deren /” alpoetoel gtoote HgbclDen / 3?n ban een blabber geftalte / boep
300 niet / of 3e 3pn elöetg met peubelen be3et. goo bette men ’t pg on*
Det ’t toater befepoutoen ban / $ ’t ban een blaautoe bettoe / en poe Die*
pet / toojb men noep poogblaautoet hleut getoaat. 55 cese bleue beran*
Dettecptet naatDegeDaantebanDeluept; toant/ inDien’tregent/ too:D

pet

Hedendaagfche Grocnkndfche Viflchery. 77

ïjet blaaubJ-bleehcr ban betVue; en biftmaaljtf beeft men bp buifïer Vueet
ïjet pó grocnacljtig gejien. ’t 30 te betbaonberen bat men op be groote
f?óbelben geen ffg&ergen bitib / alg Voel elbccjS. iDogelpft ontboopt ïjet
W ban onbeten / en Vuannect men óp be£ 3elfê boo3lgijeit acïjt geeft/

3ou men ’t baat uit bcfluiten.

“SCan b’ aïïetntootfïe fföbelDen / legt men met be ^cïjepen niet altooj?
eben beilig / bmnits bee3en / boo? baat Vupbe uitgefïrehtbeit / en be be*

Vuecgenbe ftcoom / mogelijh o oh boo? b’allenh£ tonbe afljellenbe oppet*
blahte bet Zee) fomtbbs bjeehen / Vuaat boo? ban be ^cïjepen in geen
klein gebaat raaheit; Vuant / Voanneer bce3e fJp'beïben febeuren en b?ee*
ben / febieten b’ afgeb?ohe tiuhhen ban elhanbct / en beroo?3aahen al£
ban 30banig ten maaling/ en b?aaning in Zee/ eet ieberafgefebeurtbeel
aan ’t febohhen geraaht/ 3 icb Vuebct in tuft binb/ bat 3e bihmaafê met
een geioelbige htacljt tegen be iactjcpen aanflooten / bic ten tuinde reb*
beloof maahen / of in ben gtonb booten.

< 0 nbet ’t 3 lanb betneemt men hleinbet ff^beïben / ban Voel in Zeel

betmit£ ’et geen tuitnte t’ontVopften \§! Vuanneet be Stroom een belue*

ging onbet ’t 3elbe maaftt / betoo?3aahenbe albaat meet b?eehing / en

bpgeboïge hleinbet if£b?ohhen. "<ècbtetVbojben’et begrootte |ï$- 25 et*

gen ge 3 ien. ^eeje spn racefl aan be ïniften geljecbt/ en fmelten bpna Jaariykfe

nooit ban onbeten/ Vnant jaatlph^ Voorben 3e eet guooter / boo? b’ aan* ï! , v a “t“u ff *

booging ban fneeubJ / regen en aanb?ie3ing / 3 onber bat be Zon ooit t in g dfi n-

htaegtig genoeg ib / bee3e aanb?ie3ing te Ijinberen 3 £e beranberiug / bet b«geu.

3 Beet onberbeebig / boet teïhcnö be bermlu bce3et ffgöetgen becluiffelen/

Voiet hlooben en teeten befcöoonfiebtaautoehleucbettoonen. J>omtüb£

ballen ’et afgefcheutbe b?ohhen ban in Zee/ in bihte ’t anbete bette

obertceffenbc. ^amnerhelyh ip’ ’t / bat men in buóbaiiige afgcbjoohe

Hóbjohüen/ luonberc 3elb3aamljeben bet natitut binb; men ïjeeft’et ge*

3 ien bie een hïeine ïierh berücclben/ met «puilen onöetfrenut / beuren en

bmfïergaten bedien/ Voaat aan becfcljetbe |ishegel£ gingen / en intoen*

big beitaonöe 3e fdjoon blaauVu ban becVue. Sobanig cenff£b?oh Vuaj*

grootec ban een -êcljip / en een Vueinig Ijooget ban ’t aebtetbeel ban ’t

3£ibe ; maar boe biep bie onbet Voatcr jftehte / bon men niet befpeu*
ren. 1

©ctfcbeibeanberegebaantcn^cn berbcelbfefé Vxwben ’et ban bit m ge*

3 ien/alle 3 elb 3 aam te befeboutoen.

Spitsbergen i£ ban meed ban alletboegen in ’t ff<J öc3et / en 3ulf$
naar be gelegentljeit bet ÏDinben / bie tjet teïhen^ ban en naat be toal
boen b?ljben/ homenbe bug ban Jan Mayen Eiland, Oud Groenland,
en Nova Zenabla afjahhen.

VIER-

Blocycnde Opkomft der Aloude, en
VIERDE HOOFDTSTUK.

Spitsbergen eertyds een Vifchryk Geweftj als mede Jan Mayen
Eiland. Onderfcheide foorten van Vilïchen aangemerkt,
en de gefteltheit der Walviflchen befchreeven. De
Kullen, Bayen en ftrekking van Jan Mayen

Eiland befchreeven.

Omtrent f~\ UQttent bee 3 e Befcïpeebe ïanbftreeft / of bit <£ilanb / ontfjouben
spitsbergen jtc{) Orde aBaïbiffchcn / <eilaubfrtje ©iffehen genoemt/ rot onöer»
waiviffchei fctjeibmg banbe ftoojbftaper# /©Inbiflcljen / ©otbifTctjeii en3. bit sicfj ZuU
gevonden, belpfiet binden laaten / en op anbere plaat3en moeten toojben gesocht;

gelpltertoij# men be ©inïien en Heeubjetken/ bie op bïiegen en tuonnt-
n . ... je# aa3en / niet ban in 3 ©eiïanb of op be S^eibe moet 3 oeften / en geïpft
dene ïooiten incn ben sfteiget op aal aa3enbe / aan be ©eber# bec fttbieten / Jfèee*
aangemerkt , ren en eïbet# baar 3icl) be aal ontfjoub moet nafpeuten. ©m bit onbet»
enwerwaarts f C Xjetb ban na# is ’t/ bat be ©ilanbfcjje ©ifjehen 3 idj boojnamentlpm

namentïyk r ‘©totnlanb / omtrent Spitsbergen en Jan Mayen Eiland ontfjOUben; etl

onthouden, o’ anbeten / om bat 3e op iet# anöer# aa3tn / niet 300 3eer aan bee5e

plaatfen berbonben 5tjn / maat eiber# hun ©oeb3el binben / 3elf# be
|5oojb-gee tot in be J»paanfclje See boo?h?ui|Jenbe.
dc teden hier teben Ipet ban i# tbieebetlei: eerlïeltjft / ijceft ben J»cïjeppet boot
zocht er " mibbel ban 3tjne natuurlijke 3©et / albaat beel mectbet aa# ban op an»

bete pïaatfen beceiö; ten tlneeben / Iaat be gefteltheit hunnet 3toaate en
KMuuriyke bette lichaamen geen inatmet ©clbcft toe/ bermit# 3 e 5 eet heet ban na»
«eiteitheit t uuc en {jitjjg pan bloeb 3Öu/ 3uïft# bat 3 e in toatmer ©etoeften/ boaat
fchen aan'-" 3» niet genoeg 3 aam uittuenbig berltoeït Vuierben / boo? Ijun mal# en obèt»
gemerkt j bloebig bet / ban boegen# be groote hitte 50a in al# uittoenbig / bnnaa

ban binnen fonben berfmelten/ baant in Groenland laatcn 3e m’t3bjem*
men een geijeele bette ftreeh naa in Zet ; biatsou ’et niet gebeuren/
bjanneer be .tèpaanfcfte Sou een# op hun Inecben rugfeheen?

Diedewar- ^'u 5eefter op5icI)t i# ’t ban / bat be gefteltheit bet ©ilanöfcl)e 3 ©al*
me Getveftenbiffchen geen Umtm ©etoeft berbjaagen han / maat teel öeese bie men
oneigenzja.^ 00 , j]i> a iüijy c {jen neemt / en 3 ieh niet alleen omtrentg#lanb / SMtlanb/
JstijotlauD / be ©ootbltaap en elöet# ïaaten 3ien/ maat ooft fómtpOiS
tiab» Spanje en ©ojtugaaï ontijouben.

onthielden ~^ t (gjianbfc je 'jBalbiffchen / en bie öcejr naam alleen boeven mogen /
omtrent tuierden in ben aanbang en b’opkomft bet ©iffchetp i 3eer beel omtrent

spitsbergen Spitsbergen til Jan Mayen Eiland gttiatlgtn. iaatfïe CHftnb / Haat

en■« jan ©ntbeftïter# naam genoemt/ alhoelueï ftleinban omrreft/ vuierö in
“n 5 en * öeii §aate xói i. ’t alletcerft bebaaten; tjet ftteïit 3 ich han ’t ^uiD-ïöeften

naat

utcjv'

Hcdcndaagfchc Groenlandfche Viflchery. 79

naar’t $aorD-öoHen in ïcngte uit/ ig iian todnig bjeete / 3uïïté 'et in
’t mibbeu maat ten Hlcine afftanb ban b’cene ter aubere lutfi gebonben
toojb/ c« ’t it» ten $oojDen ban JïootVuegen op 74 graben bteete/ om*
ttent be&uH ban Groenland gelegen. « 2 ertpb£/ banbtnSaare 1611. tat^ r00 ; e Vjs .
IÓ 33- '? 'et eendeer boo?beelige ©iftcïjerp geboeeft/ berntir^’er in ben eer* fchcry aan
Hen aanbang beï©albifcljbangft boel fiaagbe; buant Thunis Baltifz., 1 693. dit £i ‘ai >4
Commanbeut Zorgdragers Stuurman gebueeH/ljeeftljembetpalt/ na=s ewcc •
mentip : bat 3p ©abet Willem Ys , Commanbeiït in DienH ban be
toenmaals» ©ioenlanbfrïje jKaatfcljappp / in een Saat ban Jan Mayen
Eiland Ijeeft geljaalt/ en in tboee togtengelaaben / omtrent iooo.<Suar-
beelen traan ; maar febert be ÏDaibiffcljeu beeje Stuft berlieten ƒ emnecr
ten ,ji 5 oo?Den boeeben / is» men genoobsaaïtt gebuojben / bit üEüanb buebrc
te betlaaten/ om be ©iffcljerp/ bie Ijier te niet liep / tot in Groenland re
acljtetboïgen. 25 p erbaarentjjeit Ijeeftmcnonberbonben/ DatbeSDalbip"*
fcijen Ijet gebaat 'alïenbs* getoaar buietben/ al .3 3e boo? ljunne©etbolgcrsï
Saarlp£ uitfionben/ 3uïftö 3e ban teïftenj» berbuiffeïing ban anbrre ©a*
bens» en 25 apen 3ocljtcn / en einbelph ban baar naar nnbcre ©ebuefren
Voeehen.

©e Weftkuft ban bit drilanb is» in ’t ©ooijaat 300 3eer niet met Jfs» De Kuilen
ï>C 3 et/ ban be Noordkuft/ Die 3tc(j met een ïtaap acljter ben Beerenberg
berber in jce uitfïrcïtr Eeeticr ig ’t bat öeeje Stuft ’t gantfefje Slaat nooitb 5 fckicc««.
3onbrr $5 i?/ bat 3itlj meer ban 10 ftsMen in Sce uirftceüt; ©uë isj
’t ’er in ’t boenjaat buegens» bce5e bejetting ban ’t ffs» / onmooglp re
pafieeren. ©it is» be reben/ buaarom men jict) buacljtcn moet / bit €i-
lanb aan b’Ooftkuft aan te boen/ en niet ban aan be Weftkuft aanloo*
yen / om ’et 3p betblijf gebuurenbe be ©ifitprp te neeiuen.

Snbien men bp gebal aan b’ Ooftkuft aanquam / bunS men genoob-
3 aabt bueöcr ten ftootöen ban ’t dBilanb te ïseeren / bat tjeu niet alïeen
boot geboelbige ïlDinben bloot Hellen 30U / bie ober ben Beerenberg bie»

Icn/ maar 00b in gebaat ban ’t Dipbenbe Us» bjengen ; bermirs» ’er be
©loeb ban ’t guiben naar ’t Jïoojbcn Hroomt / en b’ C‘b ban ’t jDoot*
ben naar’tguiben. A i, m ^

3 Uan ’t jüoojbeinb ban ’t «Êilanb bertoont 3itï) be Beerenberg ban een nccrc*-
geboclbige Ijoogte / en 3e <S» 300 Hpï/ bat onmogeïp beo 3Clfs» top te bekberg.
Hlimmen té. ©ce3en 25 crg boietb Beerenberg genoemt / boegeité ’t groot
getal 25 eeren bat ’er 5ic& fomtpDsS ontïjidben / en bcfTaar bee3en 23 erg
cene JLaiibfireeb tuflc&en be gantfclje Ooft- en Wcft-Kuft gelegen; maar
be Noordkuft ïjeeft een bleine en blabber ruimte/ tot aan be tfee.

©ee3e 2$erg té 300 ö°og / bat men bie 30 |Bp» in Zet ont*
befct.

3 ©at aangaat be HrePing bet ftuH; be Noordhoek i^ be ©ootbelijft»
fre uitpeb/ en be Oofthoek be ©oHelpHe. ©e Ysberg beHaat uit bjfe
^etgen/of lieber groote Jmeeitoijoopen bie bebtooren 3p / en boo? "be
^on ontbooit / ban ben Beerenberg afrollen / maar boanneet be Zon

% bet»

So Bloeyende Opkom ft der Aloude, en

bettreïtf / toebct tot sobanige poopen bitesen. ©erbolgcn# ij» ’cr be
Zuid-Oodhock. ©an bec3tn ©oeft fireht De ïftufï ban ’t ©often naaf
’t ffleflm] tot aan een ftlein «Êilanbje/ en InenD step betholgeng ban ’t
3 ©cften naat ’t guiöen. stipter i$ be ïiuft 300 ftpl/ bat 3e omnooglpit
is» aan te boen / maat op een anbere plaats is 3e blad / en gemaUlyft

inseelyks oni ’ ec aan te lanben. © 00.2 be liteinc Zand-Bay en Eycrland , boa at

dcBaycn 5tcp beclc ©ogelb op en in bc iftotfen ontpouben/ i£ omtrent een mud-
beCchieeven. fcetfcpoot ban De Vual/ in Zit een biepte ban 60 ©abcmen / en een toet*

nig berbet binbmen geen gronb. 23 p be gtoote Hout-Bay , Dus» genoemt/
toegenj» be bettotte ©outftapetö baat gebonben/ ij» ’t lèiïanb op ’t allee
fuiatfr; baat 3gn 25 ergen / Docp niet seet ftpl / bie men ban b’ eene ter
anbere Dtufl beklimmen dan ©oo?t| bomt men aan be bleine Hout-
Bay, Engelfche Bay en berfcpcibe anbeten/ toaat aan be Hollanbcto ber=
boïgen£ namen gaben; en in ’t berbe 3 £ceï 3al getoont to’ojben/ pccba=
ntg be ©iffcpcrg piet en te Spitsbergen eertgbg in 3 Voang ging.

3 ©at boojbeel nu bee3e rccbë befcp?eebe ontbehbingen Ijeübcn tocgc-
bjagt I alpoetoeï bie/ getob getoont iö / tot een anbet oogmetb toaten
onbetnomen / toaat uit toen betboïgen^ 3cbanig een paubet i $ ontfpjo-
ten / bat ’et jaatlijbj» gantfcpe ©toten luierben uitgeruft / en een 3eet
boo2beeïige ©iflcpetn ia uit o tuft aan. €ct toe ban tot be 23 cfcp?ubing
ban ben opbomft bee3et ©iflcpetn obetgaan / 3uitenlue bootaf cciig fee*
fepoutoen / toat foojt ban ©iffepen beese ©iffcpetp ’t boojbeeiigfte 3011
getoeeft/ entoaatop noctj pebeu be öjocnlaubpbaaiberbvoefCcn uitgetuft.

VYFDE HOOFDTSTUK.

Veelderly foorten van Walviflchen, volgens de gedachten van
verfcheide Schryvers. De Eilandfche Walviflchen worden
in de VifTchery voornamentlyk gezocht j hunnegehalte be-
fchreeven. A.van Leeuwenhoeks aanmerking, over ’t Oog
van den Walvifch en wat verder daar by waargeno¬
men. Voortteeling der Walviflchen , en hoe;
verder de aart , krachten en ’t lang leeven
deezer Viflchen aangemerkt.

veirckiUn-'pvaB &cpipber£ bie aangaanbe be ïDaïbiflcpen gcfcp?eeben hebben/
der de schry- | J n , et ' nan ecnctlci meeuing; (©enigen ftellen tienbetïei foojten;
r/andedc' Barthoiini en Wormius begtooteu 3 e op ttoee en ttointfjj/ geebeube bie
Walvifïchen alle bp 3 onbete naamen / en 3ulf$ toegenp puntte Meuten/ ©innen/ i€an*
*aj.ücmeikt,öen/ 25aatbcn/ enj. Rondelet, Belton, Schoonvdd , Faber , Cluftus

i»*4i

Wa.Lu vis CU

\r over' gekofit' zi/ndz

y\W^

Hedendaagfche Grocnlandfche Viflchery. Si

Tuipius, noemt» ’ec ge 3 aamentlijk 3tj> of 3eben foojten op / te
toeten:

Balena Vulgaris, - ©inbifcl).

Balena Vera, - 3 ©albifcl).

Balena Orca vel Dantata, - igtoaarb-Saag-of (CaHb-©tfcï).

Phyfter, - - - Jfiooithapet.

Cete, - - - ©Otbifcl).

Narwal , - <Êeill)002tl Of pjQOJllbifcï).

l$oe ’t ïjiet mebe 3» / men binb in be Tranfaöions Philofophique, een
tebeneering ober be 3 ©aïbiffct)en / öoo? Thomas Sibaid gebaan; en men
tó ban geöactjten / bat bte3e j&clj?pber naaukeuriger ban anbeten ober
bit onbertorp i£ getocfl / nabeniaal Ijp be geleegentbeit fjab / be gefteït*
ïjeit öeejet Seebieren / op be ^cljotse bullen met alle oplettenïjeit t’on*
bedoeken.

35 e boomaamfie 3DaïbtfTcï)en luaar op be 35 joenïanb£bnatber£ too?* JjKSf
ben uitgemfl / 3im b’ 4 ?ilanbfcl)f ©tfTcjjen / bie eertijbj» in en omtrent devoor _

be 25 apcil ban Spitsbergen , til Jan Mayen Eiland beel gebangcu luier’ naamfte,
ben; luaarom men 3e ook «èilanbfclje ©ijTcljcn noemt, |©en onbet* " aat °p d =
fcïjeib 5e boojnamentlijk ban kiiberc ©ifTrtj en / ’t 311 boo? ljunne ©in* fj°v\itcuë.
nen/ of kaaken bie tanbelooë 3tjn / in luelker plaats 31 1 lange / stoute ^toelegt,
en bjcebe / boe!) aïleiiïtS’ fmal toeioopenbe ïjoomaefjtige roeben ijebbcn/ diebelc; ] tee -
luienj> buufte cinöeng niet een öairacfjtige (Toffe beluoffcn / ben gant* veu ‘ void ‘ ;n -
fcljen muil tot in be keel begaan/ en gemeenlijk 25 aarben genoemtiuo?*
ben. 35 ooj be ©iubiffetjeu boo?ben 3e onberfcljeiben / belvnjl bie eeu

groote ©in op ben rug öebben / en be 3©albiiTcljen geen ; |Baar beese
ïjeeft ’et acïjter be oogen tloee / geebenmaatigt naar be groote ban ’t
ligcijaam/ en obertrokken ban een bikke/ 3toarteï)uib / 3eet fraap ge*
marmert met luitte ftreepen / als? ook be (Taart. 35ee5e gemarmerbe Pree*
pen fckgnen atö aberen booj be bikke l)uib / eenige luit / anbere geel / bat
een aangenaam gesictjt geeft. 3©anneer men be binnen uitfnpb / binb*
men onber be bikke öuib/ beenberen naar een fjanb met uitgefTteste bin*
geren gtlpkenbe. ©an geen meer ban bee3e tloee ©innen isSbe 3©al*
biictj ber3ien/ bie ïjem booj riemen bienen/ gelpkertupé men een ^loep
boojteoept. 35 e kaart bceser ©ifcïj (laat nietaïs ban anbere ©iftcljen
oberenb/ maar legt bjeet uitgefTrekt/ gelpk bie ber ©inbiffcDen / ©utg*
koppen of ©otbiffcljen/ föonpnen en anberen ban bien aart; gemeen*
lijk ijS 3e ban b.iic tot bier babemen bjeet.

’t lijoafö becjer ©ifeïj maakt een berbenbeeï ban ’t gantfclje ligfjaam
uit ; booj aan öe lippen ban ben muil / 300 loei beticbcn aï£ bob en/

3 itten ko?t’e tjairen. 35 t 3 e lippen sgn glab / inat ronb geboogeii / en ein*
bigen acljter b’ oogen / eben booj be ©innen. 25 oben öe ge&oogebcbm*
üp 3pn 3 iuarte (Treepen/ 3ommige bonket bntin / ui£geïpk£ alp be lip*

31 1 pen

8 i Bloeyende Opkomft der Aloude, en

pen geboogen / maabcnbe een bierbe ban een bting / bte in elbanbet flui»
ten. gjn bee3e bobeniip 3>tten be 25 aatben / bie b?uin / 3mart en ooit
boel geelacljtig 3011 / met bonte flreepen bedelt / gelp bie Der ©itibio*
fci]cn. ©enige JDalbificfjen Ijebben blaauboe / 00b bod licijt blaautue
25 aatben/ bie men oojbedt ban jonge ©iflcljen te 5pn. ©00? aan b’on*
bedip i$ een ijoite / baar öc bobeniip in fluit ; men acljt bat be ©ifctj
boo? Dee3c plligljcit/ ïjet mater/ bat 3e geVuoon t£ uit tebuerpen/ tube
barden hoe- haften trebt. gntoenbig in be baaben 5p be 25 aarbeimiig/ eugeïpb*
danig inde 3aaiu met paacbeljaic beboofleu/ en 3ulb£ aan meet3pe ban be tong/
Kaauendet al$ bie bet ©inbiffcïjen. ©enige 23 aarben 3p geboogen/ gdp een
«r c 1 hiIt' zyn ^' aClEl °f Stoaatb / anberen min of meer / flalbe maans’ gemp
8 ' geitromt. ©e bleinfte Söaarben sitten boot in ben muil of aeljtec

naar be bed/ maar in ’t mibben 3p bebjeebfreenlangfle/ fomtpb^ban
tlbec babemen lengte / maat uit be groote ban 30banig een geebier ban
geoojbedt bjojben. lan meet3pen 3itten ’et gemeenïp ttoee Ijonbcrt
en bpftig 23 aarbcn/ maaftenbe te famen bpf tjonbert uit / bie alle be*
Öalben bie uodj Ifleinber 3ijn / en men 3ttten laat / uitgefneben luojben.
<©ee3e 23 aarben 3itten in een bjeebe rp aan elbanbeten / inVoenbig een
tueinig geboogen / en Ijalüe maan£gemp3e gefeflibt. ’t 25 jeeb£ 3pn be
2 $aaröen naar be bobeniip of baalt / en i£ aan beê 3 elf£ toojtel met pt*
be en taape 3enubjcn bebtaflen. 23 eneöen aan ben buojtd öeejer 25 aar*
ben/ 3 ittennoclj eenigebleme 23 aartjc^/ b’een gtooteratóD’anöcr. ©n*
bet 3 ijn be 25 aarben fmal en fpitó / al£ mebe ruigljaitig / om be tong
uiet te befcïjabigen. 25 ?eeber pt ban 3 al onj* be Commanbeut Zorgdra¬
ger aï£ ooggetuige berbolgep beriefjt geeben.

3 £et bcueöenbeel ban be ïtaaben i£ in be lEalbiffdjen gemeenlijb boft.
©e tong legt tuffefjen be 23 aarben in / en i$ aan be onbetfle baalt baft;
3e $ 3eet groot / mitadjtig ter 3pen met 3boarte blablten. gp beflaat
uit een meefte bette en fponpeijtige fïoffe / bie 3tdj öcjtoaarlöb fnpben
laat; bipplben morb 3e boor be &pebfnpetj? meggebjojpen / berftreb*
Benbe ben gmaatbbiflcljcn boor een greetig aa£; mant men meent bat
öee3e ©ifdj / be JDalbiffdjcn alleen om fjunne tong beoorlogen.

25 oben op’t ll?oofb ban ben 3 Dalbifct) i£ een bedjeebentljdt of bult/
aïg mebe bp be ©ogm en ©innen ; in brdber boben bult op ’t ijoofb /
tmee j§puit-cf 23 ïaa£-gaten 3p / beibeit tegen elbanber ober / 3obaufg
geboogen en gebromt / gelpb pet boorgefucebeu toongat ban een biool.
ïlit bee3e ©aten/ blaaft be ©ifdj met een geloeïbig gebruik btel mater;
Vodb gerudjt ban bit bratet blaasen / een HÖpl berre ban geljoort
toorbeh/ inbien be mi ft of een nebeladjtige ludjt/ belet be ©ifdj te 3ten.
5 fil!erflerbt blaafl be 3 É 5 albifdj mater uit/ manneer Ijp 3idjgemontboelt/
mdb geruifclj bp bat bet ©alben in een 3bjaaeen ^>to?m ban bergeleben
mojbeit. ^fcljter bee3e bult ib be 3 ©albifdj mat meer Ingebngen alj» be
©inbifcï) / maat om 3e in ljunnen loop t’oubetfdjeiben j bteut op be
©in gelet te mojben ; bie be ©inbifrö boben op ben rug uitfleebt.

Hcdendaagfche Groenlandfche ViflcBery. Sj

Cuffcljen be bult en be ©Innen ïjeeft be ïDa'foifdj 3pne oogen / ble nfet ’j
Otooter ban ban een oS 3pn / en met Wcnftbrautoen bet3ien. 35’inWen s befc Il tcev«n,
bige üogaiipel of be ftriftalpne omtreft Ié niet grooter ban eene erf/
waar ïjeïoer en luit/ en boojaidjtig als ftriftaï. öDce5c IDalbifdj ©ogen
ftann 3eer laag in ’t ïjoofb / en bpna ten einbe ber bobenlip. ’t 3 Luft
°na Ijet onbersoeft/ ban ben Daojjidjtigcn befcjjoutoet, A: van Leeuwen¬
hoek, obet’t ©og beraBaïbiffdjen ben 3Ltc3erboojre fteïlen ;'3cggenbe
tn 5»n bierbe 25 ?ft:f bet genbbjieben : „ 315 e Commanbeur Ifaak van AanmeifciV
,, Krimpen, bjëngt mp een ©ogban eenïDalbifdj/ in WanbeWijnleg* *•,
j, genbe; bit <©og Ijab geen ftlotfdje ronte/ Want 3pn grootfte “JUS WaS h‘ oe k hi« '
hl buim / en D’anbere 2\ buim. 3 ?e ftlootbuit ban ’t ©ooinblieS/ 0 ^;

» baar ’t gestept WierD ontfangen/ WaS b ,! 2 tS buim. ’t ïtriftalpne
„ ©ogt/ ijab geen ftïotfcïje route/ gefijft Wp in be ©iftcljen 3icn/ maar
„ ’t Was aan b’ eene 3pbe een Weinig piatadjtig/ en 3pn 3 CS WaS {l ban
„ een buim; Wanneer tft bee3e 3 £S onbergodjt / bie naa be bocjWerpeu
» lag geftreftt/ bebonb ift 3e 3eer naa \ buim te 3Ön.

„ <©e gemeene ïjolte f baar ’t ïtriftalpne bodjt in op gefïooten lag/

„ WaS in 3pn Diameter 3«et naa 2 buim; en b’ omïeggenbe 3eer bafteen
„ fterfte fioffe / Was 30a fterft / bat ift moeite tjabbr / Om be 3dbe met
„ een fcljarp mesje te boojfnijben. Wit Wellie Waarneeming ift in ge*

„ bacftten nam / of bee3e biftfte en fterfte ftoffe / Waar in ftet ïtriftalpne
boeftt opgeftooten iegt/ niet noob3aaftïp 500 fterft moeft We5en / om
„ bat be IDalbtflcljen Wel 300 biep in ’t Water sinften / bat 14 Ipnen/

„ ieberban 100 ©abemen lang / en aanbe 3dbe baft gemaaftt / ten
„ einbe spn / boot Welfter Diepte be perfftng ban ’t Water meer op ben , t
„ gronb buiftt/ ais boo? ben gemeenen man te geïooben iS- 3 ©ant ge^eicegem-
„ ftclt 3tjnbe bat be gronb ban De 2 ee 1400 babemen biep iS I enbatcmheit<iepen-
„ babem 6 boete ia pub / moet ban De See 8400 boeten Diep We^s””’^

” nagefpeuit.

„ 23 eftent iö ’t bat een £ubicq-boct gradjt-Water 65- ponben Weegt /

„ en Dat ftet treewatcr nodj sWaarber iS / en 66> ponb Weegen moet;

„ maar genomen bat ftet maat 66 ponben Weegt / ftomtban 5-5-4400.

„ ponben / Waar mebe ieber Cubicqboet ban ben gronb ber See / baar
t ïDatcr 8400 boeten Ijoog ftaat/ geimiftt te Wenben.

„ juli 3egt rap be boojnoembe van Krimpen , bat t)P een IBaïbifdj EenWaI ,
Ijeeft opgeWonöen / Die 14 Ipnen biep op een 2 Sanft in èee gesonlien viici. diep ;*
„ lag; cn Dat bit 30ube onmoogïpft 3jjn geWeeft te boen/ ren Waare be/^g' 20 "-
„ Ipn Die aan bc BDalbifdj baft WaS / boben be harpoen niet een ftag^?m™eire
„ of twee om ben ftaart ban be 3 ©albifdj WaS geftagen / en bat be^eNieopgewo*;
» be bnS met ben ftaart om ijoog naar boben qnain. <©ee5c 3 ©aïbifdj den
« Was in ’t eerft 300 3Waar op teWinben/ batmenten minften 6 jDam
” wn om be Sbpü te b jaap en ban nooben ïjab / en men Wel j uuren
„ Werft (jabbe/ eer be 3dbe boben WaS; bodj Wanneer men 3e tot op
„ een Ipn naa boben Ijab geWonben / qttam 3e bpna sonber arbeib bo*

31 3 » ben-

yy
r)
yy
yy
yy
r>

84 Bloeyende Opkomft der Aloude , en

5 , toni. ©aar op t'B tien Commanbent berictjte / bat snifte gefcïpcör
„ Doo? be mtnöet petfmg toan ’t toater / en toegené ïjet otoettoloebfjj
„ bet/ toaat mebe be ©aïbifcB ig bccsiett / toelB toet ücljtec ban ’t Xoa*
„ ter

„ ©>efteït 3tjnbe / bat ïjet ©og toan ben ÏDalbifcB / tooo| 300 toerre
ïjet toan ’t geetoater ombangen tooib / 6 toierBante Duimen groot ié /
en 30 biep onber toater / aïé ft iet boot ié gestgt; 300 3al men mogen
3eggen/ bat 3obanig een<Dog een pcrfftng toan 23100 ponöen toater
tojoib aangebaan; toant 6 quabiaat buimen 3ftn 1+ toan een quabjaat
tooct; en ^ toan een quabjaat tobet / bie toan 5-54400 gebmftt toojb /
too?b gebniBt toan 23100 ponben.

„ 3 fllé top nu toceten / bat op 6 quabjaat buimen op ben gronb /
baar be See 8400 boeten biep ié / een 3toaatte toan 231 00 ponben
waarom in » tontet (laat/ 300 ftebften toe oné niet te toertoonberen/ bat men in be
<h Spaaniche j&paanfclje 2ee geen gronb toerpt ; toant/ boet ijet toater op ben
Zee met het - gronb 300 een groot getoelb/ aïé op be toooujaanbc Diepte ié gcjcgt/

en betopï top (leïïen /• bat op anbere pïaatfen be Sre toel acijtmaal
Dieper ié; 500 3a! be gronb toan 3obantg een Sec tocl acfttmaa! 500 brei (aft
Ipben. ïDaar uit top ban Bonnen beftuiten ; bat 3refter getoigt / al
toaé ’t toan loot/ op beu gronb ban 30banig een Diepte niet Ban sni¬
ften / en 3ulBé niet alleen om be groote pcrfftng/ bie Ijet loot getooeït;
maat ’t toater petft noeft Peel meer op be lange Ipn / bie Peel grootet
ligcljaam uitmaaftt/ alé ’t loot Beeft / en toeUic Ipn maar een tocinig
3toaarber ié/ ban ’t toater/ öué Bet loot Belet te sluiten. <©oft moe*
ten toe toaft (lellen / bat be See in beu grooten >©ceaan nooit (lil (laat /
fcïjoon men ’cr geen fttoom getoaar tooib; toaar boot ban ’t loot in
gcc getoojpen / feftoon Bet recljt naar ben gronb fcljpnt te sniften/
300 3aï ’t ecïjtcc booi ben ftroom toegbjptoen/ en be Ipn een bogtfirp*
gen/ bie toan Secunde tot Secunde 3al toeneemen; en bué 5al ’t loot
„ niet op ben gronb Bonnen 3inften.

„ B)et ïtriftalpne toocftt ban toan ’t ïDaïbifcft Dog / toaé 3obanig tegen
v , n ’t ï|oojnülieé geplaatft / bat Bet albaar een Bleine BIootfcBe bult Bab /

ro“kin» „ ’t geen mp tojeemt toooj quany Beboenbe 3 uïfté nocB in ©ieren nocB

loot geen
grond te vin-

den is,

over ’t Wal-
▼ifch

in ©ifïcften ge3ien. 51 B fnee Ijet Doopitolieé ter groote toan ruim een
00 $- " buim Diameters toan ’t oog / en bit boen een gebeclte ïaatenbe bioo*

„ gen/ fnee ift ’t 3cïtoe met een fcïjuinfcBe fnee aanftuftften / suïhé t& te
Beter 50ube ontbeBBen/ Boe toeel tolie3en ’er toel op ben anberen maren
„ leggen be/ bie ’t ï^oojntolieé uitmaaftten / en iB ten minften toel 1 6
„ of 18 bebonb. Dnbet bit Doombïieé lag een anbet 3toart tolieé/
„ gantfclj geen booifcljpnentljeit toelaatenbe / ban boo? een opening ban
een otoaal/ bat boen ’t iUriftaïpnc toocBt toaé geplaatft/ enmptoicemt
tooojquam: toelBe otoaaïe opening / in bet seloer lengte genomen / een
Ijaïtoc buim toaé; en in be bjeete genomen/ toaé 3 C 3 eer naai buim

„ Wit

Hedendaagfche Groenlandfche Viflclicry. Sf

r, Hit luclfte maarneemiug ift baat/ of De 3 ©aïPifcp ooft geen Permo»

•», gen ijab/ om bit opaal te DecmpDen en te Pernaaumen / om fomtpb£

>i mpbet of fepetpee te 3ieu. ©etberp ttacptte ift ïjet Wiep / aeptet in ’t
*> ooggeïeegen/ Voeg te neemen / om De gesidjtsenumen te Ponnen sien/

•» bie tft niet gtooter ban Pan een <©P Ponb; llïaar Wat nip Pjeemt
5, Poojquam/ map/ bat omtrent pet gemeibc Olies' / loei op plaat=

■» fen / Oberen en Senumen Voaren gepeept / en si dj in ’t 3enum=

» adjtig bed uitftreftten / baar De gesicijtjenulu Doodging ; bie in
• i) eentge 300 topt maten / alp gemeene fpelben bift 3011 / en anbere
„ ftieinbec. ©it ip ’t tuat ift Pan ’t Oog Pan een 3 ©alPifcp tueet te
n Seggen ; inbien ift een joDauig <©og / eetft uit een 3 ©aluifcp geno»

„ men/ Ponbeftomcn/ tmpfel ift niet/ of top souben mcecber Petgenoc»

„ ging*Pinben.

©efBanndpfte tioebe bet 3 ©alPifTcpen / fteftaat uit eeiufterfte peep/

Sep / 3 ePen of agt Porten lang / naar ePenmaatigpeit bet groote Pan ’t !/

Sccbicr. ©it gcpcime iit legt in een ftoofter beflooten / gdpft een mep wulvJcV ue-
•iii bc fcijee/ tuaar Pan men bpnaa uietp ban een ftïein gebcelte 3iet. ©etichiecvcn.
©jontudpfte ©cd / lieeft een gebaaute gdpft PierPcetige ©ieten. ©au Enhoeda-
tuerrsube ip ’t pan een PetpecPe bojft Persten / met teepeip gdpft ftoep »>g <i« vook-
nperó; renige beeset 23 o?ften jpn tuit / anberen met stuntte en blaam J. e f hn se c -
tuc plehhrn Pcrftcrt. ïDannect 3e geen jongen bjaagen / nodj peppen / d ‘

3 P be 200 ’ften 3cer ftïein. 3 Clp 3e 3 idj met dftanber Permengen / ftee»
hen 5e be l300fD.cn boPen mater / bat met Ijimnc natuur ooft beft oPet»
eeuftomt / nabemaaï 3e niet lang onber mater ftonnen 3pn / of moeten

abeiu paaien / Poojnamcutlpft in bnp een Perpitting Pan Pcrmem
ging.

Ilöcn aept bat 3e teffcnp niet ban een of ttucc jongen Poo’t Plengen/

en om paar jongen te PocDen / Ijeeft 3e maar tmec iCepdp / maat uit

be jonge Bdalülffcpcn mrfhtenpocD3d3uigm/ Dorp paar tpb Pan biaagen*™/ 1 ^.,..

‘0 nocij onbeftent. ’t 3 ©aIPifcp Saab / noeïj Perfcp spnDe / lp gantfclj c«, u be-

mit/ en Ipmacptig/ 3 uiftp men ’t alp Ijeetlaft/ mapofljarptotbjaaDcn ko “ e “ ii ,

•treaften ftan. ©e Sperma Ccti jp’ec niet uit te beftomen / bempi ljet oaJeii “ dlt ‘

eerlang beDerft en funftenb mojb / mat mibbelen men tot be bemaaring
baar toe aanPienb. 9

©empl pet BDalPifcpPïeefcp nodj ber jdper beenberen Pan geen ge»
buiiü 5 PP/ maar alleen pet jbpeïi/ sullen me ’t eerfte te befcpjpPeu oper , , . r ,

ftappen / en alleen pet ïaatfte/ alp pet tuaarbigfte / maarorn ooft bespckbè-
ïOalPifdjPangft geoeffent mo?ö / alpier Pcrpanbeïen. ©it <§>pcft 3iticiue«vea.
tufTcpeu ’t Plctfcp en be puiD / en lp op beu rug / en onbet aan be buift
omtrent sep Duim bift ; alpoemd ’er ooft ^>peft gePonben mojb ter biftte
Pan tiuaalf Duimen/ mant Pan een ©in uit een groote 3 ©alPifcp gefnee*
ben/peeft men Voel een païPe quatöed met pjpeft gePuït. ’t ^peft pan een
oubrrftp ip fomtpbp meer ban eendbüt / tn ooft pet biftfte bat aan be

©ifep

86 Bloeyende Oplcomfl; der Aloude, en

©ifdj tc blnben is». 3£>’ eene ïE>albifclj bebinb men bettet en fpebactjtige 1 -
ban ö’ anbete; naa bat 3 e bet / groot en 3 toaat 3011 / tootb mebe tjet
i§>peb bibber bcbonöen.

5De bihfic en ftetbfle senutoen 3pn in ben fïaert bee 3 et ©ifcï) tebinben/
toant Ijicr mebe moet Ijp 3 iclj beeten en toenben / getijb een «Ütcljip öooj
’t roet toetb befïiett. ©e binnen berfïrebben Ijem boo? tiemen / toaat
mebe becje ©ifcfj / gecbenmaatigb naar 3 pn gtcote/ 3 eet fnd boojt roe¬
pen ban. S'n ’t 3 toemmen iaat 3 e een lange flreeb in gee acljter 3>dJ /
getob een s>cl)ip in ’t fnel boo$t 3 «ilen een groot sog ban ïBatec actjter»
laat.

Sehuuwach-
tigeuaart
der Walvis-
ichcn aange
rncikt.

En wat
krachten zy
konnen aan¬
wenden*

A: vanT eeu¬
wenhoeks
gedacht cn,
over ’tlang
leeven der
Walvifïchen

©eeje groote tJeebiercn Jtjn eeljter ban een flaaumocbigcn nart; toant
300 toaa be ïBalbiflcljcn een ^loep of lUenfcïjen getoaar toojben/
blneljren 3e en fcljieten onber ’t toater; maar in noob 3iclj bebirtbeube/
toonen 3e ljunne obermaatige btadjten / toant al toat 3e bereiken bon*
nen/ jlaanse aan (lubben/ en inbien eenjsdoep als ban tolerb getroffen/
geraaltte bie eerlang aan fpaanbeten. 3 E>ibmaal£ toopen 3e met een
Ipn ban eenige Ijonbert babemen boojt / en 3ulb£ fnelber ban een 3d*
ïcnb ^>el)to.

2 n ’t Doopjaar ïjebben be BMbifTcljen bunnen loop naar ’t 3 Beften /
bp Oud-Groenland en Jan Mayen Èyland ; betbolgen£ nemen 3e ban
Öunne boers» <©o(leïpb bp Spitsbergen. ïDannecr beeseu niet meer ber*
nomen toojben/ bertoouen jiclj be ©inbiffefjeu. 5 Decje JDinbitTcljen 50c»
ben moogeïfjb boo? Ijen een gemaatigbet boube; toant in be jjBaan»
ben december en januari binb men 3e 3 elf in be ^paanfclje See / in
JBaart boo? be Straat Pau Gibraitcr, en 00b fomtpbj» in be üXDIDöe-
lanöfclje

ïtoe bradjtig be JMbtffcïjen 3ijn/ toonen 3e in ’t flaan met bunnen
fiaart ; toanneer ’er een tlonn re bcrtoacbten ftaat / als» öan (laan 3e
300 getoetoig metben3tlben tct 3 Pbcnuit/ bat ’er’tSeetoaterbanb?uift.
•Xlj» becje ©ifd) boot een ïijarporn getoonb i£ / en ïjet 3[jnen JDpanb
ontbomt/ geneeft beeje luonbc 311'b selben toeer toe ; als» genoeg3aam
gebleeben tp / aan be ËufTcïjm bie ecuijbs getoonb tonren ; 00b be»
fpeurt men aan beese gebtdöe toonben / be litteebenen bie toit 3pn.

barfet) geboobe JDaibiffcïjm ftinben eerlang / maat noctj te meer/
toanneer 5e eenige bagen te booten getoonb siju getoeeft ; nlsbati top»
ben 3C ’t ijoogft op 2 ee/ anberc eerfl geboobe/ gelgk met Ijct toater./
en fommtge 3inben / bie ban niet 3 onbec beel arbeib moeten opgetoonben
toojöen/reeb^ 0^1*00? getoont.

Loe lang be ïEtolbiflcDen leeben/ban men niet3eebertoeeten; b’^eec
Leeuwenhoek Ijceft ’er in 3 P« M fte 28 ?ief bcese gebacljten ban: „ jpp»
ne gebacljten laatenbe gaan ober be Ijoegtootijdt bet afêalbifTcïjeu / bie
men in ben beginne ban be 3 ©albifcï)bangfï pleeg te bangen / en be
groote ©ifcïjbeenen / bie men toen ten gebenbteeben Ijeeft opgeljan»
gen; 300 guammp in gebacljten/ of 30banigc groote i^albiffcljen niet

tod

1 )

Hedendaagfche Groenlandfche Viflchery. 87

tori bttf 3 enb en meet 5 jaaten mogten oub 3ljn getoeeft: om bat (jet
>1 bp mn baflftaat/ bat be ©ifTcïjeij ban geen (©ubetbom fletben/ na-
i> bemaal ljunne öeenbecen 3acljt 3 i}nbe en blpbenbe / altoos? bennen uit-
» 3 etten / toaac boo? 3e gcootet toojben: ©nar be bleten / ble on anrbc
» leetien/ be brcanbecing bet lucpt ónbertoo?peti 3Ön / entoaatboo?ljun»
55 ne beenbecen fipf too?ben; en ijacb sjjnbe/ be ligctjaameu in geen bet»
5 > bei gcootbeit bonnen uit3etten.

ZESDE HOOFDTSTUK.

Eilandfche WalvifTchen komen nooit om de Zuid reden hier
van gegeeven. ’t Walvifch-aas befchreeven , dat veel om¬
trent Spitsbergen, Jan Mayen Eiland , op de Banken, in
de Bayen en fomtyds in diep water gevonden word; en
in welk grondgewas het voort teelt. Walvifchbaar-
den wat dienlt die deeze Viflchen wegens hun aas
doen. Hoeveel Baarden ieder Vilch uitlee-
vert. De Maag der Walviflchen , Wal¬
mden en Robben onderzocht, en wat

daar in gevonden is.

Z ffn ban be «Êiïanbfclje JDalbifTrijcn baat be €>?ornïanb£baat* wam/Men

’t M

betó boopiamentlijli óp uitgerufï toojben. ©eeje ©itïcljcn ho= begeeven
bleu nooit 300 bette om öeatuib / boa at ban 011301 Commandeur Zorg- 5 xf 0 o“ t een *
drager nu/ en in ’t bctbolg tebcn geeben 3a!. jjlSaat bie bu$? bette siclj Jmdezuid;
om be Suib begeeben / 3inigeïpge5egti<?: $oo?bliapet £7 ©inbifletjen/ Mairivel
©otniflcijen / 013. ©au iebet bee3et ©ifTcljen (3egt tjp) stillen toe Ito?» Nooi[ ua-
tclPii ietg melben/ bcrniit^ 5e be <©?oenlanbfcge©ifyc‘jrni eenigsinj? raa» pers, vm-
bcn. 59 e tebenenj loaarom beese ©iflcljen meet ban De >èilanöfclje 30 isf=
feoen om be Snib lopen / 3 pn berfeljeiben: eeiftelp/ tg ïjun £peli 300 é °r *
beten maib niet/ maatbce!baftetcn taapet al<? bat bet €ilanbfclje©k?» „ ,
fcljen/ en iupgeltjP ljun bloeü niet 300 peet / bierïjalben bonnen 3c toe-'
geito ljunne Itoubct natuur / brei Octet in ecu toatmec < 0 ebjeft leeben ^ geeveo*
ten anberen / bat toeï ’t boo?naamfte is? / 300 feonnen 5e op gcljcel tont
aubetö ban b’^iïanbfcfje ©ifTcljen aasen.

, ©aöemaal bie Ijiet ban bet SDaibitTcljcn ‘Hat? geluag ïtiaaïtcn / snï ’t waivifch aas
niet onboeglult 3pn / met een toeinig omfiaiibigljeit / een lioit bctï)aal befchrceve “»
öaat ban te boen. 3Dat aangaat b’cilanbfeïje ©iffcljen / alb Ijet boo?»
naamfre beften ban ons? oogmctli; bee 3 en aajen op een 3eec klein foo?t
ban 3ta$ / biaat ban eenig langtoetptg i;? / met kleine pootjes? bet»

IB 3ten /

88 Blocyende Opkomft der Aloude , en

Hoedanig 3icn / ban kleur en gebaante eenig3inp be kleine gekookte gatnaalen ge*
V« van aait. jp/ tocïj 3onbet fcöobben of fctjaal / melk aas tuffc&en be bingerp ge*

lojeeben/ 3act)t en liet ip/ aïeS olja of traan. «2en anber foo?t / bat ’er
loei ïjet oberbloebigfte gebonben ïuojD / en betöalben ’t tioojnaamfte
aaé tp/ Ijeeft een ronbe gebaante / ter groote ban een graairtre ert/ of
lor! naar een fpin geïpkenbe / met b’ oube en jonge fpinnen in groote
berfcjeelenDe/ en ip bmfn ban bccloc gelijk be 3luacte blieg / Ijeblcnbe
tboee binnetjep of kleine bïcugeltjep/ luaat mebe tiet 3icïj in ’t loater be*
lueegt/ en ’t ip gelijk rjet anöer aap / ban een traage betueeging / one*
benmaatig gelijk be oeluceging bet «©uallen/ 3uïkp men ’t met Deljanb/
of met een Ijoopüat uit Sce kan opfefjeppen. ©it aapipinpgelukpbet/
3ocijt en 3onbet fcöobben of fcljaalacljtige ljuib / en in be tjanb ge’iujee*
ben meebe alp olp of traan. <©e beluceging Ijler ban ip loei gelph bie
bet ©ualleu / maar in floffe beel berfcljillenbe / loant be (toffe ber <©ual*
leif lumaeütig / en bee3e t’ eenemaal olpacljtig ip.

©ee3e en meecberïp foojten ban klein "Sap / tuojben ’er op fornmi*
ge plaatfen in Groenland oberbloebig in Eee gebonben/ in3onöetöeit op
be «Bjonben boot Jan Mayen Eiland en Spitsbergen , en biel boo?na-
mentlpk in bep 3eïfP 23 aap en / alp mebe op eenige plaatfen aan ben
3oom ban ’t pp/ ook in ’t 3tlbe/ en loei meed omtrent be Banken in
’t PP/ 3«lkp bat fomtpbp aan be gronbigtjeit of Djabbigöeit ban’t lua*
ter kan gejien tuojDen / of men siclj op een Baalt bebiiib; ’t fcijnnt bat
be fcljuurtrig ban ^troont en pp ober be Banken ballenbe / be grenb
beroert.

©upbanig Djabbig biater binbenbe / ïjebbm bie op berfcljeibe 3jaa*
ren en tpben bebonben/ fjet loot uittoerpenbe / eene Diepte ban 70/80.
100. 120 en 140. ©abemen min of meet / meefr geelaeötigc apgtaau*
loe kléigronb / boot onp ban berfcljeibe ^jaaren in b?iefjep beluaart /
neat dc Ban- biaat in lue be Diepte / lengte en bjeete aangeteekent tjabben; boclj Dee3e
kenenBai- ^onben Dooi ’t betlie3en ban ^>cijeepen lueber berlooren / spn 3e bnp
’ ’ toeet bp Ijaacê oube moeber geraakt. Cfoe Ijoogrr ban be Banken leg*

gen / binö men ’er t’ obccbloebigec aap / bat uit tjet granögebiap fcljpnt
boojt te komen; becljalben meukt beBaapen/ baacbeelbuïbigergcohb*
gcluap gebonben luojb / ’t gemcïöe aap aïlermccft binb. «jgelij*
keclopp l)ct meefie kroop / meer in bjooge ban in Diepe (Toeten groeit/
en in bit kroop meer ongebierte boojtkomt/ ban baar ’t niet gebonben
woidook inojb. <j2ct)tec gebeurt Ïjet bed in ’t ffp / bat men ’er in blaauiu en
r°mtvd üom klaar biater/ baar ecu groote Diepte ip/ mebe bit aap binb/ 3ulkp men
diep water op eenige IJonbert babeiueu geen gronb 5011 binben. 3 E>aarfctjijii[ijk jp
gevonden, ’t / bat bit aap albaar niet looib geteelt/ maar bat ïjet trooj brn droom
en ’t | 3 p / ober be Banken gemofpen / albaar geb?eeben Uiotb.
3 Edt blpkt te meer/ om bat men ’t in ’t blaauiu of Diep luatec niet
ban fomttjbp en maar op eenige plaatfen binb/ boef) op De Banken en
in be Baapen altoop ; feljoou bat ’ec booj ben Stroom en ’t ffp een

groot

’tWalvifch
aas veel om-
trent Jan
May en Li-
land en
Spitsbergen
gevonden;

Als mede
aan den
Zoom van
y t y s.

Onthoud
kich voor¬
in amentlyk
op en om-

Hedendaagfche Groenlandfche Viflchery. S9

Stoot gebeeltc obet be 22 »anten tocg bjpff/ 300 geeft ecljtet jfjct (©toni)- „ Vee, ' rId
§etoaé gebuutlg anbet aaé op/ betmité be 23 aapen en 5 ®anten t’eene* „ a r a 0 I n i „ d *t M
maal ban ’t jelbe berbuit 3Ün. ©it ©joiibactoné is beeïöerlp / alé aas »oou-
blpUt/ booj ’t optoinben bet “JJnteré mecgegeept / en bat inégelijlté in ,ecIt «
blaat baatec / met (jet oog op ben gronb aan befcljontot toojben.
ons oogtoit/ ijtt onbettoöé ia be ©iffcljctp aangaanbe / niet te leut te
fielten / 3ulfen toe ban bee3e getoaffen en meet anbete birrgelphc tingen
niet meet opïjaaien / maat ttadjten oné boojgenome oogmerlt te bol*
boeren.

©at be 3©albifrij meet aan bit aaé / en gebolgcïyft meet aan bce3e
pïaatfen en o02ben betöonben ié / alé be ©inbifdj/ ©otbifcf)/ J?oojb*
doper/ 013. ontflaat booj jijne gtoote bttee en stoaarte / 3«ïh^ tjp 300

nemaal tot in be teel frijimcn te loopen/ 3 ulfté 5e fcen éN>ef«fnpöer naau* ^ s n ° p aazei(
ïpité / ban met gtoote moeiten / nitfnpben ban / en fomtpöé een fluit en «aaiom.*
baat ban in be teel moet iaaten 3itten. 3 ’n bee3e geftrifijeit / betmité
3c ooit geen tanbcn Ijeeft / té beese obetgtoote Bifclj onbequaam op een
groot en bafdpbig nas te aa3en / boel) 3eet natuurlplt et) tocl gefetja*
pen tot bit aaé ; tnbien 3e 00b met ten fptté-toelopenbe belt bedien
toaé/ 30U 3e in ’t mtnfl niet bequaam spn bit aaé te genieten/ en ïjet
obetgtoot ligctjaam bejtoaatiijli bonnen bet3aaben ; maat tori nu
liet tjoofüt ten betbe beel ban ’t ge'geele ligcljaani uitmaate / en be
baatben eenig5ins fcljuin op en neet in ben monb (laan I of toel ban ’t ncué*
been tot op be (taaiten Ijangen / bie / ban een gemeene bifclj ban fo
«Êuarbeelen/ ban 10 tot ia boeten lang spn / en öuémebe/ betopl be
topte ban ben monb ebenmaatig met bet jelber biepte ié.

311 £ bec3e Bifclj in een 25 ap bomt/ of obet be 25 arilsen 3toerat/ baat wajvisbaai-
bit aaé buó beelbuïbig gebonben toojb / bat ’et ïjet toatet tot aan brn * n
gtonb tot bjabbtg ban ié/ en aïé ban 3pnen muil opent / 300 bctflrebt décze vis¬
je tot een grote fuift/ baat bui jenben teffené in gehangen tooröen ; 3p- rundoen,
ne muil toeec guitenbc / fjeeft be natuur bee3e baatben 500 birijt aan «m hun aas
toeetspben ban ben monb / alé biéltuutoen aati elbanbet geboegt / bat te nutt, t 6n *
’et Ïjet toatet alleen tufTrijen be 3elben ban boojftroomen / boel) (jet ge*
melbe aaé toeerljouben toojb. ’t gjé mebe toel te bebjoeben/ bat beeje Hoe .
baatben bp3onbtt bicljt moeten aan elbanbet geboegt 3pn/ nabemaal alé baarden d ce -
ge3egt ié / een gemeene ©ifcï) ban jo quatbeelen ^êpeb / aan ieber 3pbe z ? viffche «
ban ben monb omtrent 1 jo IDaatbaarben uitlebert / meer ban 6 boe* Ultkvcicn *
ten lang / toanf |©aatbaatben toojben in ben ftoopljaubel op 6 boet
gtteebent / boclj <©nbet-|©aatbaatben telt men 2 booj een / of men
teebent 2 ponb booj een. ©an bee3e ftïeine of Bnbet-|Baatbaarben
acljten toe/ bat 3e aan iebet 3pbe / beïjalben be gtoote of HQaatüaar*
ben / een getal ban 140 of ïj-o flubé uitlebeten / loopenbe be ge*d«w*)v«-

J© 1 flteUt*

fen geftrekt
(laan;

aca

90 Blocyende Opkomft der Aloude } en

fïrebtïjeit bee3ec baarben / uit Ijet midben ban ben motib / baar 3c ban
i o tot n baetm lang 5Ön / toedet3pbjS boot naar ben mond en act)*
ter naar ben beeï/ 3ulbg 3e allenbg botter tooiden / tot op be maat en
ondermaat / en buè beebolgens gegeel te niet. 3 B*aarenboben 3pn aïïe
En waartoe üaacöcn bumepmonbë ruigacljtig en geïpb3aam met Ijair bebooffen /
d«n hen die-bat alle öe opciiitigen bie noeïj tuffetjen be baarben 3tmbe bonnen 3 P» /

3obanig beset en öootbïecijt / bat 3e genoeg5aam tot een rcemp herftreb*
ben/ toaar boot Ijet toater Voel bootsngen ban / maar ’t gemeibe aaö/
Öoe blein ’t 00b 3 P / toeertjouden tootb. ©it tjair / bient 00b tot befcïjer*
ming ber tong / 3ulbé 3e op be fcljerpe banten ber baarben niet geguefr
tocjbe/ toant bet aap; gehangen en gebïeinfl 3tjnde / fbngert be ©ifclj
toaarfcljpnlpb 3pne tong in ben mond ceub om / bermitp ’cr be tanben
ontbeeten / om op 3obaanig een aah te baautoen of maaien / en ge=
maaien 5pnde boot te 3toelgen ; en aljoo bit gemaale fap be traan ee*
nigjinö geltjb ié / fcïjpnt bee3e bifclj geüolgbjb niet ban traan te b?fn*
ben/ bat Ijem tot3pn eenigfïeOoeb3eIbetfirebt: toat toonder is’t ban Dat
3e 500 het tootb ?

iêomtpb^ ïjebben toe be ©ifclj op 3 P leggende / be 3 elhe geopent/
om/ indien’t mogelijb toaar / 3pne maag t’onbec3oeben / maat’t ge*
barmte 300 bib als» een mans» arm / toa<3 on£ te 3eerinben toeg/
waiftoffcdë* 3uïlió' toe boot be bleine opening tuffcljen be ribben gemaabt / be maag
waagdet niet bonden befcljoutoen/ en ribben uit te fnpben of een grooter opening

tnaahen / liet Ijet belang Pan be ©iffctjetp / en andere ongelegenttje*
ben niet toe. jBaar berfcljcidemaaïen ïjebben toe Ctobbcn en 3 ©altup=
.. fen binnen ’t ^ctjeep^bootO geopent / en Ijtinne maagen doojsocljt/
anTobbcn,öocfj nooit ietg anders» ban’t gemelde fap of ftam baar in gebonden/
en walrus- ’ naar bet befclpecbe aa£ geltjbende / toanneer ’t in be ïjand getoteehen
fen * tootb; toaar uit toaarfcljpnlpb blpbt / bat bee3e geebieren in Groen¬
land ban ’t 3eïfde aah ïeehen ; maar aan be giutfe en ©jieffe «lEilan*
dieren medé ben / baar 3iclj oob öobben ontïjouben / aa3en 3e op Spiering / Öa*
cp vifch aa- ring / ^cljol of andere bleine ©ifclj / hermitp 3e boot ïjunne tanden
baar toe bequaam 3ijn / om bafter aap te genieten / en bcröalben 3al
men ’et mede iets» anbetö in ïjinme maag binden.

DesSchry-
vers onder¬
zoek om ’t
ervaaren,van

was voor
zien

Ins
van

z E-

Hedendaagfche Groenlandfche VifTchery. pi

• > f

ZEVENDE HOOFDTSTUK.

’t Geweft van dc N oordkaper befchreevcn , en waar op deeze
Vifch aaft. Noordkapers begeeven zich om de Zuid, en de
Vinviflchen fomtyds wel tot in de Middelandfche Zee*
Ook zwerven ze mede wel omtrent Spitsbergen, en om
wat reden. Vinviflchen befehreeven, waarom deeze
Vifch door de Groenlandsvaarders niet gezocht. De
Noordkaper in diep water meefl: te vinden , en
omtrent de Noortkaap, als ook omtrent Ys-
land. Plaatsverwifleling van de Noordka¬
per , aangeweezen , en hoedanig deeze
Vifch zyn aas weet te vervolgen.

O IB 0113e f)oofb 3 aaÏ 5 / be ©ilVdjetp ban b’sÉiïanbfdje ©iffdjen waar op a«
biat naaber te komen / 3uïïenlue/ tot geboegïpker geïcgentljcit/^ 00ltki, P cr9
ban b’ aangetoetbc kïeinbet geebieren/ ïjier ter plaat£ een üiei ni g af3ien/ ™ Jf, *“"*
cn met ouj? onbctjoeh in ’t befdjoubien bet Ytoonkapcrs? en JDinbis?=
fdjen/ obcrgaan. 3©at be $oo?tkaper aanbelangt / bce3e ldifdj biaagt
bien naam niet te bergeefê / gelijk ook mebe be €ilanbfdje ©tfdj niet
oneigentkjk bien naam boert. 3 Dee 3 e $ooithapet ( bie 31 dj beeïtnb^
omtrent be Noordkaap en Ysiand ontfjoub / als? 3pn cbciKjcmaatigö
«töeluefi simbe/ nabemaaï ’er op beese plaatfen oberbïoebig lied üaring/
épjot / abuting en meer anöere biergdpkc kleine ©ifclj te binbenig/be*
fjaïben niet lueinig ^cüdbifcb en ttaüdjau/ 300 is? ’t tuaatfdjpnïijb bat
be aüooibkapec aan bee3e ©ifclj spit nas? Pinb ; bermit£ 3pne kraeljtiget
fnelijeib Pan belueeging/ ijem bies? te meet beguaamïjeib baar toe geeft;
luaar uit ook te geloooen is?/ bat 3011e keel ruimer moet luee3cu/ en bat
3 ir& be baatben 300 hiep tot in be lied niet uitftrekkcn/ als? Voel bie ban
b’ €iïanbfclje ©ifclj rcebs befcïpeeben.

30 an een geflranbe of gebange /Ooojtkaper omtrent Hitland, bedjaalt Meerde
Fredrik Martenfz. ill spil ^oeulanbj? journaal ban ben 51 aare 1671., «n ton h«-
bat’et meer ban een geljede ton garing in 3011 maag gebonben biietb
5 Dee;e ©ifdj tó/ gelijb ge3egt 30 / bafter ban £>pek / als? D’€ilanbfdjecenN ü oa-
©iffdjen/ berfjatben is? ’t met 3ijne natiiurlpke gefleïtljeit beter obereen= k;| p«gc-
komenbe/ om 31CÏ3 berber om be SZuiö te begeebcn. S'Ubgdpliö bjo:b vouaen ‘
be ©inbifcl) bie nodj bed baker ban £pek al?? be $oo?tkaper is? / fom* Noottka _ (rt
tijb£ bed berber om be Suib ge3ien. 3 E>it boojb mebe booi ben bü02n lcg ,^cn P
noemben Fredrik Martenfz. als? ooggetuige bebeftigb / 3 ulks? ijg in ’ tzicü omdc
3dbe ^agregifler betöaalt / in ben §aare 1671. eu 1672. ©inbiffcljen Zuid *

m 3 m

Zeen ge -
zien.

pi Blocyende Opkom(1 der Aloude, en

yinviflciicn in öe ^paanfclje Zee ge3ien re ïjebben / en in ’t ^aar baar aanbolgen*
fcheen mï 3 - öe * n öe i©iööeïanöfcbe Zeel bp De Straat ban ©ibjaltet. | 5 aDemaai
deiandfehe nu getoont ip / Dat 3oo toe! De sSoojtbapet alp öe ©inbifcf) op ierp an*

Derp aasen als? D’ CilauDfclje ©iffcljen / 300 ban men genoeg3aam be*
Stppen/ gelpb toe ban öen tSetgcr en ©eeurih gc3egt Ijebben / öat men
plaats en gdegenttjeit moet actjt (Taan / 3al men met üjucijt 3puen ar*
beiö 3ien gelnbben.

>s jehryvMs ©i erf) alben 5pti ton ban gcDacïiten / öat 3tclj ö’ Ciïanöfclje ©Ifclj nooit

latzichd" boo? of omtrent Ysiand en öe Noortkaap binöen laat/ nocï) öe Jioojt*
i-iiandfche ftapet stctj naat Groenland begeeft; immetp top tjebben ’t nooit ge*
viich, nooit 3ien / noef) ooit öaac ban geljoajt. 5 Deese ©iffcljen fcfjpnen om getoig*
f-ind"?dl s * f 'fl c teöenen Ijnn eigen 0ctocli niet te betïaaten ; öóctj öe ©inbifclj
Noortkaap 3toetft bpiiaa aïlettocgen/ begeebcnöe 3icb fomrpöp in ’t ?fp/ maat al*
vinden uat iimncefi omtrent Spitsbergen , en eenige mpïen Scctoaatts nabp Ijet
Noonkapers Voorland > altoaat 3icïj op öe 25 anbeu beel j&cljelbip en ïtabeljau ont*
voor Gxoen- Ijouö / Ö002 onp 3elf met een tinne garing gehangen ; öat ’et 00b ©a*
land. ring genoeg ip te binöeti / bïpbt bp öe graaten omtrent ©ogelnrfïen ge*
vinvifTchen bonoeii. ©bet julbp 3pn öan 0113e geöacljteu / öat öe ©inbifclj meet op
voorenom- bit aap öertoaattp afboinr/ alp op ijet 3 ©albifcïj aap / bermitp men 3e
nemfpus- atiöetp meer in ’t |fp/ of onöet ’t Hlaitö en in öe 2 Saapen getoaattooj*
zien."ü'omben 5 ou. ^iipgdijbp berneemt men öee 3 .e ©ifeljmeeöetoelomöc 0 ofit;
watiedeu. öiepbalben 5pu toe ban geöacljteo / öat toaat 3 kï) öe 3elbe ontljouö/
omhouden mcöe ©aritig cn anörre ©ifclj te binDen 3 P/ toaur ö’ onöctbinDing leert /
zich mede öat ’er bede ©ifcljbanben omtrent Spitsbergen gebonöentoo?öcn/ cnber*
om de ooft; nütp Dcl'3c ©tfclj 3icl3 alljiet onttjouö/ toojöen toe in 0115c geöacljten re

meet gebeftigt. 3 èoclj / niet tcgcuftaanDe öe ©inbifclj öooj 5pnebaatöen
mcöe üeqiiaain ip/ op ’t üPalbifclj aap te aa3«i / 300 5011 Ijet tod bon*
nen 3pn/ öat bp bp gclegentljeit/ 3icïj alöaat bebinöenöe/ bit inpgdpbp
öce/ maat bermitp bp in ’t fap / noclj in ’t Waigst of otter ’t ïlanö
geen batlpf screbt te neemen / 500 geeft öe berbic3ing ban plaats? (geïijft
öe üpojtltapct) alp mröe öe bafïigljeit ban spn J>peb genoegzaam te
bennen / öat Ijet niet t’ceneinaal ban ITalbifcb aap ip opgdegt.

<0ec3e ©inbifdö iP in lengte De IDalbifclj geltjb / maar niet in Dibte/
nabemaal De ïaatfte toel öiiemaal bibber ip. 3,Den bent öec5e ©ifclj
aan 3pne ©innen/ Die Ijem op öen mg natp ben teert uitfieeben; 00b ip
öe 3dbe ©ifclj beel bracljriget in ’t toatet uitteblaajcn/ alPöeïDalbifcb.
Zpn getuite bop ip' öooujaanp geblooft/ cn öoo? Dit gat ip ’t / toaat
öooj Ijp ’t toatet DuP getoelDig upttoerpt. ©erse bult ip ccïjtct 500 bet*
Öcebai niet/ Dan Die ban DeHDalbifclj/ nocb 3 Pn rug joDaaitigingeboo*
gen. 5 ?e boben baab ip mcDe alp öe 3 Dalbifcb ban 25 aatöen bet 3 ten;
5pne gefialte ip beröet lang / tonö en fmal.

©cd gebaarï|)bec ip ’t een ©inbifeb te bangen öan eeii 33 Mbifcfj / i>ec=
mitp ijp 31CÏJ fnelöet betoeegt. 0etoelöigfïaat|)p mrt öen ^taarten©in¬
nen 7 3ulbp öat men èem met öe floepen niet te naa moet bomen;

*• • • ‘ maat

Hcdendaagfche Groenkndfche VifTchery.

maat’t keft tan men ïjem met ïenffen booben. 3 ©anneet 31CI3 bce^e©in a
P ffcïjen beel bertoonen / toerben ’er geen 3 ©aïbiffcïjen meet befpcurt.

’tSp ban om bee5c reben bat be ©inbifcïj / toegenp spne taaftigöeif en En ' V0ldcr >
bo?tjett ban ’tfpek/ boo? be ©roenlanbpbaarberp niet too?b ge5acl)t/G°° r ei £, ndj .
bietljalben ïjen toeinig baat aan gelegen legt / toertoaartp ÖP 3icl) out- vaardersaiet
Öoub; en om ble rebcn 3nlïen toe ban ben 3eïben geen bjeeber bcfctop-- bezocUt -
bing boen : |©aar nobigcr ip ’t booj Ijen te toeeten / toaar men be
3 taojtkaper en <£ilanbfcije ©ifclj moeken moet/ bermitp be een op ©a=
ïing / en anbere ©ifclj aafï / en b’anber/ altoaat ’t gemelbe UMbifel)*
aap tooib gebonben.

©et jjoonhaperp eigen en natuurlpk ©ctoeft/1 p/ alp toercebp ge= N
3egt ©ebben / omtrent Ysland en be Noortkaap; Ijier binb Ijp 3pn recljtc 'tLcS te
©aberlanb / Ijp ïjeeft ’cr 5pne ©penben / «©uberfi / ©jouto en ©tube» vindenzy».
ten / en boopiaamentlpit een goebe geïegentpeit tot 3011 beftaan; <0ok
ip Ijp een 5cer biepgaanbe <êcljip / en bcbucljt booj 3pnen bpanb ten
pioen te 3ulïen toojben/ toanneec l)P geïpk3aam alp" op ’t toatec bjnft/
biep toil Ijp liebec in ruim fop / en fomtpbp onber toatet 3toemmen /
buiken / en ben ftaert opfteeken / toaau toe be ,©ooit3ce onbequaam ip;
berljalbcn l)P toeï tot aan Hitland naabert / maar be bioogte ban De
,©oo?t3ee getoaar tooiDeube / toaarfcljpnlpk toect te rug toplit.

©ce3e te rugtogt / boet Ijp te liebec / bermitp kp 3tcö alp ban toat te
berre buiten 3pn ©ctoeft en ©aberïanb bebinb/ toaar buiten Ijp 31c© alp
een ©?eembeling niet lang kan opljouben/ maat keert eerlang toeerber*
toaartp; toil men ©cm ban 3im en bedoeken/ 3a! men ©cm bceltyöp/

(bn gelpkeniP gefpjoken) t’tjuip btnben : ïDant beljalbeu bat ’er eenen H ;ck
obérbloeb ban aap boo? Ijem te btnben ip./ 300 binb Ijp ’er ook beter ifcfft L ’t
gcïegcntljeit 31c© te bergen; ©c ffpïanbfckeenliïoojtkaapfclje ©abenpdtepwaur
3 pn topb en biep / 3onbcr btoaalgronben / toaar ©p 5onbet eenig beletfel 01uh0udcn *
genoegzaam uit en in kouten kan : ©aar in tegeubeel De ïjabenp in be
J)oo:t5ee Ijem te eng ballen / jaa 3eïf be See te uaauto ip / binbenbe
3tcl) kllertocgcn aan laagertoal; toant inbien Ijp boo? ftomt en ftroo»
men naar be 3£ngeïfclje / ©jtcfclje / of Sntfcljc ïjabenp toicrb geöjeben
en gcftcepr/ of bat kP in ’t rCercl of ’t ©lie berbiel / of elbcrp getteegen *
toap een reebe te soeken / ban 3011 kP genoegjaam berïegen spit / eu
Ober be gtouben niet konucu komen / bermitp Ijem ’t rec©tc baarton ter
te naati toierb/ ober al 50a Ijp 3puen neup frootca / en berljalben geïpk*

3aam een gebange |©an 3pn / toant Ijn 30113iclj 300 genmkipk alp een
Spiering of ©aruael niet bergen hontien. ©up ip Ijp ban natuur ge*
neegen be b?ocgte t’outtopkcn / en 3a! ook nooit / ban booj btoaling
ontrent beeje ïjabenp uaabereu / bermitp 3pn eigen ©etoeft Ijem bcel
boojbeeïtger ip.

.©aöcmaal ©et niet 300 3ect onp oogmerk 1 p/ een ïneeb berïjaal aan*
gaanbe be ©oottkaper te boen ; ©oc men be3elbe in 3pn ©etoeft en bet»
blpfpïaatfe moet aanboen ; toat boo? gereebfctaPPen men baar toe be»

ügr;

/fIs mede
over de £i-
landfche
'VTalvifch*

54 Bloeyende Opkomft der Aloude, en

513e; ïjoe te fdjieten / en gefdjooten 3pnbe / Ijocbanlg baar mebe om te
gaan; ooit tjoe men öem geboob ftebbenbe beljanbelen 3al / en tuat booj
aart ban #&peft en 28 aarben ftP uitlebert: ©beetnité 0113e dgentïpfte
©ooftsaaft alleen té / b’€iïanbfdje ©ifdj te bcfcljjnbdi / en tuat bic#
aangaat on# ooghjit3p; blerfjalben 3ouben toe/ geïpft metbe ©inbifeïj
té gefcljicb / mebe afbieeftenbe ban be fioojtftapee fcïjeiben ; eeljtee lufi
ür°„ n . d i,; e , Ö’d 011# / noclj iet# ban bejdbe aan te metften / te toeeten: of tjp ban
gen Tanden 3P»e Diienbcn ooft gebodig té / of een geboelige bebniftïjeit ban be 3d*
schoei ben Ijebben ft au/ of Ijeeft.

No e ÓrtL Sjmmer# té ’t niet bee3e 3>cïjepfd# / naar 0113e gebadjten/ gelegen
peis. " até met alle anberen / 3ulft# Ijet gemeene fpjeefttooojb ten bleu op3icljte

mebe ban toegepaff hioiöen / bat té: bat ’ec gecnWilen bp Sontefttaijen
bliegen / maar bat fooit bp foojt op 3tdj 3df# aangcmcrlit / bp fcijco*
ïeu 5iclj ontljouben; 3 ©ant men befpeurt genoegzaam !joe alle .jèdjepfe*
len genegen 3pn / met groote genegentljett onbtrïitig te paaten / en met
tod ft een liefbe be ©uben aan be jongen / en be^ongenaan beOubcn
berftnocïjt 3011. 3©at be Jtéojtftaper aangaat / ban beese bonnen tne
met 30a beeï ctbareutljdc niet fpjeeben/ al# biel ban b’<Êiïanbfclje 3©al*
biTcf) / iiiblen Ijaar Song gehangen too’b / 3iet men be HSocber alïeruae-
gen osu bit Song 5toerben/ en 30öanig/ bat 3e ïjaar 3eïbe in gebaar (feit /
en ooft forntpb# in bit om3tocrbeu gehangen tooib / jaa ’t té mebe tucl
gebeurt / bat op beeje topse Ijet fBannentje 300 biel al# ’t JDufje ge¬
hangen tuierb.

IBeer aanmecbeitétuaarbige bingeii sullen on# in ’t berboïg ban be
oBiianbfcïje ïlDaibtfTcljen boojftomen / bianneer ter geboeglnbet plaatse
ban be 3elbe geïjanbclt toojbeu 3al/ om al# ban tetooneu/ bat alle ftuu*
11e boentngen niet enftdnft bp een fpoodoo# gebaï berricljt tuoiöen/
Sttibö men 3e ban bestoaarïpft 3011 ftonnen nafpeurrn; geensin# / ber*
tut té alle# in een geboeglnbe ojber gefcljicb.

<©m ban 0115e gebactjtcn tiocfj niet t’eenemaaï ban ben 32 oojbliaper
af te tuenben / bunftt on# be 3elbe onber bit gebal mebe te ftonnen be*
tceftfteu; te bieeten: bat fjp niet alleen ftennl# ban 5 Pn©abetïanbljeeft/
maar geïpft ben ©ilatiDer / een greetig geboden ober 3une ©lieubeii
Öebben ftan. ^nöien bee 3 e ©ifclj 31CÏ) ban een# buiten 3pn getoeff be*
geeft / Ijebben üie berfcljeibe rebenen aangetoont / toaar booi ftp ge*
noobsaaftt tooib tc rug te ftecren ; 500 bat / bte fjem ’t sefterfiè biubett
Vuil / moet öem in 5pn eigen <ü 5 etoefi en ©aberlanö soeften / te toeeten:
ontrent be Noortkaap , Hitland , Fero , Y 11 and eil jan Maijen

ÜcNooit-

opvceie 0rd 5De tpb om be j^ooitftaper op ’t seeftetfte aan te treffen/ nabemaal
piaatfen ge-ïjp jiclj in 300 een tupbc uitgefirefttljdt ban gee ontljonb/ i# rcïjter on*
vonden,doch bepaalt ’t S# timneté maar bat ïtraanen en SbJalutéen Ijunnen tpb
onfreode Ö^bcn / gtïpft in eb c ban beüxeiger en Heeurift té S^egt/ en ban bed*
Fouitkaap, diep ©ogdeti en ©ictdi 30U ftonnen gesegt téojbcn : en men 5011 in

• bit

Hedendaagfchc Groenlandfchc Vifichcry. sy

te bit gebat / bit tnebe ban be $oo?tliaper bonnen aanmevïtcn ; maat:

3 eggen We / beese ©ifcl) 3al men / Wanneer bee3e tufïcljcn ruimte
boojfteebenb Wotb / ten allen tuben en op bcrfcïjeiöe ptaatfen binben;
b.iaat ban be reben ij* : bat bee3e mee altoos* eenen oberbloet ban
garing / jBattrcel / jscfjelbifcl) en ftabbeljau berfcijaft / en allerwegen
a$ baar mebe bejaait $. <©olt 3ullen ’er cngetWpffelt in beeje groote
ruimte / gronben en ©anften jpn / Waar op bee3e ©ifclj en anbere bier-
gelijbe foojten in ’t «&?onbgeWa| bomt aa3en/ en biertjalben 3icï) op een
bP 3 onbere Wp3e albaar ontijouben / Weïfte ptaatfen / beJ 5 oo?tltaper/aï£

3 Ün eigen «©êtocft en ©aberïanö jijtibe / genceg3aam 3al Weeten te btn*
ben; ectjtec 3al Ijem be cene plaats* bcel beter ban b’ auber gehalten I en
3 uth^ naar be foojt ban ©ifclj / a\$ ’er 3iclj meed ontïjoub / en buö Wil
Ï)P bp afWifTcling fomtijb^ Wel ban plaat| berattberen / alé bcrbolgen^
olijfien 3al; boo? Welber berplnatfmg 3011 men ban bonnen seggen / bat
l)P/ ’t 3 P Ijiec of elber$ en allerwegen in bee3e gantfclje ruimte / altoos?
te binben i£. ©orlj Wp acljteu / om be gemelöe rebenen / 3pne 3eciset*
fterfle plaats in beese groote ruimte te We3en / baar be meefte «©rouben
3ijn/ te Weeten ; onber be 3 ©al en langs* be ïtufieu ban Noorwegen,

Hitland , Fero en Ysland ; en bentlitS* be ïtUfteU ban Noorwegen en
Ysiand, 3tcïj Wpbcr ban b’anbere gemèlbe uitfirchlten ) 300 beeï te meer
en grootte moeten ooit be <©?onbeu en ©apen 3ijn / en 300 beel te meer
Sullen ’er ooit <6?onbgcWnffen gebonben Wojben ; in Wellter «©tonbgr-
Waffen ban ben groei ban ’t aas* 3pn moet / en bu$ naar ’t aas* be
©ifclj en becbolgens be boojtteeling Der©ifdj baat uit boïgt/ Waatnaa
be ©coitftaper 3pnebegeerte fteeftt. lüabemaal nu Ysland allerwegen ban
fcljoone groote ©apen is* bersten / en ooit be gronbigfie ban al be boot»
noembe plaatfen / “500 3pn beeje >©?onben boo? (jent Wel be geballigfle/
en bp gebolgc be seeltetfte plaatfen om Ijem re binben.

^ctjoon ’t nu gebiel bat Ysland boot fïcrïte ©o?fï en langbuungc banden
j^ootbeltjlte ïlDinben/ met Ijct >©?oenlanb£ Wierb bejet / en bui* in ^[ c e „"‘ d4
een Itoube gomer lang beset bleef / boot Welïte be3etting be ©apen en gronden,'
<Ö 5 ?onbcn be Warmte ber gëon berbenbt / ben groei ban ’t (ötonbgcWag «tezeekeifto
en aas* Wierb belet/ sulltsl be ©ifclj 3ijn aaë milfenbe / ban baar naar ft ™
be gemelbe ©anben in be ruime mee Weeb"/ en aibtW be 3 i)oo?tltapet i <!t pei t eYin-
boo? 3icï) een anbere en beter plaats berhlesen moeit / of boot tjet de, ;
genoob3aaltt Wierb eibers* ben wplt te ncenten ; 300 ig 3oobanig een be*
ter plaats* boo? Ijem brei naber te binben/ ban boo? onj* naatefpenren:

3 ©ant fcLjoou Wp bp gifftng / en boe? erbaarentijeif al beel te Weeten Ito»
men/ ecljt^r $ ijp’ec noclj beeï iumbigerban/ al3ooljp in 3 pn «Clement/

<©eWeft en eigen ©aberlanb is* / en boot een öagelpbfeerbaaren$ / alle be
bequaamfte plaatfen Weet/ en be selbefpoebig bereiden Itan; Wantbecene
plaat^ ijem niet geballenbe/ ban Ijn boo? 3t)n fnelleboo?tgattg seerfcoie-
Iplt berijupsen en tot ent anbere obergaan / Wo?benbe niet gelijft Wp te
^cljeep 3!3Ube/ boo? fiilte of tegenWinb belet/ beljalben bat l)P ooit een na»

$ tuur»

ïnsgelyk*
Fero en Hit
land, en
vooruaa-
mcntlyk de
Nooitkaap,

DesNooit-
kapers
plaatsvcr-
wifleling
dooreen ge-
Jykenis ver-
geleeken,
en aldus na-
gcfpeuit.

S>6 Blöeyende Opkomft der Aloude,- on

tuudijfte Ijoebantgijeit ïjeeft / om OsQuanmïiJït onöee toater alïettoegeir
öe «BjonlKn re befdjoutoen en uaa te fpeuren ; al$ ïjp ’t öan / om alle
beeje veöenen / en öoo? snne öageltjbfe etParem&cit / óp cenige 3pner ge»
tooone pïaatfen niet loei PcPinö / 300 toeet öp peel Peter toertoaattg Ijet
racr te tomben/ ban top : Dies sien toe Dat ’crPocn (jein Peter gelegene»
l>it öan Poo? o ito to/ om Pan een Perïoore reij> t’tjuig te bomen.

11 'öoetoelnu een Perbteege bemito en een ftunöige erPaarentljeit Peel
nut aanbjengen ban/ echter Ponnen öe 3eïPen Pp ongeïubbige geWegentïjebm
toel ectto 3 onbcr Pjuctjt torsen; öto niet tegenfïaanöe ïcett onö öe ceöen
en onöecPinöing/ fcljoon toe öe J 5 oojtbaper Pp gelegentljeit meöe toeï in
ruime See Pinöen/ öat men (jent/ om ö’aangetoonöe reöen Panton*
ben enPrei meer en geitialtïpfter onber ’t 3 £anb Pinöen 3al/ 3!jnöe
ban / Poïgenj? öeese reöen / Ysiand De jeeberfteplaat^; en ingePalle men
öe |5oo'.ö5ijöe met Pesct mogte Pinöen / leert on^ öe reöen öat öe.
Suiaspöe öaar Pan PePjpt 3al toe3en; Doel) Ijem alöaar meöe niet Pin»
öenbe/ 300 Polgt uit ö'aangetoonöe reöen / öat ijp aan Fero of Hit¬
land seeberöct öan op Zee/ en nocï) jeelictöer omtrent öeNoortkaap 3a!
te Pinöen 3911. i$ ’t benueïgb/ öat toe op öe ©ifTcpecp uit 3tjnöe/
öe gcmelöe pïaatfen 300 fdjielijb niet Ponnen Pedellen / alp toel öe üfïoojt»
paper bic Pereiben Pan; eetster Ponnen toe/toinö entoeerbienenöc/ baar
tpbig bomen.

©eese plaats Pertoiffeling ban Pefl boo? een gelpbeni^ Petgeïcben toot»
ben. ©’ €rPaatent|)eit leert/ öat 3ictj öe garing in ’t JDoopaac / in ’t
gemcïöe | 5 oojtbaper$ <£etocfi / en gnntfcij Penoojöen Hitland ontljouö;
in ben 2 omct toojö 3eöooj onse 23 ui 3 cn onöer Schotland , in ben $a»
3 omcr onber Engeland gc3oel)t/ en op ben tsevfft bomt 3e öoojCereï en
’t ©ïie/ en laat sicï) op öe S'uiber Zee Pinöen. 32 u£ ban nu gepolglijb
nagefpeutt tooiben/ toat tijb men beharing op ö’eene/ toanueet op be
anbere plaats meet 3oeben / en inggetp^ moet men öe.tpö en plaats
in ’t nafpeuren Pan ben | 5 oo?tbaper onberfcïjeiben.

iDaat eertoe noelj tot be PèridjtgeePing Pan 3911 tgö oPergaan / mogt /
PelangenDe sijne plaats / Polgeito Poojgaanöe aantopsing / bat 3e poe
gronbiger bic 31 1 / Pep te 3ccberöec i $/ gepjaagt toojbm: om toat reöen
;èeberöet ? 3 £>e jtoojtsee to gronbig / PerPclgetto aaérpb / en ©ifdjrpft
genoeg / geljjb gemeenlijk uePenp b’ onöerPinöing ’t gemeene ^>pjeeb»
tooojb 3ulbp’ PePeftigt/ te toeeten:

Op ’t grondig Doggemant,

De Dogger fmakt zyn want.

immers? öe ©ot$?bop en ,€onpn / bie meöe op öe garing fdjijnen te
aasen / potgt be 3dPe Pan Hitland , naar Schotland , PerPolgeito Poot
Engeland, en op Den Derfft booiCerel tot op be Suiöersee / en jelf op’t
ff; toaarom Polgt ban De .Doojtbaper bit 3fjn Pegeerig aap meöe niet?
jfleeöp tjeppenpic Poojaf omftanöige reöen öier Pan gegeePen / en top

3 pn

Hedenckagfchc Groenkndfche Viffchcry. p'7

'Spn ooft ban geboden / bat feftoon pp aas? genoeg in 5pn ©adetland ondiepe
bin d/ aï£ berüotgens! blpftcn 3aï / eepter eenigen booj bit aa£ 5ouöen zeen en wa-
herleid buojden/ tot in bê £-oo2t-,ee / fommigen dooi @EereI in öe tftii* '/ e ^ n N v c ° 0 °|.
beï3ee ftomen / en betboïgengi foumjö^ neben# ben iConpn boo? Hint* kaperonbe-
ftetöam 3icp ïaaten 3ien/ inbien ö’uitgeftrcfttfteit ban 3pu ligcpaam nietq^m, en
gtootec ban be Congit buaat; maat nabernaaipp 2,0/ 30 en ooft boel 4 ° den** 1 ""
©iiartdeclen ^peft/ bepalben 3pnen anberen romp met step fleept/ bie£
ftan pp sief) in öec3e ondiepten?? niet bepcïpen ; buant buanneer pp 3011
bJillen buiften en ben ftaatt opfteeften / om 3icp boo? 3pncn ©pand te
herbergen / of baarbig 31311 aas? met 3buemmen 3011 tractjren te uerboï*
gen / ftan bit op bc Suibcvjee niet gefepteden / 3df 30U ÖP in be g^oojt-
3ee 3ijn j^eus? aan ben grond (toeten / en 3icp bc5buaartijft fteeren en
buenöen ftonnen; inbien pp Dan besuiöen Hitland , 3pn aa£ becbolgen-
be/ tot aan öe gronden ban De jftaojtsee naöert/ en De 3eïbe nebens? be
beranbering ban ©ebueft gebuaat 11102b/ 300 bind pp/ bepalben dat ’er
nbetbloediget aaé in 3011 ©oberland te binden 30/ Dubbele reden onlief)
te buenöen en buëct naar puts? te fteeren.

©oep eectoe ’t berpaal ban ben lioojtftaper afbieeften / 300 red ontf zynetyde-
noep een oüevbueeging aangaanbe ö'onöeifcftdöig ban 3pn tpb / en ont^epo*»»-
poubing in öcese 3pne ruime en groote bec&ïgfpïaars?. <©m nu ober bit ;l? . r . S c»cc- 0
onöetbuetp niet al te bjeeöfptaaftig te 31311 / sullen boe be bergelpliing in «n;

Dit gebat met den tijd Der Stramien / Sboatubuen/ en meer andere foo?-
ten ban ©ogclen of ©teren/ en ©tffepen ter 3Pöe 3etteu ( en alleen ons?
beoogde met de reeds? gegeebe gelijftenij? ban ben Rating genoegsaant
berftïaaren ftonnen. iPScebsf nebben boe ban ben garing gemetö en aange-
bueejen / poe öfe in 3ijn gebueft ban tpb tot tpb betplaatft ; inbien bue
dan in de Haring ©ifteperp geen aept op deeje tpdeïpfte becptaatftng
gaben/ en de 3elbe te j§t. *jan op de Suibersee 5oepten/ en te ^t. 0 \-
ftlaab otiöet ^cljotland builöe ©iffeu / buaj? ’t oubemuiöelpft om ban .
een berloore reis? t’ puit? te ftomen. ©iergeïijfte onöerfcpeiöing ban tpb Sï,;*.
mi/ 3ien boe bp onderbinding/ bat be J 5 ooitftapet in 5i)n 43 e toe ft in£ge= vu.. 77.1 aas’
•Pp boeet boaac te neemen; buant builöe men pcm op M>t. 6 Jan in 2ce moetw f
3oeften en te ,§>t. 3diftlaa$ in bc 25 aueu en onder öe Stuften nafpetirai / woid«.. n
30U men 3eefterïpft bcrïooten arbeiö dóen. ©e reden pier ban «al dooi
een buaarfcppnlpft ondersoek getoont buojöen.

25 p en omtrent be ,$oopftaap ontpoub step reit fooit ban ©ifep/Stool vitch, en
genoemr/ een bueinig ïpuiuöer en ftleiuber até StabMjau / öoep anders? Noortk ?:
be 3 dbe 3eer geïpft ; öee5e is ’er nebens? ben Haring / jicpelbifcp / en «“neer <y- *
Stabbeïjau 3eeu oberbïoebig. ‘jjjne Dee3ë en meer biergelpfte fooiteu ban tiig omtrent
SÖifcïj / feppnen in ben ©ooisomer uit 2ee ouder ’t 3Lauö en iii be ?Sa« Nootl *
jen re ftomen / om paar fuift op be d^oogtens’ en gronden te fepieten/ p ‘
die alsdan boaarfcppnlpft öoo? de buarmte der Somerson buo?d uitge--
Djoelt. ©ec3e uttbioepng gefepted 3pnde / beginnen omtrent ^>t. 5 |an De
S 5 apen ban potige ©ifep te firielm / geïpft bue 3 clf omtrent de Noort-

0 a kaap.

De Noortka'
per hoedanig
zyn aas te
vervolge»
’veet.

98 Bloeyende Opkomft der Aloude, *en

kaap bp Loppe en Curoy betfcïjeibemaalen met opmerfting ïj ebben ge*
3tm / en ’t toater op fommige plaatfm bpna al<S leuenDig befcljoutot.
©au Dee3e jonge ©ffcfj Ijebbenüie Peel tcoepen bp malftanber bobeu toa*
ree 3ien fdjooieu / nier alleen bp jjonOerben / maar Dui3enDm teffenb in
een fcïjooï/ en met De <§>foep Daar Dooi gcroeit/ ooft met Icn3en Daar in
gefdjooten / en Du£ eenige gehangen / 3ulft£ ’er fomtijösj ttoee te geïijft
aan De lenb ftangen bleeben.

3 ^ee3e tijd nu fcljpnt Den | 5 oojtftaper niet onbeftent te bitsen / toant
Ï)P De 3elbe 3eer geboeglpft alljiec / en ooft buiten ttoijffel bp Ysiand,
toeet toaat te neemen. ,$11 jb tod af te neemen / naDemaaltoe / Dee3e
©ifd)/ nocl) jong 3ÜnDe/ niet De ienb 300 gemaftïijft ftan bangen / Dat
ooft De | 5 oo t :tftaper/ Die 3»n monD alb een groote ruime fuift openboet/
en met een fneilee baart alb top met Den <êloep roeijen ftonnen / boo?
Dee3e feljoolen 3toemmenDe / toaarfdjpnlljft een groote meenigte te ge*
lijft bangeu ftan/ te meer: om Dat Ijp De gemelde feljoolen / onDer toa*
ter Dooi / bleet te berbolgen / Daar top met De (loepen niet Dan boben
toater ftonnen biffdjen / bermitö ooft Dee3e ©ifclj 300 D|aa 3p oub ge*
boa at tooiD / 5id) aanftonbb onDer toater begeeft; en mogeïijft 3ijn ’ec
nocl) bede feljoolen / onDer toater blpbeuöe / booj onb betboigen / Die
De | 5 ao|tftapet gemaftlp toeet te onDerfdjeppen / 3 ulftb bat 3ijne ©ib*
fefjerp toaarfcljpnelijft gdttftftiget/ Dan De 0115e/ met De gemelDe lenb ib*

J®en 30U/ aangaande De ©iffdjerp ban De jbooitftapetb / nocl) bede
m berfcöeiDe aanmerkingen ftonnen booifldlen/ maar om ban onb ei*
gentlijft oogmerft/ De «ÊilanDfctje ©iflefterp / of anöetb ge5egt 3 ©albtb=
bangji niet langer berfieeften te bltjben / 3itllen top ’t Ijicr op beruften
laateu/ en onb oogtoit ban De booinoemDe ©iflcöerp/ ban Daartoe af*
gebjoften 3Ün / nu toeDeram adjterboïgen.

ACHTSTE H O O F D T S T U K.

Onderzoek , of de Biskayejrs d’ eeritc aanleiders tot de Wal-
vifchvangft zyn geweeit, cn eertyds in Holland overquamen,
om voor Harpoeniers te dienen, De Harpoeniers eertyds in
grooten aanzien geweeit. Of’er op de Biskaifche Kuiten,
voormaals Walviflchen of Vinviflchen gevangen wierden,
onderzocht. Hoedanig eertyds gevange Vilfchen aan een
Sleeptouw gehecht wierden , en men naar ’t ryzen deezer
Viflchen wachte. Wat den Schryvcr in ’t vangen van een
groote Walvifch wedervoer.

R tirebb maren toe tot De getooone pïaatb Der «ÊilanDfclje 3 ©aïbib*
fcïjeu. genaDert / Die. top ban De pïaatb Der $ao?tftaperb en ©ih*

bib*

Hedendaagfchc Groenlandfche Viflchcry. pp

Wflcïjm ïjelóöen afge3onbert/ en ooft eenige tebenen gegeeben / toaarom
J>ee3e af3onöecing i# gefcljtcb. 32 >it alle#/ en meet anöere 3aaften beart*
lanfcfte ©tfcft aangaanbe / toelfte te befcfj?pben boo?naamentlp / on#
oogmerft 3p 30! / 3ul[en toe nu betbolgen# toat bp3onberIpft en oh*
berfcljeibentlpet betljanbelen.

JBaat eet toe nuclj met öee3e bethanbeling boojtgaan / 3nIIen toe D “' s “^*
eenö onbet3oeften/ of ban ouö# af/ eet bc <* 5 ?oenïanbfcöf ©iffcljetp noch * oekof de '

bOO? Otl 3 e Jfcebetlanbet# beftenttoa# / be Bafques Of Bifcayers en Por-Biskayend«

tugeezen be 3 ©albiffctjen boo? be 25 ifeaifclje en |to?tiigeefcfje ïiuftett f e .'* e »*»-
pïeegen te bangen/ en / of 3e uoclj onlang# geleben/ miffcftienooftnocij £ wd'och-
«nige floepen langö be hult ten Dien einbe gereeb tjteïben ; en of bevangen
hoUanöer# betbolgén# / bee3e ©iffcljetp ban hen 3ouben geleert heb^s'*"®*
ben / en harpoenier# en «êpebfnubee# in ’t ©ob?jaat ban baat ontbo*
ben/ en in ’t bcfiiet ban hunne ©iffcljetp souöe hebben gebjniftt/ bie iu
ben l^ceffi toebet naat hun lanb bettroftften; of bit toaar i#/ 3ullen toe
nu een# nabet tosten. 3Bat •»# aangaat / fcljoon top al een teelt# ban Enfaariyk»
jaten be <©?oenlanbfcïje ©iffcljetphebben bpgetooout/ eubetfcïjetbemaa* ,ei > d ' cnc,a -
len al# Commanbeut baat in gebient/ 300 i# ecljtet bit boo? onsen tpb ® re ^ u *'
gefcftieb ; toant/ in ou3en tob en lange boo? beu 3eïben/ 3Ön be $eber* V ooiHai-
lauber# iu beeje ©iffcfterp al 30bauig erbaaren getoeefr / bat be Balques poeniers
al boo? lange/ ten bien einbe niet meet in hollanö oberqnamen; ecljtet dicndca ‘
i# bit boo?geeben toel eenig3in# toaat / alljoetoel top ’t niet bp eigen on*
betbinbing toeeten/ maat toe hebben ’t self ban goebet Ijanb / en ban
oube en erbaare Commanbeur# en harpoenier# geljoojt/ en beesen toe*
betom ban noch oubet / en bu# al# ban monb tot monb bp oberleebe*
ting betflaan. ^jnbien ïjct on# ban te regt i# obergelebert / 300 30uöcn ..
in bee 3 e eerde beginfelen ban be «©jocnlanbfcïje ©iffchetp / onse €oin* temerd«
manbeur# in hoebanigijeit al# ^cljippet# gebient hebben / bermft# hm viffche.y
alleen ’t bellier ban ’t Jjclfjip toa# aanbebolen / toojbeube be gemelbe den Har P°**
harpoenier# Ijet bebel en ’t beftiet obet be ©iffcljetp aanbertroutot;"l e ,“ aanfce "
toant in beese eetfte beginfelen / toietben be JDalbiffcljen boo? beel ge*
baarlpeten berfcijjikïvjuetJiBonfier#aange3ien/ al#nu; berftalbentoa*
ten beesc harpoenier# al# 3E>aagftal5en geacljt / en be#toegen ooft boo?
ont3aglpe mannen aange3ien; juütö Dat/ inbien’eromtrentIjet^cljip/
of binnen Ijet bereift ban ’t gejicljt / 3tcft een of eenige ©ilfchen op-bee*
ben/ 300 pleegbe men boo? af met ïjun raab / of men op be 3eïbe 30a.
lo# gaan en in be floepen ballen / en inbien 3u bit uit het beb?pf bet
©iffcljen/ toinb en toeec bienenbc / goeb ftenröeii/ bielmen in be ^ïoe*
pen en anber# niet. €en of meet geoangen heübenbe/ b?agt men 3e op . .

’t &leeptouto of tec 30öen ban ’t &cijip/ en moefibe ©tfcljal# ban ee* t m« ft
nige quattieren / of 300 lange al#.be 3elbe naat hun oo?beel genoeg ge* gevat»ge Vis-
ree3eu toa# / albu# blpben leggen/ tot 3e toel gecee3en 3 pbe-/ ojbetga* i'clieii gehan-
ben. om bè. 3 elbe te ffenifen en beibolgen# af te maaften. ” deh w ‘ etd ^

3 3 £u#

z oo Bloeyende Opkom ft der Aloude , en

32 >uS iS uit bit Pertjaalbe genoeg te 3ten / bat De harpoeniers eertpbS
in grootec aanjien maren als nu / niet tegenftaanbe 51 ’ Öeben nocïj een
taamelylï gesag tjebbcnV maar ecijter 0113e Commandeurs moeten on*
öecmojpen 3i)n. ïhant be Commandeurs / öie nu PeeltpbS 5df ben
öienk Pan harpoeniers luaarneemen / en in be reedS lang geoeffenöe
©ifjïjjerp meebe Piel etPaaren 35)11/ bekïeeöen beide Deese bedieningen alS
’t©pperi]oofö Pan ’t Jbcljip en Pan be ©iftdjerp.

Hu 30uben lue mei Pan ’t 500 euen aangetoerbe flenffen / Pallen eti
afmaalten / ïiePenS meet Diergelpke dingen een bjeeber Perljaal boen/
maar al30o Pop oojöcelen/ bat Dit ben Heser Ijiette Perbjietig Pallen 3011/
en onS beoogbe meer baar dooi Perbuiilert ban Petklaact 5011 luaiben /
te meet / belmjl 0113e Commandeurs en harpoenier^/ ten mienS onder*
PopS bit Craktaat Pooinamentïp gefctjieePen iS/ dee3efpieekmp5en ge*
noeg3aam Petflaan: bieS Ijebben Poe öcdjaïPen gePoegïijker geoojöeelt/
baar Pan in een naateben geluag te maaken.
waiviffchca '©f ’er nu eertpdS op be 25 ifcaifdje en Jpa.msgaalfdjc Stuken JhaïPifTdjen
door de bij- gePangen 3tjn / blijkt geuoegjaam uit 005e Pooiafgaande rebeneering/ en
kaycrsge- mebe uit [jet aaiigerüetöe ©agregiker Pan Fredrik Martenfz., bat men
onderzocht.' onöee öeeje JDalbtflcljeri be ©inOiffetjen moet Perkaan / en bat te meer

gelooflijft i$! PenuitS deese Fredrik Martenfz., be 3dPe/ ais gc3egt5p/
in be jjhidödandfdje Zee pooi Gibralter ■ ïjceft ge3ien / en noeij te meer
gelooft ijk/ ombat be gemelbe Bafques in be beginselen beeser ©iffdjerp/
alS baar in erPaaren 3Pnbe/ 011S tot onöermtjS hebben geöient.

ilöaac PetmitS me 300 ePeti Pan een ^IceptouPo gefpiooken Rebben/
en Pan be ©ifcïj eenige quactiercn te lasten leggen/ ten einbe bat bie rei*
3en 3o« / melk gebjuik nu jjedendaagS niet iS bekent / en alïenkS Per*
anbert i$.j 300 3uïlen Poe ’er Ijler mebe een Perkïaatmg Pan geePen ; na*
mentkjk: men plagt in ö’eerke beginselen bec ©iffcljetp/ PoojbeCom*
pagnie/ die in den 3 aare 1614. opgetedjt mietb / aan Spitsbergen en
Jan Mayen Eiland, (maar Pan PetPoIgeuS bjeeöer 3al gefpiokea luo?*
ben) Poo? bpsonbere ïïeebecS / öie aan lattb niet mogten laateu ©iS*
fdjen/ onder ’t 3 ©ckpS in Zee te ©iffdjen. 5 Bit ffS baar men nu 300
bipmoedig in3dlt / mierb toen alS een gePaatkjke klip of laagermal ge*
fcijoumt/ mant 300 djaa men ïjet ontöekte / mietb ’ec aatifionbS ree/
Her sieep. ree geroepen / en men mende 300 Peel men kon Ijet meber baar Pan af.
touw«rtyd s ^ u &ee5e Zee-©ifïcl)etp geüiuikte men een ïjedjt en ftetk ^leeptoum /
derwïivifch-maar aan men be gePange ©ifdj / be kaart afgefneeben 3Üube/ Dooi een
vüngftge- g a t in ’t pïug-enb Pafi maakte/ öuS adjteuaan Pietde/ en al jekenbeof
diem, en war i3JC ip en j )g mec » et ^ te j en 3^ 500 lang/ tot men bequaam meer om te

ecweezen. ' fïenfTcn &aö / of bat be ©ifdj / alSgesegtiS/ genoeg gereden toaS;
mant itibien ’t op Zee ftoïjtS ren mooije koelte maait / begint be Zee
3idj met 300 groPe en 3maace bepningen te Petïjeffen / bat be ©ifdj op
jjube leggende/ be jpnS en takels Pak kaanbe / om be 3elPe te kenteren/
en ’t iStpeft en gaarden oPer te minben / dee3e jpnS booj be bemeeging

Pan

Hedendaagfchc Groenlandfche VTflchcry. roi

ban ’t j&cljjtp en be IDifcï) niet fietft genoeg 3jjn/ of jeec ligteïpft ïjet eeh Hoemen
of anbet 30iibe heeften ; üietïjaïben toacljt men in 3oobanlg een gebat ” aa ;’ t „ r ï“ n
naac moop en bêquaam toeet cn een ffecljte of effen gee. ©oft liet men ^' I c J t 1 “ ch4n
ten Dien einbe be ©ifdj tpjen/ op bat anberé be ^peftfnpberé op be 3el*
be (iaanbe/ be gee te beef om be beenen fpoeïbe. ^ctjoon nu in be te- w *“ 8°*^
gentooo?bige ©iffcijerp mebe toet eenlge ©ifTcften In 2 ee gehangen too?- feu Zee wadi
ben / ié ’t ecïjtet meet toebalïigertop 3 e/ en o oh selben 500 bette in Zee/nm.
maat beet biefjtet onbee ’t gé/ of om be <©ofï / baat men ooft bceïtpbé Dat nu niet
ftectjt toater Ijeeft; biecïjaïben is» ’t affpoelen bec ,§peftfnpbec^nu3ooge* «ooJigbe-
baaripft niet /‘en ’t rp3en bec ©iffeijen / om gemeïbe ceben/ niet noob- von ‘j en
3aaftltjft; taant in ’t gé/ baat 0113e ©jffcïjerp nu boapiamentïtjft taojb J^ 0
betticljt/ ié ’t cene niet te bjee3en/ en ’t anöet onnoobig / betmité ijet
om 5 taetbenbe gé/ albaac een gebuudg flecïjt toatet maaftt/ 3 ut ft émen
ooft met een tjaebe tainb/ 3eïf ban een noeïj uerffdje enf ongecee3e ©tfctj
in geen gebaat ié / om boo? be Zee ban be 3elbe afgefpoelt te taoïben. '*schtyw»
©cljter gebeurt ijet fomtpbé/ bat aïé men betfcljeibe ©iffdjen gehangenjde/ga
Öebbenbe op 3pbe (jeeft / be ïaatfïe / eetmen aan ’t ^peftfnp.benftomt/vangcvis-
bip toat 3ijn geteesen/ eet at be boorlgen 3gn afgeflenii; geltjft oné in f chea byge-
’t 3Iaat 170J-. 3eïf ié gebeurt / toannecr tae toen in eene ©al 3eé ©ié- ' t,iet ’
fcïjen op 3pbe fjaalben; en eertae met ©ififegjen en opruimen geteeb taa=
ten om te flenfTen/ berïiep ’et met beeerfie 300 beel tpb/ bat De laatflen
teebé boog geree3cn taaren. ©oft gebeurt Ijet toeï bp goeb geïuft enge-' Wor(1 voor
iuftfttge ©itTcöeeé / bat’et fomtpbé 10, 1 j- jaa 20 ©iffeijen achtereen het tegeu-
gebangen en geboob taojben / eetmen begint te flenfTen / taant in 30ba=« ool ^s«
nig een gebai ftan men (jet rp5en bet ©iffeijen niet boojftomen. 3 &itep*g°kM,tTn *
3 en bet ©iffeijen ié ban in be gébifTdjetp toebaïlig en niet iioobjaalbmcemaa-
lüft / men beljoeft ’et / om teebé gemelbe reben / aïé ban oubé in De<J-"‘, V00t -
Seebiffcïjetp gefcïjiebe / niet uaat te toacïjten / taant in tegenbeel ié ’t «h, Sfie '
boo? ftïcine ^cïjeepjeé meet nabeelig ban boojbeeïig; gelijft tae bp bee3e ‘ *
geïegentïjeit/ een merfttaaarbig gebat/ oné 3eïfgebeutt/ aïé in een tué-
fcïjen reben bctïjaaïen 3uUen.

Sin ben Saare 1690. toaé ’t / bat tae boo? b’ eetfiemaai aïé €oim zyn verhaal
manbeut boetben / een oube opgetimmetbe 25 uié / genaamt be Vries, boo? w:lt hen 2 ü e
Dirk Dirk ft. Prutkoper ban gfifp uitgereed / boetenbe 2, ftieine floepen to*.”*
iebet met bpf man / en een jol met ö?ie man / bïobenbe een man t’ comman-
<§>djeep / 3ulfté tae te famen 14 eeteté uitmaaftten; met bit ©aartuig op deut >* ont -
74 graben cn eenige minuten in ’t ÏDeftpé geftomen / 3agen tae al tap moct ’
toat ©ifcij / en fefjooten een gioote ©ifcij / naar giffing ban omtrent 70 r .
of 80 quatbeelen fpeft; mibïertopï qnam ’et 0113e ttaccöc «g»ïoep bp / en
fetjoot mebe 3im ©atpoen in be seïöe/ geebmbe ijemteffené i of 3 lené* « n groote
flcelten bie to:ï troffen/ 5uïfté ïjp frerft bïoeb begon te biaasen / en jicö wai^üch.»
boojté gemaftlpft aanfielbe I 3 toemmenbe 3eet 3acijt tainbtoaatté op/ 7 e „ avaa '
onbet een géfdjoté boo?/ altoaat tjp / ’t 5 P boo? aamecijtig? ’
geit of t toebetïjouben bet tpiien / een tpb iang tegen be 3dbe aan bie.f

loi Sloeyende Opfcomft der Aloude, cn

leggen / en Woeb Waa3enbe / Petfcljelbe fcljotfcn met 3tjn bïoeb Petfbc/
bat met be Vuinb oPetWoei. 3 ©u warm 3elf in ’t jol / en toe ftonben
Öem telbend»aau b’ anbere 3pbe bet fcljot$ / om 3pn traage en magteloo*

3e beWeegiïtg en Pooitgang gemabltjb betoeijen f en boa? 3pn tam ge*
b?ag tiaat tomfclj op en om be 3eïPen leggen / om te flehffen / tot ÖP
elnbelpb niet langer fcljeen nooit te bunnen; bi$ fcljeibben We met leu*
fen uit / en bacljten bat Ijp eerlang jieroen 3011 / boel) ecljtet 3acljtje£
Poojtgltjenbe tegen een tjooge fcljot£ / begon lju 3icïj eenigemaalen ronö*
om te banten en te rollen/ flaaubetelbend met3011 .Staarten binnen / bat
ond 3pne boobftuipeu toefcljeenen/ gelpb tjet uit be menigbulbige en naar
toenfcg getroffe wonöen / 00b Waatfcljpnlijb 3ijn geweeft ; maar ïjp
bompeïbe 3icö / naar gewoonte / Pao? bee3e fcljotd onber. 3 ©p
inerbten toen aan be IBeeuWen / bie om 3tjn Pet en bloeb uit beroonben
flroomenbe/ Ijem ba meentgten om ’t Ipf oïoogen / bat 3e fpoorlood in
’t Wiegen/ blalten lieten/ bat 3e l]em inifrett; onbcrtulïcljeii quamenWp
toen mebe aan b’anbere 3145e üan beeje grootc fctjotd / maat jagen Ijem
niet/ en naar allerwegen ani3ienDe / bon men £)em noclj Wnben noclj
ïjootm blaajen/ noclj eenig fpoo? aan ’t gebjag ber IBeeuWen naafpeu*
ren / benbenbe bat fjp ba beeje Diepe f|d fcljotd ge3onben Wa$ / gelijb
5ulb$ uit 3jme magteïoo^ljett en be meenigte bet ontfangene tuonben
Waatfcljpnlijb bleeb / Want ten bicn einbe Wp bet leniTen teeb£ geflaabt
Ijaöben/ Ducljtenöe bat jju 3inben mogt/ becmit^ Ijp Wegenj? 5pn mag*
telooé en gemabltjb gebtag / in 3pn fpnfte Iepens» bceleu omtrent Ijet
barre genoegjaam fcljccn getroffen. 3 Dp maabten in ’t eetft nog Weinig
3Waarigt)eit / nabemaal We Ijem aan twee Ipnen Paft IjabDen / bied roei*
ben We berijalPen (naa alüootcnd allerwegen naar be ©ifcjj ge3odjt te
Ijebben) naar be Sloepen/ bie be3icïj Waren ljunne Ipnen in te Ijaalen/
cn naa ons WeberPaaten met be ©ifclj Perljaalt te Ijebben / miblerwpl
, ljunne Ipnen jeec gemahlpb inPolgben / Waar op oud Den moeb begon
JciÓofaV- t’ onPalleu. 3 Pe ipnen ingetjaalt / bePonb men ö’ eene harpoen geü?o*
looft. beu / en b’ anbere Ipn eenige oabemen Pan be Bifclj / Waarfcijpnltjb boot

’t gcmelbe omwenrelen en rollen Peroo?3aabt / om ben baart en Wnuetï
gefpnnnen 3pnbe / en boo? ’t flaau Pan een geruht / indgelpbj» aanftub*
poch weder hen ïBp Dcflootfii toen met clbanbct / ieber een be 5 onbete Weg nee*
een andere menöe / naar beeje ©ifcl) te 3 oeben / en in bit 3oeben / caabten We aan
dóet die em anbere ©tfclj Webcc Paft / bat onp beter gelubte / Petmitd we ijem
jevangen Ijaaftig afinaabten / en beöonben mebe een gruote ©tfclj Pan omtrent
word, 7 o quaröeeïcti te 3ijn / Wiend 23 aarben t’ ’Smfteröaiu in be 3 ©aag meer

ban 1100 ponbeu Woogen.

©it IjcbbenWe alijier omftanbig Perljaalt / julbd men baar uit 3ien
ban / Ijoe men met een bleine en onboftbaare uitreebing metbe een goe*
be Pangft ban aantceffen/ Want / inbien We alijier aan een Paft gpPelö
Ijabben bonnen bomen / bat ond naa Pecle aangtWenbe moeitcn"ecl}tcc
niet gelubben Wtlbe / Waar on3e Ijoop Pan een goebe ©IflcljetP niet

pjucfts

Hedendaagfche Groenlandfche VifTchciy. 105

tyuchteïoojS geVueefl / bcnuité toe conbom on£ bede en groote ©ifïcjjen
Sagen/ en tam genoeg/ nabemaal toe Ijiet alleentonten/ en geen,a>ct)e=

Pen meet omtrent 011? 3agen / toaat öooi anbec^ gemeenlijk -be ©ifcfj
3 eer fcljuuto en toilb tooïö; maar ’t ioé eti gebjoben ff$ / lag oné 30* *
öanig in ben toeg/ bat toe ’et fomtpbpi niet booj roepen Itonben/ om een
Pafte ©ifclj t’ adjterbolgen; bethalbcn ont3agen toe oiij? om te fcljieten/

P?ee 3 enbe be Ipnen te üerlie3en / bie top ban ons kleine Ijoopje niet mi ( é-
fen konben; boclj al£ bit 3idj een tochtig openbe / en ton baat booj
roepen Itonben / fldbett toe alïe£ in ’t toerit / om on3e ©ificljctp te be* Enbuilen1
bobberen. 3©p geraakten ban met bee3e gebange ïSifdj uit Ijet / en 't y s ge¬
borgen onbertufTfcïjcn aan ben 300111 ban’t 3elbe eenige Stobben boob/ flcc i*'
niaahenbe aï30o naar 0113e uitreebing een goebe reis*.

NEGENDE HOOFDTSTUK.

*t Ry zen der gevange W alviflchen onnoodzaaklyk geacht. Moei-
jelykheden in ’c kenteren van een gereeze Vifch aangewee*
zen} des Schry vers voorval over zodanig een Vifch, en hoe hy
zich daar in gedraagt, ’t Walvifch Gewelf van een zeer rui¬
me uitgeftrektheit, en bepaaling van’t zelve.

O lB nu ban ons oogmerk niet berber ofte topïtcn / sullen toe be ., d
afgebjoke b:.wb 0113CC rebeneertng toeberom opbatten / te toeeten: „akïykhdi
toaarom ïjet rp3eh bet IDiffcljen in be flpbificljerp niet uooöjaaïiltjft ié ( van ’t ryzen
maar boo? kleine èdjeepje? meer uabedig ban boojbedig moet sijh / ^ CI V fl e c n he *
bat nu berbolgeiié getoont toojbeu 3al. ©ee3e 0113e gemeïbe gróote sciuyvcr
ÏDifct) nu op 3p öé&benbe / begonnen toe op te ruimen otn_aan ’t toerit
teraaken/ maar 30banig een groot flensgat in onp" klein ^djeepje uiet ZCI, ‘
konnenbe maaken / bjagten toe eenige baten op be J>cljotSj / en ruim*
ben berbolgenj? op / ombanobtrbooibinbebatcntcfnpben/ bat met 300
toeinig bolk aan 3oobanig een groote ©ifclj 3cer langtoplig en moepïijlt bid;
baar en boben moellcn toe öooj maaïing in bit loffe H£/ fomt’pbé een#
ruimen/ en ban fdjot.é beraiibercg / 0113e baten ban £>’ cetie op b’anbere
tollen / beemits oué beese fcljoró boo? perffing ban anbere fdjotfen afged¬
rongen toierb / en top onöertujfcïjett cué toerït moeken flanken , miö*
lertopl reep; nu 0115e JDifcl) bp naa 300 Ijoog al£ be 23 ui£/ stillig battoe
joubec afltlimmen ban boojb op be sdbe flappen Itonben. ’Jdp; ton ’ct Hcebe-
ban be eetfte kentering afgefneeben Ijabbcn/ en men Ijeni toeber méenbe* w »»nykceo
te kenteren / mislukten ’t oné / 3ulké top om be 3toaarte ban ’t leng- | c f c f zc .
fluk ’t ontgaan/ 0113e groote Ipn aan een leng bafl maakte/ en toonbeu te ' r *u s ’
met kracht 0113e 23 uié 300 bette op 30 / bat top ’er naaulpk£ op kon=
ben (laan / en on3e fpekgoot en bank naar In toe fiüöen ; on£ loeftoant

<© flonb

io4 Bloeyende Opkom ft der Aloude, en

En wat voot- ftoub aïs? een fnaac gefpammi en rekte teffen$ 300 bette / bat be groote
sciiryvcr l®afï gëïpk 5 aam alp een tjoepeï boog / en De boegfpjiet begon dooi ’t
daai oven acljtetobet Ijaaïen ban De jfokkemaft / dooi De topreep en ’t aanjetten
heeft gehad, öeu ^>pektakel$ te kraaken / ecijtet toierd be Bifdj 3eec toeinig tot Imi¬
teren betooogen. J 5 n toab goede raad buur / om ’t obetige ^>peb en
be 25 aarben ban deejeBifclj raagtig te tooiden. «©113e kleine magt/
3agen toe/ toas ktacljteioo| / en beljalben bat bon ons?stoabke tuig geen
getoelb boen; echter bïeef De ©ifclj bpnaa als 1 ongeroërt. Coen (Ion-
ben toe te tinken / te denken en te oberleggen toat befï te doen; berfcïjei=
be ban on$ Bolk jbabben ieder toat bp3onder£ te 3eggen f doclj ’t quant
met on3e gedachten gantfdj niet obereen/ ieder 3eide toeïljet3pne/ maar
’t kon geen aïgemeene toekemming binden. ïéuisS toierd ’et ban eeni-
gen tpd 3ondet iets> te berriefjten gefpiït. ©e onderbinding Ijadbe toel:
geïeert / dat een betffcïje en ongeree3e ©ifcïj gemaklijk te kenteren toas/
dog toaar dec3e / in toeertoil ban otiS / al te Ijoog geree3en. ©inbeïijk
quam onS iet£ te binnen / betmits toe on£ toei eer in cenige §£l)ilofo*
pïjifclje oberbenkingen eeuigsinp" geoeffent ijadden/ bat oné in dit gebat
nu toel te pa£ quam. 3 £sus> lieten toe ban 0113e gedacljteu gaan : een
beeffdje Bifdj laat 5idj gemaklijk kenteren / derljalben i$ ïjet koog rn-
3en ban dee3e / alleen Ijet belet; berber denkende bat 3ijne intoendtge
groote Ijitte Ijler ban de ooraak toaar/ die alle 3pne intoendige borfjten
ontbond/ uitbjeide / en tot lucljt of toinb maakte / toelkeuitbreiding
ïjet ligcïjaam ban de Bifclj soöanig deë 3tocllen. ^turners bacljten toe/
is ’t tjet *§pek niet / dat siclj 300 bejtoantkjk laat omtoinden / bermit^
Ijet aan een beeffdje Bifdj niet min 3toaar dan aan een geree3en 3ijn kan/
en of fcljoon Ijet J>pék in 3idj 3elben toel3toaar i $/ ecijtet tjeeftijetin’t
toater die natuurlijke Ijoedanigïjcit om ban 3elf boben te komen en te
djpben/ en juttiS oök boïgcn/ï ’t gemeene fp?eektooo?d/ ’t bet bjpft bo=
zyn overleg üe ;, gp u g bacijtctitoe ’t 3al immers ïjet ^pek niet 3Ün / dat niet naar
kentenngop boben toii / maar ’t 3al de gemelde nieuto gemaakte ludfjt of toind toe*
eenbyzon- " jen / die niet naar om laag en onder Ijet toater te tomben i£. Bier op /
dere wyze fjjf begreepen Ijebbenbe / gabentoe den ïM'poenict en ^pekfnpder
fteiièn lak/ tuffdjen de ribben eenigeopeningen te maaken/ om 011^ aldus bande
’ ooraak ban onS belet/ te toeten; be gemelde lugt en toind t’ ontladen;
IBaar 3p onkundig ban een fjpofopïjtfcïje uitbinding/ toierd 5ulk|ban
ïjen en betfcïjeide anderen niet begrepen / en in ben beginne on£ boo?=
neemen toeöetfpjoken / 3eggende: Commandeur / toat 3a! bit xoeml
nooit Ijebben toe Ijter ban gcijoojt/ en kannen niet begrppen bat toe met
dit te doen / eenig boojdeel beoogen 3uïlen ? maat laat onö be Bifctj
booi den boeg Ijaalen / gelijk andere kleine ^djeepjes meet doen / 300
3uïlën toe aldaar merkelijk meer keagt konnen gebjuiken / aïS op 3p;
toaar toe top mede toe! eenigmto geneegen toaren/ maar ttoijffelden aan
een goeden nitflag/ dies gapen toe ten anttooojd : toap ’t een gemeene
©ifclj / öaö men ’er beter (joop toe / maar nu men 3iet ïjoc groot en on*

06 *

Hedendaagfche Groenlandfche Vifichery. iöf

Qemcen poog pp allenké geree3en té / ioaar tegen 0113e bleine magt
hcacptelooé bio?b öebonben / Voatg’eboelb baar aan reebé geoeffent f#/
niet tegenfraanbe be ©ifep 3>cïj eeptet Voeinig roert; berpalben be 3elbe
boo? ben boeg pebfieiibe/ 30?genbJe 3al ’tbergeeffepemoeite3011/ en’tsal
cetjtet aan otise magt ontheetten; maar 3eibentoe/ oponébooo?ö;bofg
oti 3 en o.’öer/ en ’t 3aUneI.gaan. ©ué tieten 3 P 3 icp ban geseggen/ en
3 etben: boïgené ubb lafï suïïen top ’t boen; boet) 3P fepeenen noclj tbip*
fclmoebig te spn/ benbenöe baat pet niet / ’t ban immeré niet fepabeu.
Saantotijfié toaé ’er ban eenige openf.ig gemaabt / of betoinbguam ’er Dic ], em , c .
ïpet groote btacpt uitbarfien / sulfié bat ooft ’t gebarmte boo? be 311^ lukt , en de
Sing ban bien / pet gemaaïitc gat berffopte/ bieé tieten tue nortj anberes educht ®
gaaten maaben/ pet ouöe gat betgrooten en ban ’t gebarmte 3uibeten/*"4™Jme-
tpaac boo? eerlang be tuetjt of toiuö en te getijïs al ené belet berbïoog j ren te boven
bè ©ifep biel in / en berfïenbte gelgb een lebbe bïaaé ; be obetpellenbe komt '
25 uia liep ban 3df meefï rectjt / tetlupl inégelpbé be ©ifep 50a berre
ban 3df op be reebé ftpf gefpanne fnaaren begon te benreren / 3 UÏbé ÖP
boojté 5cer gemabtpb t’ eenemaaï gebentert biierb.

5 Pit pebben boe alleen boot omftanbig berpaalt / ten einbe bleine
,&cpeepjeé öle 3tvsab bemant 3Ön / 3icp in biergclpbe gcbalïen / boiéftun*

(fig bier ban 3oube bebienen bonnen.

|©aar om nu tcr3aab te bomen; baat be ©iffeperp ban b’aEilanbfcpe
3 ©albifrfj aanbelangt/ buaar ban nlreebé 3 Pn plaaté ban öee3r ber jl^oo:tfta=
peré onberfepefben ié/ maarnoeïj niet t’ eenemaaï bepaalt; of men nu bcese
gelpb bie ban ben |)oo?tbapet bepaalen ban / sullen boe in ’t berbolg on*
bet 3 oeben.

’t iêcïjpnt bat bee5e ©ifep / Mjaïben 3pne gebcoite plaaté / 3pne
©benben / 3pn aaé/ en meer biergeïpe 3aaften / berber aan te toonen /EuSfche
alé mebe be pitte ban 51)11 bloeb / 31)113acpt en maïé ^>peb of bet / en waMfch
berbete eigenfepappen ban 3pn natuur/ 300 jeet pet boube |ïoo?ben bc= Gebeft,hoe-
mint/ en in bergelphing ban be Seilfteeu naar be ,©oo?bpool pelt / barkan 5 /™'*
men baar boo? 3pne eigentiijfie plaaté albué bp onberbinöing 3011 bom hoe verre
ncn bepaalen: beglnncnbc öué ban be Straat Davis of ban Ysland af/ ket ? idluit -
langé ben Soom ban ’t 3 Befïué tot aan Jtm Mayen Eiland , en aÏ300 hekt ‘
bcrbolgené langé öm jflben 300111 tot aan Spitsbergen , berber ban be
Zuidkaap ban Spitsbergen, langé beu 300111 pan ’t gtiib-ffé/ be5tiiben
of beooften Spitsbergen leggenbe / tot aan Nova Zembla , en ban baar
boo? beWaygats tot in be Tartarifche Zee, en berbolgené beNoortpooi
ronb/ of 300 naa aan be 5cïbe/ alé ’t Hé en ’t ïanb 30U bonnen toe*
laaten.

3 ©p pebben reebé be bepaaïing / beïangenbe pet ©aberlanb ban ben
53 oo?tbaper/ 3obanig aangeboe3en / bat pet niet alleen ban een 3eerrui*
wen omtreb 3p/ maar aaiimerbeube be uitgeftrebtpeit ban’t tBebocfrbee
«tilanbfcpe a©aïbifcpen) 3 al bit 30 banigbaneenbopöeomtrebVue3en/ bat
petbeel eer een groot ïtoningrpb gelpbt/ boaar tegen pet <©eboefr ban beu

«© r l^oo?t*

10(5 Bloeyende Opkomft der Aloude, en

J^ooitkaper / maar alleen aïj? een klein ©ojftenbom kan betgeïeeften
luojöen. ’t i ( b nu g:en tuonber bat be Cilanbfclje ©iffdjen bug’ peelbuk
btget ban be j^Qojtftaprts gehangen tuoiben : Sïhant laat be tfaariem*
et en ï©pkct IBeeten naac ebmmaatigtjeit ebeu ©ifc£j.rpft 3911/ 500 ie?
’t lictjt te befeffen / uit mekte ban öetbe be meefte ©ifclj te markt jaï Ito*
men ; en Inöicn be J 5 oojtkapet in 3iju bepaalt dMue/i: / bpsonOere
jplaatfen en tpöett onberfclieib / 500 ttupffeleu tuu niet of in bee5e 30a
groote bepaaling / 53Ï oei» öicvgclnke önbetfcljeibtng tuaat te ueemeu
3Üm

TIENDE HOOFDTSTUK.

Of ’er een doortogt door de Waigats te vinden is, onderzocht.
Martinieres gevoelen hier over verdacht gehouden. Verfchei-
de onderneemingen om deezen doortogt te vinden, onderno¬
men, die telkens door ’t Ys geftaakt worden. Getuigeniflen.
wegens deezen doortogt bygebragt. Wat de Heercn Ysbrand
Ides en Witfen, hier van gefchreeven hebben.

vctfebiiien \T 7 $ Ijebbcn ban in ’t boo?gaanbe ÏJoofötfruli / be paalenban’t< 0 e*
defevoeiens yy toeft ber «Siïanbfctje ©ifcl)/ 3 obanigboo)be WaigatstotinbeTar-
o»ctdc \vai- tar if c j ie 2 e e uitgeftrekt/ en ban baar berber be Noortpool om/ tot 300

»cht,°ênofberre ï)s en 3tanb be 3elbe in b’ uitgeftrektïjdt Ijinberen jjlöaat tuat
’er wei zo ja- be Waigats aanbelangt/ tjier ban 3pn lueï eeltige ban geboden,/, bat ’er
dL s ecn . t te dgentlp geen Waygats 30ube 31)11/ en bat be Stuften ban Oud-Groen-
vkdenfs. land/ acljfet Spitsbergen om/ aan öc Stuften ban Nova Zembla en ber

Zamojeden 30iibcn gtensen; anbeven baar en tegen Ijouben ftaanbe/ bat
be Waygats tot in be Tartarifche Zee Doodgaat / en bat be fee benoog
ben Ztafibh inggflnliG boo?gaanbe 3». ^inbien in (jet eetfte Snaar tuajS.
bat ’er geen Waygats iue3en soube/ en bat Oud-Groenland aan Zembla
paaien 3ou/ ban jouben be xeebö gefielde paaien banb’ <£{ïanbfcf)e ÏDah
bifdj al b:p toat bed moeten ingetrokken toojöen; tudke tbiee toeberftree*
beube gebacïjten top baat naber 3UÜen onber3odten.

Biykbaare ©e loftonen en naerfttge onbet3ocking ban b’ atbcibjame ontbekkeeg
tcekei.en 3pn niet alleen getuigen / maar ook bebeftigtb’onöerbinbing/ bat bege*

deezen door- me jü £ bQCjeitl 300 ruiltl ï$ / Ctt 5 lClj bOOï ’t .jftCOlbeil CU bC Waigats Uit*

d”wdg«s fiteïit/ aïd bctbolgen^ ter 3uner plaatfe binken 3al. 3Dir kannen toe
aangewee- omtrent ben boojrogt ban be Waigats en be fee ten jJooiüeu 3 eggen:
zeu - niet tegmftaanbe top nooit booj be Waigats 3pn gebjeeft/ en öertjalben.
bn ouberbinbing alljier niet fpjeeken 3ullen/ maar bat ’cr 3 eertbaarfcljp»
neïpke rebenen onb genoeg booikomen/ tnaaruit tue bermeenen te kun¬
nen toonen / beöaïben bat tue berfcljeibe Sjiftoriale <®étuigeniflcn aan on*

3 e.

SVieuwe JCaart -van*

fovA zkm bla.

ent ~WjLTT&u4-T

•vens ZeJb'ekkirLj Zer JCufte/iTtuv
'OSCOVIE en TahTATUÈ .

auw

Saint.

Hedendaagfchc Groenlandfche VifTchery. 107

3 e 3 pbe pekken/ bat be Waygats en ban gelijken be See buiten Zembia
boo? tjet ,f?oo?ben 3ieij uitfttcfcken ; ïner ban 3uïlen lue boo? ectft tloee
luebetftreebige / en beibe luaatfcpónelpke getuigeniffen boo? fielten / en
berboïgené eenige anbete met meet luaavfcpgiilpkpeit berjelt.

<©at nu Nova Zembia aan Oud-Groenland palen SOUÖe / etl bp ge- Martinicics
boïg bit lanb 3iclj onbet' De Noortpooi boor uitfïrekken / fcöjuft Mart ; - ff e v f °oi« j n -
niere in spne ïïeiébefdppbing ban be$oo?bfcpe 3 laiiDfd;appen / luaar in gezien ,ciie

ïjpï?oofbtfhik47 aïbué uielb: „Coen mp opmpne tocöerïtomfl.uitbce-iiettegen-
„ 3 e| 5 oo?bfctje llanbfcpappen/ alïeiïep Eanöfiaatten ban be betmaart- ,“„ i c 1 l ' ,ee '

„ fic ©aerelb 25 efcp?pbeté tee Ijanb quanten/ berbionberbe ik mn/ bat
„ 3 e gesamentïpk in be plaatfnig ban ’t llanbfcpap Zembia bluanlbea/ .
n ’t etk 3e nabet aan be j^ool fteïïen alé ’t loaatïpk legt; beégeluké
„ fepeiben 3e Zembia boo? De W,u ban Groenland af / en fielleu ’t 1200
„ ninten ban ben anbereu te leggen / baat ’t eeptet tloee aan een gren*

„ 5eiibe Eanbfcljappen 31111 / 3»Iké bat be ïluften ban Groenland en
„ Zembia aan eïkanbet paaien.

Sn tegenbeel luo?b ’et berljaalb ban een Stuurman/ bie ten tube ban
be Compagnie/ luat lanter alp De <U 5 ?oenïanbébaatöeré uitlDoltanb bei;--
trekken / naat Groenland ij? gebaareu / om bes Compagnie^, gekookte «ut.
Ctaan aan Smeerenburg in te ïaaten / en 3e ban b?oeg tpöig / boen be
t’ tjuiskomftban besloot/ of bie Det^ceUMfeperé/ aan De’marktte k?en*
gen / gelpkerlupé be ©iéjageré onbet be 25 ui 3 en boen. 3 Docp baat ge¬
komen/ ïuaé ’eu noeïj tneung gehangen/ en geen traan genoeg gekookt/
om pent af te laabeti; Dieé 5eüöe tip mibïeclopl op o?bct 8 er<lS 5 ?oenlanD-
felje lüaatfepappp / naar be Noortpooi, en fteebenbe tloee graaöen om
be 3eïbe / banb ’ct nocl) 3 LanD norlj / maat alleen een klaate 2ee /
en 3obantg een luarmte aïë in ben cornet t’ 3 llmftetöam. ïtDceje
Stuurman berboïgené ban 3011e reiétogt t’ Hmfïerbam gekomen / 30U
bit in een Keerberg / aan ben paart 3ittenbc / betljaalt pekken/ en toen
aan 3pn 3eggen geen geloof gegceben loietb / 5cibe Ijp ter berseekering
ban be berljaaïDe loaatljcib / bat pet ^epip loaar mebe. pp bce3e reié
boo? Stuurman pab geöaan / tot’HJmteÖam boo? be paaien lag / en
bat beele baat norp op 5pnbe JBatrco3en sulks nebêué pcm 3ouöen ge¬
tuigen. ©at oerbet in ’t om3eiIen ban be $ooï/ ober ’t. bluaaïen ban
’t Compas albaat gekoekt (laat/ sullen me/ alé kuiten oné keftek 3pn-
be/ Daatlaaren.

©eesc tloee getuigeniffen 3 pn niet alleen berfcpillenbe / maat 3eet te- „ , ..
gen eikanker ftrpDenke; boep ’t 30U eeljtet konnen 3 P»/ bat pet toen kp®f c , 0 n v „f
een 3acpte 3 I»intcr en een tuarme 2 omet/ kelangenDe pet Hé/ onbeebe
dSoojtpooï albué ïoaé S f ftelt geloeeft / alé gemelbe Stuurman peeft
berpaalt; kepalben bat men be Zomtt boarrate t’HJmfietbam/ alé een
bergiootenbe maniet ban fpreeken luat moet toegeeben / en 3tcp in bat
S'oat/ een tuatme Scmet in Groenland, en ten koele Corner in ^ol-
lanb moet berkeelbea.

<© 3 Sn-

ro8 Blocyende Opkomft der Aloude, en

füjnöien ban onbet be ©ooi en tbuee graaben ronbom be 3dbe / alleen
een hiaat:e2ee en geen Eanb te bin&en t# / 300 buozb ljefge3egbe ban ben
gemelben Martiniere , al# of Groenland aan Zembia paaien 30llbe/ t’
eeneraaaï Ij iet boo? hracïjteloo# bebonben / ten buaarc men 3iclj een 3ttt
gtoote ombogt berbedben Votïbe ; maat teffens en ooh met mcerbec
En Marti- gtonb ban men 3 tel) baat bp berbedben / bat Martiniere naat be gemel*
iiieramayne jjg fj 0 g t p a n Zembia niet ïjeeft ftoiuten omjien / en ’t $ beel eet te bem
verdacht be- tie11 / bat ÖP aïleeii maat aan ’t Euibetbed ban Zembia i# gelueeff / en
vonden, bu# tuat betbet ban be ©ooi / al# Ijp boojgeeft/ ban Ijet üoojbetbed/

en bat Ijp ban ’t Euibetbed ober een gtoote bogt aïbu# öet .©oojberbeel /
booj Groenland heeft aatige3ien : om tebenm / bat l)p op eene teistogt
met een Compagnie# &cl)ip ban Coppenhagen in Noorwegen betfdjei*
be Comtoiren Ijecft be3oel)t / ïoaaren ontlaaben/ en betbet# onbezocht
Om tenen Ijanbel in Lapland, Siberiën , Zamojede , Zembia en Ysland
aan te hellen; berfjaïuen beeft Ijp ban Zembia 500 beel befdjdb niet hom
nen behomiien/ al# bie gfenen/ bie alleen ljun tuerh ter ontbehhingban
Zembia hebben gemaakt/ geïph ’et berfcljeibeu uit Engeland, Vrankryk
en Holland berboaatt# 5011 gebaaten/ niet anbet# ban alleen / om t’ om
bet3oehcn/ of men benoójben Zembia of boot be Waygats naat d’Indiën
50U honnen boo?homen/ Vuien# getuigeniffen ban ooh'te meet geloof bet-
Dient/ al# ’et on# Martiniere ban in ’t tegenbee! top#maahen buil.

=Ou ftaat on# te toonen bat beWaïvifch-Zee, een groote eiibopb-uit*
ffrehhen-be See i#; en om baat in hozt te 3011 / 300 i# bit genoegzaam
onbezocht /' om booj be 3eïbe booj ’t jüootben een boeg naat China te
verfcheide binbeii. Ce toeten: boo? Sebaftiaan Cabot in ben 3 !aare 1496. ten koffen
ontdeUUiu- ban ben ïioning ban Cngelanb; ’t 5clbe onberflonb 3iel) Cafper Corte-
cen om den r [ a ] ij-qo, en Johannes V ermanus 1 f14. boot ben ütoning ban ©janh*
vfndeno'n- i al# meöe Stefan Gomez iyzy. boot ïteijet Dtarel beu ©pf ben;
dcrnomeii. ins'geïph# Jacob Cartier 1^34. boot Den ïtoning ban ©?anhrph bet-
balgen# Hugo Willingby Ift3. en Stefanus Baroeve iffó. betbe Cm
gelfdjeh/ boelke Inatfie Nova Zembia ’t alleteetffe fjeeft .ombekt. Coen
fïebenbe Martin Forbiflcher i f76 en 77. bettoaatt# / Francols Draaks
1577. Arktorius Petten en Cornelis Jakman 15-80, John Davis 1 y8f.
alle Cngdfcljen. Sn ben ^Jaate 15-94, 96, en 99- poogbeu be

üjollanber# naat China boo? te bjuigen. _ ©ctbolgen# Jan Munk 1610,
Jan Cornelifz,. van Hoorn 1611, Cornelifz. Jelmertz.Kok 166^111669,
buien#'SJiocöet Jacob Jeimerfz. Kok, bup gemeen3aam gekent öeböeii.
êdjoon hu alle bee5e £ïei#fogten omtrent (jet boojnaamfïe oogment
bzucïjtdoo# 5pn getoeefi/ getuigen 3e edjtet ccnpaatig Ijet tegenbee! ban
Martinieres gebadjten / 3ulk# 5t niet boot ’t Hanb / maat boo L t ’t g#
welke door-betljinbect 3pn geboeeft / ljun oogbuit te bereiken. Jan Huigen van Lin-
fchoten boa# ’t/ bie In ben Slaare 1 f94. ö’ eetfte togt boo? ©ollaiib bet*
wo/d. * buaatt# bee; ’t fcljeeii Ijem hlaatblphdph te 3pn uit 3Pue buaarneeming
bgii ’t ballen ban beu ^ttoom / be betanbeting ban ’t 3 ©atet/ b’ opene

Hu 0 t

Hedendaagfche Groenlandfche VifTchcry. rop

ïugt en meet biergeïphe opmerkingen / bat ïjetWaygat noobsaakhjk Maaid
een booggang ïjebben moefi / maat p toierb boo? ’t aankomenbe gé’tYsbdet
0enoob3aakt te tupken/ boet) ïjetbatte" besen togt t)et bolgenbe Slaat/«jierontdek-
öien öp nooit onbecnoinen 30U fjebben / tnbien pem eenigen öinbet me= ken -
Bené ’t Hanb geblceken luaé / maat loierb lueberom boo? ’t gé belet
«erbet boo? te b’ingen.

€en anbere getuigen ié oné boo?gekomen/ bie bebefligt/ bat ’et bui' v .

Jen of benoo?beu Zembia een boojtogt sou bonnen gebonben tuG?öcn/ omW eegin»
uïpkenbe uit een b?ief ban een Jperfoon t’ ’ÜCmfJerbam / aan 3pnen©?ienb over deeku 0
be 45 efjcimfclS)?pbet beé ïtoningé ban «Sngelanb / luiené inïjottb luaé: dooito s t *

* IBpn ©eer / Ijler nebené senbe iït u / ’t geene tb uit Jllofcïjobië ïjeö=

(, be orttfangen ; namentlpk een nieutoe ïiaart ban Nova Zembia en ’t
„ Waigat, 300 aïé ’t boot uitö?ukheïpft Debet ban ben <ö 5 ?ootbo?fBöeiöen
„ ié ontbekt / en boot een Jicpilbet Penela Potsky afgeteeïtent/ bie mp
„ bee 3 e teehening uit ifeofcöbië toegesonben Ijeeft / luaat uit men 3 ien
„ ïtan bat Zembia geen €ilanb té / gclpk men tot noclj toe (jeeft ge*

„ meent/ maat alleen een Seeboesem maaïtt; be Samojeden en Tarta-
„ ren getuigen eetjtec eenpaatig / bat men met ^cïjeepen nocljtanénaat
„ Japan 3 otibe Itonnen boo? geraaken/ luanneet men buiten Zembiacett
„ metkelpke topte ban llanö aftytelD / en ’t té een gtoote mtjJag ban be
„ «Êngeïfcöen en ©oïïanöeré / bat 3e bee3en boojtogt aan be Suibjpbe
„ ban Zembia, of boo? be Waigats ïjebbeit gejoctjt.

55 at ’et benoo?ben Zembia en berber naar be Noortpooi geen Hanb/
maar beïjaïben Ijet beletsel ban ’t gé / een b?pe en open Sec ié / ge*
tuigt/ nebené ben boojgemeïben Stuurman/ mtbeJanBen, bie tuben Dievande
2Eaare 1668. boot Cimmettnan met een t|ollanbé <§cfiip naar Japanse van ja.
iégebaaren / en op o?ber ban b’(©od-Sinbifcöe jlaatfcljappp / ban P an onder '
baar recljt naar’t jj)oo?ben ié geseiït / tot öp 400 öuitfeije ntpleit ge= nomcnis -
bojbert luaé/ bhibenbe albaar een b?ne en opeuSee/ 3onbcr eenig kentee*
ken ban Itanb.

Nebené bee3e bpgebjagte getuigeniffen / Voorben ’er noeïj beeïe anbe= verfcheide
ten gebonben. Pieter Bor in 3pne Jiebetlanbfclje IfifJoriën ’t IV de ®eelandere ge -
3l fte 23 ocl; berljaalt ; „ ©erfcljeiöe 23 ’ieben ge3ien en geleesen te fjeb* tui 8 cni tf en
„ ben onber anberen een) luaat in ©olVtcr Frangois Maelzonbanenk*"*? döor
,, ljui 3 en fcïjtpft/ berfïaan te fjebben / uit een b?ief ban Archangei ont* t 0gt b ygc -
„ fangen / bat ’er tluee bagen te booten een baartuig ban Coimagro, uit b,a s t > als
„ China aangeïanb luaé / öericptenbe : bat 3e met 6 baartuigen ban ondenfomen
„ Coimagro, boot be Waigats naar China toaten uitgebaaren / en öatwierd,

„ bit baartuig alleen öoo? be Waigats luaé terug gekomen/ beriuae(>

„ tenbe be aiiberc bpf eerbaagé albaar aan te lanbett ; luelft j^cijeepé*

„ bolk ban bit baartuig berftïaarben/ bat bee3e baart seer bequaam en
„ gemaklpk kon bolu?agt luo?ben: <©ok 3011 bolgené ’t seggen ban ben
„ Stuurman / bee3e baart seer lueinig fio?men onbcrljcbig 3pn / bet-
„ mité men met öeese baartuigen ïangé be ïtudeti ober alle onbieptené

„ ban>

ï-io Bloeyende Opkomft der Aloude, en

„ ban f of 6 boeten ftebenen hun. <Cn betbet betbolgt ben boojnocm*
ben ^cblöbec: Dat Op geiegentljeit ban ’t uitruften ban tbiee ^cfjeep*
je$/ een uit geeïaub en ’t anbet ban 0Enfti)tu3en / ten einbe een boojtogt
ten Jioo?ben boot öe Waigats naat China op te soelten / t’ ‘JEmftetbam
boo? Petrus Plantius jptebibant aïbaat / een bermaart ïBaerelbhunbfge
belueett Uiterö ' bat men geboeglpher en 3 eeftetbet boben Nova Zembia,
en betbet onbet be Noordpool boo? / ben bequaamften Voeg naat China
teneenien ijab. hierop bjterb banmebeeen jècljipt’ ’jfimftetbam lutgemfl/
en geboetb boo? Willem Barentft. ban bet Schelling, een 3eet erbaateu
leeman / bie bet3elt ban een JbcljeKinget ©ificljetp 3:agt/ iieüeno be
ttoee gemelbe ^cljeepjes. / op ben j- den 2Sunt i5-94. uitCerel in 2ee liep.
iCot op 77 <ö 5 ?aöen genomen/ bebonben 3e ben $ioo?beclpftften Ijoehban
Nova Zembia, be Yshoek geiioemt / ©ofteiph ban Ijen afgelegen / en
bo?betben tot aan b’ Eilanden van Orangie , maat luietben boo? ’t
einbeïpit genoob3aaïtt toeetom te ïieeten : HDibletlupI tuaren b’ anbere
tboee Scheepjes* boo? be Straat van Naffou tot in be iCartarifclje icee
boo? geb?ongen'/ toclue Eee/ alle ftenteeftenen gaf/ bat 3e tot aan Japan
en nant China t’eenemaal bebaatbaat VoatJ / 3ulïténiet getiupffeltluieib
of 3e tuaren in een ruimen ©ceuan; boaat op ban begoten tuierb / toe*
bet naar Ijttfs» te fteebeneu. Jöeticljt geebenbe banljuntueberbaaren; bet*
feïaarben 3e allen bee3c baatt taaö3aam t’ acïjterboïgen / bermitö ben
boo?togt boenlpb biel. Cti in be ïtronpit ban Ctuift ’t tlueebe öBeeï/
5 ?ol- 1460. binb men btrïjaalt: „ ©m boo? ’t $oo?bcn naat China te
„ te baaren / Ijebben be Staten generaal 1794. eenige ^cljepen faaten
„ uittuften; al£ een ban ‘Hlmflerbam/ uebeng een Siagt/ baat Willem
„ Bar ent ft, ban ©nhljuBen ^cljipper op luaé / en een uit Seclanbt/
„ baat debets ban tuaren Corn. Cornelifz. en Jan Huigen, bie in Chi-
„ na |)ab getuoont. b’ HJmftetbammet nam 3pn hoerö Ijooget / tot on*
„ bet be 77 graben / altoaat 3e in ‘Hlugufiu^ beel en ^eemonftets?
„ bonben / besloegen (jet /ècijeepbolft ontoiilig tuietb / en ben ^cljip*
„ pet btuongen toebetom te ftebenen / bie anbet# beel meenbe te out*
„ befcften. ©e tluee anbere jbcljepen ontbehten eenige ©ilanben / bien*
„ 3t namen gabeu , en tjebben ten laatften een boo?gang of ftraat ge*
„ bonben / noemben bt5e be Straat van Naffau; be3e Straat bpf of 3e#
„ mplen boojgebaaren/ quamen 3e in een ruimer en tuarmer éee/baac
„ Ijet fï# boo? Ijun oogen tueg fmolt / bereikten albu# be ïtuft ban
„ Tartaryë tot omtrent be iStbietOby, altuaat3e mebcvÊilanöen/ iDol*
„ lieren en buicljtbaare Jlanben bonben / bie 50 inógclijh# naamen ga*
„ ben/ en naar ’t Ijen toefcljeen/ jouOeu 3e tucl betbet naar Catayfton*
„ nen gc3dlt bebben/ maat geen betbet laft öebbenbe/ 3 pn 5 c loei genoegt
„ toeet naat ijuib ge3eilt / ftellenbe aan be ïtiifien oberal ftenteeften#/
„ om op een anbete Ijetbatte togt be 3 elbe pïaatfen baar aan te hennen.
» ÜSn ben bolgeube ;§aare 1 ws- 3 pn ’et tuebetom 7 ^cljepen bettuaart#
„ Mitgetuft; bee3en aBoo 3e te laat quamen / hebben ’et niet beel uit*

„ Sececöt

Hedendaagfche Groenlandfche Viflchery. ui

’> Screcftt. 15-96. Piferben ’er Piebetom tftjee J>cftepen op uitge3onben /

'i lueïfter eene op 80 graaben gcftcmen en geenbooitogtPinbenbe/ qnatit
’» 3 onber Perricftting lueber t’ ljui$/ baar ö’anöere booj ’t ff$ be3et ge-
>, Piojben/ inocft oPerPiinteren/ ftebfcenbc op 76 graaben / op Nova
„ Zembia ren ïoots geboulut cn 3itft 1 o maanbcn aïbaar cntftouben /

,, luaar iiaa 30 met tUiee ftïefne Pnartuigen/ meer ban 350 mplenlangé
« be ïtuflcn /’ ober Ece met groote geïebene ougcmaftfteu lueber 31 'o "

,, öni£ geftotnen.

*©e3c gePaarlpfte en ftommetïpfte ^cïjcep^togt boo? Willem Barentfz. Aanmakt^
oubct’t bclcib Pan ben ftelDftaftigcn Jacoc» van Heemskerk onbernomen/
bie omtrent 12 ^jiaaven Daar naa / in cen^cftccpfitpö/ binnen be Baap dmïren&:
en onbec ’t ^Pefcljiit Pan ’t fcafreeï Pan Gibraiter, 3icft cn 5Pnen ©aber= den scherpj-
lanbe een onfirrfïpften naam PetluojPen fteeft / 3ulfen lue ftojteipft/ om sa-
b’ aanmetftelphc PooJPaiïen fticr ter neber fteïïcn. rent ft . 4

Sa bat Drc5e Eeeljelben 12 bngen Soojbluaart^ tjunne boer? gefMt
ftabben/ en Schotland , Hitland en Fayerhil gepaffeert Vöaren / bereid
ten 3e bc ftoogte Pan 69 graben 14 minuten/en ftabben ben eerfie 3 !unp
geen nacftt. ©en Polgenben bag uojberben 3e tot 7' graben/ en 3agen
een Perfcftpnsel ber ©erijePeltngen Pan tPoee SeePensonnen / biesieftaan
pjerrspbe Pan bc luaave Eon Pectoonben / luaar uePcn$ noct) tluee tfïe*
genbogen/ boot bc3e Sfonnen Icopenbe/ met tluee anberenPan een bnp*
ber omtreft / lucifter eene roitöom be Son en b’ anbere ölucr£ booj ’t
groote renb ging / prints onberfte ftant 28 graben beben ben föorisont
ge3ien ürierö.

©en jdc. f[unp 303015e reebïï / baat 3 P edjter boo?3ciiben ] be» ontdekking
Pinbenbe3icï) op beu 7 de « op 74 graben. ©en 9 den bereiftten 3p een ftlein van ’t neeien
«Èilanbop 74 graben 30 minuten gelcegcn. ©cn i2 den 30301 3e een Eiland ;
Vpittc Beer Vuaarop jagt luicrb gemaakt; met be feftuiten baar bp ge-
ftomrn / Prierb bee3c Beer ijeePig beflreeben en einbelpft geboob / gePilt
en be ftuib 12 boeten lang bePonben. ©it ©ilanb Prierb torn boot ljuu
’t Beeren Eiland gcnoont. ’t Ecïpe ©iianb Perïaatenbe / 3agcn 3e ben
Polgenben bag een boobe 3 DalPifcft in Crc b?nPrn / luaar op een mee=
nigte JiEeeulueu aaóben/ beeft geluctbig ftonft ©erPoIgcn£ seilben 3e
langen# ftet ffs / om ben tfeeft / ten Etiibcn Pan ftun/ te boPeu te fto*
men. ©01 i9 dc sagen 3e lucbrr lanb/ en fceponben 3irft oy 80 ©raben
11 iDinuten geboibert. ©it 3 laub bec 3icft b?eeb op / cn 3ciïben langg ’t
3eïPe JBeftelpk aan tot -95 graben/ Pinbenbeeengoebereebe/ maarftom
ben bie niet bereiften/ Pcrmitj» be luiuü ften tegen run#/ fireftftmbe beese
Baap reeftt Sooib en Eiiiben in Eee. ©cn 2 ifl cn hernamen 3e toeber
een luitte Beer bie befïreeben en afgemaaftt luierb / luiend ftuib '1 3 Poe-
ten ïang Pia^. S 3 ct öc feftuit PaanluaartG ingePaaren / Ponben 31» ’t
een goebe ftaPen te 5pn / en aan b’Sofonbe Pernamen 3e 2 ©iïanben/ Alsmede
31CD ©oilpjaartG in Eee (ireftftenbe / gclnii ooft aan be 3 ©efi 5 pbe Pnn'' anS f ,its -

S ben bcigcu -

Nova Zem
bla en ver-
fclieide -
Baayencn
uithoeken
voor by ge¬
zeik.

i ii Bloeyende Opkomft der Aloude, en

Den ^Inïjatn / bat tueöe ccn oManb geleek. ©etmoebelijk $ bit Spitsber¬
gen gemeefl \ Ijet 5 i 5 oo:öef(iiHfrc Eanb tot nog toe bekent.

’t 3©a£ on ben 23^° bat Ijen een ruitte 23 eet / naar ’t hellip stoein*
menbe / be3Óeken tuiïbe / bie ooit binnen ’t ^>ctjeep^boo?b 30U getaakt
3pn / toa$ ’et geen getucljt gemaakt en met een roet op gefetjooten/
maar booj ïjp mebet tueg en naat’tdlanb 3morn/ mertoaart^ 31 tb
nig ^ckeep^poïk begeePen Ijabbe/ bat geen kleine Perïeegentkeit rejlcljeep
tnaakte / Petmtt£ 3e te lanb Pan geen gemcet Pooien maren ; bocö
gtoot getucljt gemaakt/ 3mom be 23 eet mebet Pan lanb. ©oojtaan
tot ben eetften ^lulp ïangjï be 3 ©al en 25 agen in en uitkjuiffenbe/ ktee=
gen 3e meberorn Ijet Beeren Eiland te 3ien. BetPoïgen^ tot Den 17 dcr -
op be Ijocgte Pan 74 graben 40 HÖtautcn gekomen / sagen 5e omtrent
be Lomsbaay, ’t Eanb Pan Nova Zembla, en geraakten ben 18 den öo-
pen ben boek Pan ’t Ammiraliteits Eiland , en ben 19 den aan ’t Kruis
Eiland , maat 3p megené ’t ff|-tet teebe liepen. 'Elljiet met eentge
IBanfcpap aan lanb gekapt/ mierben 3e eetiang tmee 25 eercn gemaar /
bat ïjen niet meinig Petbaapbe / Permitf 3e geen getueet babben. ©e
Söeercn kun Penteemenbe/ bce men 3pn beft bun moeben t’ontgaan/ en
bie loopcu milben mierben met bootfkaaken gcbiepgt; bnp quamen 3c
nocb Peilig meet aan boojb.

©erPoigenp op ben ó d =“ 3 tugu(Ju£ quamen 3e ben Hoek van Naffauw
te boPen en beu Polgenben bag be Troofthock , maat naa 5 P 3ect Pee*
langt Ijabben. 4 '*u geraakten 3e eenige bagen gctuelbig in ’t Per*
mart/ bat Ijen niet meinig bekommetben/ hometibe aan een koek / bie
3P be Kleine Yshoek nocmöeu. ©en 13de» mierb ’et een 25 eet gefc()oa=
tén/ geboob en gePiïb/ en be ïjulü aan boojb gebjagt; ben i y den bereik*
teil 3e d’ Eilanden van Orangie , en mierben getoeïbig in ’t beset/
maat boor 3e Peel moeiten Ijabben 3iclj te rebben. lEUDletmpl mierben
5e mebet Pan een groote 23 cer bcsocljt / bk gcfcljooten mierb/ en men
met Peel moeiten afmaakte ©en 16<fcn mierb ’et eenig Polk naat’t Pafte
Eanb gcjonbcn/ om ’t erPaaren tjoe 3 tclj Nova Zembla «itftrekte / en
ten bien einbe begapen 3e 5iclj op een Ijoogeu 23 erg / 3icnbe toen tkiib
<©ofr en ©ofr Euib ©ofi open mater / bat Ijen niet meinig Perljeugben/
bermeeuenbe tjun oogmerk bereikt te Ijcbben. ©en i9 den onber 3C1Ï ge*
raakt/ quamen 3e be Hoek van Begeerte te boPen/ bock mierben eerlang
meber in’tffp DC3ct.

. ©en Ijet f|£ met ben droom meber uitbipPenbe / meenben 3e
zodariiT^ ’t ke3uiben Nova Zembla om/ ïDefl aan/ naarbe Waigatste 3eilen/ boel)
ïs bezet, dat Pmnit^ 5e ntt Nova Zembla reeöp gepafleert maren / en nergen^ opening
om'tover- ponben/ gapen 3e öen moeö perlooren om öooi ’t %}$ te komen/ 3ulk$
fliótenwiéid ftaat maakten pet meber naar kuip te tomben / maar aan öcStroom-
’baay gekomen/ mierben 3e boor ’t ffj? gefluit, ©en 26<ien Poojlm be
Yshaven gekomen / mierben 3e 30 bauig iu ’t be 3 et / bat ’et geen

teb*

Hedendaagfche Groenlandfche VüTchery. x 13

Katoen aan mad- Hlan be 3 Beg 3 pbe ban b’ Yshaven gebo/bert / bonömen
3 ic(j genoob3aaftt aldaar ben gantfdjen BBintet met hommer en ellenbe
dooj te btengen. ©en boïgenöen bag bjeef ftet Hd 500 gelueïdig aan /
en met een guib ©ofte ïDinö sette jtjet 30banig booj ben boeg ban ’t
Vêcfttp / 3 ulfts ftet ban boorea Vod 4 boeten ftoog opgefeftooben toierb/
en acftter als in ben geonb fcfteen te 3aftften. ©en 28^ meelt ïjet Hd
loeder een mcinig af/ maar öoo? ’t Jbcftip 3‘icl) lueDerom redjt sette / en
men aröeibe met allen mogeïphen blut om ’t ffd mat op te ruimen/
maar ’t mad te bergeefd. ©erboigend luietb tjet .Jècftip booj ’t aam
bjingenbe |aë loedecom ban boorea opgefdjooben / en indgelpftd booj* Enai'etoe-
gaand opgefigt; men maaftte toen gaaf te moeten obetbunteren / geep- bociJ'eicn
ten de dbdjuit en 25 oft ober ’t ffd naar ïanb / bersag 3ielj ban eenige £e '
baten 23 joud en anbere behoeften die men in 50dantg een geïegentfteit
noobig ijab / ens. ©en 7 den September / gingen ’ec bpf iBanuen
landluaattd/ luaar ban eenigen een ïïibiet ban 5oet mater bonben / en
een meenigre ftout/ aldaar aangebjceben. jBen begoot ban een Blootd
tot ftun berblpf op te recljtcn ; ftier toe quant Ijen bpsonder ten bienft /
ftet IL^out aan ben oeber gebonden / uit boomen begaande / die / ’t 3 P
ban be ©attarifcfte/ en üBodftobtfcfte ïiugen/of ban eïberd auberd out»
mojfelt / aldaaraangeDteebeniuaren/ mant op Zemblabonb men gantfcft
geen geboomte te maffen, ©an bit (jout diende men 3idj niet alleen om
De Bloots op te timmeren / maar bergreftte Ijen ooh booj bjanbljoiit iu
b’ aangaande grenge houbc.

<©m nu bit Ifout af te ftaalen / maaftte men JMedcn / en bce gemeen*
lp ft tmeetogten daagd. ©en September mad ’t 30a fel houd / bat
3e be ftombiiis bencbén in ’t ruim mocfte maaften/ bermitd bobenalled
bcbjooj. ©en i3*‘ en gojf ftutiucn ©immerman/ en3» begroeben Ijem
omtrent een aftuatering in eeii ftïoof ban ben 23 etg / ÜI300 men om be Een r 00!J
grenge ©o?g be aarde niet opbdben fton. ©en 2/fon reeftte men be gp- t e» vetbiyf
(en en balften ban be Bloots op/ en begon te timmeren. £D.eu bebonb s« immctt *
3idj toen nodj 1 6 fBannen geeft / maar onder nu en ban een sieftmierb.

’t bjoo? fomtpbd onlpbcipft gevft / en ben 30^» fneeumben ’t Dien
gantfdjen bag en nacftt/ bat ïjen (jinbeube (jout te ftaalen; men maalt*
te een geeft buur bg be Bloots om ’er b’ aarde boor t’ ontboenen / 3tiïftd
men be tfmmeraabic tc beter in ben gronb Dee guiten / maar’t madber*
geefd 1 bied 3 P dien arbeid gaahen moegen. ©en 2^- ©ctober maren
3e met be Hootd 300 berre gebojöert / bat 3e ’er een jjBepboom ban be
moore fneeum op ujagten. ©crbolgeud b?aften 3P ’t ©oot-onber ban ’t
«iédjip op/ en met bcese beden beftten 3c be Bloord/ en ftreegen öie dien
bag meeft bidjt. ©en 7 den maften 3e ft et Ucftter-oubee mede uit / om be
Bloots berber bieftt te maaften. ©oojtaan mierb ftet 300 gelueïdfg ftoub /
bat men ’t in b’ openïueftt niet ftarben fton. ©en 11 de “ bjagten 3e be ~ n al . lc ,“ 00 f '
ÏBpn en anderen boegraaö te land/ en begaben(jenmet be ftelftban ftun tc ,Ê daar b
boïft bed anderen baagd haar be Blcotd/ om ’er boen b’eetgemaal ftun bra S t,

& 2, ber-

H4 Blocyende Opkom ft der Aloude, en

toerbïpf in te neemen / boclj leeben bittere ftoube / bermft# ’er noclj geen
fioopen gemaaht toaren/ en ooft geen buur bon geftoolit Uio?ben/ al3oo
bc feljootfteen noclj niet opgemaaftt toag. ©erberö toa£ men bage»
lpft£ be3ig met alle behoeften uit ijet ^scljip naar De 3 loot$ te brengen/
miblertopl men ooft foir.tpöö aanfïoot ban De 23 eeren ïeeö ; en ’t b?ooj
300 fterft; bat bpnaa a! Ijminen Ditnftoaaren bootraab bebjoo? / 3ulft£ men/
toilbe men’t nuttigen / fmeïtenmocfl/ toaar boo? aüeë ftracljt enfmaaft*
loosbjierb. jjBcn b?aft berbclgen? be ütajuit af/ om ’et een portaal
in be ILootj? ban te maaften/ en men fleepten be 23 oft naar be 3 loot£/
fteerbe bic met beu bobem om ïjoog / om ’er / toanneet ’t be noob bet*
cevaar door tlftftte/ geb?uift bau te neemen. Coen men met pet affjaalen ban be
de iieetcn laatfte flccDe met bootraab beejig toaö / toictbeu 3e ban bpe 28 eerên
uitgeit aan, teffnto bciaagt/ bie boot ttoee i)eïbaarbeu / bp gebal op be fTee gelee-
geieti an ‘^ §en-/ 30 lange afgetoee3en toietben/ bat Ijet oberige bolft tpb toon /3iclj
‘ te -ècljeep te rebben/ en bee3e bettoeerberg Ijet mebe ontquameu. ©ee3e
53 eereu ïjun pjoot bnp" onttoeeften 3ienbe/ liepen bertooeb naar ’t ^ctjip/
ban toaar men / met geen fcljietgetoeer ftlaar Itonnenbe raaften / bee3e
berfliubenbe 23 ecfmi met be boopioembe Ijelbaarben / fpieffen en ’t
toetpen ban bjanbljouten / aftoeerbe / toaar naa be 23 cereu telftenj» lie¬
pen / gelpft ben ftonb naar een ftcen; een bcc3er SSeeten boor ben pel*
baarb getoonb / broop eiubeïpft toeg / bie toen boo? b’ anberen gebolgt
toierb / en men fleepte berboïgené be gelaabe (fee naar be Hoot£. ©en
liften feftooten 3e een toitte Bo$ / Die gebjaaben 3pnbe / al£ ïtonpue*
bïeefclj fmaaftte; ooft frclöe men ftetuurtoerft mebe ban boojbgetoagt/ en
maaftte lampen gereeb om nncljte te bjanben / toaar toe ’t gefmolte bee-
tebet gebe3igt toierb. «Boft Dekte men be Hoot£ ban boben met een
3tiï / 3ulft?j bie te bicïjter en toarmer toe3m 30U./ betmit# be Deftbeelen
ongebjeeben toaren.

©en eerften Jiobember sagen 3e be gon noclj eben boben be ftimmen /
» e zon be. e n ben bolgenben bag guib Snib <©ofi opgaan / en Suib gulb JIDefi
l'eidtkim 11 ’ onbergaan; toen 3 ag men 3e noclj in paar bolitome route/ maar lang£
men te ver- ben ï|ori3ont. ©en 3 den bertoonöe 3<clj be gon guibe ten ©olïen in
bergen. en ’t opltomen / en gutöe ten JBeflen in ’t onbergaan / bod) toel 300 gut*
nlemr 0 "^ 1 öeï Pft / ftonnetibe toen niet ban ben boben ranb boben be ftimmen ge-
Tciiaaten, 3ien toorben. gebert 3agcu 3e be 2 on niet toeer / bermitj* jp ouDec
ben Bot^ont bleef. Becfcljpftlpit boortoaar! nabemaal Ijen boojtaan
b’ aïlergebaarlpftfte eïlenbe bjeigbe. <§iomtpb£ toietben ’er nu Boffen
gehangen / tertopl be 23 eeren Ijen met Ijet bertreft ber Sou begaben.
©e gon Ijen betlaatenbe / 3agm 3e be jfDaan 300 toel bp baag alg
dit bitter 1 " nacöt/ bermitö 311 in Ijaac (joogfte teelten toaé. ©m öet met be monb=
winter zai- ftoft te flrefifteti/ beelbemen boor ieber mati4ponb en s oncen 25 joob uit
locu. luaar mebe men ’t agt bagen reftften moefl; Bïeefclj en Bifclj Ijabben 3e
toen noclj geen geb?elt/ maar ben ©janft quam’ecmebefcljaar^ om / bic
baar en boben gelpft ge3egt is'/ ftracljtelooö toas?. ©ni 3 icl)boorbeftou-

Dê,

Hedendaagfche Grocnlandfche Viflchery. i if

Öe betet te beftften / tuietb ’et een paft grof 3taften lo£ gemaaftt / toaac
ban iebet een gebeeïte ten 3pne beljoefte ftreeg / aïjS mcbe eenig üliunen
tot tjembben uitgeöeelt. |X 5 en bebonb nocï) 17 ftajen obetig te Ijebben/
toaat üan een onbet ljun allen berbeeït loietD / en b’ anöeren aan teöer Toe]e . op ^
eene oingcbeelt / toaat mebe men ’t boo?taan ftreftfcen moelï. 49abe* vo«r e fa g t
maal 3iclj nu be Boffen meet ban te booten lieten 3ien / maaftte men gemaakisn
eenige ballen of ftnippen om 3e baat In te bangen / Die Ijen niet alleen tot h0Ci .
een fmaaftelpfte fpnje berfireftten / maat ooft 300 bienben be bellen totrnut*
fen / om 3tct) boo? De felle ftoube te ftefcïjetmen. ’t 3 Basf op ben eetfien
december/ bat ftet 300lierftgefnecutot ïjab/ bat 3e’et alp onöet begtabcn
lagen / ooft moefïen 3e toen te meet rooft uitlïaan / bie Ijen getoelbig
pfaagbe; men maaftte (ieenentoatm/ om’et/ in Ijunneftoopenleggenbe/
be boeten aan te toarmen/ betmifo be ftoube onlpbelpft toa£. róegenj» Pf ve . td ”, !1 2"
ben onberb?aagïpften rooft / Ijabbcn 3e eenige Dagen 300 fterft niet ge^L^an
fiooftt / toaat boo? ’t toen 300 Ijebig binnen be JlootS b?oo? / bat be
toauben en 3olber/ ja 3elf ljunne ftoopen biel 2 bingeren bilt aangebreo*
ren toaren. Uilen fielbe ooft een 3antïoper ban ttoaalf tinten / toaat op
gebuurig acljt gegeeben Voierb/ sullig men 3iclj In ben tpb niet bergiffen
mogt / toant Ijet uuttoerft boo? be gtoote ftoube fïil (iunb / fcljoon men
’t met 3toaatbet gelui cftt ttacljre aan ’t gaan te Ijouben. <©p ben 6 d ««
december geboelbe men 3obanig een onberb?aaglnfteftoube/ fcljoon/ftoe
fïerft men buut ftooftte/ stel) eeftter niet berluannen fton. jjBen bonb
ban goet / om beese bittete ftoube te ftonuen toeDcrfiaan / bat men be
fleenftooïen / bie noclj te fcljecp maren / Ijaaleu joube / benutte bie een
Ijeeten b?anb maaftten / en ooft langer, aan ben ljaatt leiben. |Ben let
’et ban een goeb buur ban aan / en om be luarmte te langer in be JlootS
teljouben / bonb men taabsaam be beuren en be fcljoo?fteen Dicftt te
maaften/ toaat uaa iebet naar 3pn ftoop gingomteflaapen; maar eet*
lang bebing Ijen 30banig een bui3eïing / bat 5e genoobjaaftt luier*
ben be fcljoo?fleen en be Deut luebet open te maaften; Du,6 toiccöcn 3e toe*

Derom boo? be ftoube berquiftt/ bie Ijen te booten onberb?aaglrjft ftabbe
getoeefh BerboïgenS moeften 5e notlj gebuurig 3eer felle ftoube luebet*
fiaan; ljunne fcöocnen betoooren 300 Ijarb als een ljoo?n / 3ulftS 3b bie
niet langee geb?uiften ftonben / blc£ maaftten> Ijen lupbe hlompen met
fcljaape-beïïen obettroftften / maat in 3p / met 2 of 4 foftftcn obet el*
ftanber aangetroftften / gaan ftonben/ om tmS luarme boeren teljouben.

<©P ïüersbag toaS ’t mtebe 5eer ftoub lueet / 30 ljoo;ben toen eenige
Boffen ober be Hoot£ loopen / bermit^ b.e meefl onbec ’t «^neritlu be*
bolben lag ; bit toierb boo? eenige ban Ijen ge3cgt een quaab teelten te

3pn/ engeb?aagt/ waarom? lui er b geanttooo?D ; om dat men ze niet in de
pot hnd, of aan ’t ipit kon lleeki n,toant ’t fjaö ban een goeö teeften gelueeli.

49 a bat 3e nu met gtoote ftoube / ftommer en ongemaft pet 3[aat
1 f9ó- ten einbe geb?agt Ijabben / en in bat ban 1 f97. getteeben luaren /
ftelbe 5icïj Ijet meet noct) öL eben fïreng in. Ban toen af begon men be

B 3 topu

Zon we¬
derom met
ccn vooraf¬
gaande

ï i <5 Bloeyende Opkomft der Aloude , en

iupn om ben anberen bag met ftïetne maatje# uit te beelen / tuelfie uit*
Deeïing ban eenigen nocp gefpaatt buietb / om in tpbe ban noob niet bet*
legen te 3pn. ©ermit# punnen boo?taab ban bjanb op boa#/ Ijab men
een geijeeïen öag bre3ig geboeeft om buebet bjauöljout te klooben. W#
3 P nu ben gantfcpen bag Du# geffooft pabbcn / en inbacptig boaren bat
pet ©jiekoningen ^fibonb boa#/ bonb men goeb / 3icp in pun üetbiiet
ecnig betmaalt aan te boen / toeïeggenbe iebet 3pne gefpaarbe toon / en
men bakte ban tboee ponb meel / mebe genomen om ’et papfel boo? be
fcarboeffen ban te maaften / eenige pannekceken / alpoeboel in olp in fïee
ban boter/ buaat mebe men 3tcp niet min bjoolpk maakte/ al#"of men
t’pui# bjaafgefmult pab/ en een heftige maaltpb gebaan ; men trok
ooftïtonfngbjiefje#/ buaat bp beïtonfiapel honing ban Nova Zembla
Voietb/ eene llanDfïceek meet ban 200 mpïen groot en tuffcpen tboee
tuime 2eën gelegen.

©en 13 januari bacljt pen bueberom een fcpeemering ban ben aan*
naabete bagetaab te3ien; en op ben 24^ boa#’t bat men aan beguib*

__ 3pbe ban Nova Zembla , buiten Uetbuacpting be buiten tanb ban De

fchccmeiing Èou bueberom 3ag; bit bon in ’t eetfi ban Willem Barentfz. niet aan*
sczien; genomen buoiben/ bermit# Ijp een etbaaren fhincman 3pnbe/ baaruocp

14 Dagen tpb toe ceebeube. iBaar op ben 2/ ftcn pelbet boect 3pnbe/3a*
gen 3e allen be Zon bolkomen boben ben l)oti5onr/ buaat uit bleek bat
3c ben 24^ niebe gesien bun#. ©ra nu piet bebop# ban tegecbcn/ 3a*
gen 3e be Zon allcteerk s graben en minuten in Aquarius , Die 3p
niet eetbec bertuadjtcube buaren/ ban op 16 graben 27 minuten/ eer 3p
3tcp op be poopte ban 76 graben bertoonen 3oube. ©en 26^» flojf een
ban punne lUanfepap / na bat pp lang krank gelegen pab. ©ecbol*
gen# tot ben jfebjuarp pabbcn 3£ boojgaan# ongeftuimtg boeer / en
fomtpb# met bed fuecubu berjelt; op beejcii bag begon pet buecr buat re
bebaatcn / en 3 P 3agcn toen be 2 on ZnxO Suib-©ok opliomen / en
Suib gutb ïDefl onbcrgaau. ©en 12de» fcpooten 3e cm groote 23 err/
Die geopeut pebbenbe / uonben 3e ’er bueï 100 ponb fineer in / bat pen
luel quam / bccmit# 3e tecb# gctgeh ban fmout pabbcn / om in be lam*
pen te bjanbcn. $u ftteegen 5e buecr gebjek aan b?anbpout/ Datje toen
met3buaarcn arbcib paaien mocften/ bermit# 3e jig 3tuakhec in kratp*
Alsmede ten ban te booten bebouben. ©en 8 ften iBaatt pagen 3e in ’t ƒ500.10 t o=
weder o F en g eu gantfcp geen | 3 # in Zit / buaar boo? bermocb ruierb bat ’er een
tekt. ront " tuime Zet moeft 3 pn. ©en bolgenbcn bag Uonben 3e ten 5Doo:b ©ofleii

nocp al berber open buatcr 3ten / maar naar be Cartarifcpe Huift bua#
’t nocp al bol ff#.

’tïDa# op ben iódcn'lpjfï bat pen een 25 ccr bejocpt / Die einbdijft
op be loot# klom/ en albaar een berbaarlpU gcbudb maakte/ julii# pet
fcpcen bat pp be fcpooiflecn 3on om berre getukt pebben / pp fcpeur*
beif’t 3eil baar aan bak gemaakt / Docp ging ten laatfïcn boeg. ©e*
buurenbe bee3e |©aaub sagen 3e fomtpb# be Zee 3 onbec ff# / en ban

buc*

Hedendaagfchc Groenkndfche ViiTchery. 117

lü eb erom soöanig be3et met ff$/ bat ï]en nnauïpftó eenigc uitftomft Poo? Gefluit te»
banben fcljeen. ’t JBajS leeöp op ben 2 7 ftcn IBan/ bat men Oefïoot cm™" 11 *''
te Pertreftften / en ten bien einbe toefieï joube maaften / nabemaal men
Qeen ftang 303 ’t ^cljip pjeber Plot te 3ien/ bclnpï ’t noeïj ePen Paft in
't 0e5er lag ; bie£ tjaalbe men aïïe£ Paat tót be toerufting Pan be
£>c()uit en 23 o ft Wenen mogte/ uit bet jlcljtp.

ÜÜjngePolge Pan bit beftuit / gingen 10 lüannen om be ^cbuit / bie
onbetbe ^neeuPJ beboïPen tnas/ te tjaalen en naai bcllooté te fleepen/ Een schuit
maai boe 3luaac Ijeu bee3en arbeib Piel / is lud af te neemen / Paatit 3 P 'i n üo ^ ‘® n
toaten 5cec 5PJaft en uitgeteett / bat ij en in bien arbeib m o eb doos’ maaft* «meidlet
te; bieó Permaanöe beu Heemskerk , betunl ’ec bun lePcn Pan afhing/
öat toclj een iebei 3Pn uiterfte ftracljten loilben infpannen / om be frijuit
Poo?t te biggen/ aubets üjaien 3e geuoob3aabt/ aló Burgers Pan No¬
va Zembia albaar bun graft te maaften. CiubeljibVuebetommoet^cbey-
penbe/ bjagten 3e nocb 300 Peel te lueeg / bat 3e/ be 23 oft bie met beu
Poben om boog lag/ omluieipeu/ en bie begonnen te bcttimmeien en
op te Poepen.

Cetlupï 5p met bee3en arbeib Pe3ig Poaren/ qttam ’et een PetPaailpfte
23 eet aan / luaarom 3 P 3idj naai be QlootP begapen / om bem ai baai
met bun loeip re PeiPnacbten ; beeje 25 eei Ped onPeifaagber ban ooit /

3ouöe loei Ijaaft iemanb Pan bun 323 o Ui Perraft ftebben / maar boo; ge-'
Paaimabing gelnaarfdjoulPt/ fcljoot Ijp fdjtdpft 3 pn roer af / en ttóf bet
©iet btoatj» boo? ’t Ipf / Pa aar naa Ijd nodj een ftuftPaeeg^ Pacg liep /
en einbelpb geboób tnierb. ©en 30^° betPatte men tuebei met alleman
bet bertimmeren Pan be 23 on/ en geilen of anbere ^cbeepsüeljoeftege*
reeb te maaften; miblerPapl 3 P Pjeöeiom een en anbetmaal boo: 23 eeten
Pe3oebt Uftetben en ontiufl / 3uïft£' 3£ bunnen arbeib ftaaften moe*
ft en.

ÏPen 3<ien «junp 3 irïj Voeer een lueinig in ftracljten herbaalt Ijebbeube/
aibeibc men met allen mogdpften Pint aan be 23 oft / bie 30 naa 6 bagen
arbeib^ einbelpft Poïtqoit ftreegen. ©en 4 de » gingen 3e met 11 IBannen
toeber naar be ^écljtut om bie Poon te fleepen / Pennits' beu toen ben
aroeib licljter ban te Pooien Piel; öce3e Pertimmerbe en boepbe men me*
be op/ ten beften als boenbelgft inas. ©nbertufleben Inaren anberen
be 5 ig tuet alle aitbete beljoefte en Poóiraab pooi bunnen te onberneetneu
Cogt bpeen te Plengen / en om bie tegen^ bat 3e ftónben te Pertreftften /
geiccb te ïjouben. ©en ftreegen 3e be /èdjutt mcbegeiceb/ en Per*

3 o?gben Poo?t£ aile£ aan fioojb/ inat uoobig luaac.

©en 1arbeib emen 300 pee!mogdnft/ luaP metbplen / Ijoulneïen en Metbv j en
onber gereebfebap om boo? ’t ff£ een ineg te baanen }. luaar langp be en houwde»
êebuiten te Inater luierben geömgt. Heemskerk met Willem B.:rentfz., haYs °ts«-
bie toen eenigen tpb inaó 3ieft gelueeft/ oPerleggenbe/ bat/ teiluijl ’t nu dë v*ïartüi-
begon openinater te luotben / get tpb inierb be ^cïjuit en 23 oft te ina* genrewate*
ter te öjengen / om al300 / onber ©obt^ geieibe / be reise Pan Nova ,cbreu s e n.

Zem-

1 18 Bloeyende Opkomft der Aloude, en

Zembla naar ’t ©aderïanb t’ aanbaarben. ©ie$ fcïjjeef Heemskerk mib*
lerlopl tbJtc berft I aating£-feïpi ften / luaar ban iebet baartuig een Ijebben
3 onbe/ Die Door Ijun alle onbèrteeftent luierben / Vuiené iiiljoaö belieïgïöen:
boe men 31'clj re gcöjagen Ijaö / bJanneer men ban Den anberen afbluaal*
Dr ; alb mebe met ïjoeöanig een ftommer en cngemaft 3p albaar ober*
Ibintert tjabben en ben 4>b afgeluagt / om te 3ien of fjun /ècljip boeDer
bïot 50U luojöen. ‘ 3 jn£’gdpft§ Ijaö Willem Barentfz. te booreneen brief*
je gefcljjeebeii / ’t 3dbe Ut een hmitmaat gebaan / en in be fcftoorfteeu
opgeïjangen; luaar in een ftort berftaaï ban Ijunneu togt en boojneemen
naar China ütajS opgefleït / ïjoe 3 P albaar 10 jjlSaanöen tjabben ljui£
getjouöen/ en baat ’er tjen ontmoet luab / om in gehalte temanb boor*
taan albaar mogt ito men aan te landen / baar uit tjun lueöerbaaren
mogt berflaan.

Men begeeft
zich te
Scheep, en
gaatt’zeil.

FaflTecren
veilcheidc
fcilanden en
Kaapcn,

©olgen£ bit Beffuit/ ffeejate men ban Bctbe öe©aartuigen te 3 ©ater/
neben$ noclj clf^leeben metbejoeftenp en ïioopmanfcljappen. Jlïen ging
’t Jbcijeep en seilbe ben '4 3iunn / 15-97. niet 3onber Deel beftommet*
niffen/ nabemaal 3e noclj al telften# in ’t Beset raaltten. ©en bol*
genben Dag ftebenben 3e boojbp ’t Vliffinger Hoofdt en bereikten ben
Hoek van Begeerte. ©erbOÏgen| qnamen 3e aan d’ Oranje Eilanden;
alljier aangelanb / (rookte men een buur en fmolt een Betel metfueeulu*
luater/ om te brinken. 3 Beöerom t’ 3eil gegaan/ bebonben 5e 3iclj om*
trent ben Yshoek , maar geraaBte Den i7 de, > in ’t allergrootse gebaat
ban ’t § 3 $/ tuaat uit sp noclj eiuDclpft gereb luojöen. ©en 2 g««* ftorf
Willem Barentfz., luiend boob ïjen allen fmerteliift biel/ beruiit^ ir.cn/
als" een erbaaren Stuurman 5pnbe/ in 3pn beflier tegerurtecbniy. «Ooft
bcrïocren 3e toen noclj een ban ljun bolft. ©en 23(1™ qnamen 3e/ naa
becl fuliftdeub öooj ’t §2£/lucDer in ’t open luater/ en beeeiftten beKaap
Trooil , baat 3 p toeöerom in ’t gp be3et luierben. Uien bebonb 31'ctj
toen op 76 ©?nben 30 jBinuten ©en Z4 ften qnamen 3e met becl ar*
beib en roeien^ boor ’t bjeber in ruime ^ce/ en seilDeu ten «£>oftcn be
Kaap Naüau. jjaa bcel aaiigctuenbe arbeib en ’t uitftaan ban een
fiorm/ getaaftten 3e ben 27 ftcn ten lEJeften ban be gemelbe ïkaap ; Ijiec
Sagen 3e lang?? ben iJoom ban ’t bafte een gvootemeenigteïI 9 alni£*
fen / aft? meb£ bcel Bogelen / boaar ban ’er eenige gefcljoten luierben.
©erbolgen^ tot ben 5< |e “ 3juïp ftonben 3e noclj al groot gebaar in ’t
uit / Ibaar booj 3p met3iclj te rebben/ gelocibig afgemat luierben / en
toenfiojfljenlueörrecnmanaf. ©en 1 i den sagen 5e ’t Kruis Eiland 3 Defï*
luaartb gelegen/ eenige begaben 3 iclj naar lanb/ öie/oeperenban 25 erg-
ceiibeu mebeujagten /'bat Ijeit toen een aangeuaamefppstiuad. ©en 19^»
3 agen 3e tm 3 £ 5 eflenban’tuoo?noemöe Cüanö open luater/ luaar ober 3 p
3iclj niet lueinig betïjeugben / bieb men allen blpt aantuenbeom be ©aar*
tuigen re boatec te bjengeu/ becmit£ men 3e luel'270 treeben ober ’t fis fïee*
pen tnoefl. %n ’t luater geftomen/ ging men onber <0obt£geleiöet’3eil/
maaftten goeben booggang / en liepen ben 2oft«» ben Zwarten Hoek

boo?*

Hcdendaagfehe Grocnlandfche Viflchery. np

bOO?bp / 3ulPs> 3P bien ‘JliPonb HQCp ’t Ammiraliteits Eiland 3ngC»l/ ƒ41
mebe Poo?bp 3 eiïöen

C*en ziften pafleetbeil 3 C be Kaap Plantius en Langenes. ©e£ anbe*
feu baag$ omtrent be Kaap Kant gePomcn / ging ’ec ecnig ©olP naat
Janb / om eperen te soepen / Piaar Pan 3e een goeöe partp opbeebcn / en
ueeïe ©ageïen met paubcn greep en. ©cu 24 ft * bebonben 3e 3<ep op be
poogte Pan 73 graben 10 minuten. ©en 27»™ rociben 3e boo? gebioPen
H£ïang£be3©al/ paffeerbtn be Kruishoek , en 3 eilben tuffcpen ’t ©afte*
anb en ’t tgiianb boo?. ©en 28fte« lang£ ’t lanb 3ciïenbe / quamen 5e
ÜOO? De St. Laurens Bay Of Schanshoek ; pia - POUben 3 C tpice iSuffcpe Ontmoeten

©aattuigen/ Piaatboo?3P niet Pieinig Perpcugt Piaren / pjeberom mem tv * eeR : ul,c| «ï
feljen te 5ien; maar aïsoo 3P3ieÏ3 onbetling niet Perfraan Ponben / en om 7a:,ttu ' eeu,
boo? pun ecnig mibbel poo? be fcpeutbuiP na te fpturen / liet be ,£cpip*
per pen in ben monb 3ien; pier boo? Perfïouben 3e bat 3 P ponger pabben /

3 ulM meneentoggenb?oobmet eenige gerooPte Pogel£ gaf/ Piaar tegen
pen Uiebetora een gefcpenP gegeePen Piirrb. SBeebet Pan beese tïuffen
gefepeiben / rociben 3e ben 3ift= n naar een anber <CiIaub/ baar tlpce
Ptuiflen ftonben/ maar Panben geen PoIP. Ce lanb geflapt / Ponben 3e
’cr bp gePal Blepelblabcren / bie pen geen Pleinen bienfl bcebeu/ om 51 ep
Pan be fepeurbuip te genee3en / en 00P in ’t nuttigen sobanig een Piet*

Ping bceben / bat 3e eerlang Piebetom befepuit Ponbeu eeten / bie men te
Pooren niet bpten Pon.

©en 3 <ien 'JUuguflujS beffooten 3e ban Nova Zembia naar be CJufTcpe Beflmt om
Puft ober te fleeflen / bie$ 3eilbcn 3e Suib guib-ï!Defl aan tot b’ ©ofler van Nova
San/ en geraahten Piebetom in ’t ffg/ Plaat boo? 3 P met 5Piaaren at*
beib roepen moeflen/ tot 3e in ruime gee quamen. ©en 4 den 3agen 3eKuftovc It e
bePoo?noembe Stufl/ en pieïben ’t toen langó be Pial; omtrent j 3 oo?< fteeken.
ber gon 3agen 3e noep een ÉSufcp paartuig/ roepenbc tot be Éïuffen Can-
denoes, Candenoes; maat bee3e riepen PiebeCOmPitzora, Pitzora: Plaat
boo? 3 P Perflonben bat 3e niet bp Candenoes , maar bp Pitzora piaren.

©au ben $«ien mt ben 12de» fuPPelben 3e gePielbig boo? tcgenPiinb / en
flonben niet Picinig Pommet uit / bermité ben Poo?raab bpna Perteert
/ bepalPen bat 3e noep Pan ecnig befcpimmelt b?oob Poo?3ien Pla¬
ten / 3ulpg 3p elPanber beerlpp aan3agen. CiubelwP 3agen 3e met Polle
3cilcn een Éïtifcp ©aartuig op pen af bomen/ biej» fpoebe men pun bp te
Pomen/ en aan boo?b gclegt pebbeube / Poept men Piat ©ifep en eenige
ïïoeflen in Pifcp-Piater gePooPt / bat alles 1 epenmaatig onbet pen uitge*
beelt Piierb. ©en ty den biept ïang$ be 3 ©aï 3eilenbe / sagen 3e Piebet*
om 3 e 5 ) fiuffclje ©aartuigen/ bp be 3elPengePomen/ Ploegen 3e poe Per*
te 3c noep Pan Kilduin Piaren; toen Perflonben 3e bat men 5 icp noep be*
ooflen Candenoes bePonb/ en be Witte Zee te pafleeren pab / bie3p
meenben al te boben te 3 P» geraapt. |©en Pet3ag 5icp toen Pieber Pan
eenigen leeftogt / PooPte een pot Pol Piatet / en meel met fpep en po*
mug Petmengt/ Piaar Pan 3 f toen luflig fmulben / en punne pongerigc

<© j;©aa*

Bereiken
•Kilduin, en
Cola; van
waa zc eiii-
delyk met
een Koop-
vaajderwe-
der in *c Va¬
derland ko¬
men.

tzo Bloeyende Opkomfl: der Aloude, en

fafleeren ©jjaagen Vocbecom Vwaf laafDen. ©en 18 Jcn paffeeeDen 3e einDeïpït Den
p n a !J^^ s A ïjoeft Pan Candenoes, Haften De Witte ZeeoDet / 311(00 3e geluftltig in
witie zee $o uuren De 3 lapfe Stuft bereiitten. ‘Mjiet aangelauD / behagen 3e 3 icÖ
ovet. pan Perfctje Pifci) Die 3 P Itooftten en Daar ineDe ljunne Ijongerige maa*

gen 3aïfDen/ ooft ftooltren 3e Piatetpap Die 5p in plaats Pan ti’ojDaren/
Suffig 3e 3ictj nu VoeDer PerjaaDigen ftonDen. JDeDeroin t’ 3ei! gegaan
3ijn 3e örn ± 4 üei ' Dp De zeven Eilanden geftomen / en cenige ©iffcljctj*
IjeobenDe ontmoet/ PerftonDcn 3e Dat’et ©eDerlauDfctje Jtcljepente CoU
lagen.

©en zyfl'n ftrecgen 3e Kilduin te 3ien/ aan mcïïter 3 ©efteitiDe 3p aan*
fanDDen; (jier uerftouDen 3e meDe Dat ’ec ©eDerlanDfclje /èchepeii te Co¬
la luaren / Dieë 3onDen 3e met een Daar toe geljuutDe ©aplanDer / ie*
inauD Pan ïjun ©olit Decluaart^/ Die ftem#Pan gunnen ïtomft gaf; maat
op met Den llaplanDer een 25 jief ten DefcljeiD te rug pjiet'D gcjouDcn.
Cftlang ontfingen 5e met een 3 jul eenigen ïeeftogt in «ïïoftofter ijier / 3 ©pu /
25 janDrmpn/ dSiooö/ ©leef cij/ ièpeit/ ^>alm en anDere befjoefre De*
ftaanDe/ Dat pen ten ijoogften aangenaam ma£. ©en laatften ‘Hiugu^*
tu£ maaltten 3 P 3 ictj ten Pertreft naar Cola gereeD/ luaat 3p Den Polgen*
Den Dag aanquamen/ en 3icij eenige Dagen PerPerfcljten / óm [pin gele*
Den hommer en ongemaft loeDet Piat te Pletten, ©en 11 btagten 3e
niet beluilliging Pan Den Bojaar , ljunne ©aartuigen te land en in ’t
StoopmauS ljui£/ laatenDe Die Daar ter geDacljtenipV Pan 30 een lange/
Perre en nooit Dt3eile>e togt) Detrnit^ 3 P met Dee3e open ©ctjuiten/ om*
trent 400 mpfen DoojSee/tot aan Cola toe gePaaren IjaDDen. ©a Dat
3U 5 iclj Dan aan ’t boo?D Pan jèclftppet Jan Cornetifz. begeePen fjaDöcn/
3pn 3e Den 18 september uit De Jrüuiec Pan Cola t’5eil gegaan/ en£’an*
Deren Daags' Pooi Waardhuis geftomen ; Pan Piaat 30 Den 6 den ©cto*
bet in 'Bcc ftaalten / en Den 29 (1 «n in De Jlüaas ten ‘Minher quamen.
(ÜÜe iBaasfanDjlui^ te ILanDe gehapt / reisDen 3e PerPolgeiijf oper
©elft naar ‘MmftetDam / maar 30 Den eerften ©opembet aanqua*
mm.

©m nu ons onber3oeft Pan Den booitogt naar China lueber teïjerPat*
WatTsbrants f e „ j 3C0 ij ee ft nau öe WaigatsDen©lo^ftopifctfe Wgf3aut/ E. Ysbrauts

waLTsec- Ides in 3pne Éte«#DefcfjjpPmg Pan Moskou naar China , ’t alletïtïaarft
fehreeven gefcfjiecPen; IjP 5egt: „ oPer 7 9 !aaren hebben De 25 urger^PauJencfes-

koy een ^cijip ter ©aïPifcfjPangft uitgeruft/ maar nooit is ’t meer*
om geftomen / en PermoeDeïijft öoo? ’t Jds Pergaan. ©oef) Pan De
^ètaO Fugania, Die mat ïaager of beneben De limiet Jenilea legt / gaan
nocf)tan£ ^aarïpft^ eenige EuiDen op De 3 ©a$PifchPangft uit / maat
neemen tjun tpD maar aï£ De ï©inD uit Ijfer ïanD mapt / maar Dooj
Ijct J 3 S geeluaatt in Dip ft / manneer 3e Dan ljunne Pangft gehiftïtig
Poïboêeeii. ©ee3e tÜiPier Jenifeapalt uit fjet gebergte Der Calmukken
in De ©artatifclje 2 ee <Cn lupDer^ (jet bericht Pan ’t Waigats mp
Pan De «Suffen 3elf gegeePen / Die Dooj De selPe oerfetjeiDemaalen tot aan

heefu

?ï

Hëdendaagfche Groenlandfche VifFehery. ut

bc tfübfet Oby 3tjn boo? gebaatm / iS ais bolgt : „ JDu gaan 3tggen 3e
„ met 0113e ©aartuigen naac ’t Waigats om rtobben en 3 ©alrufTm te
„ bangen / en al baat niets opbombe / baaten toe be Straat ban ’t
„ Waigats in/ maat neemen een Hanbtoinb loaat/ toaatmeebcï)et§^

„ Seetoaatt bjpft; be 3©inb bacbct uit Seebomenbe/ 3oeïientueeen©a*

55 ben of ^jntjam / baant inbien toe bie niet beteiften honöen / 50uöen on*

55 3 e ©aartuigen beo? ’t aanb’ingeube JfS aan fiuftften toojben geftnelt/

5, bie£ moeten bae ban toeet een uitlanbige 3©inb bctbaacljten / om al*

„ buö 0115e reis te betboïgen.

©it Waigats i,S inebe uitboerigïpft boo? baplen ben ©eer 25 ingermceftct p e Heet
Nicoiaas Witfen befcl)?eeben / Ijebbenbe bee5en ©eet / ban 3eer beelen bie al* wit (ens g e-
baat gebjcefl 3l’ii/ naauheurige onbetticijting behoitien / gelpft ban ooft
in een ïtaart ’t Waigats ndienó be Sreluifmi / tot aan be tlibict Oby gats i nse .
toe / gnntfcïj onbetbeefctltjit boot bien 3Clben ©eet 4> aangetoee3en.

©oclj 3egtgemeïbe Heer. Ides, batbeJMberifcïje Cïuffcn / boo? ya ^jaa*
ten ljunne ^iberifdje 3 ©aaten getooon bjaren b?p boo? ’t Waigats te boe*
ten/ bat Ijen febett luegenS be fïuiftetp betboben ig / bieïfte berboering nu .
obet ïanb gtfcljteben moet / om 3e óp be Coïplaatfen beter te ftonnen C e t ° y ds d' 0 s ol
toaarneemen. oên berbet / bat tuffcljen be Éïibieren b’ Ogata en b’ Uda de tuffen uit
Stroom, langS be geeimfteii / jiclj ongemeen bed JBalbiffcljen laaten de
3icn/ en boo?tS be gdjeeleïtuft langS/ tot aan be Yskaap, in ’t ftuffidj
Zwetenoes genoemt / of anberjJ Heilige Kaap, 3iclj inSgdimS bed litob* Kn ,
ben en 3 ©altuflen ontljouben ; en bat ïjet Waigats ban 1694. tot 1697.
t’ eenemaal beb?ooren fS gcbleebcn / bat baaarlpft toen een fledjte ©is*
fetjetp beeft gemaaftt.

©u£ 3pn ’et ban be getulgeniffen eenpaatig boo?/ batmenbenoo?ben ’t ys de
Zembia, of boo? ’t Waigats, 3 onbet beletsel ban Xanb / en bp boarme ?/ > 0 f" I aa ™{ te
SotnetS / loegenS ljet§S/eengenoegjaame boojtogt naat China handden
belsomen ; geïpft inebe b’ algemeene getuigeniflen bet geenen bit bebefli* doortogt
gen/ bie alleen fjun luetft baar ban gemaaftt Ijebben / om beesen boo?* naai ^ hini *
togt na te fpeuten / jnïftS 3e niet ban boo? pet ffS belet 3 P>i gebao?ben; gcz t *
beljalben bat een ban ljun allen boo: ’t Waigats jpn oogmerfi fcljpnt be*
reiftt te Ijebben.

©at men ’t met ïjet naafpeuren ban bee3en boo?togt tiocfj niet t’ ee*
liemaal opgaf / blpftt uit een 3 Ecte in ben giaare i6iy. aan be Joo?b*
fcïje Compagnie berïtent / 3ulftS 3e in gcbaïïe ban noob / met Ijaare
^cljeepen betgunt toietb te mogen ©abmen / in be 3tanben onbet ’t
befliee ban b’ ©ofï- jSnbifclje Compagnie begreepen; toelfte ’ètcte ban
öee3en inlgoub baas:

f)E Staten Generaal der Vereenigde Nederlanden, allen den geenen die dee-
zejegenwoordige zullen worden getoont, Saluit; DOEN TE WETEN:

Alzoo de Bewinthebberen van de Geoftroyeerde Compagnie van ’t Noorden
ons met bchoorlyke reverentie vertoont hebben, dat zy gerezolveert zyn eeni-

z ge

ï lz . Blocycndc Opkomft der Aloude, en

ge Schepen wederom uit te zenden , om t’ onderzoeken ae Paffagien by Noor¬
den naar China en Cathay welke Schepen nu eertsdaags zullen gereed zyn,
om in Zee te loopen. En vermits het onzeeker is , of fchoon de zelve pafla-
gie werd ontdekt, dat het dienftelyk zoude zyn met de voorfz. Schepen den
zelven weg wederom te keeren , zulks dat zy genoodzaakt zouden zyn te pas-
feeren de Cabo de Bonne Efperance , of de Engte van Magellanes , en over
zulks gedwongen geraden te worden, ft zy om ververffehing van Water, Vic-
:talie of anderzins aan te doen eenige Landen in Ooft Indiën, ft welk hunby de
Schepen van d’ Ooft-Indifche Compagniealdaarwezende, zoude mogen worden
belet. En mitsdien verzocht hebben , dat ons zoude gelieven hun te vei leen en,
A<fte van dat de voornoemde Schepen onverhindert de voorfz. Pasfagie zullen mo¬
gen doen , en de voorfz. Landen frequenteeren., op dat zulk een goed aange¬
nomen werk in geender maniere werde verachtert. ZOO IS ’T, datwy’t geenc
des voorfz. is aangemerkt, bevindende 't verzoek van de voorfchreeve Bewint-
hebberen, in reden , billykheit en equiteit gefundeert; geaccordee-1 en gecon-
fenteert hebben , accprdeeren en confenteeren mits deezen, of het geviel dat de
voorfchreeve Schepen, dieby de voorlchreeve Bewinthebberen uitgezonden zul¬
len worden , om de Paflagie by Noorden naar China en Cathay t’ onderzoe¬
ken , dc zelve Paiïagie ontdekkende , niet dienftelyk en zouden vinden , met
haare Schcepen den zelfden weg wederom te keeren, maar genoodzaakt zouden
zyn te pafteeren de Cabo de Bonne Efperance , of de engte van Magellanes,
en mitsdien gedwongen zouden worden, ft zy om yerveriïching van Water,
Vidlalie , of anderzins , aan te doen eenige Landen in Ooft-Indiën , datzy’t
zelve vry, vrank, onbelet en onverhindert zullen mogen doen , en de voor¬
fchreeve Landen frequenteren. Ordonneeren , laften en beveelen, over zulks
den Gouverneur en Admiraal Generaal, en voorts alle andere particuliere Gou¬
verneurs van Steden , Forten en Plaatfen in Ooft-Indiën , Vice Admiraals,
Kapiteinen te Lande en Schepen, Officieren en Soldaten, cn voorts alle ande¬
ren die dit aangaan zal, ft geen des voorfchreeven is-, alzoo toe te ftaan en te
gedoogen , zonder de voorfchreeve Schepen en ft Volk daar op zynde , daar
in te doen eenige verhindering of empefchemcnt , maar ter contrarie alle be¬
hulp. affiftentic en faveur, zoo van ver witteling, bevordering van haare Rei-
ze, als anderzins, want wy ft zelve voor den dienft van den Lande alzoo heb¬
ben bevonden te behooren; Gegceven onder onzen Cachette , Paraphure cn
Signature van onzen Griffier, in ’sGravenhage den 2 April 1615.

35at bee3* pnbemcemmg in$gelptt£ ban geen bjucïjt- té gelneeft/ blpfct
uit be gebolgen / betmit# tot noclj toe / niet Dan alleen öe tnogelpEte
fcljunbaarl)rit on$ ban öeejen öoojtogt nagelaten / fcuaar ban Ijet fitf
até ’t eenigfleïjinbet:/ ben^nDetneemetlgebuutiggebtoat^boointöceft/

om Deejen toeleg te böltrefeften.

:E L:F-

Hedendaagfche Groenlandfche VifTchery.

ELFDE HOOFDTSTUK.

ai.?

jRuime uitgeftrektheit van ’t Gewed der Walviflchen onder¬
zocht , die zich tot .in de Tartarifche Zee uitbreid 5 welker
doortogt wegens ’t Ys voor.de Schepen gefloten blyft. Ver-
fcheide waarneerningen over de bezetting der Scheepen door
’t Ys. Zoom van ’t Ys hoedanig geftrekt. Doortogt der
Walviflchen naar de Tartarifche Zee in overweeging geno¬
men. Des Schryvers gedachten over’,t opvangen der Wal¬
viflchen, welker bekommering hy als noodeloos betracht, ’t
Walvifch- Geweft door voorbeelden bepaalt. Ruiming der
Walviflchen wegens ’t befloten Ys , en hoe verre zich dit
uitftrekt. De Zee gemaatigder in koude dan ’t Land , dat
des Winters de Walviflchen weet en waar te neemen. Be-
itendige geduurzaamheit voor de Vifichery aangeweezen.

N Hbemaal ban uit 300 beele bpgebiagte getufgenffren hinkt / bat kt neruime
3onbec IjiubtT ban 3 £anb / naat be jCartarifcije 2 ce een booignng ui^efl,ckt-
.i£ te binben / 300 hlnben be paaien ban b’ ©ilanbfclje ïDalbifctj in De ^ < j 1 c d h d "'^ 1 '
3 eiföe tutgeflrektljeib / altf 3e rrebs» boo? on£ toaten gefteït. <Ö*n berniiré oadci«cht 5
.altoos» ïjet ffé I ’t cenigfte beletsel $ gelueefi / luaat boo? be Schepen
•Qeljinbert toieröen beesen.öoojtogtte bolttekken/ 300 sullen Ine mcDcou-
/bedoeken of bit ooit eenfg beletsel aan be 3 ©albi(Tfcl)cn geeben kan.

^fnbien .ljet ffé geflooten en ba(l bleef / 30U beeje ©ifelj Iject banj” doot d «3
JbïoeD 3i)nöe / 3pn abetn boten toater niet konnen Ijaalen / en bu£ gaf^'dlVai-
bit aan Ijein l)et 3tlfbe belet3el aïé aan be Schepen ; maat / nabemaal mirche zee
bft gé bcé Sonieré lo^ Dooit / (lukken bleekt / en b?iftig tooib / 300
kan tjp in ’t 3elbe 5pu abem ïjaaïen / en ’t geeft aan Ijein aié baim'n ’t
minft geen belet / aïljoetoel ’et be ^cïjepen boo? biofben opgeljouben.

33 an bit. toé Doopeii en ’t b?iftig toe?Den ban ’t gé / 3ullen toe betbol*
gêné b?eebet IjanDeïcn. ©m nu op beete ïkufieü ban Cartatië te 13 ié s
fttjen / nabemaal ’er alé gemelt io 3 icl)beel ïDifTcfjen onttjonöen / in’teclj-
tet / befjalben be ongetcebïjeit / uit be boojgemeïbe boo?beelben onge-
taaben; toant fclfoon be IBaibifclj bp gebjoken gé tod booignng binb /

300 too?b nocljtané be 3 e bocigang boo? be ^djeepen beelrpbé boo: ’f D ;e alhoewel
öiiftig gé be3et/ eninbien ’et al un een toatme Sotnet en 3 acl)tea©in' Wn S -tï S
ter eené Ven jècljip öoo?togt megt binben / gei pk aan een bet boo?ge VOOIll «' c ' c -
tnelDe fcijpnt te 3pn gebeurt; 300 leert ecijter b’onberbinbingbat’ct toet „'^" r
nig (laat op te maakeu ié / en bat fjet.bpna genoegsaam omnoogelpkvomk- .v a i-
3 P/ een gcrcguleerbe ©aatt boo?’t ^Dooiben naat China of Tartan’ë re viflc,,ca

<a"3 .maa=° ÏW1? *

Hoedanig de
Walviflchcn
dooi’t zwak¬
ke'Yskonnen
boren» om
adem te
fcheppen*

Verfcheide
Waar nee-
mingen van
denSchry-
ver in’t Y's
bezet zynde.

124 Bloeyende Opkomft der Aloude, en

maaften / fttrmit? men naaulpft? Pan tien rei3en een? 30U ftonnen boor
ikomen; boant tjet Pticft ’er ’? UDinter? seet (leeft / en Peeïrpb? ttocïj in
De maand fBap tot bp naa 9 iunp toe/ buanneet ’tooftfomtpb? fn 30 u«
gufiu? al bucer begint te P?ie3cn; en alftoebueï ’t In Dien ftojten tpb 3eec
ftetft boopt / julft? eerlang ftet U? ban ’t lanb lo? geloften / bjiftig
buo?D en fmelt/ noefttan? fmelt ftet niet t’ eenemaal/ maar ’t blpft ben
gantfcljen gonier boo?/ gint? en fterbuaart? bufrig in Slee djpPen. ©u?
nu Pinden be ©ifieftenboel een gcnoeg3aamen boojgang/ tetbupl’t eefttet
boor be ^cljepen allerboegen geffooten blpft.

39 at be JlDintec in bit Jïoojder 3 ©aerett»- 30 eeï Du? lange aanftouö/ en
ooft bueberom al?’ ge3egti?/ 300 bjoeg begint/ bonnen bue Doo? eigen on*
berbinbing getuigen. IReenigmaal 3pn boe in be maanb |Bap en in ’t
eertf ban sjwip in ’t 3©cflp? gebueefl / en booj een opftomenbe ©ojH be*
bjooren / sulft? bat boe tot bp be ïDalbifTcfjcn / bie toen tamelpft beel
omtrent on? boaren / ober ’t g? ftonben loopen. ©eese ©iffcften buubo*
ben ftunne ftrtrinen Dooi ’t jonge ff? Ijeen / om bu? abcm te fefteppen;
bup liepen naar be jeïbe tn ober ftunnen rug ftcen / ftonben Ijcn ooft boel
fcljieten en ïenffen / maar bup boilben bee3e buaarbige ^cftepfel? 3onbet
nut niet quetfen / bermitö boe be 3elbe toeft niet magrig ftonben buo?ben /
nabemaal boe 30a bette al? bue ban be ^êteng uitdien ftonben / boegen?
’t jonge g?| geen floepen bui Hen te getguiften om een Pafte en gefcftoo*
te ©ifcft t’acftterbolgcn. 3 Dit biel boo? / ben 22^ JBap 1701. <©oft
i? ’t gebeurt op beu 2 de 'jjunp 169S, bat bue in ’t 3 ©eftp? / ©ifcft op
3 P ftcbbenbe/ ftet êpeft 300 ftart bebpoo? / bat ftet be5buaarïpft fton ge*
fneeden buojbcn: 3E>ec3e en biergeïpfte ftoube/ 3pn bue berfcftcibe maaien
in ’t ff? gebuaar buojben / buaar uit blpftt bat ’er be aDinter niet alleen
lang aanftoub/ maar ooft bjoeg begint; buantin’tgiaar 1696. ben 23^
3 Bugufhi?/ quam ftet f$? 3o0anig met bcïDeftelpfte ÏDiub op Spitsber¬
en tegen be 3 ©al aan 3ettcn / bat ’er fommige Jkftepen in be Noord-
aay , anderen in be Zuid- , en bup in be Deenfche-Baay boot beset tuier*
Den; Du? beset 3pnbc / bjoo?’t ben bolgenbennacftt 300 fterft / bat al
ftet buatet tufleften be Jbcftotfm bigt liep. jBaat be? anderen daag? be
buinb ©oftelftft geloopen en uit ftet Hand ftomenbe / buicrb ftet g? bue*
Der Pan be 3 Dal geDjeePcn / en bup nepen? b’ anbere ^cftepen bueberom
fcftielftft gered/ bat geen ftleine Pieugde baarbe. ®Jn ben ^aare 1699.
quanten bue ben tbuceben |Bap op be b?eete Pan 76 graaben in ’t ge*
buoone <ö 5 ?oenïanb? ©aatbuatcr/ tegen? ftet lo? g? met Pftcseub bueer/
en ben 1 baar aan Polgcnbe op is gr:4óm. en sagen Spitsbergen uit alle
buaarfcftpnlpfte enftenbaare teeltenen Pan laater bePinbing / noeft rondom
met g? be3et / 3ulft? boe toen booj ’t djiftig en 3ccr bigt g? / ftet <£i*
lanb niet naaberen ftonbe. iBeermaal? i? ’t on? gebeurt/ bat tuepooj
en in be maanb J©ap/ Pan Jan Mayen Eiland af tot ftet Beeren Eiland
toe / lang? ’t ff? 3eilenbe / boegen? ftet 3tlPe / in bee3en Ploegen tub /
niet ^oojbelpftec ban 7 s gtaöen ftomen ftonben / en al? naa boeinig ba*

gen/

Hedendaagfche Groenlandfche Viflchery. i if

gen/ met een $oo?Dtoefte ©inb/ Ijet toé gé / bat boa? be See gebjo ^oom vaa t
hen toaé / toeg b?eef / 5eilben toe langs een Pafte Soam / eenige mplen ?i s chu f a “ s
been en toeet/ en Donben be 3elPe/ bat seet aatimerhlph toaé / 3 'dj bp=ftui«.
naa ïpnrcctjt/ Suib-©efi en $oo?b-i©ofï dtehhenbe / en jobanig bigt
pedateu/bat toe Dan be fteiigin ’t minfr geen toatet konben getoaar toojben;

’t fcijeen oné toe/ alé Of Jan Mayen Eiland, Spitsbergen, ’t Beeren-Ei-
land, Nova'Zembiaen Doojté be gepeele ruimte onbtc en om be Jpool
t’eenemaal in ’t gé bf3ct lag/ en be felle ftoube enftrengePojftbePefttg»
hen onésulhé ’t ©r.é ben 25- en *6^» jjl2ap 1699. toen top gintS en
toeet langs bit gé seüeube / bit alleé 300 bebonben / en toe moeften
toet gebulö op ftonu en boopent toeet (joopen / 3onbe Ijet gé gebroken
tocnben/ en top een opening Pinben. lEeet Diergelphe ontmoetingen
3 onbeta toe honnen Petijaalen / bie oné Derfcïjeiöemaaleu omtrent Dit
Jtïoo’bec ©aerclb-fprcl 3 elf 3 P» toeberPaaren ; maat om niet al te lang»
toplig te spit/ acljten toe bit genoeg / 3ulfié men baat uit 30a honnen
3ien/ ïjoe lang men alDaarben ©Intet onbetljePig té/ bat Doo? be jaar»

Ipafe teninbing bekrachtigt tootb / en Derljaluen onuoobig meer baat Pan
te 3eggen.

5 i 5 u ié uit {jetge3egbe genoeg testen/ bat be toeg Doo? ’t =$oo?ben naat
be Cartanfctje See/ jaatlphéooo; De ©aïbifcljen open té / aïémeDeuit
be getugeuté en uit b’onberPinbing en ’t uerljaa! bet Commanbeuré/
bie telhené 500 Peel gé omtrent bit ftoube $oo?ben Pinbeu / bat be ge»
toelbe boojtogt boot bit gé/ alé met een 3toaare heten / Peeïrubé Poe?
be Jtcljepcn gedoren blpft. ©ok ié ’t om in be iCartatifclje Sec teBtf»
fcfjen al te Pette Pan be Ijanb/ en ober 3 ulhé Peter Poo? Tartarië en Ja¬
pan gelegen / toant om albaar te Ijanbelen/ 3011 b’<©oftinbifelje £om»
pagnie niet intoilligen; berljalPen ié oné öee3e DoojDaart ut ’t bpsonbcr
Pan toeiitig nut: ’t ié oné genoeg Dit ©aattoaterDoo?D’ej£ilanfci;e©ifctj
open/ en alDtté spne paaien tonb uigeltrekt te 3ieu. Sinbteti niifjetPan»
gen Der ©alPiffcljen Poüen'maaten Perdapte/ té te fjoopen en ooit toaat-
fcüpnluh/ bat be jelDe ©ifclj Pan bettoaarré PJeber toe3ahlten 3a! veifchtüe

JXien 3 oube oné nu mogen Pjaageti/ of be gemelbe boojtogt Der©^ vraage»
fcljcn / met Ijet gcPoelen en be getuigcnié Pan foo Peele ïïufleu / <Ütogel» " fet deu
fen/irraitfen en ©ollanberé opereert homt; of 003e booitogt / Poo? öc waiviflchen
©iffeljen naar be .Sarranfcije Sec open 3pnöe / pet af3ahhen bet 3elPeinov ; iwee-
toel geüeurlpit of natuurlph 3oube 3pn ; en of D’onbcroonbeiie en gc= b' ii é s*-.
toelbe fterhc ©ojft Dit afsahtun bec ©iffcljen ttiet Ijtnbecen en Delctcm btasl *

3 ou?

©ermité bce3e .Djaagen alhier / en ooh in ’t ucrbolg sullen ter 3aah
bienen ) 3ullen toe berljalPen op feber In ’t Pp3onber antutoojDeu. ftecbé
hebben toe be getuigeniden Pan (gngelffen/ franfeu/ fcjolfanoeréeiiselfé
Pan be Stuffen bpgebtagt/ alleen ljun toeth tnaaheube/ om t’onöec3oe»

Itett of ’cr boo? ’r’jdoojben een bootoaatt naar China t’ontbehhen toaé/
loaar bp ié gebleeheu / bat ’ec geen tjinbec Pan mug iüaub in ben toeg

toievö

hinderen
kan»

i-2 6 Bloeyende Opkomft der Aloude, en

mierb gebonben/maat bat in tegen beel Ijet ballen ban fïroomen/ be becanbe-
„ring ban mater / opene lucljt eit 3 : nebenë meer biergelpke teeltenen/ be
ander'bfiet maarfcljpnlijkljcit ban bien bebcftigben; inbeten be 5etoe fcïjpnbaarljeit
dan ’t ys ge- ten algemeen belet / binben niet ban ’t gg / en naa opruiming ban
vonden ’t 5elbe / bit öcïct te boben geltomen / ig ban een gullanber en berfcfjeibe
Dar echter KufTen getoont: biegmojb rneu berpligt tegeiooben/ bat’erbepEomerd
den walvis öcn meefleu tpb een bitje opening en boojtogt naar Tartarie bao?be 3 ©al'
{ c : h . e . n ."i et biflcljen ig/ fcïjoou booi be ^cljepen geflooten. ©aarenbobenbientnocfj

ter bet5ceketing/ en tot bolboening ban bit geboelm/ mat Heter Janfz.
V iflcher, mp Ijceft bcrljaalt / te meeten: bat een getcec 3 cue Jpigcaaal
ban (©oftiubien/ Zeeman genoemt/ Ijem 3clf bericht Ijab / bat ’ec in be
rUchezec' 3 " iCartatifcïje 2ee een JDaïbifclj ig gehangen / bie een l|ollanbfctje üJac*
cenWalvifch poen in ben rug fïak. aBcllte mag gemerkt W. B. (jgube ban cen'ber
gevangen, in «©toenïanbgbaarbecg ban ben ^fibmiraal Willem Baftiaanfc) albaar inbe
eèuHonfnd Öepfeclpïte Stunfikamer tot een raritept beboaart/ geïpk booj ben <£>oft-
fche H«- iublfclje ^cljipper Jacob Gooi ban J>arbam buerb bebefrigt/ bemdkebi-
poen gevon- bcxfe maaien ook in <H5roenIanb ig gemeen:/ en baar boo^obanigcnljat”
den - poen aan Ijem bekent mag. jjBeer anbere 3 aaken bie uit berfcljeibe <©joen*
Bedenkingen lanbfcïjc Ontmoetingen en eigen onberbinbing beter konnen naagebacljt

sehiyvcr moiben / aig met kojte mooiben kefcïjjeeben / bebefïigen op b’eerftebiaag.
over’r op- mpii geborïen.

ïlDat pet ttoeebe ïib bee3er blaag aanbelangt; öee3en kieg booi be
doch on- ’ 3 Balbiffcljen booigankïijk en bes 3omerg open 3pnbe/ of ban ’tgemelbe-
doeniyk aftakken natuurlijk en biegijaïben ook mei gebcurlijkip > 3ki moer men
geoordeeit jjctj betbeelben / bat bit goojöctöed / ofbp ccnffêeer kan bergeleken moj*

fehe.de 1 VCI " öen / °t’ 5clf gelijk een |Becr ig / (bp booibcelb alg be Suiber5ce/ be
voorbedden SEMeringer 3Daart / ’t Ijjaarlemer iBcer of biergelijke) maar in be JDak
getoont. bifclj booi 3pue reebg gemelbe natuurlijke eigenfcljap 5iclj ronbom be

£>ool ontfjoub en allcebjcgen onijmerfc. gcemt nu eeng / in ’t $)aat>
lemer-meer mierb aan seeker ooit 3ecr fierk gebift/ 3ulkg be bifclj baar
ter pïaatfe ten beeïen opgebangen of berjaagt mierb/ en 0atbee5eplaatg
booi kaïkboater/ of boor’t inlaten ban biakmater niet mierb bergiftigt/
maar soet blpbenbe/ melk yoetmatcr met be natuurlijke fjoebanigtjeit
ban be USeerbifclj ober een komt; 300 ig ’t licljt tebeuken/ bat allenkg
be beejaagbe bifclj / enookbe bifclj ban eenig anbet oojt/ naa eenige
berpoo3ing ban tuffcljen tpb / ter gemelber plaatfe meberorn 3al toc3ak*
ken / en berber ïjet gepeele lÉJeer ronb sluemmen. 3Dil men alïjiec ook
fiellen / bat in b’uitgefttekttjeit ban ben gionb Dcg gemelben Jfêeerg /
b’cene pïaatg beter met be natuurlijke eigenfcljap ban be JlKcerbifcij
obereenkomt alg b’anbere/ ’t 3Pöat3e 3oeterbangionb/ aag en ban Urn---
ter ig/ en berïjalben b’eene plaatg bifcljrpketaigb’anber: öusbanige ge=
bacljten 3 pn mebe niet b?eemt/ en be onberbinbing niet mebetflrecblg.
’t Selbe kan mebe ban b’oBilanbfclje ïDalbifclj gebackt morben / en’t3al
ook metbe bebinbing obeceenkomm;/ alg üerbolgengte blijken (laat;

eeljtee

Hedendaagfche Groenlandfche Viffchery. i tj

wïjtet lp bit t’eenemaal natuutlijft/ bat b’eene oo2t?oct bïpbenbe b’anbe-
te oo?t allep mebe beeït / en booj 50a beel ijet gantfclje ilieet 5oet ban
S?onb en taatet i p/ en bup t’eenemaal niet b’eigenfctjap ba- |©eerbifcïj
obereenftomenbe / 300 blijft ban be blfffcljetp / altjoeboel op b’cene pïaatp
brat meet ban op b’anbere / ecljtec obet Ijet gantfclje fèeer algemeen.

3 ,ubien men alïjiec mebe miïbe boojmenben / bat ïjct be natuutïpc eigen-
fcïiapban be plaats nietig/ bic bebifclj aan be 3elbe betbinb/ maat
ben noob3aaftltjften omtreft bie Ijaat in be 3elbe beflooten Ijoub / en bat
bit met be Cilanbfcïje JDaïbifclj geen obereenftomfï Ijebben ban / alp leg¬
gen be in geenen omtrclt beflooten. ïfiet op 3uï(en me 3tggen; bat me
niet tmpffelen / inbien men ben öBph tuftenen Ijet 3©pftet en ’t ïjaaile-
tnet-meec bon megneetnen / en ecljter be mebet3pbp Vuatcrcn bonbén ban
een gefetjeibeu blpbcn / of Ijet 3onte mater en be ’biabbe gronb ban ’t 3Dp-
het-meet/ 30 ubenbee 3 ebifcl) gcnoeg 3 aam alleen©nbbetfirebben. JBieit
mogtbitnuontbennen: boel) een aanpaalenb 3oet jflöeer/ enbebereeni-
ging ban bien / bp aïbten Ijet een Climaat maat / tmpffelen me niet of
bee5ebifd)3Qu/ eenbetlp mateten gtonb binbenbe/ Ijaatc paaien obet
3 biemmen / 3iclj onbet elbanbet betmengen en gemeenfefjap maaben.
35 epgeïijftp tmpffelen me mebe niet/ inbien ’et onbetbegtubpool/ tap* DtsSchry-
gelpp 300 beel g?onb en matet ip / alp onbet be jgoojtpool/ mitp ecii)' crs . se ^ acK "
Climaat 3pnbe/ of ’t ffp/ ’tgjonbgetaap/ en ’t aap 3aï ’et eben cenp dl
3 pn; betljalben ip ’ct mebe niet aan te tmpffelen / bat ’et Sniber 3©ai- zuidpool
biffcljen 3pn/ bermitp be 3eïbe natuur en gefteltljcit met Ijet 3elfbe boeb= ™ c ‘} cZ fI l, , Klct
3 el bet3elb/ toaatfcljpnïijft ljet5eïfbe foojtban fcjcpjelenboonürengr/gelomiln
te meeten: JBalbiflcljm / tiobben / 3 ©altuffen 0113: ^nimerp be Ijiftonëu «orden ;
melbenonp/ bat’et in be Suib-3ce opbe Ijoogte ban ss <t 5 ?aben 3eet beel. Als ™ c<le
3 ©albiflcljen gejien 3Pn/ boclj ’t 3ullen mogeïijft uaat be gefleltljeit ban „"mdl *

’t CSetaefl/ niet ban ©inbiffcljen of 3?oo?tftaperp 3pn getaecfï; ecïjtet 3pn Noonia-
bit getaifle boofleeftenp / bat’ct bolgenp bee3e rebenecring/ ^niöeltjticr pe lL >L j üb n en
naatbe guibpooï/ mebe eigentlijhe3Dalui(Tctjen3ulïengeboi!öcn taojben. e “'
Snbicn men ban be beibe poolen alp ban een ebenmaatig Climaat 3nn-
be/ met elftanbrt bereenigtn bon/ 50U b’sSiïanbfcljc ©aïbifcl) 3icïj tuebe
buiten 3 pne paaien begeeben/ en 3icïj met be gtubet ïDalbifclj bermen*
gen of gemeen maalien: maat nabemaal bit een onmoogïijbe saalt ip /

300 blijft ban b’Ciïanbtclje ©ifclj / iiolgenp teebp gegeebene tebeit/ aan
be jftoojtpool berbonbrn / alp of De 5clbe boo? een bepaalben omtreft in-
geflooten map. IDanneet men in bit gebal ceup acftt op be Staalutaen ’< w^ivifch
en anbere Zoniet ©ogelp geeft; beejen soeften bolgenp ïjun uatuurlijfte ei= 8 e * cft d H 0C
gcnfcljap een gom-^eremeft / en ljun Comet-aap / ip bliegjep / mounjep blpal".
eus: inpgeUjftp 3ullen be ütiaaijen/ Ijeetban bloeö 3pnbe/ beel ïiebet een
ftoub en l©intcr-C 5 etoe(ï beminnen / en ftcebp ïjun 3 ©intet aap nafpeuten.

<©m nu be Repgerp en «©jebaacp of meet anbere bogeïen / alp mebe
biffcljen en bieren niet bp te brengen / 3ullen me alleen in bit gebal / be
Stotgan3en en meet btergelijfte bratetbogelpaanmecften/ öie 3109 beel om=

« tteut

118 Bloeyende Opkomft der Aloude, en

tmit Vieringen en 3 ©ievingetboaatb in ’t ©iet ontljouöen j Hiertegen*
ftaanbe De selbe al baat gelbelbig met roerP en netten Ui o: ben betbolgt:
cdjS ban neemen 3e Voel eenigsinp öebupft/ maarberlaatenecljtetbegaiit*
fcïje Jlanbfttccli niet; beesen 5 pn nu in geen otntrehöeilooten / be ©ooit-
3ee/ ^niber-3ee en meer anbere tuarerenftaati t’eencmaaï naar ljun open /
ecljterberblntljen be natuurlijlie gencigtjjeit tot bee3e plaatp/ eu30banig
aan be selbe/ alp of 3e boa? een omtreft ingeloten maren.

©eel meer bicrgeïijfte toegepafte rebenen soutien bue ftonnen bpbjengen /
{joebanig fommigen ljun (jet aap/ cnmeetanbeten be natuurlijftegeftelt*
tjeit aan bp30iibere plaatfcn betbiub / en boeberom in anberen bitbeibete
3 amen; bnp nu boojö ebeneenp be ‘tèilauDfclje ©albifclj / alpljiet Pooi
genoeg gebleefteu ip/ met bee3en bubbelen batib/ aan 3pne teebp bepaal*
be plaatp / buel Ijecljt en fterit gebonben.

©p 5pn alljier boojöacljtelgft / of ’t miftcljien te pap rnogt ftomen /
een boeinig ter spben 0116 befteft afgebueeften; €11 bun 3ulïen ban alöup
op’ttmeebe©jaagliö/ afb?eeftenbe/ ftuiten en 5eggen: genomen bat bee*
3C ©ierbogeïp/ geftjftDe©ific|)en in ’t gemelbe |©eer/ 3obanig bp ©ie*
ringen aan een 3eehere plaatp met roerp en netten buierben gehangen en
betjaagt/ buap ’t 3eet ïicijt te berm o eb en / bat 3e eeftter naa eenige ber*
poo3ing ban tpb (bermitp bee3e gantfcïje Hanbftteeft Ijen natuurlpft ei*
genip) Diepmegenalïenftpbbeber3ullen.ftomenopfcï)teten / en 3iclj ober be
geljeele Hanbftreeft berfpreiben. 5 ?it nu ftonnen boe alp natuurlpft 3un*
be/ met eben 300 beeï gjonb ban rebenen/ ban be Cilanbfctje©albifclj
benften/ bermitp tjetonp niet alleen natuutltjft / maar ooft gebeurïtjft toe*
fcljpnt/ boant boe met 3eer goebe opmerfting/ ’t gemelbe af3aftften bet
©aïbiftcften / in Groenland 3cïf becfcljeiöe maaien Ijebben onberbouben.
Sulftp Ijier tetoonen / 3ullen buefpaaren / bermitp ïjet/ in ’t beantbuoojben
ban ’t berbe ©jaagliö / genoeg 3al te pap ftomen.

©et berbe ILibbeeserbjaagbeftelfbe ban/ of be gemelbe fterfte bo?ft/ be
H . • d gefteïbe boojtogt booj ’t jloojDen/ niet 500 boel aan be biffcljen alp aan
waivifèchen be fcljepen Ijitibet en belet geeben 3011/ en bpgeboïge bee3eu toebloet en’t
«les winters afsaftften buceteii. ©iet ober 3uileu boe öeese 0113e gebactjteu uiten / na*
wegens t be- me ntlpft i bat bit altoop bcp ©intetp boel plaatp tjeeft / bnanneer be
Noor/pool èoo’tpool en ben omtreft bet3cïbe tot op 2y<©jaben t’eenemaal bebrieft/

luimen moe* 3UÏftp bat Jan Mayen Eyland , Spitsbergen, ’t Beeren Eiland , Nova

te.»ouder- Zembia en boojtp be geljeele ruimte onber en om be ©ooi/ geïp3aam
* ocht * alp in een enftcïe ppftojft befloten leggen / gehjftbup naa Ijarbe ©interp

3eff onbetbonbeu Ijebben; en onp oogenfcijpnïgft ftleeft/ bat alp ban me*
be De ©albifteljén / be gemelbe ©ooi in ben omtreft ban 2 y €>jaöen ontbop*
ften / bermitp 3 P / fteet ban natuur 3 pnbe/ Ijunnen aöem in be lucljt en
boben boatet fcljeppen moeten: fcijoon 3e nu eeljtet met ljun ft juinen öoo?
’t jonge pP ban 2 of 3 etmaal/ baar teebp eenige meiifcfjen bij elftanber
op loopen ftonnen/ boeeten te booten/ 300 balt ften bit aan ’t pp/ Dat
gebuutenbe ben bointer gejlooteu lp- geboeeft / onöoenlijft/ mant ftet al*

baar

Hedcnd'aagfche Groenlandfche VifTchery. 1 2.9

baar $• / 6 en fomtpbp > o boeten bib blieft / na bat be 3 ©intet Soub ip;
toaatuit banbolgt/ batbeejen/ biena'atbeep-3pbebetopbneemcn/ ban
bie geenen / bie naat be.Cartarifcbe-5pbe topben / booj ben ïjoebban Zem=
bla en ’t omleggende pcftooten pp/ booi een tpb banelhanber gefcljeiben
3 pn. ©c ©iffcljcn bie bnp booi beeje affcljeibing / op bees-3pbe Zembia,
en al500 op 0115e 3Pbe getoeeben 3pn/ moeten bolgenp boo?getocuöe re-
benen/ be 59oolmeöe 300berreonttopben/ bermitpDeSee inpgelijbp 30a
becre toebtiefi / en bp tjarbe HDinterb tot7f<Btaben/ en iangb beïmften
ban Oud-Groenland tot op 70/ en toel geljeei tot aan Yfland, tot op 68

<6raben dooi ’t ppgefïootentoojb. 3|npgelöbp ip rnebe te benhen bat
langp be Suften ban Zembia gefctjieö / en mogelijb biel geljeei tot aan be
Witte-Zee, boatlt be J^OOltljoeS ban Zembia, be Hoek der Begeerte ge-
noemt/ legt op 78 <ü 5 caben/ en beSuitljoebof be Hoek van ’t Waigat
op 70 «Sraben.

3 i 3 u lp ’t niet alleen toaarfcljpnïpb / maar uit alle omfïanbtgljebcn jeer
Slaat / bat Set a*baac langp Set lanb / 3uiöelpet sal bicïjt bjiejen / om
bat’ec/ 3elfpin ben Somcr/ be boopiaatt boo? ’tpPtoojt belet; bnplp „
rnebe/ alp teebp gesegt ip/ in ben jare 1 S 9 S een fclpp boo? Nova Zem-
bla op 76€»caabenbeb?oovcn/ toaarban pet bolit beeftmoetenobettoim floten ys
teren. ODngettopffeït 3uïlen ’et biel befcSjpbingen 3pn / boe berre jaar= eumtyds uit-
IjftP bp Sarbe jfeiuterP be Itufieu ban Zembia en boóitp b’aangren3enbe
lEJopbobifclje Kluften beb?ie5en/ docïj 5P3Pn onp nooit booigeliomcn;
maat bit ip bp onderbinding Slaat/ bat Ijet cben 300 beel langp bce5e
ïtuften/ alp langs’ be ïtuften ban Oud-Groenland, bccl SuiDelijftet 3al
bicljt bjiesen / alp in be ruime Sec omtrent Spitsbergen , en eenige <£ 3 ra= dc
ben beooften en betoeften be selbe. 3 De reben biet ban ip / om bat Ijet K Xn de
lanb/ gelgS bet ’pSometpgemeenlgSmeer toarmteban 3 icbgeeft/ baarfeiftekoi.de,
en tegen beplBintetp ongemetneSoiibe berooj3anSt; enbeSeebep ïDtrn d ,‘.' echter
terp gemaatigber3pnbe/ ip niet300 Soub: en’pSometP niet Ijeel toatm. m*a-
^itnu toojb boo? be jaacïijïtfe en bageltjSfe onberbinbing/ 3elf in ouptigdeiis,
©aberlanb bebeftigt; toant b’i)oftcïijbe en Sutboofïe ïDinüen / bie bp onp
Itanbbjinbcn 3pn / bebinben toe ’p Somcrp ongemeen toarm / en baar en
tegen bep 3 ©interp buiten gemeen Soub; laat tjet nu in ’t feïft ban ben
3 ©iuter/ met dee 3 t toinö eenige bagen en nacljten naa ben anderen telbenP
een gang-pp toiesen / 300 djan aïpöe 3 BefMijfte ofjSoord JHefle ©inden /
biebp onpsee-toiuben 3 Pn/ enigsitip beginnen booj te toaaijen / ’t 3af
aanlïonbp 3eïfP in ’t ftrengfl ban benülDuiterbcginuen tc öooijen; en Die
3 eïbe Seetoinb / bieonp bep 3 E»iuterp ben boop aanbjengt /3al bepSomerp
beel Soel toaaijen. ©it berSreSt ban ten betopp / bat be ^ ee in bit gebal m ^ d e e e RC ‘
beel gemaatigber alp ’t 3 lanb ip/ gelpS b’onberbinbing alljirr/ en inp= koude<1..
gelijhp baar / genoeg5aam leert / beljalben bat be %anb-en Seetoinben al= ' i Laiid .
biet en baar niet een en be3clbe toinben 3pn / ccljtcr ip ’t met 3Lanb en
See in bir gepal bet 3elfbe. ejetjierboo/gemelbeafgefcbdbebiflcljeu / waardoor

toojben bep winterp booi b’aangemerSte bobeumaatige lanbSoube m deWalvi5 -

« a ©Ojfi/

i $o Bloeyende Opkomft der Aloude, en

TgIich des ffiojft/ niet alleen uit alle be 23 aijen ban Zembh , booi fjet bfctjt bjie>
Zku fl e 7 n 3en ultgeb?eeben / maat ooit lang? be 3dbe Stuft / en be baat aanbod
zeewaarts genbe föuflcbe Stuft/ 300 bette Euiötoaart?genoot3aafttte topften/ al?-
gedreeven ’t lang? be 3^ïbc Stuften bictjt blieft ; en gelijft ijet b’onmaatige lanbftou*
worden; öeö aj^mtet^ niet toe Iaat/ bat’et eenige opening lang? be Stuft of in
eenige 23 aap ban blpben/ 300 Iaat ooit b’p?ftoube albaac niet toe/ bat
’et eenige opening/ .©oojbtoaart? naar of onbet be ©ooi in ’t p?30!obe*
tig 3pn/ en Die?balben toojben alle bee3e biffcljen / Die 30banig Ijeetban
natuut 3nn / ban baat betb?eeben.

3 ©P 3 uIIen nu aïfjiet boojaf ban ’t 2 uibp? fpjeefeen / of lieber fjet
(©Oftp? bat beooflen Spitsbergen Of tuffcljen Spitsbergen en Nova Zem-
bia legt; be©ifcl) uit bitp? en uit die bedelft? 25 aijen bu? gebjeebett
5nnbe / maaht ban te fnraen een gtoote tueenigte uit. ©eeje nu boo?
een tpb berb?eebcne ©ifcï)/ toat boet 3e? tuil 3e Ijietont baar «©etoeft en
babetlanb boel betlaaten / en anbete lanben en gtonben op3oeften / al? bp
duurcndl'* bOOftjedb Moscovien, Lapland, Noorwegen en*3:? <fl 5 eeiljin? ; maat
dientyd aan 3e blpft om booj gegeebene rebenen/ aau ben 300111 ban’t p?/ en al? op
dtn zoom öe gten3en 5iclj ontbouben/ boopenbe cetïang toebet in ’t battbanfjun
noodzaakt'” babetlanb in te bjingen / toant öunne natuurlt)ftê etgenfcbap / al? mebe
zyn t’onf bun aa?/ betbinb ben aan bit ftoube | 5 oo?bet <ü 5 etoeft en bun babetlanb /
kouden. * en boet ben om be ©ooi en bit p? 30banig om3toetben/ al? of 3 tin een

omttelt om be 3elbe beflooten toaten. <©oft bonnen toe toel merften /
nabemaaï 3e in ’t naa-jaat bettet al? in ’t boobaat 3011 / bat 3e ban al*
biet bonget moeten ipben / gdp met be rebeu obereenftomt: toant
feboon bun aa? be? aBintec? niet fterft / maat oberblpft/ 300 inift bet
ecbtetinbenJBintetbcboojtteeling te meer/ al? tjet be? bonter? bjucïjfc»
baar i?; en ’t etgfte booi Ijen i?/ bat 3e niet alleen uit behagen /'maat
00b booj ’t p? te bette buiten be gtonben in See toorben gebjeeben / altoaar
bun aa? toaarfcbpnlpb niet bed gebonöen tooib; of5e 3 iclj nu in bit 3 ©intet»
3ai3oen al? ban toat fober moet behelpen / ecljtet blpft 3e Ijietop be gteii3en/
in boope eerlang toeöec be bette gtonben en 25 aijen te 3iUïen genieten.

$ 3 £>etopl nu reeb? e.enig3in? geblecben i? / en in gebolge noefj
blaatöet blbbtn 3al / bat be Stuften ban Zembla en Oud-Groeniand,
©mtrenr herbolgtn^ teben eet sullen öicljt b?iejen / en in ’t p£ beflooten tooi*

Zuideind ben / al? Ijet Suibeinbe ban Spitsbergen ; bermlt? bet biet toegen? 3pne
van spitser gtonben/ gtoote en biepe SSayen 3eér aa?rpft i? / 3003a! altjietin be naa*
«chdewaï tpb een gtoote meenigte ©ifclj bp een fiomen/ en 3 «b 3eet lang ftoimeu
viffehen we ontljouben; bat toe boot be teben en onbetbinbing nocb toat Ktlaatbet
tens hu» 3 U u en aantoonen/ ’t toclu tn-de ©£ftp?-©tfli;betp beter te pa? bomen 3al.
noch W jTnee ©ik bebben toe niet alleen een enge affnnbing op ben boeit ban Zcm-
•nthouden. bl;i aatigetocejeti/ maat ooit een 3 eet bzeebe tufTcljenmuut op bee^- 3 pbe
lang? Der3elbec ïtuften / en ban geloften lang? be Stuften op be (Carta*
rifdje 3pbc. Cuflcljen bee3e nu booi een tpb ban elftanöet afge3onbetbe
©Ifftbeu/ toaar booi bet afsaftften bet 3dbe 30a lange too?b belet/ 3iet

men.

Hedendaagfehe Groenlandfchc Viftchery. i yr

men ooft baat nebené/ öee3e groote meenfgteuitgebrceben en langé be
tuften om3toerbenbe ©iflctjen aan besoom ban bit pé leggen / top 3eggen De , om * w * r '
met opmetfting / bit pé / om bat toe ftet iaatlie oberfcïjot ban ’tttoeebe
©?aagïib toiïïenbe boiöoen / nu eerfi ban bit gemelbe Euiö of Ctofïpé ma g e-
ïjanbelen 3uïlen. ï?iet nu 3toetft bee3e atöugS berb?eebe ©ifcïj tuflcljen fp'w*
Spitsbergen en Zembia langé bit pé en in Ijet 3eïbe/ 300 berte ïjen 3 uï&é
boenlpft fé/ toant altoos 3a! öe Ztt/ 3elfinben3©in tet/ ben buiten bant
ban ’t gé/ op b’cene plaats min en b’anbete meet/ eentgsiné b?eeften.

3 £ft geb?often gé 3oeftt ban be ©ifclj 300 beeï mogeltjft 3p/ ontfjoubenbc
3icï) buë langé ben 30om / niet (ïilïeggenbe/ maar stormt en b?pftïangé
bit gé en met bit gé Ijeen en toeer; en alljoetoel ïjet gtootfre gebeeite/
toaacfcljpnlgft beoofien Spitsbergen Of tuffcïjen Spitsbergen en Zembia
blpft/ ecïjter ftomt’ec een goeb gebeeite ban / bp ftctfie bo?fr/ biiéfteeu
en toeer 3toemmenbe afsaftften/ en met bit guib-gé/ berte be5uiben
Spitsbergen om/ afb?pben/ tot aan Ijet ïPeflpé / toojbenbe bp fïetfte
©o?(ï boot 30banig een toebal albuë met be 3 Befïpé-©ifcïj bereenigt/ en
aï3oo ïjct gebjeft/ boo? fietften aanbal oponégetooouenoojt/ fomfpbé
bergoeb. 3 £it leert oné niet alleen be gemelbe reben / maar ’t ié mebe
natuurlpft en gebcurlpft/ toant topïjebben’t bp Ijarbe 3 ©interébuéber*
fcfteibemaalen 3ien gefcljieben / en met opmetfting fomtpbé 3elf bebon*
ben; baar en boben toojb Ijet aïé een algemeene toaarljeit / onbcr be mee*

(ie <tf 5 roenlanbé ©aarbcré boot beese fp?eefttopé bebefïigt: veel ZuidYs
veel Vifch ; niet tegenfiaanbe b’oo?3aaft in ’t algemeen niet too/b begree*
pen / 300 ïjteft ecljter be btelbulbige onberbinbing (jen beeje fpjeefttopé
geleert.

iDabemaaï toe nu boïgcné be reben en 0113e eigen / en b’aïgemeene on¬
berbinbing/ toaat uit be gemelbe fpjeefttopé ié boojtgeftomen/ bit af*

5aftften en toebïoetjen bet ©iffcljen Ijebben getoont / 300 ftonntn toe aan
een belienöige butusaamljeit ban 0113e ©iffcljcrp niet ttopffelen; toant » e beflemfc-
Pf ’er al naa eenige 3acïjte 3 ©interé / boo? ’t fierft aanballen op on3en ge» E '; d r Xj t
tooonen oo?t / eenige fc&aarïjeit albaar in be ©iffcljerp toierb befpeutt/vandevis-
300 3 ien toe/ ïjoe bp Ijarbe JEünteré bit gebjeft niet afleen telftené too?b fcherymn-
bergoeb / maar 3eer rpWiJft berbuït; toaar ban be toaarljeit / boo/ rpft 8ewceze " ’
gelaabeBlaoteti ban eenige guibpé jaaren / genoeg3aam too?b bebefiigt. ied°n. w
Jtëaat eer toe noclj tot 0113e getooone ©iffcljerp ban’t 3 ©efïPéobergaan/

3ullm toe tracljten be beftommering ban eenige toeg te neeihen / bie toe*
gêné öe gemelbe affnpbing/ tuffcljen b’on3een be (Cartarifctje ©tffcïjen / Bekome
boo? bit ff é langé be Stuiten ban Zembia ter bee5er 3pbe/ 3 oubeftonnm ri,lgd i ie5aan '
op gebat toojben/ nabemaal baar en tegen aan be Cartarifclje 5pbe me* ovïwoogeB 3
be 3obanig eên affnpbing too?b gebonben/ bat ban een 3eer b?eebe tué*
fcljen muur maaftt/toaar boo? bebaojbetïjaalbeonberneemingen omaïljiec
een baart naar China te 3oeften/ t’eenemaaï 3pn acfjtergebïeeben. (Ce meer
3 eggen toe/ betopl bee3e beftommering bieétoegen bp eenigen fcljnnt op ge»
bat te toojben/ bermité b’onberbinbing telftené leert/ bat ’er bp eenige

fó 3 3 acïjte

En wegge
nomen*

131 Bloeyende Op kom ft der Aloude, en

Sacïjte 3 ©intet£ aan ben anbeten / een groote fcljaatsljeit in be ÏDefïpg ©t'ö-
fcljerp Worb befpeutt / en Ijoe ban ? aW bit ttiebe in be guibps ©ifclj
Wotb bemerkt/ Ijet gemelbe toebloeijen berlpnbert / of t’eenentaal begint
op te tjouben / Wanneet ’er afs ban ban De iCattarifcije 3 pbenier$han öp
hoornen.

^SUjoelueï bit Wat bette ge3ogt té / 31'et men eeljtet bihmaaté gebeu*
ten / bat onimnöe / 30tge ban baaren / baat 3e nooit te pa$ bomt. limiet
tegen moet men ban 3pne geöacljten ïaaten gaan / bat / gelijk bes IBin*
terp be gemcïbe onmaatige lanbboube / be gee seet bette laugS (jet. (anb
boet beb?ie3en / bat a(3oo in tegenbeeï/ be bobenmaate gomet (anb*
Watmte / altjiet (jet fJö langs bcese ïHiften / beeï raffet en fneïbet 3al
Wegbooijen / alö omtrent Spitsbergen; Want fcljoon be gomet biet
bon i $/ 300 ié 3e eeljtet Wp Warm/ geïufc We selfö nuenjEWshaliifclje
reté bebonben tjebben / en 00b alle jlWbbobifcijbaatbetó eenpaarig ge*
tuigen. | 3 u mogt mW tegengeworpen Wojben / bat ’er eeljtet nocij een
Onderfdieij g^ot betfcljil tuflcljen bee3e en b’anbere «BeWefïen is / nabemaal Archan-
warmte (Ta-" 8 e ^ op 63 «Brabeu legt / enbe Noorthoekban Zemblaop 78/ bat 10
deizocht; «Stabel! betfetjeeït / en ban 00b een metbïpft berfcïpï in be Warmte geeben
moet.

3 Sit ban boïgeité be teben en bebinbing niet ontbent Wojben / Want
be gon io« 5 taben (joogte of laaget (jebbenbe/ moet 3uliW een methlp
Enin de ge-bctfcïjtl in Warmte betoor5aaben; eeljtet leert b’onbetbinbing / bat Ijet
Ge weden Ia!1 9 $ Stuften ban Sembia, op eloett öo 3elbe ïjoogte / be^S gomers beel
aatigetoout. Warmer Wejen 3aï ban aan Spitsbergen, betmit^ Zembia aan be 3 eet

groote en WpDuitftrehhenbe Jlanbfcljappen ban Tartarië en Moskovië
paalt / boot Welberg afftoobcnbe Warmte/ bit « 3 eWeft bob en 3pn eigen
natuurlijke Warmte 3eet grootïplté Worb geholpen/ Weïbe ljulp Spits¬
bergen ontbeert/ tonborn in geé en Hei befïooten leggenbe.

5 Dat nu Spitsbergen baat en tegen meet anberebeboorbeelingengeniet/
bie Zembia bte^aangaanbe ontbétten moet / blpbt Ijieê uit; Want laat
eetté be jjloorbe en Jüootb «Bofte HBinben ftormen of fneï boor Waatjeu /
3 aï bet fj$/ ban ben giub-ïjoeh en be giubWeft-Stuft Die tegenë berui*
me gee leggen/ affcljeuren / en In begeeWegbrpben; bit ontbeert Zem¬
bia, leggenbe met be guibjpbe tegen Ijet liatib/ en met be j^oojbjpDe
tegen ’t fi $.

veigeiyUng. jj^aat Wp 3uïïeti be Noordhoek ban Zembia eemg3in$ bp be Nöcrrd-
gc' h ften‘t hoek ban Spitsbergen betgelphen/ bee 3 e leggen beibe tegen be pool/ en
a„d«. tegen Ijet baat 3Pnbe §£; flu leert otrê nebeité be biet boorgegeebene

reben / mebe be jaatlplifclje onberbinbing 3eet hiaat/ bat be guiSc en
guiDWefte 3 ©mben aan Spitsbergen nooit bonnen boen / ban Wat be
/poojbt'ïpfte JBinben albaat (tonnen beroor3aafien / nabemaal ’et (jet ffjj
tegen be JBooi gelegen / 300 gemahïph niet (tan affcljeuren en Wegbrp*
ben / als tegen be gee/ en insgeltjh^ mebe aan Zembia; eeljtet leert be
jaatïpkfe bebinbing / niet tegenftaanbe be gomet alïjiet koel en hort té/

Dat

Hedendaagfche Groenlandfche Viffchery. 155

Öat bie niet te min 500 bed te bieeg btengt/ bat al befneeuluban’tïanö
afboopt/ en boa? bedelf? aftuatcring en lanbinarmte inégelpïté tjetïanö
aïlerioegen loé boopt/ pet jaarig j 3 £ ban gelijltcn boiboopgafentuo?ö/
enalöiié boo? ftomi en doop geb?ooften/ bnftig taant / taoaat boo} be
Barjen boo} be gemeïbe ïanbtoatmte ge3uiüert lootben/ en aïbué Spits¬
bergen bpna geljed ban ’t fféberlofi/ bat metbe fltoom / bie in’tïBefr*
pé meeff om ’t gnibtoefïen gaat / al'500 loegbtpft / öeljalben aan be
5 i 5 oo}b / en J5oo?boofl-3pbe of naar be ©ooi / almaar Ijet jaarlyïiép3ig
hlpft. <©nöer en om be ©ooi ié 3obanig een obcrbïoebban||ö/ fcljoon
’et jaatïpfté 3eet bed ban om be2mblbegb?pft/ bat men ’ecedjtet nooit Hoedanig de
geen lené binb / maarbe gemelöc f?oo?boo|l-3pbe / ït?pgt boo? be Somec t£ ft 5 lth *j!
en lanb tuatmte/ 300 bedlugt en ruimte ban ffs;/ bat ’et ooi; be -êclje- ? t y s 0 / n _
pen niet alleen/ tot aan ’t Reeveid en Wyde-Baay, maat 3 dfé tot aan zwerven
’t Spitsberger Waigat, etl ’t Noordoofter-land liOtinen liOOlUen; <©f HU doet;

fommige jaaren bit ben J>cï)epen boo? ’t Hé tuo?b belet/ eeljtet ié ’et
jaarlij&é baat omtrent tori 300 bed lucljt en opening in ’t Hé / fcljoon
boo? be ^clfepen gefloten / bat ïjet noefjtané boo? be ©iffcljen genoeg*

3aam geb?oUen en open ié/ om bp/ in en boo? Ijet Spitsberger Waigat
te hoornen. JjJnégdpé ié ’t mebe aan Zembia gelegen/ fcljoon bes>'

3 rifé Noordhoek, betmité bie tegen be ©ooi en alöué tegen ’t HéQde*
gen ié / 300 tuint ban ’t Hé niet Itan ontjagen tuo?ben/ alé be Spits¬
berger Zuidhoek, bie tegen be ruime Scelegt; eeljtet leert be teben/ bat
be boo?gemelbe/ meerbet lanbtoatmte aan be Noordhoek 3al genieten/
en ooit allenlté bed meet ruimte en opening binben / alé’et aan be Noord¬
hoek ban Spitsbergen Itan gebonbeu tuo?ben / betmité bee3en Ijodt bie
luarmte sobanig niet genieten Itan.

30 er(jalben 3ien toe alfjier een genoegsaame öoo?togtboo? be Cattati*
fclje IBaloiflcljen / en baat en boben ié be lang gcflbote natuut altjiet
bieé te (ierltet en bol ban gtoep en toaébom/ teffené te Sdplt op ’tlanö
alé ooft in ’t tuatet. üBtt betoo?3aaltt bat be Banen 300 loei aan Spits¬
bergen alé albaat/ eerlang bol ban aaé 3pn: be JBalbtfclj boo? onbet*
blnbing bit genoeg beltent/ ontljoub 3tclj ban/ alé gemelb té/ op be weiketyd
gteti 3 en / om ljun tpb toeberoitt af te biacljten; en 3al langé be ïtufl b’eet=
fie boop en opening loaatneemen / en tegen Ijet Hé in b?ingen / 300 b?aa waivüichen
t mimet mogtlylt 3 P / om be gronden en Bapett ban Zembia te berd* weeten waat

hen / en stel) boo? eeeft ban ’t obetblpf3d en betbolgené ban ben fletften te nc , enien *
aangroep te bebienen. ©it inb?ingen 3al be ©ifctj re'meer beröaaffen/ S™
om bat 3 e/ alé gemelb ié/ op 50c loatljongertjeefrgeleden/ en 3 alalbué zoekM!
3 toemmenbe en ljer3biemmenbe/ 3iclj ban meerjpbe met elftanbet bercc* natzyt’zee-
nigen / en boo? be reebé opgebange bifïcljen / be Banen op beeé-3pbe waarts ont-
Zembia te tuithet en bol ban aaé binbenbe/ beé te meet naatbeeé3nbe bceieu “ oe "-
afiaftften / om ljun gelebene geb?elt lueet te betbullen / betmité ijen boo? cen ’
t ! 3 E[ roQ ten pé ben paé boaé afgefneeben.

©eese obettoeeging op b’onüetbinbing gegtonb/ acljten toe genoeg te

bon*

i 34 Bloeyende Opkomfl: der Aloude , en

ftonnen bolboen/ betmité toe genoeg3aam getoont ïjeböen / öoebanfgbe
toebïoetjing ber tafffcïjen ban be Cattatifcïje 3pbe naar öet éuibpé ge*
fctjieben ban / en berboïgené öoe be 3 elbe met ijet Suibpé naar ’tIDeftpé
bomen afbakken; maar om oué noctj een toeinig ober be gemelbe bo*
benmaatige Hanbïuiube en Hanbtoatrate utt te breiben / en baar tegen
be gemaatigbljeit ber Seetoat berber t’obertoeegen / 3ullen toe oné in
’t boïgenbe t)oofötfmti toat bjeeber inlaaten/ om ’er be toerltenbe ooj*
3aab ban t’onbet3oeben.

TWAALFDE HOOFDTSTUK.

Gedachten over de warmte der Zon, en haare werkzaamheit
breedvoerig onderzocht; en hoe de Zee - Landwinden een
gemaatigdheit, in koude en hitte toebrengen. Natuurs Werk¬
zaamheit by vooringenome v erflanden verdeedigt, en hoeda¬
nig die dooreen Godlyk Bellier word gehandhaaft.

G Cnomen be Zon / ’t 3 P bat 3e een bjanbentligïjaam ié/ gebuurig
tganbenbe 3 onber berteert te tootben / of bat 3e een boel ligpaam

lies Schry-
vers gedach¬
ten over tic _

warmte det ju/ tjet b?anbglaé gcïuït/ ’t toclft 3pne toavmte/ ofliebeebjanbcnbeljit*
zo» en der tc / \jati ’t elementaale buur of ban elberé ontfangt en toebet uitgeeft.
zaamheT * 3 ©att)ier bati 3 p/ 3uïlen toe eigentlpft niet onbet3oeïten / bermité Ijet booj

oné oogmerk en ge3egbe ebcnbccl 3a! 5pn / of be Zon fjaare toarmte in
3iclj 3dbe Ijeeft / ban of3e öie ban eiberé ontfangt; maat in een anbet
gebal sullen toe be toarmte in Ijaat 3elf genoeg3aam binben/ toannecr
toe bp gelegentljfit ber bïoeben / ban be bracljt ber elementen Ijanbelen
Sullen. ^mmeré bit ié altooé bp onberbinbing blaar / bat 3e Ijanre
toarmte beelbuïbig ban 3tct) uitlaat/ gelpïi ^iracl) £npt. 43 3egt: De

Zonne alken maakt het heeter op Aarde, dan veel ovens doen. ©ee3e

toarmte aangemerftt / laat 3c ban 3iclj uit / bp maniere ban uitgieting /
en suliié 3onbcr berpoo3ing/ gelplt een CJibier bie aïtooé frroomtenbooj
nicuto botb3el ban regen en fneeuto gebuurig flroomenbe blpft. 3Dn
pellen ban een bergachtig lanb ten boojbeelb/ alé Spanje, Portugaai of
rïberé baat Ijooge bergen 3 pn / en flpl op gaan De fpitfep en rotfen/ ban
eenige Diepe baïajen en blabtené ber3elt. ©e Zon nu ftoit gcluftsaam
Ijaare toarmte ober beese 2Setgen en ©alen uit/ maar ban be ftplop=
gaanbe fpitfen en rotfen / rolt be3elbe af / gelpfttoater / tot in De biepe ba*
leijen/ altoaar beeje toarmte/ 3icÖ elbcré niet Itonnenbc uitbteiben / ah
lenbé sobanig toojb opgeljoopt/ bat men 3e in be ©aleijen/ naa Zon?
nen opgang/ in toeinig tpbé / 3 elfé noclj boo? benmibbag 3 obanigboeit
aangetoaflen/ bat menfcljen cnbee gclph3aam alé in een 5eeban toarmte
baaben; baar en tegen men op be toppen bet bergen / alfjoetoel in bien

. op3ic&te

Hedendaagfchc Groenlandfche ViiTchery. xjy

°P5icï)tc naöet aan bc Sou / boo?’t gemelbe afrollen/ tbeinlgtoanntege*
boeit: toant 3df in in arme lanben / blaft be fueeulu fomtpb$ ben gant*
fcfjen gomet booj/ op be Ijcogfle toppen ber 25 ergen leggen, ©oft ge¬
beurt ïjet bibmaaïj» / bat ’cr 3 ©olbcn oüec Dce3c 23 ergeu en ©alen bjp#
benbe/ bic in ’t boube lludjtgcludï uit mifï/ nebd/pagd enfncculufce»
ftaau/ bat 3e fomtpbs’ op bec3e te 3amen gebloeube en ftaanbe luarmte
luojben gebjagen / ’bodj ccl)ter bibmaatë niet boben be Ijoogfte 25 ergen;
300 Perre nu bee3e 25 ergen ban ban be 3elbcn luorbcn gecaaht/ tuo?bem
3e op bec3e (faanbe luarmte rccljt neberluaartj» bóo? Ijagel of fueeulu be*
hlecb en gdpbsaam tuit gebcrft/ maat beese luarmte inc’geïnbp" als lua»
terpaö opgejjeben/ en 300 berre beejc luoïbcn baar ban buojben geraahr /
3Ullen be Bergen bjuin blpben / bermitsf becje luoib of luolben/ boo? be
pntmoetenbe luarmte aangcöaan/ 300 berre ’t 3p min of meet renen sul*
ten uitgeeben / na bat bc 3dbe licljt of 5tuaar 3Pu; ten 5p be opgetrobbe
bocïjt of miftbedtjey / boo? een frcclic t’5aamenïooping ban flrpbigetuin*
ben / noclj bodjtig 3pnbe/ berber toiecben op ellianbet gepabt/ oftuel
in een gebrongen / alè brobfueeuUJ / Ijagel C115: en aïbup tot 5tuaare Ija*
gel of npftcenen toietben gemaaftr. ©ec3en Ijagel fcijoon ’t in ben go»
met i$/ of’tsp bat Ijet in ecu tuarm geluefl of lanb mogt toe3cn/ uit
een ballet ligljaam beftaanbe/ en in ’t iicerbaalen3luaarbetenfneïbctaff>
fneeutu/ geen tnb biubenbc onbettuplen te fmelten/ bomt albu<» tot in
be ©aïetjen nebet ballen.

5Bit tjebbcn lue niet alleen boot eigen onberbinbing / maat oob 3elf
op Spitsbergen gt3itn/ luaat uit önnaf teuccnicnfS/ bat'erinbirboube
gelueft / en in be 23 atjcn en Idaïejjen / mcrblph meerber luarmte luorb
geboclt/ ban op bc toppen bet Bergen. ban men met loei ge»

gronbe rebenen/ Ijet lo;S booijen om be 3 DaI en’t opruimen ber Baijen
genoeg3aam afictben / iuanueer men flegt£ boot opmetbing op bee5e
©Ijilofopljifclje 3 ©aarneeming tuil acljt geeben/ eii 3c booj eigen onbet»
binbing icctcn. IBaar nabemaal onó’ boopicemeu niet i£/ obrt 3Di\P»
gectige^toffcongi uit re Inaten / ban alleen ober be©roenïanbfclje©l^
fcljerp/ 300 ’taïijiee be plaats niet / om alles» te 3eggen / luat loc
bie^aangaanbe nocl) soubc bonnen aanmerben; 3 £>ie$ 3 ul[enluebanmet
bit boïgcube baar ban affcljciben. |©cn lette/öoebeSon/’t 3j)bat3eljaa»
re luarmte in 31CÏJ 5elb.cn ïjceft / of ban elbcrg anbcr£ ontfahgt / tjaa*
re uitgeebenbe luarmte 300 lud ouer Sec alp; op Ijet ïanb uitilojt/ en
recbp ln 500 bed btu3enb jaarctt bee3e luarmte ober beibe gdpbjaam Ijeeft
uitgegooten / buat 50U nu be 3dbe booj Iject moeten 3P» / ten tuaare 30 boot
be boubeïucljt/ banallertnegcnombangen/ bjcbetomgemaatigblufctb?
3i5u tuaj» ons oogmetb / om niet beeje aïgemcene / maat alleen be aam
ijerocrbe onmaatige 3 ©intet-boube en Eomet-tuarmte ban ’t 3 lanb/ en
baat tegen be gemaatlgljeit bet gee te berlïaan. |Ken lette ban / bat
Öet «©eluefi en bit 3aal3oen/ baat begon gomermaabt/ boot ïjaare uit»
flojtenbe toatmte 3obanig buorb geflooft/ of lieber een aanljecljtenbe of bïee*

benbe

1 1 $ Bloeycnde Opkomft der Aloude, en

benbe en geïuft3aam aanluafTcnbe boatmte geboelt/ en te meet in een
gclpft saaijoen/ 300 btt geluefl uabct aan be Jfeibbellpn alg naar be gooi
gelegen ig; toaat ban in ’t be3onber be rcbenen booj te (lellen / (belupl
’t buiten ong belieft 30) een te b?eeb en langiopltg betïjaal berdffcfjen
3011; boeg bit ftan eenig5ing uit be gemetbe 23 ergcn en ©alen afgeleib
Uioiben.

©e Soit ban bee3e fjaate boatmte in een Somet-3aai5oen ober See en
lanb uitftojtenbe / 3a! be 3elbe in ’t ccnc geluefl meer ban in’tanberboen
geboelen/ en ooftalbug/ (boclj in een anöer gebaï) becï meer op’t lanb
bad gecljten alg 3e boel op be 3re ftan boen/ om rebenen bat be See be*
luceglpft en ’t Eanb onbelueegifjft ig; boant ijet opperblaft bet See al*
bug berluarmt 3pnbe/ buorb telfteng booi fjaare bebueeging omgefteert /
terbjpl buebcrom ftoelber bbatcrbcelrn boben ftoomen / en ber3e ftoelbec
bloeibaatljebcn 3icï) met be boarmebereeuigen/ en al3oogemaatigbbuo?*
ben; baar en tegen ïjct Hanb een bafl/ onbebueegbaar en onbloeibaar
lligcljaam 3pnbe/ buaat op bebuatmte 3obanig batbaar ig/ bat 3e tel*
fteng aanbuafl / 3ulftg Ijet opperblaft beg Itatörpng allcnftg buarmet buo?*
benbe/ einbelnft sobanig een Ijeetc boeeromftaatfenbe boatmte ban 3ict>
geeft / bat pet een tmecDc Sou fcljpnt geltjft te buojben / geebeuoe bug
meerber boatmte ban onberen op / alg be Soit ban boben / 3ulftg bat be
natimtlijfte boatmte ban begon/ op bec3e bup3emccr bannatuutlpftbet*
bubbelt luo:b / baar in tegenbeel be Zee bee’jè natuurïijfte buarmte eben
geïijfttnaatig otufangenbe/ be3clbc boot ïjaare gcmelbe bloeibaarljeit / in
3iclj 300 batbaar niet ig / maar boeber 'bomt te berliesen; en aÏ300 in te*
gcnbecl ftotnt beg B&interg ftet beb;o3e opperblaft beg lïarbtpftg beftoube
laat en bojfl te tjulp/ baar tegen bucberom be Sec gelpft 3e be natuurlp*
fte luarmte maatigt/ aïjco boet 3e mcbc beg" IBinterg be itatHUtlijfte ftou*
be in 3ielj benuiiibcren of berlte3en / blijbenbc alg in ’t gomer-3aai3oeu/
ntggelijftg in ben ïDniter gemaatigt. gier ban een bjeeber berftlaating
zee en te boen / ig onnooöig/ bermitg ’er be böojgemelbe Sec enlanbluinbeti
Landwinden genoegjaatu be uitboerfting ban boenbipften; luantbeg gomerg 3al ben
koudeen" 1 Sceman/ oubcc ’t %anb 3ict) op Zee bébinbcnbe/ metbellaubboinben/
warmte een om getootibeteben / een merftlijfte luarmte geluaattuojben/ enbenHanb*
gemaatigt- man baar en tegen/ 3al aan be ©eberg met b’opftoomebe Seeboinö een
^ , n ttQebien berftoeling geboelen; en ijet tegenbeel 3al lueberom beg IDititets gebat*
* ' ren/ bermitg ong be gceluinö aigban/ alg gc3egt tg/ niet alleen een
betsacijting ban ftoube jal toebtengen/ maar ooft beeltubd ben boop;
luaar tegen lueberom / ftanbe iLauöftoube/ bp een felle boifl / beSui*
belwee niet alleen/ bie alletloegen in ’tHanbbeftootenlegt/ 3 obanigaan*
grppen / bat 5pne baaren Ijet 300 genaambe gronbpg opluerpen/ en allenftg
te famen flremmen/ 3ulftg 3e t’eenemaal üebjiefl / maar 3eftan ooft be
jtlooibjee / 300 berre be3elbe ban be gemelöe Eanbloinb met be ïanb*
ftauöe bjo?b aangebaan / boen frremmen en beb?ie3en/ niet tegenflaanbe
Öee3e. See al3oo beboeeglpft tegeng be fltanben oprolt / en niet mnibet alg

Hedendaagfche Groenkndfchc Viflcheiy. 137

in paar tuimelt boesern; ecpter 3a! bec3e XanDtuinb tuat PerDet op S'ee
boomenbe/ nllmbb boot öe gemelbe gemaatigtpcit bet 2ee ljunnebracpt
in be 3 rtPe Pecïie3cu/ en aïbugï be mime See onbeP?oo3en blppen.

ï^it betmeenen tue nu genoeg te 3011 / om ïjiet uit be gemeïbe boPe*
maatige Eanbboube en pitte / en baat tegen be gemaatigbpeit bet Sec
te Pctflaan; tuaar uit ban 3eet gemabïpb ban afgeïeib tuoiDcn / tuat
Zembla aanbelangt/ poe DittMPcb/ PanseetgrooteiutbrebbenbcBLan-
ben/ Pceïe HanbPaatmten^ enboube met be Itanbtoinben onöerpePig
té / 3 ultié pet ban 00b bejï IBintetó albaat Peel èuibelpbet langd be
Stuften 3aï bicpt pjiejen/ alj» omtrent Spitsbergen, bat bee3e ïanbtuim
ben ontbeert/ en Dcé gomersS 3a! ’t in tegenbcel boot bee3e llanbPiim
ben en b’afflooPenbe’ ïanbVoarntte rpblpb beflooPen Piojbenbe/ eerbct
aan be Noordhoek Pan Zembla ïo£ boopen/ alë aan be Noordhoekpan
Spitsbergen , baat bit bepulp 300 Peel niet gePonben tuoib. ©olgenö bec3«

Poo? gebribe rebenen ban / 3iet men alpicc tueberom ben Duojgang Poo:
beiCattatifcpe 5 ©albiffepen open.

liïabemaal lun reebsj bieeb genoeg Pan ’t Stubnë Pooiaf gepanbelt
pebben/ en pet nu Pereifcljte bat tuc tot pet 3 Dcfn>£ oPetgingen/ ecpter
3 pn Pie noep ge3int/ ober 0113e ten beeïen pplofoppifcpe ïïebeneering ee-
nige bebenbingen te maaben/ niet tegenbaanbe bejdPc metpetoogmetft
oii3et ©Iffcpetp nietoPctcen bomt/ boep tuu bonnen5ebpbe£5egelegene
peit niet onaangemerfit laaten; iiaamentlpft: bat tue niet 0113e rebenee- Gcd * chte »
ring mogdpb in ’t oog Pan cenigen al Plat bteebfp?aahig 3pn gctueefl /schryrero-
met be natuur 300 Peele Uraclpten toe te fcpjpPm / In ’t maaben of Pooit- verde m-
bjengenPau regen cu tuiiib/ pagel ciifneculu/ pitteen boube/ ’t groepen tm,rs werk '
en Dm tuaóbom te gcePcn aan ’t aas ens ; beese frdlingen bat be natuurdoó" htmby
300 groot Pan Permogeii 30ube 51.n1 / 3 ulïen Peel liept eenigebleinpartigen vooringe-
of licPcr bïeingeïooPigcii ccuig3in£ tegen benboifl booten/ en geöacpten
geePen bat tue pier mebe be natuur tot een «öoöt maaben. mdeedig"

lllaar Pip nepten / Dat tuel pet mrerenbed bee3ec hïeingelooPigm of
anberjj acpteloojen/ pier Pinnig opmerbing in gePonben pebben/ öec-
palPen ban 3ulbs aan pen tueinig baaten of fepaaben; Poant inbien tue
petgdooPe aanmerben/ geïtjb pet on£ bcfcpjeePen tuo?b/ bebaanbe in
een Pabe groubbelliug ber bingen bie men poopt / 300 3ien tue Dan tud
Peele bdpöerS / maar 5ect tueinig reept gdooPigen. ’t 25 r!pben en geloo=

Pen i$ tPieeöerïp; ’t ineerenöeel bet nieufrpeu belpben tuel bat ’rr een
<©obt i$i maar tuat aangaat be gemdbePabe grónb Pan piin geloof/
tuoib boo? punne Pan <öüDt-aftpnhenbe tuerben/ of tueberfpiooben / of
ten minben b’onPabfgPdt ban puimen gronb baar uit blaar genoeg ge-
bent; ’t ió eepter tuaar / bat ’er Peele menfepen 5011/ bie 3 iep uitaepte*
loo^peit beter op ben biecben tuegpaupbdeeerc/ rpbbonicntudlubbur^
toen toertroutuen / ban bat 3e met opmerbing be tuonberen ber natuur
30 uben onbcr3oeben / en ’t fcppnt/ als of eenigen 3obanig een ï©ps>geeu*
te fcppjomeu/ uit toieese pan pun blein geloof/ (inbien ’tgelooPe mag

x pceten

138 Bloeyende Opkomft der Aloude, en

Recten) in öe befpiegeling ban öe 5dbe te betijen; ©ocï) on3entïjaïben /
fcfgoomen toe ta' eene 3pöe / beu gemelben b?eeöen toeg te berltie3en/
bermité 3e ons ötoerfclj ban «Bobt afïetb / en aan D’anöcte 3pbe / fcljaa-
men toe oné/ uabemaal bit groot 3 ©oo;öenooeit Der latuur/ 300 toel
boo? oné/ afé boo? alle menfcïjm open legt/ bat toe boo? 0113e traag- 5
ïjeit en acljteïooéöeit iiocï) 300 toeinig/ ten aagten ban beele anberen/
baar in erbaaren 3pn; ecljret boo? bee3e toeinige opmerking 3oobecloné
3ien gebojbert/ bat toe De seer ftuufttpïte en ma3e fcljiiilting en regeeriug
ban beu éScljepper 500 betre Ijebbeu bonnen in3ien / bat ’er oné 3toait
geloobe boo? berflerlit ié/ 3imöe ou L é selber 300 geluUltig aié een bee
i?üafDfc!]epfelcn en ’teörlfle ban De gantfelje latuur/ julfté ooit öe Jiïa*
tuur aan oné als? Itnccljtelijfi / 3eer beele bienflbaare goebe gaben boojt*
biengt. <©it bok oné met öaulibaarljeit öe 43 oöïpKe goeöectlerentljeit
oiiétoaarté erltennen / en tot ïjaoger 3aaïtcu opleiben / 3ienbe ö’ougron*
öeïpïte Diepte bee natuur-toouberen; ©it boet oné met een 3eer neebrig
ontsag / be <©ooïijbe alniagt erkennen en bjeesen; bit alïeé en meer bet*
geltjne/ 3a! 3icfj in Dr IBpégeerte beel iebenbiger openbaaren/ ban be
<s 3 obltjftoeit öer J 5 atuur baar in te 3ocben 3p/ maar in tegenbeeï/ 3a( be
bïinbijeit en huecljteltjfttjeit bcr natuur/ Daarin 3eer ïebenbig openbaar
tootben; toant/ inbien me Öe natuur eené naar eenige Dingen bjaagen
toilben / alé naar be geftalte en ’t getoigte bcr aarde/ be Uracljt toaar
boo? bic gebraagen too?b/ ö’o?Dentlpe omloop en betoeeging berjelue/
aïé tnebe Die ban öe Jflöaan paare gesellige omloopfler en meer anbere
t&laneeren; of Ueber naar ieté bat geringer ié: alë naar ij et mengfel
toaar uit 5e 3oöanfge lebenbige bertoen boo?tb?engt/ en naarbe ftoffcen
Runft/ toaar uit en toaar boor 3e 500 beeïerlpliegtjUöeitbanteuïmifmaali
aan bloemen / ImtiDen en b?ucljten tocet te geebert; 35 oclj Ijet allee bet*
toonöerïtjïtfïe ié ’t/ bat 3e bit alleé Doet/ niet om 5tcl) 3dben of iemanö
anöeté/ ban alleen om oné/ Die toel berre boben Raar (laan/ en ecïjtec
tjaarnooit eenig benei/ boo? oné bermogen/ baar toeijebbeugegeebenof
bonnen geeben : bit nu of meer biergelijue uittoerlifelen ljaatafb?aagen*
De/ toaar boo? 3e Die imoctjt/ toat 3al 3e auttooo?ben ! immeré 3 al 3e
moeten 3eggen: ift tocet Ijet niet; toant top seïf aïé be ebelfte ban be
gantfclje latuur/ en aïé aangefïelöe Oreren en IBcefteré ober Dejcibe/
aan luien be JSatuut hucci’tclglt onbertoo?pen ié / en bie ooit ban beele
berber en meer biergelijue Dingen meerbet Itmniffe Ijebben ban be jUatuur
3elf Ijeeft/ top jeggen toe/ 3uïlen moeten belpben ban alle öee5e uittoetU*
3den t’eeuemaal onlmnbig te5pu/ engeu?aagttoo?benbe/ anttooojben;
top toeeten ’t niet: toat 3al ban bee3e on3en Dtenlïftnecijt 3eggm / Dien
toe alreeöe aangemerUt Ijebbeu / in een olinbe öienfibaarljeir te fiaan ?
fiiaat nu be jjBeeftet seïf ietp blinöelingé toillen berricgten/ toat 3 al ’er
uit boojtlioinen? niets ban bat ono?öentlijlt en onbolmaaftr Uan 3pn;
öerljalben ié ’er een anbcr / niet alleen boben be jjatuur / maar ooft bo*
ben oné/ bie ban alle 3pne Doeningen bolmaafttelijft lurnbig ié/ toant

anöeré

Hedendaagfche Groenlandfche VilTchery. ijp

anbeté soutien alle bee3e uittoerftseïen 500 ojbentip en bolmaaftt niet aan
ben bag liomeu.

<0m altjiee ban bee3e genome aftopïting te fluiten/ inetfcen toe be Hoedanig
tuur in be Ijaub ©obts aan / gelpltéctop^ Ijet penfeel in be Ijanb bei» eebter dcczc
éScljiïber^; Ijet blinbe penfeel alë be natuut / bie toc( be treltlten mnaftt / “1**^,.

om ’er een beeld uit boojt re bjengen/ maae booj be ijanb bes» cljiïöffp tmu door
beftietb too’b / sobauig aïj> fju ’t begeert. «n podiyk

3 $abemaal onjS oogmetït / toaat toe bcesc 0113e betfjanbeling b!ent/handhaaft
niet toelaat b?eebet in ’t bpgebjagtc uit te topben / betmit£ toe aiiber£ WO id.

Ittft Ijabben / en ooft in ’t bectcoutoen toaceu/ aan alle 300 genaambe
ftïeiu geloobigen 300 beel teben te geebcn/ bat 3e booi be fcennifte bet na*
tuuc niet fcljjoomacljtig beljoozben te spu / maar beef eetfcljjoomeiuou*
ben/ 3obanig een blinbe döobfjeit alg be natuut i$/ niet t’erkennen; boef)/
betmitj» in 0115e betbete betijanöefing obcc be 3 ©eftpg> ©iffcfjerp / toan*
neec top be betfjeit bee ïiatuuc albaar en ’t öaa? uitteelenbe bette aa$ /
toaac aan toe beacilaiibfclieDifclj tceDó' berbonben Ijebben / en nocjjbet*
bec bectiinben 3uflen/ obcttoeegen/en bcmeergemclbeSuibtoeftifnroom
in ’t 3 ©eftp$/ en meec anbece koetfen ban ftcoomen/ albaac tot getuft*
ïjcit of ongeruftljeit in be ©tffcljerp bienenbe/ en’ec be toojreï en oo?3aafi
ban 3ulfen onbec3oeften/ 300 suilen ’ec mogeluit eenige ©Ijilofopljifclje
jaafteu booïftomen / bie toatmeec ban getuigt 3pn/ toaaf inbetoe3eub*
geit/ topgijeit/ goebertictenljeit en almagt ban «Bobt on3én ^cïjeppet/
to t ftïaacber 3a! (tonnen bekent toojben/ en betljaiben boo? alle klein*
geloobigen/ mcbe boot fteebigec gconbfteenen 3 ulietiftonnenbecftteltï?en/
om kun stoaltgefoof baat mebe op te boutoen of te betfterften. 3 IDp
3 Ulien ’t betljaiben ban fjict bp betuften laaten / om 0113c aangebattge re*
beneeting obet be biftcljerp toebet op te batten / ban baat top biegelaa*
ten Ijebben.

* 3

DAR-

14° Bloeyende Opkomft der Aloude , en

DARTIENDE HOOFDTSTUK.

Hoedanig dc Züidys-Vifch naar gewoonte koers neemt. Zuidys-
van de Weftys-Vifch hoe ondcrfcheiden. Zwaartvifch een
vyand van de Walvifch, befchreeven. Onbedreevenheit der
Zuidysvifchj Hoedanig deezeVifch vluchtig word. Voor-
dachtelyke vluchtkoers dier Viflchen. Zwaarigheden voor
dén onbedreevenen in ’t Weftys onderzocht. Noodige acht-
geeving in ’t Ys gekomen; Hoe zich den Schryver hier in
gedroeg. Naadcr overdenking over den koers der Zuid-en
Weilys-Viflchen , en naaukeurig onderzocht. De Zuidys
Viflcnery eertyds zeer voordeelig geweelt } onnoozele itaat
deezer Viflchen, nu in loosheit verandert} en hoe fchroom-
achtig zy voor d’open Zee geworden zyn.

O IÏ 5 tot beeje JDeflng-JDifFcljcrp te bomen/ bunbt (jet ong niet on»
getsaben / be 3elbe met een Euibug- jaar te beginnen / mogehjb jul»
len ’ee ong eenige obetgeflage Eufbpg-gebaïlen boojbomen; om beejen
t’obetmcegcn / 3al ’t heel beter op eeii Euibpg-jaat pallen / ban op ten
gemeen jaar/ manneet Vue mat berber ban ’t Suibpg 5ullen gemeehen
3pn. i0oh 3ul(en lue aantoonen/ maar aan b’afbomenbe JSifclj met
(jet Euibpg tot aan ’t JDeflpg te bennen tg / en maatom De jcïbe mebe
niet geïpb uit (jet Euibpg/ Doo? be gemelbe botfl uit (jet aDefrps' grbree--
ben motbe.

Sn berfeljeiDe op3ie(jten 3al bit genoegzaam boot een naaubcurig en
viShhöèdl-OPÏettenb Eeeman 5cer blaar boo?bomen; boo? eer ft binb men be quan*
nig die ge- titeit bed meet te mcjen / ban op een gemeen jaar / bat be gemelbe fpjeeb*
meeniyu mpg / veel Zuidys veel Vifch, genoeg te bennen geeft/ mant biet uit
komt op- \.v,ó?b begoten / bat ’er naar Ijct algemeen geboelen / met Ijct guibpsj
aTnEcme.kt. senieenlpb JDifclj opbomt fcljieten/ en 3 ulbs is? mebe met opmerbinguit
cn hoe de be ©ifclj 3cïf tebeiintn/ bermitgbeEuiDpg-fêifcbinberfcljeibeonjicljtcn/
Zuid P-vn h uit be 3U)cfipg-lMfctj mei t’onberfcljeiben tg;

vs vifch ’ 3Bant eerftelpb is? be Ettlbpg - Bifcij een meinig platter ban rug ban
rondeifchti.be ïE 5 eftpg-©ifcl) / gelpb oob baar aan be 3Deftps-Bifdj ban De jmo:t=
dcn * baper/ en be jjoonbaper ban be ©inbifeïj is t’oubcrfcljeibcn.

Ce» tmeeben / 300 is bcjelbe oob beel bunber ban fpeb alg be JDefF
pg-©ifrij/ berljaïben oob 300 groot niet in bet DaaD/ als naar ’t oog.

Cen berben / is 3e mebe beel geelber / oob 3acïjtct / malfer en better
ban fpeb / om melbereben be harpoen 300 mei oob niet ïjoubenmil/ alg
in be 0 ©e(ïpg-©ifcl) ; gelpb In beeje brie Op3onbere op 3 icj)ten / temecten:
Ijet Ijouben ban ben harpoen/ be geeïtem bettigljeit ban fpeb/ be3©e(l»

Hedendaagfche Groenlandfche Viffchcry. 141

Pé- ©ifcï) boeberom ban be ,©oo?tftapet en be jüoottftapet ban be ©in*
bifcï) t’onbetfcljeiben ié/ buojbcnbe Ijiet boo? be teebé Ijietboojgegeebene
tcben buegrné bun becfcïjctöe boebfel / boo? bit betfcljil in ’t *§>peft bebeé*
tigt.

Cen bierben / 500 fé be Suibpé-©ifeb uit be 3 ©eftpé-©ifcï) noeb zwaait
aïlet ïïlaarfï t’onöetfcljeiöen aan spne onno3eïbeit of tamljeir; en onge- en . haa ‘
ttopffelt 3aï bp be ^buaattbifelj aié3pnen bpanb rnebe boel bennen. ich/ P met de

55 ecse gbuaatt-of Saagbifclj / bué genoemt / bnegené een lang en bjeeb wamteh be¬
tten/ bat Ijem be ncué uitfteeftt / lu cl ft et aan bueet3pbe/ nitftecftenbe fduevcn *
tanben / naat een 3aag of ftatn gelpften. ©p ben rng beeft becse ©ifcb
ttoee binnen/ luaat ban be booiftc met bie ban be 23 ut^ftopof Jc'otbifcb
obeteen bomt; onber aan ben buib 3iet men ’er noeb biet/ aan lucersp»
be tlure/ lueiber ftobcnfte naat ’t ïjooföt toe/ be bjeebfte enlangfte3pn/
maat b’onbetfte bo?tet en fmalber/ (laan recljt onbet be boozftebin ban
ben rug. 55 e Staart is onbet bjeeb en acbter fpité / bocb ongebïooft-
lUaar b’onbetfte rugbin loopt 3e bunbet toe. 55 e Jletiégaten 3Pn lang*
buetpig/ en ban onbet tot boben boojgaanbe. 55 c ©ogen bctljeben in
’t ï|oofb/ (laan tecïjt boben ben ffóuil; be gtoote bce3et ©iftcljcn té
gantfclj ongelpb/ luant men binb eenige ter langte ban 20 boeren. 55 e
grootfle bpanb bet IBalbiffcljen ié öeese gbuaatbbifclj/ met buien 3e een
fel bampgebecljt ftoub / en oberbuonnen ftebbcnöe en geboob / geniet
3e niets boo? Ijaat aaé / ban alleen be tong / ’t oberige boojb boo? be
ï^apen/ SBaltuffen en iiïoofbogelé berflonben. JDanneet men 3obanig
een ftampgebecljt tufTcöen een êboaarö-en JUaïbifcïj bcfpeurt / Ijoubmen
3 iclj in be floepen ftil/ tot 300 lange/ beaBaïbifcljafgcmatspnbe/ ïjet
opgeeft/ en berboïgcné geboob buojb; alé ban roeit men ’er op aan / en
maaftt bué buit. 55oclj bcese rnaniet ban bpantfcïjap (namentlpft onse
©iflcljerp / ) bien Ijp alljier in ’t IDeftné op eene Rem onbeftenbe bup3e onbed/A-
onbetbinb/ fctjpnt ïjern t’eenemaal ongebooon te buejen/ b et ö alben ié « nl ’ eu d ,^ r
bee3e ©ifclj boa? ^cfjepen/ iBenfeljen en floepen gantfef) nietfcljuuto /fcUcJin ’ t ls ’
maat sbuemt in jpne onno3eïfjeit eben eené om be Jbcljcpen en floepen wdiy*
mé om ’t gé/ 3onbet be 3elbe alé ©panb te hennen; ’t getoep bet
iKenfcljen: Haai uit.' Roeyaan! en3: ’t ©eluit en geftleté bet riemen/
in ’t roepen tegené be bollen en in ’t boater fïaanbe/ feljpnt Ijem 30ba*
nig niet alé be 3 ©eftpé ©ifcl) te (jmöercn/ juïfté bat men naa&3pn be*
lieben niet alleen bp be selben ftan aan roepen/ maat gefcljootcn 3pnbe/
moet men biftmaalé be loffe ©iffcljen fcljuuboen / of met öc tiemen op
’t Ipf fïaanbe uit ben bueg jaagen / om bu be baftr ©ifclj te ftomen: |5iet
bjeemb ié ’t ban/ bat ’er brei ©ifclj/ becinftése onnoo3el ié/ gehangen
buojb. 55 at bit 300 ié / Ö^ben be tufte Suiöpé ©looten gcnoelj te ften*
nen. 3|ii bee5e ©ifcïjftrpg ié be 3 ©eftpé-©ifcÜ beeï meet geoeffent / en te*
bieéftalPen aan 3pne 1003e en boffe treeften 3eet ftennelpft/ gelpft boe op^'n'* 1 ^.
een gemeene jaae bangfl ban be 3 elben/ en ooft ban be beelctlp aange? ze «ioosij,.
wenbe liften om ijem te betrappen/ fpjeeften3ttllen; bettjatomalboaébe

meentg*

De Zuidys
Vifch ver¬
volgens me'
de ichumv
geworden,

En waar
door»

Hoedanig
dceze Vifch
de vlucht
neemt»

Voorbeelden

bygebragt.

141 Bloeyende Opkomft der Aloude, en

meenigte bet3er ©iflepen eben groot / 300 3011 eeptet punne evbaarent*
pelt hi ben ©ifcp-brpg / be ©loot metftlpb feptaaïber boen t’ puië bo*
uien.

(Cen ©pfben cn ten laatflen / 300 i£ be gfuibp£-©ifcp 00b beeï tan*
ger oubec De J&cpepenen op be gebooone neeringte binöen/ banöeïDefl-
gö-Bifcp/ loant 300 b?aa pet ff$ op een gemeen Saai - / 3idj maar ee*
nigsinë begint te ontfluiten en te openen / lueet be 3 ©eflp$-©ifcp/ in ’t
3 ©eflps luel erbaaren 5pnbe/ öooj 3pne beftenbe Voegen j 3pnen ©panb
500 t’ontlupben / bat men bihmaaïë ban beïö tot belö 3eiïenbC/ geen
©ifcl) meer becneemen ban ; baar en tegen fepuut be guiöu$-©ifcp
bepaïben 3pne ounóo3cIpeit7 in ’t 3 ©eflpë eenigsinsS becöVuaalt / en ber
palben spiie te mg Deinsing mebe niet fuinbig ( maar 5e luo?b ecïjter
boo: ’t memigbulbig jaagen en bangen ten laatflen mebe fcpuuio en
blueptenb gemaabt; bat niet bieemb ibermit£ ’er fomtpb£ op be ge-
Vooone neering / een lileine plaatë 3pnbe / ban omtrent tioee €>raben /
te Voeeten: tuflepen be 77 cn 79 <©raben/ 300 en ooli Voel 35-0 Schepen
geteït loojbcn, / uit VJoltanöcrë / 5-ranfen / 23 isbaperé / 23 :eemer£ /
t?aiuburgerë 0115. beftaanbe / pcbbcnbe ieber <§cplp 5-, 6 en ooit loei 7
floepen. ©ee3e al te 3amen In b’ eetfle biolite ban be ©ifleperp te ioa>-
ter gebjagt/ 300 ban baar uit/ al? in een inbedöelpbe J>cpiïbetg genoeg*
3aam betbedb looiben/ lodb een groote bpanöïpbe bloot bit iii’tmaafien
moet/ en’t3al al? ban niet bjermb feppneu / bat b’onnooselen pier booj
be lupb neemen/ en naar pet ontbïucptcu beginnen om te 3ien. «Cmbe-
Iph bit? blugtenbe / 300 toerfepedt bit noep metblph / bepalben punne
traagpetb cn sloaarte/ In ’t flellen en neemen ban punne boet? ; luant
gdnïx be Straaum/ gloaïuVoen/ ©j eb aar? en meer anöere ©ogden/ in
’t gomec-3aai3oen niet alleen punne lianQflreeh ban loaar 3p bertrob*
ben 3pu / maar 00b punne IDeiöm/ j§>ta0/ ©a:p / ©nis' / fa pun cU
gen ilefmi lucec Voeeten te binben/ 300 Voeeten 00b beeje ©iflepen bat 3e
uit pet ©aften 3pn gebomen / berpalben flellen 3e I aïpoeVoel anöeië
Hocpontpbtg/ maar nubïucptenbe/ puntten boer? mebe ©ofl aan; baar
en tegen be 3©eflp?-©lfcb / 3pne algcmeene boet? / uit ben 2iiibe bo=
meube/ J5oo?t-©ofl neemt/ om Spitsbergen teberriben ; en om ludber
reben/ jal ter 3pnec plaat? ilpbeu ; bu? flellen 3e ban punne bïucptenbe
boer? j|)oo?b cn JlcojbVocfl aan / gdpb Vne ober 3pnc ©ifleperp gebem
ben gullen / en be reben Voaarom ouber3oeben.

Wit beeje rebeueering i? ban genoegsaam te merben / bat men in be
©ifleperp / een gantfep anbere boet? moet neemen / om in een Sëiiiöpë-
Saar bé bïucptenbe ©ifep t’ acpterbolgen / ban in een 3 ©eflp?- 3 Iaat /
Voaar op te letten flaar.

©it boet? neemen / ban men in?gelpb? in be ©ogelen en anbere
©teren uafpeuren ; Voant be ïtraapen en ©jebaat? ) on? 3 tanb be3oe=
ben of ban baar bertrebben Voillenbe / neemen niet alleen een toonhete
boer?/ maar leber 00b ten bpsonber gaaijoen Voaar / en b’ ofbentïpbe

Voaar^

Hedendaagfche Groenlandfche Viflchery. 14$

toaatneeming ftiet ban geeft te hennen / bat 3e bit niet gebaïïigertop3e /
maar berftanbig bieeten te boen ; boeft bec3c ftunne hennis? aïftier boo?
rebeneering te bcitoonen / of een meerber getal ban 30banige ©ogelen/

©iffcften tn ©teren bn te b?enge»i/ bie bit gebjagmebeeigen spn / en om
öee5e of meer anbete boojhomenbe gebalïen in ’t b?eebe baar mebe te bul*
ïen berftlaaten en bebeftigen / laat be beftnoptfteit ban ons’ bettoog niet
toe: biepftalben bon bn b’ opmerfting ban be 2uibpP-©ifcft blpben 3uh
ïen / uit boeïfteré bebinbing genoeg blpben 3a! / bat 3 e bee3e gemeïbe *'
bluefttenbe ftoctp/ niet gebal(tgerbop5e maar boo?bacftteïpft neemt, ©at
bee3e ©ifelj 3nne hoert? albut? neemt / ïjebben bie 3eïf / met 3eer naau=
ïteurige opmerftingen / berfcljeibemaaï bebouben ; boant gelftft ’er met
3 boaare Suibp^- 3 i'aaren / niet alleen beeï ©ifclj / maaroobbeeï ffpip/

3pn boe op gemeïbe ponten / niet berre ban Eanb/ in ’t t? bp b?p beeï
©ifcft gebueeft / en bon ïjebben boo? onberb?aaging / uit anberen meer¬
maal^ berlïaan / bat be boomaamfïe ©iffeherp naar lanbluaaits en be*
oofien onj? luat? gebneeft; inbien ban tjet ifp op sobanige ^aaren gefteel
tot boo? be IDal b?pft/ gcïnït fomtpöp gebeurt/ 300 loopt be©ifcft me*
öe naar be 3 ©al / en berberlangp be IDaï ^oojbboaartjj en om be ©off
naar ’t Waygat, boo? Ijet 3elbe / en berberp boö? een gebeeïte in’t 2 uib*

HP I en boo? een anber gebcelte naar Zembia op hunne gebuooue ber-
3aamelpïaatp.

©at be 2utbpp-©ifcft 3pne ftoerp bnpbanig neemt/ ip bp ons? cnbee-
ïe anberen / met naauftcurige oplettenbljeit / op be gemeïbe enineeran.be-
re büo?baïlen/ blaar genoeg gebïeehen; bat 3e nu beese boers’ boo?bacft*
teltjh neemt/ bïpftt genoeg3aam aan brn pber / bie 30 met ïjet ftetft
öoo?ö?ingen/ ©ofrluaartp' tegen?? hunnen ©panb aan / betoont, ©aar vooidachtc-
en tegen blucljt be ÏIDeftpp-ïDifch op een gemeen Saar jDooïD-lïDeft aan ïykeviuciTt-
boojspnen JDpanb; cngelpft be cerfte / ftennip ban be Suibp/?-©: onben / 2.°'“ylvlkh
alp mebe aan be Zembla-JÖronben en 25 apen ftceft / 300 heeft beeje laat* aa»ge*»ee-
fte lueberom henntp aan Oud-Groeniund en ban bes jclfs? 25 apeu/ze»/
©jonben en ‘Jtap/ alp op een gemeen fjaar bjeeber blphen 3a!: uitbel*
her berfcljeibe henniffe be onberfetjeibe hoerffeh in ’t bïucftten ontftaan.

©eese Sulöpp ©ifcft om be ©ofr loei erbaaren/ maar ombelBcftonbe*
b?eeben 3pnbc / blucljt bcvljalben boo? 3uuen ©uanb meer / en ’t ij? ooft
nietb?eemb/ en uit beeje boo?gemeïbeVeöWecingboeltebegrppen/ luaut
bermitp 3e geen hennis ban iDuö-©?oenïan 5 p ‘Jtas / bep 3elfp ©ronben
en 2Öanen heeft/ berljalbcn moet 3e ooh onlumbigin be 113 efïpp-©lucftt
biesen/ en secr loeinig hennis' ban 0113e Schepen/ alt? mebe noch minber £ ie .° llkun :
ban Ijunne üehenbe leg-plaatfen ïjebben / en alleen maar haar eige ge*
luooneber3aameï plaats lumbig 3pn/ bie 3 P niet bereihenhan / of moet
btuerfelj boo? be gemeïbe ©panblp’fte ïegpïaatp booib?ingcn ; berljalbcn
tp’tnlet b?eeïnb/ bat 3e bnp h»nhen©panb 3ienbe/ ften gelpftalp in ben
arm blucljt/ vuaar in sp ban mebe boo? opmerftenbe geelieben/ ban be
3 ©c)lpj?-©ifch t’onbeifcheiben 3 pn ; biephaïben ïjet ooft niet b?cemt ip /

C • bat

Zwarighe¬
den dci on-
feedreevenen
in't Weftys
ontmoet> «*
ond'eizocht.

Ongclegent
heden den
Schryver
fomtyds o-
vergeko-
men*

ï'44 Bloeyende Opkomfl: der Aloude, en’

tiat 3e toat langer onbet be Jbcpepen / alp be 3©e(rn^-3©ifclö too?ö ge*
3len : toclfte laatfte / bun getooone topït neemenbe/ boo? be £>cpepen
bïucpten bee 5 egroote©panbIplte©lootniet noobigIjeefttepafleeren / om
Öunne getuoone ‘Hlappïaatfen te bereiken.

©ocij biet boet 3 icb / 300 ’t fcppnt / een merPïpPe stoaarigpeit boo?
ben onbeb?eebenen op : genomen bat toe eerfi in Groenland gePomen/
en aan ’t ff p / jnift op eene plaats tet bepoo?lplte boogte gebojbert 3pn*
be / altoaat ’t 3icb b?p toel laat aansien/ om ’er in te gecaaften/ en an*
beten ons boojgaanbe / gesaaineutlpp öup ten eerften / 3onbet Pennip
ban ’t Itanb te pebben/ tn ’t ffp 3eilen; en been en toeer 3eiïenbe / be*
binben / bat be ©ifep teebp boo? on3e ftnmfi aan ’t bïucbten ip / of bat
boe een ongeluPPige plaats aantteffen / toaat geen of toeinig ©ifep te
binben 5P, betneemenbe berbetp aan be geflalte ban ’t ffp / bat bue in
’t l©e(iup 3pn; en geen Suibpp betnomen peböenbe / bat ’et betpalben
geen of toeinig gtuöpp ip / en al3oo een gemeen gaat te bertoacpten
pebben ; biep (feilen bue als ban 300 Uecl moogelpp tg / onsen Poerp
3 ©efi aan/ om al300 bolgenp beeje gebacbten belBelfpp-ÉPfcpt’aeptet*
balgen, ©f in tegenbeel/ bup betbeclben ong/ bat pet boo? eengebeeïte
guibpp is / met pet ï©e(tpp betmengt / bat 3icp mogelpp boel ©oft*
toaattp / en b?ceb genoeg Op naa tot aan ’t Hanb 3a! uitflrePPen / 50a
(lellen bue betpalben 0113e Poerp om b’dDoff en j^oojbooff / om al3oo
bolgenp beese gebacpten be 2ulbpp-©ifcp naa te (peuten of inpunblurpt
t’acptetbolgen. ginbien top onp ban in 30banig een on3eePerprit bui*
ben/ 300 sou men (tonnen bjaageu: of men in bnp eeneeubonbigeBip*
ftperp niet bueï 30U bonnen mifïeib too?ben ? 3 Docp bit 3011 ons niet lief
30u / betpalben peObcn toe bee5e 0113e laugbuutige etbaarentpeib in be
©ificpetp / alleen met bit oogtnetlt in gefepjift gepelt / om pet ben on*
etbaarnen tot onbectopp te dienen / en top betttoutoen bat 0113e bebatting
baat ban meegebeeït / ’t 3 P in ’t gepeet of ten minden in fommige
beeïen / pen 5al Ponnen boïüoen ; Immerp top ttopffelen niet / tnbieit
bee3e 0113e betpanbeling ten bien op3icpte / in patibe ban eentge opmet*
itenbe gebjuiherp mogt ballen / en atpöan met opmetiting ban ben in*
poub een bequaam geb?uiP maaPten / of sp 3tillen bic ten miufien 300
toaatbig aepten/ om ’er 3icp fomtpbp ban te Oebienen.

- ïget opftellen ban bee3e onse uebatting / peeft allenPp mebe bet*
fcpeiöe tegenfpoeben onbetpeebig getoeeft / eenpbeelp boo? 3icdte en
PranPpett / laugbuutige bezetting in ’t ffp en anbete tampfpoeben / an*
betbeelp boo? be Jpranfen genomen en opgeb?agt spnbe/ ooft boo?’t bet*
lie5en ban ’t /èepip in ’t ffp en toat biep meet ip; einbelpP gelpPge 3 egt
3 p/ PtanP getoo?bcn 3pnbe/ namen toe bee5e opgefieïbe bebatting / die
top met onp boetben en jaarlppp met aanteePeuing betbeeterben /
fepeutben bie toebet aan ftuPPen/ en toietpen 3e ober boo?b. 3 Bocp ge*
3011b getoo?ben / en baat naa toebet een £>cpip gePteegen peböenbe / Plee*
ben onp be gebacpten bp / bat toe nooit boo? dec3c 0113e bebatting ttiip*

Hedcndaagfche Groenlandfche VifTchsiy. ï4f

IdD toaren: DetljaïPcn Ijebben toe aïle£ uit on£ gefjeugen toeöet opge*

Soctjt/ eu aangeteeïtent/ mibïertopl top nocïj fomtpDg Petfdjeibe toeber*
toaatbigljeben Petbuucen moefïen / béftaanbe in tegenfpoeb in ’t ©$=
fcljeu/ ’t batten ban ’t ff£/ ’t {Tippen en toedien Pan Epnen en ïfat*
poenen / tooibenbc bit ectjtee fomtpbjj toebet met een geïuftftige Pangfl
Petgocb / niet tegenftaanbc be nafpcuthig bet ©iffcljeti ou£ gemeenïpft
toei iTaagbcii; toeïft geliift top bc opPoïget$ Pan Dce5c 0115e opgefteïDcbe*
batting toenfcljen inpgelpfc^ beeïadjttg te too;ben.

<©m op be gemelbe en bootgeftelbe mi^Ieibing nocï) toat ftlaatber te Noodige
anttooojben; 300 bienr geïet tè tooiben: toanneermen/ fn’t g# gefto= acht £ cevin '
men spnbe geen ©ifclj beeneemt/ en recösJ ttopffcladjtig tooib / of ’et „'"/menin
be plaats toel toe gelegen i$/ om be ©ifclj alljiet af te toaeljten/ ban of ’t Ys geko-
men siclj naac elbccs toenben toil; inbien men ’t ban naat elbet^ gejint ■"=« *>•
iö te toenben: té ’t ban niet beter bat men ale» in ’t befcljoutoen ban een
fcl)i!berp / spne gcbacljten op Polgt / toaat naa men met rpp oPetlcg
3 Pne 3aalien fdjilit ? ban bat men gepaïligertopse toenbenbe en ftecreiibe
omstoetfr/ sonbet te toeeten toat men boet. 9tn bit gebal tjebüen toe
becfdjeibemaalen onP Poift aangemoebigt / met te jeggen : «Bobt gec=

Pc/ bat toe öp bc ©ifclj ftomenbe geïuftftig mogen toc5en / toant onbet
<ü 5 oötë ïjuïpe toajj Pecitpbö 0113e Ijoope fttacljtig genoeg om eerbet of
laatet bp be ©ifcö te 3ulïeii bomen ; ooft toietben toe booj be ïjepin-
bing / naat 0115e bePatting jaadpft^ in 0115e öoopc Petftetftt.

©m ban albu^/aï^Pooigemelb i^/aan’t geftomen 3pnbe/ in ..
0113e gebadjten niet mijTeib te tooiben / of Ijct SuiöpS of 3 ©eftp£ toe3en denschryv«
mogt / maaftten toe jaadnito in 0115e kaarten öao: flipje^ aanteefte=indeezezy.
ning/ op toat lengte en toeete top onë relbenj» bebonben / en in toeïft n ? a / htgce .‘
Slaat baat ticPcnö uitgebinbt. ©u$ ïjebben toe bümiaaïs langj? öetdiöcg;
3dPe gc3eilt/ be flreftbing bet 3eIPet bogten / met fttpje^ iirogdpiis in be
3dPe ïtaart afgetceftcnt; bie; 5 ’ ftonben top met een naatflige opmetfting
en goebe gifftng / alönat ftomenbe / Dooi beese aftedieiiing jaatïpbö van gchou-
getoaat toojben/ of top ’t bieeb of fdjjaal Pinben 3 üuDch / bat 011P inden.

0115e bePatting merftïpft lidjt gaf/ en inbien onö Ijet ff£ niet Ijinberbe/
en tocet en toinb Dienen toilbe om te gemaftlnftet ’t Èanb hunöig te
tooiben/ seüben toe te iiePctmet ftenniffe Pan ’t 3tanb te Ijebben / in ’t
; om toat teben / 5al mogdpft in ’t gcpolg betet in 0115e Peiljanbe*
ling te pa£ ftomen ; Dir£ totileii toe beese henntsj Pan ’t en Jlanb /

Pooi een iebet alfjier onbepaalt lasten/ tot top PerPclaeitooPcrbellDefT*
p£-©iffeIjerp/ be gefïeltïjeit Der piaatfen/ beboer^ / rpb en meet anbete
topse Pan Doeningen/ omttent be 3 Be{ïpsf-©ifdj toat nabetsullenttadj*
ten te befdjoutoen/ en ban Pooj een iebet Pjp laaten / bit aïle^ of ten
Dcelcn goeb te beuren of t’ cenemanl te Ocrtoeepeti / en Dooi toeïftet toe-
gen en mibbelen men 3a! gocbPinbcn om 5e in ncïjt te iiccmen. ’t Kal
oiiö genoeg 3pn/ 0115e en anderen öuntie onbecPinbitigenmettoaarfdjpn=

Ipfte redenen PeOeftigt te sieti.

Ca 3 Cp

'i>

houden van
hunne on-
dexfcheide
koeien;

14 6 Bloeycndc Opkom ft der Aloude, cn

3E)p betttontoen ban / bat niemanb öecse 0113e gcöacïjten tot rniflei?
öing gullen bietien / maat beden tot een goeö onöertopp fitebben.
©oef) Die geenen/ bie öoo? eigen etbaarentijeit een gocbe bebatting ban
bun boen beftomen ijebben/bonnen bit / buiten bit ons onöertopp/ ecïjtec
boo? 3fctj beljouöen; toeöetom anbece ongeïuftbige en tbjnffeïactjtige soe¬
fi eré / 3al ’t mogelpb in fjunite öetoeibe en bertoaröe gcöacïjten eenig
ïigt bonnen geeben / en onbet ben 3egen öep allerljoogfïen een goebe en
gelubbige boerp boen fjouben.

Madei over 3 ©P acfjten/ bat toe uit be booigemeïöe aanmetbingen / ben 25 ctrae[)tct
deniting o- öecjeö teödnbettop 3 e Ij ebben bolbaan / suïbp f)P in (iaat 311 / öe Snib*
ver de zuid- ptj.©jf c b p a n be ïE>e|ipp-©ifclj te bonnen onbctfcljeiben / alp meöe in ’t

vïfthen*t öp 3 onbet aan 3 P» blucljtenöe boetp; maat nabemaal bee3e 3eet berfdjil-
fenbe boetfen/ ban een gtoote aangelegentïjeit in be ©iffcljerp 3011 / 300
3uïlen toe alljiet cenige beöenbingen ötepaangaanöe boo? fieïleii / boot
todbetp onbet3oeb 3icl] nocï) Voel iets? naöetp opbocn 3al: laatenöc mtt>
ïettopï öe JIDefipp-iDifcl) tot op een ÏEeftpp-of gemeen-jaac beruficn /
nafpeurenbe onbettuflcfjen öe 2uiöpp-©ifdj in 30110 blucljtenöe boerp/
©olitoaattp genomen / bcrmitp top betnomen pebben / öat sief) fjet
gtiiöpp t’eenemaal tot aan be 3 Bal uitfttebt/ gdpb fomtpbpin’t©ooj-
faat gebeurt; öup loopt fjp ban meöe aan öe 3 Bai en boojtp langp öe
3dbe om öe |}oojö cn om öe <©ofi naac ’t Waigat, betöet öooj ’t 3elbe
in ’t guiö-of ©ofrpp en naac Zembla alp spne getooone bet3aamd-
plaatp. | 5 u mogt icmanö tonagen ; eeiftelpb/ inöien men bit 300 ge-
naamöe 2 uiöpp en Zembla alp 3pne getooone bct3aamdpïaatp bomt
aan te meeben/ 30a boïgt ban öat gemeïöe bersaameïplaatp/ meöe 3eet
©ifdjrpb en bp gebolge een goebe ©ifüjplaatp 3oube 3pn / öicpfjalben
betfitebt öee3e eetfie b?aag / om ’et een betöere opïoffïng en bet3eebeting
ban te mogen genieten. iCen ttoeeöen/ toaatom öeesebludjtenöeBifclj /
begecrig 3pne betsaanielpïaatp toeöec op te 5oeben / in 3pne ©ofïelpbe
boetp/ tegen ’t lanö aan loopenöe / be 3dbe alpöau om öe Boo?b en
niet om öe lüuiö neemt/ om alöup om öe Zuidkaap, of besuiöen Spits¬
bergen om/ in ’t ^uibps te bomen / alp/ boïgenpboojgcmelbereöenee*
ring / bit 3pn eigentïpbe toeg 3pnöe/ ïangp toelbe 3 P met Dit Siiiöpp tot
aan ’t JDeftpp ip afgeb?eeben.

iOp ’t eetfie Ijebben toe teeöp met 3 eec toaarfcïjpnïpbe tebenen Ijicc
booï beticht gegeeben/ toanneet top met tjet Suibpp tot ljet 3 Be|ïpp beef
©ifcïj sten obethomen / en sobanig oberbomen / met öe rpbe Euibpp
©ïooten/ en öe gemeene ^mcnlanbfclje ^peeebtopje / veel Zuidys veel
Vifch, albast bebcfïigt; |?u fp ’t 3 eebet/ inöien ’et ban öaat beel©ifclj
obeebomt/ öat ’et 31 cl) ban 00b beel ©ifcïj ontljouben moet. ©oei) tot

. meetber boïöoening bonnen toe bit Ijler nocij bpboegen / Dat ’et ten rpöe

vooideeiige ban be <£ 5 ioenlanöfcl)e IjBaatfctjappp / een metblpbe ©iffcljerp onbet öit
yifl'cher y in guiöpp fceoofïen Spitsbergen en in Difco ip getoeefi / en ’t ip 00b eeni*
eVvèeü. 5 fjc maaien ten Dien tpöe met rcöcïpb goet gebolg aan Zembla öejocljt /

maat

En twcelee-
dig onder-
focht*

Eeriyds een

Hedendaagfche Groenlandfche Viflchery. 147

maat in bien tpb Vuas? De Bifclj aan Spitsbergen oberbloebiger ban aan
Zembla, gelplt berber in De 3 BefïpS-BifTcïjcrp bïplten 3al. 3 £it Rebben*
boe niet alleen ban berfdjeibe oube ComtuanbeurS en harpoeniers ge*

Öoo?t / maar ooit ban onS eigen Stuurman / öe boojgcmelbe Teunis
Baitifz, Die in Den giaare 1693. 0115c Stuurman boaS / toen een < 0 uD
Jhan / buienS Baber Willem Ys De Compagnie / ais ge3egt fS / boe?
CommanDeut IjaD gebient; DcesejBan Ijecft onS toen met seer omfïan*

Dige teöenen berfjaalt: ïjoe Dat onbet ’t befiier ban De Compagnie / een
bueinig boo? 3pnentpb/ eu ooit nocïj in 3pnen tpD/ De ^cöepen in Difco
en onDet ’t Haivemaans-Eiland ter tecDe liepen/ en met De floepen boo?
eenige Dagen ban alle beïjoefrenS bedien / beoofïcn Spitsbergen nebenS
een groote gsuerg en onDer ’t guibpS gingen Biffdjcn/ en albuS/Öoe*
bueï met groote moeiten / echter geïuWtig met seilen en Ooegfeeren / beele
BifTctjen bp De ^cljepen / in De SSapen ïeggenDe / b?agten [ buant met
De iêcfjepen fdpoomöe men toen Dp ’t gs te Itomen / 5uïftS b’ gSbiS*
fcljerp op Dien tpb noctj t’ ecnemaal onbeltent boaS ; en aïS öet gS ai*

Daar meteen jüoojboofieIDiubquamafbinben/ iidjte men ban beeldje*
pen b’SünlierS/ en bludjte boo? ’t 3eïbe èeeboaattS in. “21 IS nu eeuigen
ban De ftoutmocDigften / 3 idj baar boat langer naar gebuoonte ontïpelbeu/wyde uitge-
en eenig loS gS bootbp lieten D?pben / quam De Bifdj met Dit gs bp ftieiyheit
ï)en in De 2 Saapen / en boierben ’er toen beele in be 3dbe öp en omtrent be **" ’*
jScljepcn gehangen; bat nu in bit gebal opmerltlpït/ en teffenó op bee* Lezen.' '
3e b?aag ooit 3eet belnpflpït iS / namentlplt : Dat ’et in ’t guibpS beel
Bifcï) moet Voe3en/ en ooit luaarfcbpulghsidjontljoub: buant Dit guio-
of ïiebet OoftpS Ötbben boe reeDS uitgebjeib / niet alleen tot aan Zem¬
bla, maar ooit boot ’t /Bootben tot in De Cartarifclte gee / en berbers
om be Baai / 300. berre Die bebuatert bootb. lütiHiegrppt aïpban een
groote en bjpbe uftgeftrebtljeit/ en iS Ijct | 5 oo?Der 3 EaS/ boïgenSreben/
alhier meDe niet minDer aïS in ’t 3 Befïpé / en De gemeïDe Bpanblpïie
Bloot booj Ijen niet booebetiDe/ buaar Doo? niet alleen beelen boojDenge*
bangen / maat ooit met %eniTen en harpoenen eenigen gequeft / Die Ijet
ontltomenDe alDaat frerben en bergaan. 3 £>uS 3aï ’er Dan tnebc in Dce3e
groote ruimte / gebolglplt een scer groote boottteeling en aanbuas 3pn;
geen bnonbet ban/ Dat 500 een bjeeb/ en ruim queeltbeïb/ aan 0113e'ge*
bjoone legplaatfen / in gemcïbe guiöpS-SIaarcn / tot bergoeDing ban
onS berlooren Deel/ bueberom iets aflebcrt; inSgclpltS iS ’t ban ooit niet
te betbuonberen / bat De Bifdj ban Daar geïtomen / een geïjeugen Ijeb*
benDe ban bit Ijen 300 bjeeb 3 aatue/ ruime en aaSrpfte oojt/ De gemelbe
Bnanbïplte Bloot 30CÏtt t’ ontbupben / en bee5e plaats / 500 Djaa Ijet
gaaisoeu alDaar eenige lucïjt en opening maaltt / boeber tradjt te
bereilten.

’t sbtaat onS nu met Incinig buoojben alöier te meïben / inat bup op
een gemeen omfianbiger sullen afljanbelen / te boeeten: inbien te*
rnaub Dooj tamp en tegenfpoeb in ’t gs / om be Boft boillenDe / be»

® 3 buefjt

14§ Bloeycnde Opkomft der Aloude, en

Hoedanig, pucljt Poo? een Pmcljfcloose rciP i$ / 500 ftan men l)iec uit keren / bat
Bekomen' 2 tnen 300 ’t mogelpft i£/ met een 2 uibp£- 5 jaat albaat en In ’t Waigat
een goede' Puat Pjoeger moet Poesen / alg op een gemeen 3 Jaac / om bee3e Plucö*
vangft aan tcnbe ©ifcö ben pnö albaat noch tpbig te ftonnen affnpben/ eer 3e tun-
teiitnenxs, f£n )£ N oorc joofter-Land of öoo? bet Waigat, naar bftSuiö of ©ofin£

ij> gepaffeett.

| 3 u 3uïïen toe b’ ecrfte Pjaag Pefïuiten / met bet geene gemelbe Teu-
nis Baitifz. on£ Perbec beeft Pertjaait : ï£p lang Pao? mpnen tpb «JTom^
manbeur op een 25 u$ 3P'-ibe / tuilbe met be selPe naar Zembia üaaren
»oid. s om te ©iffcljcn / ontmoete op bc <ö 5 ?onben Pan ’t Coigojen-Eiland een
grooten t’3aamenïoop Pan 313 alPiffcljen / pjaat Pan bn ’er Ppf Ping/
en bnë een ïaabing Po o? 3pn ^cljeepje ftteeg / fiomenbe al3oo geluftftig
luebet in ’t ©aberlanb / 3onöer aan Zembia te IjePöen aangePoecft; bP
gaf rnebe een goeb bericht Pan Zembia , aïPoaat Ijp tucleer getoeefi toap /
en niet alleen Pan bit <ü 5 clueft / maar ooft Pan Difco , en Pan bit Snib
of ©oftpp/ pjaar ïang$ Ijp op 3P»e uitrei^ eenige tneilen ge3eilt tjab/
en bet tot be ©iffcöerp 3eer luel gelegen Ponb ; boelj Peel mifiactjttig
Poëet öePPenbe/ en 3iclj alleen bePinbenbe/ fcïpoombe tjp ’t/ Pp ’tjj^te
Ijouben/ anberp pab Ijp Poel geïjoopt in b’een of anbere Pogt / Puiten
’t ©ifcb aan te treffen / gelpft ijp 00 be gemelbe loop Pan ©ifTctjen
Puiten liet ff$ Ponb ; inbien men ban be Pjpmoebigöeit öab f om al*
baat/ geïtjft in ’t 3 ©efip£ in te 3cilen / 300 fcljeen ’t Ijem uit Perfctjeibe
PlpftPaare teeltenen toe / inpgelpft/J als? Pan Difco , Zembia en gemelbe
Pangit Pp Coigojen Eiland , nePenp’ meet anbere loaarfcöpnïpfte teefte*
nen/ beat men ‘albaat een goeöe ©iffcöerp 3011 ftonnen Petricöten; fDant

m • j ^ M •• • * H v I y w 1 ^ ^ J ^ ^ v “ IA - /

en cm bie reben blijft men ’et 300 lange öet luel gaat / en men geen re*
ben om te Peranberen ïjceft- 3 ©anneet Poe ban Perooïgeng be goebe ge*
(ieltöeit en Pueïgclcgeutljcit Pan be ïDeftpp-©tffcljet'p 3ullcn Pcrliaan öêb*
Pen / 3al Ijet Poojncemni Pan te Peranberen baar boo? Poel ijaaft Pan be
Öanb gePcee3en Puojben. 3 B>it nu Peöoojbe genoeg te 3011/ om alle tlupf*
feling aangaanbe be ©ifcïjrp fttjeitPan’tSuibpjgmeg te neemen ; immers
Pop 3itllcn Dit ter Peantfooo?öing op be eerlte P?aag bolbaan acljten.

5 Pe 2 tuöpö-©ifclj loillenbe öet Sttibp$ Poeb’et op3oeften / en öoo? 3 P-
ne gemelbe ftcer$ aan be 3 ©al geftomen/ 300 P.ias be ttueebe Praag:
Poaarom 3p be ftoer$ albaat om be jjoo?b en ©ofi naar ’t Waigat
neemt/ en niet om be Snib naar be Zuidkaap , Pan Poaat 3ePjaatfcbpn*
Ipft geftomen ië. 55 it suïïenloe nu 300 fto?t en ftlaar Peantpjoojben alp
immer mogelpft 3 P-

31 n ben aanPang en eerlte opftomlt bet ©iffcöerp / Ponb men bee3e
©ilTcljcn noch in öun eerfte natuurlpfte onnojelljeit/ alp 3 pnbenocljbooi
geen ©panbïpftc ©looten 6e3oeöt / uocö öoo? öe meenigte hunner ©p*

anben

Hcdendaagfchc Groenlandfche ViiTchcry, 149

anöen berfcgalbt/ biep jboomnien 311 gantfclj Spitsbergen om / 300 Vort Pe««tyd*
öuiten alp binnen ’t g>p; en alle be janhen en <©?onben tonbom Spits- ^™ 0 ^ r ele
bergen en bes 3clfs 28 apen / bie jaarïpbp bal aap 3pn / toaren toen me* weftys - vis-
öe bol ©ifcjj; luaat ban bctbet in bé 3 ©edpP-©fficöerp omftanbig 3al fchen ,m nu
geganbeït iuo?ben. &ee3e JDifcij boo? ïjet beclbulbig jaag en/ bangen en ^''fsosheit
öooben / ip ’er allenbp niet alleen ban be 3 ©al / maat ooit uit 2ee ge- mandat;
jaagt/ en bpna t’eenemaal baat uit geb?eeben/ blpbenbe enontljoubem
öe 3iclj in ’t’ffp / alp in een betbte of fcljanp geblucïjt / en ip ’et nu
recbp 300 bette’ in gebjenb / bat 3e in ’t 3eïbe beel ïieber of in bicljt ff p be*
fïooten ip / aïluaat men öen met geen floepen betbolgen ban / ban bat
3 e 3icï) in ’t open ffp bebinb; bit nu fcljpnt öen allenbp boot 3eet fcfjet*
pen en geboelige inbjubfelen sobanig eigen getuo?öen / bat Ijet öen alp
een ttoeebe natuur aanbleeft; bp boo?beeïb r gelpb be ïntbbe ^abobp/
bie boo?’t aanfcfjoutoenban be gefcöilbepbtobben in öaate b?enbbabben / En hen ai*
gefpjenbelbc itammercn boo?t btagteu; bit fcöpnt 3elf niet alleen in öe? cn “'f®'
bieten / maar ooit in be USenfcïjen gebonben tebuo?ben/ gelpb fommi*/° u ° r eigen
ge 3luangere ©?ouluen boo? fcö?ib en onfïeltenip / sobanig een inb?ubfclgewoide«*
geboeïen/ bat Ijet aan öaate b?ueljt een mifïal toerbt / bie nooit boeöet*
om ban uitgeluid luo?ben. 3 Bit fcöpnt mebe in bee3e betfcljalbte 3©al- Waat d
biflcljen plaatp te binben/ bermitp 3 p allenbp boo? be gemelbefcljerp ge* ze eea fchiik
boelige inb?ubfelen/ einöelpb 3Qöanig een feö?ib boo? be open See en ’t voor d’open
b?pe ïDatet gebteegen (jebben / bat öet öen gelpb3aam in metg en ge* z ' e '’ e . b t btn
beente fcljpnt boo?geb?ongen/ 3ulbp gun 3aab en bïoeb baat mebe ipbe* ps ’
fmet/ aljoo bat bedongen boo?öen geteelt en opgeboeb/ inpgelpbpaïp
öe <0uben tuo?öen / en mebe fclj?ibagtig boo? be Eee en ’t b?pe IBatec
3pn / 3iuemmenbe nu ge3aamentïpfe jongen en <©uben 3eet fcö?oomlpb
met ben tug bloot / maat Ijouöen liebet ’t ffp / eii niet 3onbet reben/
alp een bebfd ober öen gejTooten. 5 Dit seïföe öeeft mebe bietgelijb een
inb?ub in bee3e 2uibpp-©ifcïj gegeeben / niet alleen boo? be gemelbe
©iffcöcrp in Difco en onbet ’t imibpp / maat 00b buo?b öen boo? be
meenigbulbige blucljtelingen / uit ben gemelben Scebtpg ontbomen / nocö
jaatlpbp bee3e al oube tpbing gelpb3aam bernieutut. * 3 ï)it 3obanig aan*
lemetbt / 3al baat uit licïjtelpb bonnen opgemaabt buo?ben / biaarom
iee3e ©ifclj 3pne boerp langp be baal om be ,jj 5 oo?b / en niet om öe
Euib neemt.

TEER-

ifo Bloeyende Opkomft der Aloude, en

VEERTIENDE HOOFDTSTUK.

Affcheuring van’t Ys aan de Weftzyde van Spitsbergen en hoe¬
danig veroorzaakt. Vlucht der Oude Zuidys-Viflchen voor
den komft der Groenlandfche Vloot. Hoe deeze Vifch van
hun gewoon Geweft kundig is. Waarom d’ Ooftzyde van
Spitsbergen met meer Ys dan de Weftzyde blyft bezet j
door voorbeelden getoont. Zeldzame fchranderheit der Vo¬
gelen in ’t vinden van hunne neften , by der Walviflchen
kundigheit in ’t nafpeuren van hun Geweft vergeleken.
Koerflen en ftroomen onderzocht.

Hoedanig TTSuibpi?/ óat 3 ©inter£ b?p bctre be3uibenbe Zuidkaap aan*
doorftorm, JTl groeit / luo?b bp sVunare Suibpjï-giaareii / inbien men ’et mat
dooi.win bjoegtpbig komt / fomtpbp uoctj mei io, iy en 20 muien be3uibcn
Ir Tet ys°" Qtmcïbe Zuidhoek in Icce gebonben. ©etboïgené luo.’b met ïjet
r d e weft- ©oo?jaarp fiojmen en ben Doop Ijct ïDedup geb?ooften [ taant bjiftig / en
zydejan met ben fttootu btc in ’t 3eïbe meed om be Suibmed gaat / fetjeutt (jet
imdaf« S e- n niet alïten ban be ïDeftJpDe ban Spitsbergen af/ maat mo?b ooft boo? ’t
fcheuxt." megdtoornen aïbaac eerlang beeminbert/ ober 3uïfts (tornt ’et ban bpge*

botge tuffcljen ’t 3 ©edPi? en be 3©ed3pöe ban Spitsbergen , boo?naa*
mentïnft met oodclufte minben/ voel Ijaad laat ruimte ; in beese ruimte
ïuo?b bit guibuó met ben droom / bie langö bcegelDal ban Spitsbergen
meed om be | 5 oo:b gaat/ ingedeept / en aljoo ban 3011 moeber boo? ’t
ianb of Den Zuidhoek afgefcljeurt : boel) ft iet ftau (jet met IDefrelpfte
minben al lang blpben (jaugen/ en albup met ben 3elbcn droom/ Du be
3Da( langp bjubeii; maar met ©odelpfteïlDinöen/ b?pftbee3eafgeb?oo*
ïte fïaert/ met be gemeïbe | 5 oo?betdroom / eerlang getuft alp een óm*
fïaanbe daert / tegen ’t ïDeftps» aan / ’t 3p boo? be Klokbaay , nebenp
ïjetSutbenb/ in ’t mibben of’t ji 5 oo?benb ban’t Voorland, na bat Ijet
ban be tuiub mo?b beftiert ; en ebeu 300 bette 3iet mat ban (jet ilanb

ban Spitsbergen balt ’t bcb?pb en be Zuidhoek OfZuidkaap mebesoo
berre in be b?pe See uitdeeften. Jiu ié ’t biel geïoofluft / befjalben Dat
tuffcljen Spitsbergen en Zembia, fjet meetenbcel ban beeje 3oogenaambe
Tv dize 2 uibup©ifclj 51CÏJ opïjouö / bat ’er ooft maatfcftpnlpft 3eet beel ban be
vlucht der oube ©iffcften / bie be gemelbe Seeftrug telltenö ontmo?delt 5Pn / 3 iclj
oude zuid- goo bette tot belaeden ’t llanb niet laaten af3aftften / of bat3e geluft be
voorden op- ïttaanen en SluaïuUien ljunnen tpb laeeten t’ onberfcijeiben / marmeer
komftdet 3 P toeerfteeren 3ullen/ ftennenbeboo?boo?gaanbeonberbinbing/ uit ben
vioot j afdaub ban ’t dlanb en be gcdeltljeit bet <©ronben / ïjet ftampbelb / en

boo?

Hedendaagfche Groenlandfche VifTchery. iyi

beo? be setoe etbaatentgeit mebe get gaaisoen / toanneet be ©loot al*
baat betfcgpneH 3al ; Duo beeren 3e ban bioegtpbig toeberom / laatcnbe
be gjonge en onetbaarue ©igcgcn albaat ton p?oop O o o? gunnen bpanb
acgter / en binben aïpbatt ook noeg gelegentgeit/ om ïang£ bit ?f#/ eet
’t 110cl) op be betgaaïbe topse ban spn 4©Gebet i?afgefcgeurt/ be3uiben
be Zuidkaap om te nomen. 5?ee5e jonge ©i? / (toant anbei? too?ben z „ii< S ’et
’et bpna tegentooojbig geen algiet in ’t ©002-jaat gelionben) boo? on* niet dan jon-
etbaatentgeit geen fiennié ban gunnen bpanb gebbenbe / en noeg min*? eVlfl , d,en
bet ban gunne ïcgplaatfen/ too?b / om bat 5e boo? onlmnbe naat ’t nï=f 0 v t dën, n
giet binbenbe aaö lont te lang bettoeft / a!?Dau met ben gag getoaat*
fegoutot / en einöeïpn in ben blucgr gegagen; toanneet 3e nu boo? gun
©abetïanb of getooone gilïe en b?eeb3ame bctbipfpïnat? fsoerp geilen
ivJiï / too?ö 3c met bit f 9 ? om gemelbe teben b?p bette latibtoaatt? ge* weeinrfe*
boet3cn / al| een fcgjiït boot be See en b?pe toateren gebbenbe / snib?
gen bit al? Ven ttoeebe natuur in be geboo?te fcgpnt aan te ftlecben/ h un gewóón
toaat booj gen ban belet tooib om be 2uib te toptien / maat in tegen* «e«eft nee-
beel / gcnoob3aaltt 3pnbe boo? ’tjfó 5tc!) naat’t Jïoojben te bergen / 500 me “-
binben ban eentgen/ ftunbig 3pnüe/ en anbeten boo? berbaaggeit <©og*
toaatt? blucgtenbe/ gcballigboo? onkunbe/ get Waigat , 30 bat noeg
einbelpg get obetfegot gun beoogöe luit bomt te bereiken ; boa at mebe
lup / naat an5c gcbacgteu / be ttoeebe b?aag meenen genoeg3aam beant*
tooo?b te gebben.

tteebj? 3pn toe met 0113e ©iffegerp betoegen Spitsbergen , tot op 0113e
getooone ueeting gekomen / maat tot noeg toe alleen met ten Supbn?-
5 laat be5ig getoeeg / toaat bp nu ook bolgen 3oube / bat toe alle be
Sttibp?-<©ebalïen / bic ban eeuig belang 3pn/ 300 beel mogelpbsp/ bet*
ganbelen; maat boojnamentlpli sukeii toe nu ban beest ©ifcg / bie top
ge3egt gebben luinbig te 3pn / om naat ’t Waigat te bluegten/ toat bjee*
bet meloen/ toaat in on? ttote aaumetkeïpkc saaken sullen booikomcn;
eergeïpk/ goe OceseBifeg om be Zuidkaap toect te bomen/ cnbairt Wai¬
gat ketini? geeft. fCcn ttoeeben / fegoon 30 baat cenigsing ban toetten /
goe 3 P gelpbsaam cen boojbacgtelpfie boer? bertoaatt? geilen bonnen.

€>p ’t eerfre gebben toe reeb? / met onberfegeibing / getoag gemaakt/ondeiroek
3UÏtto ’et alleen maar eenigen iumöig / en bede anbeten onbuubig / op ofd f zc
be gemelbe topse get Waigat, al? bc tieut en pooit ban gun ©aöctlanO
bereiken / of te binben toeeten: algoetoel 0113e gcbacgteu 5pn / bat get Gewed w
meege geöcdte op begesegbe maniet / met get 2ui0pd / bejuiben be d, s is -
Zuidkaap ombomen ; ecljtet i? ’t mebe toaatfcgpnïpb / bat ’ct breien
ban beese ©iffegen / bed bieper aïö ’t Waigat, in ’t Snib of ©ogp?3pn
getoeeg / en mogdpft beden baat ban aan b’ v©og3pbe ban ’t Noord-
ooflcriand cn Spitsbergen 3 pn getoent / of migegien tod eeiiige 21 aaten
op bie bvigcn / naat gun 3ta? gfnt? cn gettoaatt? gebben ge3too?*
ben. 5&ee3e ©iffegen giet boo? om rebenen fjoiig genonnt / boeg ecg*
ter niet alle ebeu ^ong aaugemcvbt; om rebenen al? ge3cgt i?/

ifi Bloeyende Opkomft der Aloude, en

but? lang aan bee3e luiden ge3too?ben tjeöbenbe / 3pn met gints? en toe*
bcr3toemmen ïjet Waigat niet alleen eeiiige maaien gepafleert/ maar op
öc boIgenDe top5e baar tnebe in en boo? getoeed; toant bit gs? loopt al*
Ijiec en berber naar be J)oo?bpool / ’t 3p <©od of IBed / DeS ïBlntetS
bigt/ en beb?ied atë reeb£ gemelb $ / ge3amcntlpk bad ; be ©ifclj nu
ollertoegen 3iclj in bit gs? bebinbenbe/ 3oektban alle kanten/ ’t3ptoat
b’oeger / ’t 3 P toat laater / of alS ’t begint te b?ie3en/ ben buitenkant
ban ’t 3tïbe / om reben / bat 3e ben “JUbein boben toater baaien moet.
%IS? nu be ©o?d ban begint te knellen / 300 fpoeb 3tcb Iebet boo? ben
honden toeg naar buiten/ anber£ 3ouöen 3e Ijet nientoe toeloopenbe ff d
eerlang 300 fïebtg boben gun boofb binben / bat 3e bet 3eïbe met bun*
ne kruinen niet 30uben Doo?booren/ en berljaïben moeten dikken en bet*
gaan ; geïpk fomtpb£ aan be JrJoo/thaperé boo? Yshnd gebeurt / bie
met langbuuttge $oo?booddpkc JIMiiDeu/ boo? ’t ^oenlaiibdff^/30*
öanig be3et too?ben/ bat ’er beelen in dikken en derbeu / bie baat na
ban be ?f£lanbct£ gebonben too?ben; toaat ban be reben is?: bat 3e in
’t ongetooon 3pn 3iclj t’ ontbonben / en 30 toel geen koert? toeet te
dellen / als? be 3 ©edps?-©ifcb / bie iebet in ’t besonbet bun getooone
plaats toeet te binben / en be ko?tde toeg in te (laait/ om aan ben bui*
ten 50QIU ban ’t te komen. ©ee3en bie op b’ <©od3pbe ban Spits¬
bergen getoent 3 pn / ncemen ban / in bit gebal / bunnen toeg boo? ’t
Waigat, niet alleen als? be ko?de naar ben buiten kant / maar ook atö
be boo?becligde boo? Ijun boebfel/ toant be toedftant ban Spitsbergen is?
btper ban gS/ berljaïben Deese Sec langer boo? Ijetb?ie3en bebtpb; bles?
konnen3e aigier op bee3e <©?onben beel langer bïpben aa3en/ ais? aanbe
gemeïbe ©ofopbe.

«r m ,1- ©e reben toaarom be $oo?b en <öod3Pbe ban Spitsbergen , meer met
ooTeyde belemmert is / alt? De 3 ©ed 3 pöe / kan albus? begteepen too?ben t
van spits- j)Uieu neeme eentge boutje ,$/ legge be 3eïbe k?ings?top3e in ’t toater / en
berg 'v'hivft 30 b bette ban eikanker als? men Vuil/ alsban een banbbol dof genomen /
be/a ja» y plaatd men ’t in ’t mibbclpunt ban ben omtrek bet boutje^ / bit dof 3al
dsWïttzyde. ban niet lang op een Ijoop blpbeti leggen / maar 5iclj eerlang berdtoo*

pen en derk uitbpgen/ toauneer ook teffens? jeöcr dofje plaats boot 3icb
tieemen / en ’t toater ins?gelpk{? tuffcljen belbe plaats? maaken 3al ; Ijet
ftof bns? 3ter b?eeb uifgeü?eib 3pnDe / 3nïlen in ’t uitbpgen be boutjes?
aan be binnen 3pöe ban ben omtrek / beel meer met bit dof belemmert
3pn/ als? aan be buiten 3pbe/ en ’t 3al toel eeiiig3inS/ aan ’t einbe en be
tuffeijen ruimte/ baar ’t dof boo? topkt / iet,s? omkanten / maar ccïjtec
be gpntfclje 3pbe 30a bed niet belemmeren/ ais binnen ben omtrek.

Door een JLaat ban Dit dof ïjet gd beróeelben / bat" boo?nameutlpk onbet be
voo, beeld 3pooï als? ’t inSDDelpunt ban öeesen omtrek is? geplaatd/ almaar bet in

’t Sa met caai3oen/ boo? ’t do?men/ ’t Doopen en boo? be droomen in
ontalïpke dukken too?b geb?oken/ en tuffeiteu iebet Dee3er gebjoketie gd*
b?okhea/ binb bet toater boo? ö’<èbbe ens&ïoeb of^troomen en toeber*

dtoo*

Hedendaagfche Groenlandfchc Viflchery. if 3

(Roemen pïaaté/ becijaïucn toojöbitfïsj/ geïpftban’tfïofgescgtis»/ op
«en uitneemenöe topje Uecfriooit en naar allertoegen uitgejct ; Spitsber¬
gen nu met öe j^ooïö en ©oftjpöe nfj tegen öe binnen ïtant ban ben
aemelöen onttrek (eggenöe / 500 öjingt Op gebofg beeje uptbpging baar*
op fteth aan ; en ’t boegt tod eenfgsüij» öooj be tufjcljen-rutmte / a(é

ÖOOi ’t Spitsberger Waigat Of’t N oordoofter-Iand toat om / «iaat ’t toOjb

boot gemdbe Jtoojbet Stroom gcbcert; 3utb$ (jet öe$ gomen» 3riöen
berber ban (jet Reevdd komt/ en 3 cer selöcn aan ben Zeeufchen-uitkyk,
noc(j Peel minöee tot aan ben Quaade-hoek ; en bermits» be gtttölpbe
Stroom aan ö’<©ofï 3 Pbc / be gemdbe uirbugiitg tot bejetting ban biejp-
be ïjeïpt / 300 (jeïpt in tegenöeel öe Suiö-toefï Stroom in ’ta©eflps»/ met
be gemdbe | 5 oojber Stroom beeje 5pöe / toellte ^troomen met b’ uit*
bpging einödpk alftict om be Suiö te jaamen foopen / en (jet fjb eer*
lang ban bee3e ïDefjpöe metkïpk boen bertopöcren / en fnsfgcïpkj» bee*

3 e ruimte in ’t Najaar raamelpk lang boen bdjouöen. ©emdöe ©iffctjen
titer ban kundig / en boot jaarlphfdje en öageïpbfdje erbaarentïjeit aiijiec
genoeg bebjeeben 3tjnbe/ moet Ijet 011$ niet bjeemb dunken / fcïjoon 3e
in ïjun blucljten Ijet Waigat mcbe toeeten te binden/ nietminberbanof 3 P
boot ’t J 3 g? genooösaakt tootben ’t 3dbein (jun tocöetkeeren op tejoekeit.

©at bee3e ©iflc(jen bit niet gebaïïig / maar met seekere benntjS boen/icundigheit
3ttl(en toe ter boïboening ban be ttocebe aanmerking / met een 3ccr ge*d«vi<ichen
ineene en eenboubige ge!pftenie> / ncbenjS (jet betopp ban tjun eigen boe**"’ 1 ü dP e "'
tting tradjten te berftlaarcn. 3 X 5 p neemen ban öeeje ©ogelen ten boo?* ccJett.
bedb j bie jaatlp$ getooon 3 Ü» 3 icl) omtrent en op Spitsbergen t’ ont*

(jouden ; mogeïijk 3itïïen on;e gemdbe ©iffcïjrti a(£ met (jen onber een
©etocfï t’ t)ui£ Ijoorenbe / oo(t eenige gcïpïüjett in be natuur Ijebbeit.

©eesc ©ogeïs?/ om boo? De ©offen/ bie alljtee bed 3pn / ban ïjaare Door« n
eperen en ^jongen niet berooft te tootben / fcïjpnen boojbactjteïijk in ’t j°°v 0 e jlf e
maaïten ban tjaare neftcti / op een bejonbere tóp3e baar boot te 30?gen; be«ftt|t.
öe kleine ©egeltjes»/ ïïotje^ genoemt / bie alïjter bp bui3ettbèn 3tclj out*

(jouden / nefïdeu langs» be Snift aan berfdjeibe boetftcanden in ’t afge*
fdjeurDe «gebergte/ toertoaarts? öe fteetien ban fïcpïe jSergen boot IDojt /

^toirn/ ©onber/ Hiarbbecbing en anöere toebaïicn / afgerukt / ober*

(joop neöerbaiïen / en buö bede berbotge ïjooïcn maaften. ©ce3e ©o*
geitje^ toeeten naar öe gefmïte ban (janee ligcïjaamrje£ / be blrtnfte Ï30*

(en en gaatje*? uit te 30dtcn/ en baar in te kruipen. ©e ©ojljcn bie baar
boot (eggen en loeren / (jooreti be jongen tod piepen / maar bonnen
boot ben baftett gronb niet boeren / uodj beese garen topbet open (trab*
ben/ om ’er bp te bomen. 3 ©p sobatttg piepen Ijoorenbe / (jebbett met
ïjnnbfpaaken be fïeendt omgetoojpen en uit ben toeg utimenbe / in een
m fomtpb^ berfcïjeiöe neften gebonben. ©e Hommen / ©apegaapen
en HüeetUneit ban berfdjeibe footten / bie bibber ban (igdjaam 3tm / 11 zp
telen itt^geitjbg tn reeten en fcljeuren ban’t ftepie gebergte/ baar be ©öj»
niet ban bp bomen, ©ocö öe Cenöen en ©aujcti bie bifttnaaïó ban

tf 4 Blocyende Opkomft der Aloude, cn

©eeten bermiffelen/ en 3eer be3maatïpb met Ijaare 3maatïpbfge lig*
cïjaamen 300 boog tot beesc |lepïten| Ito men {tonnen / maaiten baa*
re nellen op Wippen en eilanütje^ üan ’t bafle-lanb afge3onöert/ almaar
be ©o£/ bie boor ’t mater fcïjmomt/ mcbe niet ïtan bpbomen. 3£>ital*
ïe£ meenen Vue/ i£ niet geballi'get mp3e in bee3e ©ogclén aantcmerlten/
zeidzaam- maar ’t plpbt.bat 3e een boojbebacbt'elpbe Itcnniö ban baat bebjpf beb*
vinden der ben ; en mat on^ in bee3c opmetbing baat aangaanbe noclj ’t aller*
vogelnetten meefl ïjeeft betWonbett / bat beele ban bee3e ©ogelen / omtrent en
van du Ge- pp on£ in ’t ff$ / bevte buiten ïjet gejigt ban ’t 3 tanb / bomen aa3en/
gemerkt^'’ en boeöet Ijaaten boer£ ©oflmaatt naat ’t Itaub boeeten te neemen/ en

albaar niet alleen baar eigen ©o:t/Siïip / of «£ilanb / maaroobljaat
eigen pellen binben / feboon bie op eenige plaatfen in groote meenigte
bp ben anberen gebonben motben / en naautpbg uit eïbanber t’ onbet*
fefjeiben 3pn / 3ulb$ mp 3elf met opmerbing baat op gelet / en on£ ober
baare naaubeurige onberfcljeibing bettoonbert ij ebben; jabjp mogen 3eg*
gen bat Ijet alle menfcbelpbe betnuft te boben gaat: mant mie 3011 3ictj
bermeeten / 3onbet «Compaq 500 bette buiten ’t bereib en ge3icljt / ban ’t
3 tanö in Zee te begeeben / bie fomtpbj» niet Dooi nebel en mifi / baar
ban 30U berbpflert motben/ of in bee3e bernuftelpbe fcberp 5 icbtigbeit en
monöerbaare onberfcljeibing ban baare IBoonplaatb / en booial ban
baare cfge bp5onöere beften / te bojt febieten. 0n£ aangaanbe / mu
3oubnt geen ban$ 3ien/ op een blcine afftanb / beese $efïen mebet on*
Derfcbeibentïyb te binben; mat 30U men ban op een afgelegene mpte ban
eenige mplen boen? ïDant mp/ met opmetbing bier op geletbebbenbe/
bebonben op beele plaatfen/ be bleut en be geflaltc bet ^teenen / in£ge*
ïnitó be gefleïtljeit bet balen/ uaaulpbo' uit eïbanber t’onbetfebciben / en
ecljtet 3ag men beese ©ogelö uit Zee / reebt op baare nellen aanbomen /
3onbet Dat ’er eenige tmpffeiing of teeben ban afbluaaling in baar mietb
befpeurt. ©it in Deese ©oge!£ aangemeebt beboenbe / maatigöe in otijS
be bermonbering ober b’ (©gebaar^/ bie mp uit <£gipte op ïjun gemoone
tob/ en op ons' eigen bui£ iaatïph^ 3agen aanbomen/ om bu£ Ijun ei*
gen nefl mebet in te neemen / 300 Dat me naaulpb^ met beel moeiten be
3dbe baar uit bonben meeren / en einbelpb bet neb moeben afbieeben.
Dessehry- 3E>ee3e enbccicöiergctpbeopmeibingen/ Ijcbüen0113eeecbiebigeber3ucb*
veis hoogfte t j n g 0 p ec p e ©oblpbe Heenrijdt / ‘Hilmagt en IBpgbcit / 3pn Pefncr o*
ri“g oveT bec bee 3 e betmonberenjj maarbige bingen / mcenigmaal albujj opgemebt /
deeze be- met bit te betuigen: <0 3 ©onbctöaare benuilTe en 300 mel natuurlpbeal^
jehouwde bobcnnatuurlobc / ja <ö 5 obIpbc gaaben/ bie be <ö 5 oblpbe mpp’ljcitaan bee*
det’vóge- le 3pner Jscljepfelcn naar een ieber£ aatt en bp3onbet Dienflgcbuttb/ ten
jen, nutte ban bun aangebooten gencegentljeit beeft gegeeben!

Slnbien ban beese ©ogelp 30 naaubeutig aebt op ïucljt / JDa*
ter en Itanb geeben / alp; ’mebe op be be3onbere gebaanteng en bleuren
ban ’t Itanb/ om ’ec Ijaaren boerji uit te leeren bennen/ gelpb 3emaar*
fetjpnlijb baar ban bunbig 3Ön / al£ uit be gemelbe berbiesing tjunner

plaat*

Hedendaagfche Groenlandfche Vifichery. iff

Ptaatfen / en in ’t toedetop-fpeuten ban kunne nefïen bïpkt; toaat om^ou Hoe^nig
uien bit mede Pan 0113e gemelbe ©iffcken niet hennen denken t ^ant fchen van de
kun bebipf geeft te hennen/ bat 3c onbet toatet/ gelpk be ©ogelen in bSgefteuheit
ïticïjt / 3eec naaukeurig op alle gelecgentljeben bet gronden letten / in£* 3 er gronde»,
geluftj? op gtoote en iileinc klippen/ op diepten^ en ondiepten^/ op 3an-
öige/ kïeiacljtigc/ fïeenacïjtige/ 3acl)te/ toeefce / fcfjerpe en fjarbe grom dig z-yn;
den/ atö mede op ïicljte en donkerPettoige betoofTene en aasstpke grom
ken / om albujï aïlertoegen te toeeten toaat 3 P 3Pn / 3ulk£ 3e Ijen Per-
P|aat 3 éibe / aanftonkj» Vucetcn toertoaattg pet toet te Vucnbcn / om ge=
lijk bc ©ogelen kun oogmerk te bereiken.

<©elpkettop£ top menfcljen / bie bp Ijen te Petgeïpken / noeïj 3eet toei-
nig in bit fiuk etPaaten 5pn'/ eeljtet met 0115e kleine etPaatenijS / (iet land
3 ienbe/ ’t jelPe aanftonbs» aan be kient/ laagte of hoogte/ ftpite of Plak¬
te/ engte of topte bet 25 apen en bogten / nePenS meet anbete kenteeke-
nen kennen/ en aïbu£ toeeten toaat top spn/ toaat naa top ban eerlang
&et toet toenben/ om naat on£ beoogbc te flePenen.

©ee3e ©fffeljen Ijebben niet alleen be bequaamljcit / en ook geïegent»
ï)eit / om onbet toatet 30 toel aï£ boPen toatet (jet Éanb naa te fpcm
ten / maat (tonnen ons» ook ficljtelpk in beeje kennis» Perre te boPen gaan /
aÏ3oo 5e aïljiet alle be gronben / Peel betet ban top bie met (jet loot on-
öct5oeken bonnen / onbetfefjcibentlijb en alg; Pan nabp met ljunne oogen
befcljoutoen; betljalPen beijooiöe Ijet on£ niet Pjeemt te dunken / al is»

’t bat bee3e altjiet getoenbe ©ifcfj / douj een jaatlijkfclje en dageïpkfclje
etPaatentljcit/ toegciu» be gemelbe teeltenen genoeg3aam bedjeben is» /en
oPetal toeet toaat 3 P 3ir(j bePinb. ©aar en üoPen toect 3c ook gelpli top/

Set toet te toenben / of liePet gelijk be ©yepaat synen tpb te betaamen / En dus him
of als? be gemelbe ©ogel£ uit gee ïjaare nefien Pinben / en aldus een g= wo °'’ e
goede en bekende koets?/ langs» ljunne 300 genaamde bakent / naat
ijet Ijen toel bekende Waigat re neemen ; bat ban mede niet Pjeemt de».
i$ / toaat inbien de ©jebaat in ’t oPerPliegen ban bctfcljetde lauden/
acijteïooé Voaat / quant Ijp op 3pne getooone tpb niet ober ; of indien
bec5e ©ogelen op / 3 ©atet / jlucljt en Hand geen acljt gaPcn / fïon*
den 3e in gebaat/ om meer Pan Ijaat nellen te Pertopberen / ban 3e die
naderen 30uben. 3 Des»gelpk£ ook be gemelbe ©iiTcljen / inbien 3e op al=
le kennelpke teekenen niet toilben letten / toaten 3e eerlang doo? kun acfj^
teloogljeit/ genoegjaam als» Ipken / toanneet 3e fomtpds? in. ben (leeft/

10, 40, 60, 80, 100, en meet |©pïen naat be $ooi of 3 fïoojbtoaart£
in ’t Jfs» 3pn / en alsdan Polqenjs be gemelde reekenen / geen goe¬
de en bekende koers» namen / 3011 ijet eerlang boPen kun Ijoofb 300
kerk toe Pjie3en / bat (jet ken ondoenlpk Piel met ljunne kruinen boot ’t

W te booten/ 311II# 3e ban noobjaaklpk 30uben moeten Kikken en bet*
gaan.

Jiabemaal ban / om bee3e en meet andere tebenen / beese kennis» om
kun aas? en aas?plaatfen t’ onbetfclje.ben / of langó toelket die toeg te be-

Koerfcu en
Stiüomcu in
derde Deel
naden'on¬
derzoeken*

i f6 Bloeyende Opkomft der Aloude , en

bomen / fn£gelp$ boo? toeïbe toegen ljunnen bpanb t’ onttopben / en
ober3ulb£ alle D’ aangeroerbe acljtgeebingen in ’t obet3toemmen ber grom
ben/ boot bee5e ©ifclj niet min getoigtig cn nooösaaftlp3p ! algboo?
ben <©jebaat en anbere ©o gel en in ’t eberblifgen Der lanben; 300 milieu
toe Ijem eben 300 toel aï$ ben <©jeba«t en3: tuebe toebertroutoen / bat
ÖP al Ijet gemelbe niet adjtdoo^ te boben bomt; bat toe mebe te (icljtec
ban ïjem bonnen Denben / om bat 3ijne Doening / ebeneeng al£ be Doe*
nfng bet gemelbe ©ogeïen / 3pne oplettenbljeit mebe 3eer blaar en ober*
bloebig bebefligt; toelbe bebefliging ban bee3e en meer anbere gcbalïen/
3pn natuurlijn berftanb genocg3aam te bennen geeft/ bat op een gemeen
Slaat in be bolgenbe bertjanbeling blpben 3al. 30 u$ berre nu Denben
toe/ in bolDoening ban be ttoeebe en laatfïe bjaag alhier genoeg te tjeb=
ben gesegt.

®Jn bee3e on3e tebeneering Ijebben toe omtrent Spitsbergen, in ’t |f£/
een 3elb3aame boer£ ber ^troomen aangemerbt / namentlijb aan be <Oofi*
3pDe ban bit <È*ilanb om be guib / aan be SDefopbe om be J 5 oojb / en
in ’t 3 ©efïp£ om be guibtoefï; en 300 men meent 3011 ’er op be tjoogte
ban 7S of 79 <©raben een t’ 3amen(oop ban &troomen 3pn/ bpna een
fBaalflroom geltjb/ en op noclj öooger gronben in ’t 3elbe §?£/ 3011 be
Stroom 3pn boer£ toeer naar fjet H 5 oojben neemen. JïaDemaal nu aan
be recljte ftenniö Deeser en meer anbere ^troomen / in be ©iffcljcrp 3cer
beel gelegen i£ / een£beel£ om ben bocr£ 300 beel mogebjb baar naa te
fcljibben / al£ 00b om tot gerufïljeit of ongeruflijeit te bonnen Dienen /
na bat be plaatfen 31311/ altoaar men 3ictj bebinb; becljalben 30ubeu toe
be^3df^ toe3entl)eit en oo^aalt toel toillen onbersoeben. |©aar betonl
top in ’t bolgenbe berbeüBeel Dee3ec©erïjanbeïing/ in b’eigentlijbe JlDefl-
pp’-©ifTcljerp / of be ©iffcïjerp ban een gemeen 3Iaar/ noclj berfcljeibe
aanmeibengtoaarbige 3aaben/ bee3e ©ififdjerp toat meet raabenbe/ te
gemoet 3ien / 300 3ullen toe nu niet alleen ï)ct Euiöp£ / maar 00b Ijct Stiib*
P#-üaat berlaaten/ en tot De ©ifjcljerpban een gemeen ülïaat ober gaan.

bloey-

l f 7

BLOEYENDE OPKOMST

Der Aloude, en Hedendaagfche

GROENLANDSCHE

VISSCHERY.

DERDE DEEL.

EERSTE HOOFDTSTUK.

De Eilandfche-of Wrilys-Vifch word voornamentlyk omtrent
Spitsbergen, ’t Jan Mayen Eiland, en aan d’ Oud-Groenland-
fche Kullen tot aan de Straat Davids gevangen. Engclfen d’eer-
fte bevaarders van Spitsbergen y waar in hen de Hollanders
navolgcn y dat d’ Engelfen trachten te weeren , doch byge-
legt word. Strekking en gelegentheit van Spitsbergen , al¬
waar ’t allereerll de Viflchery Hand grypt. Bayen door de
Engelfen in bezit genomen y als mede door de Hollanders,
Deenen , Hamburgers en Biskayers. Verder ontdekking van
dit Vifcbrykc Eiland. Waar in d’eerlle Viflchery bcllond.
Witviflchen, Walruflen en Robben befchrecven y Groote
voordeelen in de eerlle Viflchery behaalt.

\T‘Jflbemaaf on£ geen 3 aafienmeetban cenig belang/ be©ifTcï)erpban
LN ’t guibp£ / of ban ’t 3 E)efïp£ op een Zuiöp^-3!aat taaftenöe /
booromen 3Ullen / berljaïben 3al’t nu niet onboeglijft 3pn / tot be m
Stntïpe 3 ©etfpé-©iflcï}etp / of ©iffcljerp ban een ©emeen-gjaar obec te
Daan; en bectnit£ / alé in ’t tlueebe ©cd ge5egt i$/ aan be ftmuté ban
be geindbe / eivmeer anbete ftoetfen bet ^ttoomen in be ©iffcfjetp 3eec
bed gelegen 3p / suitcn boe biertjaïben in ’t betbolg een bp3onbete aan-
merfttng obet be ^ttoomen maafcen / en b’ ooraak bet 3elbe Voat nan»

fteuïiget

Spitsbergen
dc voor-
naamfte
plaats om
de Weftys

rf8 Bloeyende Opkomfi: der Aloude, en

fteutiget onbetsoeften / 3 uïftg lui) baar uit ban beelcrïep ftoetfen / alg
mebe Ijet Ijoog en laag bïceijen betselbe ailjiec / en op meet anbete
plaatfen/ te gemaftlpftet 3uïlen ftonnen afL’iben.

<®m ban een aanbang ban b’ eigentiyfte ï©eftpg-©ifTcl)erp op een ge*
meeu-jaar te maalten / 300 bunftt o tig geen bequaamer ooit re ftonnen
binben/ luaat ban tup be 3elbe beljooibeu te beginnen / alg omtrent Ijet
gtoote en booniame «Bllanb Spitsbergen , aftuaat lup teebg ban om be
viflcheryte <£>oft gtnaabeit 3pn / en suilen betboïgeng booitgaaube / om be 3©eft/
beginnen, j,, / fengg gn öooi Ijet 3©eftpg booten/ boo? eer ft op Ijooge en baatuaa
vervotgens op laagec « 5 ?abeu / en bug mebe tjet Jan Mayen-Eiiand gaan be3oeïien/
’tjanMayen beweeg Oud-Groeniaitd en BÏ3oo betboïgeng langg beg setfg Stuften / tot
oud Groen- aan be Straat-Davids boo?tgaan / of 300 bette be eigmtlpe «Biiaiibfctje
landfche l©aïbifclj 3ijnen loop Ijceft.

Kuilen tot gtoote / ©tfctjrpften en baat boo? seer betmaatbe «Blïatib/ luietb /

suaa-Da- olg ge3cgt ig / in ben ^aare 1596. ban be üfollanbetg / en ’t bolgenbe

S'oat ban be «Bngelfen ontbelit/ en in ’t 3 jaat 1608. ban b’Cngelfenen

VIS.

De Eneeifen' 6 ' 2 - ban oase j^eöetiaubecg bebaaren/ betboïgeng boo? bejfraufenen
eerftebe- meer anbeteii bejocïjt/ gelljli uit be 25efclj?pbitig ban RichardNicolzon

waarin lïen
dc Hollan¬
ders nage-
volgt zyn.

Door Ric-
hard Nicol-
zon dus-
da.anigbe-
fclneevcn.

vaarde.s van een <gngelgman blijftt / öie in ben ‘üfaare i 6 p. 3pne 2 Sefct)?öb(ng obet
i p “tte*Spitsbergen enNova-Zemblain’t licljt gaf.

„ Spitsbergen , 5 egt Ijp / ig CCU gebeeite ban Groenland , geltjft ooft
Nova Zcmbla. SJDceje naam Spitsbergen Ijcbbeu be Jgollanürtg aan
bit Hatib gegeeb.n/ nabemaaï ’ct 31'er beel Ijooge ©pitfe 2$ergcn ge*
bonben luoiben; alg mm nu in ben Saare 15-96. boo? be berbemaaï
laag uitgebaaren / om boo? ’t J 5 oo?bcn een lueg naat China te 30e*
ften / teeg’eu onöer be ^efteepg <0ppetï)oofüen bet tlnee-©cftepeu /
„ beejen togt 3ttïleube boen / eenig gefctjil; beüiubenbe 3iclj te jfêeftetijft /
teilbe b’eene met 31)11 ^cijip ©oftclijft / en b’ anbete J 5 oo?b jDootb-
©oftcltjft op 3eiien; öeeje oneenigtjeit betoo?3aaftte De ontbeftfting öce*
3eg Hanbg / bat betboïgeng in ’t Slaat 1608. boa? b’ «Bugel!en tot
op be [jcogte ban 82 «Staben bebaaren luicrb / altoaat 3e een bafte
| 5 g ftuft bonben. ièeöert soiiöen 3e ^jaatlijftg eeiiige gbeftepen bet*
toaartg / om aBalrug-ranben op te boen / alg" mebe om ’et traan re
ftooften/ en bit genot troftftenje alleen tot op Den fjaare 1612, bjan*
neet öe^ollanberg mebe Derluaartg quanten om’t seïfbe tuerft te bet*
riefjten / betboïgeng be jfratifeu en meet anbeten. ©erbetg jegt fiu
bat bit HanD/ 300 bette ijet ban b’Cngelfen bebaaren ig / sicö ban
76 tot omtrent 8a«5caaöen uitftceftt. öeüjft IjetoaftbebonbeiUuojb.
Hn be ïttoiipft ban Twisk tuo?b betïjaaït / bat be «Bngelfen 3 icl) aan
Spitsbergen 300 bad beboiiöcn / bat 3e bit Haiib boo? (jen in bestttiug
luiiben Ijouben / 3ulftg 3e ben ï^ollanberg 3oeljten ben aanftomft te buee*
ten; bat 5e in ’t Saat 1613 tmeebjoïlanbfcije©cfjepen metljutine Ha*
bing / betten / booten / floepen en baat berber tot be ©iflefjerp ban
Dien tpb noobig boag / namen / ter gommen ban 130000 «süibeug

luaat*

?*»

5 ?

7 )

7 ?

7 >

Dc Engel Ten
tragtenden
Hollanders
decze vaart
tc weerea j

Hedendaagfche Groenlandfche Viflcliery. ifg

\uaarbig gefcïjat. ©nbetber£ bat 3c inden ^aare 1617. toeberombe©i£*
fcgerp ben jfollandcren socljten te beletten / boel) baat ober In gebecljt
geraakten/ toaat in b’Cngelfen te dop fcljooten : 300 bat toen be ©ol*
landeré ban ljun een *§>cgip namen / en in ©olland opbjagten ; maat
bit booj be ©oog. |Boog. ©eeee Staten Ijen niet Ui el afgenomen /toierö
get <§cgip toeber ontfïagen / en ben ïiauitcin met een gefcljenk te rug
gejonben. ©eeje gefcljilien en bergeïpke Ijandeïtoeering mebe in ©od- Dat echtst
Slnbiëboojbaïïenbe/ namen al!end£ 3obanig toe/ bat ö’Cngelfcn bcfïa* woidbygc-
ten be ©oïlanbfclje ©od- 5 !nbiefcïjbaatber£ in ’t ïtanaal aan te taliën/ k ® u
ittbicn Ijen ban gunnen feoning eetiige oogluiking toterde bergunf.

JKaat be honing 300 ibeï ató be Staten ©eneraal / sagen liebet / aï£
goebe nabuuren begoorb/ dat dee3c gefcljilien boot «benen/ en boot geen
toapenen boferbeu beliegt; dte£ 3onöen / op begeerte ban 3 Ü»e JlBaje*
fieit/ be Staten in ’t ^jaar 1618. eenigeaan3ienelgkepec3onaadjej>naat
©ngeland/ bie ooit beleef delyk aïbaar ontfangen toietden.

©m ban ter 3aak te ïtomett / 300 bonnen toe Ijier uit gcnoeg3aam af*
leiden / bat [jet in ben eerden aanbang deeser ©iffcljerp niet qnaaïplt
geeft gedaan / gelijk ong uit meer anbere ©ifioriën en bp5onber uit be
monbelyke beriegten ban berfegeibe ©ttde Commandeurs» / ^tuurde*
ben/ ©atpoeuter^ en Iföatttoosen gebleeken i*>/ biebittoeberombpober*
leebering ban noclj ouber fjabben ontfangen. Wit alle beefe bericljten en
uit 0113e eige onderbinding ip ’t/ bat toe Deese boïgenbe befrtj’pbmg ban
bit boopiaame Oèiïanb/ aan be toaarljeiö getoctd/ fjebben opgemaekt.

öBit groote en berucljte ©iïand/ is met ben gknögoek op 70 graden strekkingen
gelegen / ban baat fioojben / boclj toat IDedelijdet en ban meer ©ode* s e . Ie s ent -
ïtjksiclj dreltltenbe; totaanbcNoord-Bnaylegttjctop 80graden; berbersp i t ts v b il e B rKeiI .
balt be luid 16 of 20 mplen om be ©od tot aan ’t Waigat , en ban
baar langt» Ijet Noord-Oolïcrland naar be 7 Eilanden toeberom Jiiooib*
ïpft uitbja’agenbe/ tot omtrent 82 graden en noeg berber; doeg kan bêel*
tuba' toegeito ’t niet jtooj belijd et bebaaren toojden/ gelijk teeb£ uit
liet bericljt ban ben ©ngelgmau iMtjkt. ©eeje dredding een ïangte ban
80 mplen uitmaadenbe / bebind men ’t ©iïanb omtrent galf 300 bjeeb /
leggende alp in ’t midden ban be ©iffcljerp / tuffegen Ysiand en Nova-
Zcinbia, of omtrent in ’t midden tuffeljeu Jan Mayen-Eiland, Zembla,
Noordkaap en öc Pool. Cdt ©iland ié naa bc£ 3eïfs groote/ mede toe!
berjien / ban fdjoone en ruime ‘©apen / toaar ban eenigen siclj berre
ilandtoaaits dtedden / aïj» ban 8 tot 1 2 mplen en meer / ’t ineercndeel
5Ön 3e gejuiberf ban klippen en gronden / en op beeïc plaatfen ban een
Srer goeden Ondergrond benieu ; baar en boben geeft men ’er oberal
langs: be toal/ en in be 25 aijeu een 3acljte /Stroom/ ten 3P bpdontiacg*
tig toect/ maar bpiiaa nooit geen gebaardjde ©ier-of öPtoaaldroomen /

SuïfS'S' bat men ’er met een dojm pubefcljjoomt uit Bet op’t Hand durft
aanloopen/ en iubien men maar een toeinig etbaateuij»/ dan men meed
in alle 25 aijcn 3onber üootj» indomen / en beeltpd^ een getoenfte reë be*

é reiden,

Aasrrlte

gronden
omtrent het
zelve, ver¬
oorzaakte
eenen over¬
vloed van
Vifeh*

s6o Bloeyende Opkomft der Aloude, en

temen. 30 e gtoote en uttgefïrelitljeit tan bit %anb en be&elfê ftceïthirig
bet huilen/ ueOené be ©ogten/ Stammen en ©aijen / met bet 3elPet
naamen j 3 P« reebg in PerfcljelDe haatten omfianbig genoeg aangetoee*
3en en üefcïjieeüen. , 0 )aar 3(300 bie eenigermaaten al Pjp toat geb?eh*
helph tootben bePonben/ Ijebbm toe eenige Poojnaame ©eminnaar$ bet
3 ©etenfeljappen Danh te toeeten / bat top o ito alijiet Pan eenige nieutoe
ïtaarten/ uitnaauheurige teeheumgenopgemaaht/honnen bienen/ toaac
in alle Pereifcljte opmerhlng ié toaargenomen / berjjalPen top ben <©P'
rnethet bee3eé/ bectoaattg top3en / cm te eetóer tot 0113e beoogbe ©ié*
fepetp te bomen.

üjn ben eerften ophomfï bet ©iffcljerp / Ponb men be 3 ©aIDtfTcï)en al*
Ijiet/ gelgh mb£ gc3egt i„ 3 / in hun eerfïe natuurlijke en aangeboote 011=
no3eïijeit/ stoemmenbe bit Hanb om en om / bat boo> be meenigte bec
€>Jonben en ©ayeti mebe 3eet aagrph ié / toelhe ©ifcï) ban ooh naat bit
ICaé in aïle be ©apen/ 300 toeï iri be Zuibelphe buiten ’t gé gelegen/
alé in be ,©oo?Delphc in en nabp tjet géquam/ 3 ulhé men Ijiet omtrent
oPetal ©ifcï) Ponb. jfiabemaal nu be 1 gemelbe Petfcïplien onafgebaau
waarop ’t bkeben / Permité be ©oïften 3!cïï De 3elbe niet aantrohhen / toaat boo?
allercetft de bit ïanbt Poo? allen Itanbaart P?p en bePaatbaat bleef ; 300 toierö
viflchery öaii einbeïijh met 3oo Peel geboogsaamïjeit alg' ’t mogelijh toaé / bit
uan greep, on {j ec Pctbeeït ; b’ «Êiigelfen alé b’ eetffe bePaatbet£ / 3agen
ïjet niet t’eenemaal Poo? Ijen tebeljouDen / ectjtec begcerben 3e in öeejePer^
beeïing eenlg Pooitccljt / PetHooten berljalPen naar’t 3uiben bulten ’t g$/
welke Bai- eenige bet fcljoonfre en Poopiaamfte ©ayen / te toeeten : be Horizont¬
aal bezit Baa y ’ Klok-Baay en De Behoude Haven , bp en be 3 Uiben jj.et Voorland

gelegen / inégclyhé acïjtcc Ijet Vooiland een hïetue ©aap / tegentoooj*
big tioclj b’Engelfe-Haven genoemt/ en benoojbenljet Voorland tiePené
beMagdaiene-Baay, Ijeben noclj b’ Engelfe-Baay geïjeeten; Deeje ©apen
en ©abeng booj Ijeu Perïiooren / of alteebe in be3it genomen / toiiben 3e in
ben aanPang befjouben / berljalPen be ©oïlanbet^ genoobjaabt toierben
ais mede de pjat Jüootoelyhet ïjun Pcrbïnf te neemen/ en namen ïjet gtootfieCilanb /
Hollanders; nu nocl) ’t Amfterdaminer-Ëiiand geïjeeten/ in bejit / Ijebüciiöe aan toeet-

3pben een gtoote en fcïjoone ©aap / be Noord- en Zuid-Baay genoemt / en.
ïanbtoaatté baat bce3e te 3amenïoopm/ be Hollandfche-Baay geïjeeten.

, . 30 e 30 eenëu laatet homeuDe / moefren 3 iclj berljalPen toat bïeinöet be=
DeencnT ïjcïpcn / en pïaatfteu 3icö baat ncpeiip aan / tufl*c&en be <fi?ngelfeen©oB

lanbfc'óe ©apen / op ’t laage €ilanb / nu nocl) Ijet Deenfcbe-Eiland
geïjeeten / een kleine ©aap toen be Deenfche-Baay genoemt. ï©e
©amburgetd noelj laatcr gebonicn/ Ponbeu aan belécfepbe/ bie 3 pljct
Hamburgers, Ucfite Petbooteu / om bat Ijen ’t gé albaat ïjet minfte Ijtnberbe / geltjft

Petbet blplien 3al / noclj een Weine ©aap besuiben DeMagdaknc-Baay,
Ijeöen noclj be Hamburgcr-Baay geïjeeten* 30 e Jftatifeuof Bafques, Per^
, . rnité bit meefï ©ifcaijevé toaten / mebe toat te laat liomenbe / en alle
jeis. 11 öe toenmaals beltenbe ©aaijen bejtt Pinbenbe / plaatfien 3 iclj toat

«amen

♦

Hedendaagfche Groenlandfche ViflcHery. iffi

3 £oojöeïij]ket afd öe Hoüandfche-Baay , een tocinig beoofïen be Zeeufche-
U ytkyk , uaaft De Roode-Baay , boo? een groote bogt / ïjcbbcnïïc een
lange ultfteekenöe poeft of punt / toaat onöct een goeöe reeöe ld / tocl*
ben poeft of punt nu noctj öe Bifcayer-hoek toojb gefjeeten.

©etbolgend id bit gtoote Ociïanö ban fob tot tjib ronöom nocft bet* verfoeide
bet ontüeiit en bebaaren. * 5 fian öe ïöcfhpöe id öaac naa beoofïen of be* Baijcii venie*
noojö-ooften öm Bifcayer - Hoek UOCtJ OUtöeftt / öe reebconbec ’t Reenc- °"Ske, 1 t i ' e cn
veld, baacnebenp"öe Liefde-Baay, bctboïgendöeWyde-Baayeninöeselbe MC n.

Jan Teunifens-Baay. 3 Pef 3 e Wyde-Baay loopt öiep Hanötoaattd in / en
naat giffïng omtrent 16 of 17 mplcn; ïjceft aan toeet3pöcnbctfcijciöcrce*
ben/ maat ban eentgcn yjföpl ban Éanö meteen tugaffïeeften/cnluaat
onöet / benebend ’t gemelöe 23 aaptje/ sect goeöe reed 3pn. jiïaafï öe
Wyde-Baay bolgt ban öe Moffel-Baay , baat aan Öen Vlakken-Hoek , en
Om Öee3en Hoen pet Spitsberger-Waigat , boor aan in ’t Waigat öe Bee-
re-Baay, ltsat berber öe Lome-Baay , en ober ’t Waigat id’tS 50 OJÖ-£>O*
liet Stanö gelegen / aan (jet 3dbe / fcpuind ober De Beere-Baay', binö
men öe Brandewyns-Baay en baat iDoojöelplïét öe 7 Eilanden , bcnoojöen
öee5e (Jèiïanöen of nocpJ 5 oojö-t 0 ofieïplter/ toato berber %anö gezien/
maar blpft nocft onbefteuö ) naöemaal men’t seïöen / toegcud’tüd/
betöer ban be 7 Eilanden bebaatbaar blnb. 30 ec 3 e oEllanben 31JU op 81
graörn gelegen, ^ndgelpd *6 bit 3 Lanb meöe om öe guiö / öe Zuid-
kaap om naat Diico, pet Halvemaans-Eiland en berber beoofïen ’t jilaiiö
tot aan öe Rykifle Eilanden , eerlang bcftenö en bebaaren gctoojöen.

Betmitb top meell in alle öceye 25 aijen / cn in cenigen / betfcljelöemaaleu
5 ön getoeeft / 3odöen toe ban bet 3elüee tumite in ’t inkomen / öe Diep¬
te Der «öJronöen/ fïrekfting Hanötoaatrd/ intoenöige 23 ogten/ 25 ergen/
fjdbergen/ “ahikerplaatfen cn meet anöereljoeöanigljeöen/ cenbjeeöbct*

Ijaal bonnen boen / maat öetopl bit Uanö allenlis 300 flerft bebaaren
id / bat niet alleen öe meefïe €ommanöcntd/ maat ook öe meefïe lijat*
poenierd en |föatttoo3eii / öoo: pun taarlpkfe etbaarentljett / een ge*
uoeg 3 aame ftennid ban aiied gekreegen Ijebbcn / beljalben bat suikd
Inecö genoeg In gemelöe ïiaarten toojö aangetoccjcn en bettoent / 300
Sullen toe ftoitfteitd ftalbcn/ öe iSrfcljjnbing piet ban acljterlae.teu / om
te ccröet tot oud oogmerk te geraahen.'

3Bp Ijebbcn ban uit Tlanb nis scct toel gelegen tot öe ©ifiefterp aan* on eiland
gemerkt / niet alleen om bat pet a!d in ’t miböen cn’t boojnanmfïe Der ecrt J ‘f s liCt
3 clbc legt / maat ooft om bat pet / met pet j 3 oo;öcnö tegen en in ‘t oev'ndf“*
•jüd/ cn met pet giüö-enö / tegen en In öe mime gee.gelegen ld / baat vüichery
Zembia , anöetd ooft 5cet ©ifcftrpft / eepter in bit gebal boor topkeu wecft ;
moet/ leggenbe iuct pet lüoojö enö regen pet Jfd en met pet Suiöenö
tegen pet 3 lanö ; indgelpkd ld Spitsbergen toegcud öe toelgeïegcntfteit En zulks om
en pet getal spnet fepoone ©apen / ongemeen baat toe bequaam ; ciiderzeiver
betmitd top ’t ©ifcprpft gebouben pebben / 300 ïuft ond tnebe pet in ’t^!;°, one , ea
ïuuto af te fepetfen/ bat toe aiiöetd ultboctlpftet paööcn boo}genomen/nJ c c „ yke

% z inbien

iSz. Bloeyende Opkorhffc der Aloude, en

inbien on£ be begeerte tot be SSefchJPbing ber ©ificherp niet aanpojöe f
om in ’t berhanbeïen ber 3elbc boo?t te gaan. €<m ban ban bit ©ifclj-
tpb «Sèiïanb te beginnen/ 300 3tiïïenVue boojaf laaten gaan/ optuarbjp*
3e certpbj? be ©iffrljetp geljanöïjaaft luierb/ en berbolgen£ tot ïjet heben*
Daags getguik $ obetgebjagt.

T5eEngdfe ’t Jbctjpnt als of be «Êngelfeu in ’t begin bee3er ©iffcïjerp/ in be Hori-
viöcheiy be- 7 ,ont Baay, Kiok-Baay en meer anbere 23 atjen / boopiaamentlpb met
fvdfin't* 3 l 5 ctten uit 3 tuaare ïpnen beitaanbe/ en gegen^-gelupje gemaabt / naar
vangen der ïBitbifclj hebben gebifl en beel gehangen / luant in beese 23 aijcn / ne*
witvificheii ,ben£» be Ijsbergen en meer anbere baar te uinbe blahtens en aftuate*
d ° 01 ^ ettcn ringen/ ontljoub 5iclj uoclj beel HBitbifch / om ’t berfdje ÜDatet en Ijet
Lynènbe- aïbaat 3tjnbe 3 ©albifch-aa$/ Dodj toen in Ijaar cerfie onno 3 eïheit boaar-
ftjandc, fchpnïpb bccï tammer en tueenigbuïbiger ban nu , in bcc3e 23 aijcn ont=

hieïbeu 3iclj toen oob beeïe ïBaïtufTen en Bobben / maar nu tuefnig ;
ingelpb^ beeïe aBalbiffcijcn en nu lucintg of bpna geen. 53 e reöen Ijiet
ban 5 aï ïjier naa bïpben.

DewitvifcU 53ee3e gemelbe llDitbifcï) té bpna in gebaante be JDaïbifcïj geïpïs; 30
’oeichievcn; geen 30 iii op ben rug / maar ban onberen té 3e ban ttucé grooïe

3 ®innen ber3ien. 53 e «êtaert ig mebe met Die ban be ïBalbifch geïtjïi; 3p
Öeeft een ^pttit of Waaigat/ biaar uit 3e iitégelijlté Jöater loerpt/ al£
mebe een bult getijii be iBaïbtfch; maar ban berlue ié 5c geelacljtigtuit.
J 5 aarmaate ban ïjaar groote té 3c mebe 5eer fpccfeacïjtig/boelj bit^peb
300 tueeb / bat be harpoen ïicijt uitfcljeurt. ïBanneet men 5e beeï 3iet /
acïjt men ’t een goeb boojteeben ban ben aanftaanben 3 Dalbifct>
bangfï.

53 e 3 ©aïruffen en Bobben / begeeben 3 ich in ’t luarmfïe ban ben 2 o=
mee bp be baat 3pnbe blabteité / fomtuDs met groote troepen of b:om=
men ban 80 / 100 en 200 teffetté te 3 lanbe / en bonnen ’cr 3iclj 1113011=
berfjeit be JBalruffen / eenige bagen naa ben anberen antïjoubcn / tot
bat hen ben honger petfl om lucbcr Bee te bfesen 53ee5e JBalruffen
5tjn bpna in geftaïte be Bobben gelijk / maar nocptaivb beeï ftetiur en
grootte; hunne pooteu 5Ün mebe als De Bobben ract bpf bïaauluen bct=
3ien / boch boitet ban nagel*? / en hun l)oofö is bibber ronbet en fier*
ber. 53 e huib ban bit Seebier i$/ boojuaaraentltjb aan ben Ijaté / een
Duim bib/ bolt ïjairig/ ban berfmeibe berlue / en oob alïcrluegen bron»
beïtg. fjn be bdbenfte baalt 3itten tluee tanbeu / Die 51 cl) ober be benc=
Ocnlte uitftrebben / luiend lengte ban een ijalbe / en oob luel ban een
gantfcïje cïïe 3ün ; lucïbe tanben naar maate ban hun <©uberbom groot
looiDeii. Jiommige ÏBatruffen bjojben ’ee met ecu tanD gejicu / betinits
3e booj ’t bccïjteu of iueï boo? ©itberbom Die berliesen of uitballen.
53 c? 3 e ïBaïrujStanben / voojben fomrpbb niet min tunarbig / 300 niet
luaatbiget ban ©ïifautótanDen gen egt; inluenbig 3 ijn 3 c bicljt en oob
3luaar / maar aan ben üiojteï hol. l)iuine muil id bie ber <©ffén geïijb/
ouber en boben met holle ffecbelige öorfteïs öe3et / ter bibte ban een

^>troo=

7nsgelyks

Waiiuflc».

Y mrli '
Wrft 11,1

' . , .*jga Ti

Vi4

yM v.v. . .

{

. •»*

♦ ' T

■ /

*» h-

Hedendaagfche Groenlandfche VifTchery. 163

■Strooljalm / en bcrftreftt ïjen booj een baarb. 25 oben bee3e muil 3pn
tbuee S 5 cug’gaaten / bnaar uit bit biet luater / gelijft be JEMbifcfj bïaafï /
boel) met lueinig geruifctj. ïjunne ©ogen 3tju gantfcjj buuvtg en toob /
ais mebe ïjunne tjeetc natuur be£ goraer^ 300 ftitftg / bat 3e fjet mater
aan ïjunne oogen niet beden bonnen / bedjalben ontljouben 3e 3iclj op
bien tpb meer al£ anbetjS' op ’t Haub. 35 e ïïoüüen 3tjn Secbicren öie ,,
3icïj fomtpb^ Voel mebe té Êanb begeeben ; 3 P öebben sobanige boeten ’

alp «üJansen / aan ieber bof nageld / alle boo? een 3boarte ïjuiö aan een '
getjecljt. ’t ï)oofb is een fcJonDóucp geïtjft / metafgcfneebe ooren/boeïi
in ben eenen bibber ban ben anöer. fian ben beft tjebben 3e een baarb /
inpgeiijbS ecnige Ijairen aan ben neuS en boben b’ oogen / boet) bueinrg
en jeïben meer ban bier. ïjunne oogen 3Ön groot berljeben en fjdber.

55 c Ijiiib met 3eer ftojt Ijair bebuaffen/ is bedberbigof bont gepleftt; ce~
tiige 3ijn 3buart en buit / anberen geel / fommigen graaubu en ooft buel
toob. ,§>cijerpe tanben Ijebbense / tuaarmebejp een ftoft ter biftte ban een
arm boojbpten. ^cljcanje ban acïjterlijf lam fcljpnen/ fpringen 3e of
ftlouteren ecljter op be ffpfcljotfen / Vuaar op 3e 3 icï) in De 2 on gebaa-
ftett ïjebbenbe / fomtubi te fïaapen leggen. Wanneer Ijet ftojmt / 3pn
3e genoob3aaftt te berfjuisen / om ’t getueïb bat be Seebaaren tegen be
ïpsfcljotfen gebjuiften. ©p ’t JlDefrps ïuojben 5e teel meeff en in mee*
nigte gebonben / 3uïft£ men bp gebjeft ban 3 ©albifcl)bangfl/ genoeg-
3aam een labing ban bee3e Secbiercn 30a ftonnen opboen / en ooft Voel
gebeurt iS / bat ’er 3iclj ftïeiuc ^cljeepjeS tjebben ban ber3ien. jRaar
moeijelpft 3tjn3e te billen / en ooft niet altoo| eben bet ten tpbe buauneet
3ielj be jactjepeit in Groenland ontljouben. ©mtrent Spitsbergen binb
men ’er lueinig/ maar 300 bed te meer JDalrufieu. 35ocïj inbien men
bed ftobben binb/ t£ ’t een teelten/ bat men een <ïrcl)te 3 ©albifcï)bangft
te berluacljten tjeeff. ©tets fdjnut ïjet bat 3e mebe ban ’t aas' Der 3 E>aï=
bifïcïjen leeben. ‘rinbccjinS aaseu 3e 300 men meent op ftïeine ©ifcïj;
maar opgefneeben / binb men in Der selber maag niet ban lange buitte
tuutmen. 55 e grooffïè fïobbcn 3pn gemecnlpft ban s tot 8 boeten lang/
buiend fpeft be befte traan uitlcebert.

■ Ö5ec3e ft oü ü en en IBaïruffni mierben toen op’t Eanb geboob / te boer- waarom
ten: be ftobben om ïjunne ïjnib niet te befcljabigen/ floeg men met een4 eezeZee '
ftoft op ben UeuS / benuitd be ïjuib en ’t &peft bciben ban een mit^c,^
Ipft gcüftltft 3Ön: maar be 3 ©alruflTen / buiend neug 300 Ijarb i$/ bat 3e«nerden.
be ftoft berbjaagen ftan / boobe men op ’t 3 lanb met Éenffen / boant
ïjunne ïjuib ban geen gebjuift spnbe / fdjjoombe men berljalben niet re
guetfen / boel) boierbeu niet anber$ ban om ïjunne tanben en ’t J»peft
geboob; ftun ^peft i| neben^S bat ban De fbobben en JBitbiffdjeli / ban
«eugb en buaarbe öpna met Ijet JDalbifdjfpeft gelijft; ïjunne tbuee tanben
®* e Öen gelpft ben ©lifant bp ben neus uitfteeften/ 31.n1 fomtpbp" niet min
buaatbig ban ljun ^êpeft / boant bit been bp?onber öet binnenfte of ’t
yart baar ban / peel öooger in boaarbe ban ’r |Jbooj buojb gefcljat / en

f 3 boo?=

iö4 Bloeycnde Opkom.ft der Aloude 9 en

booutaamentïijlt be groote tanbm / baat heel git of ïjart in ip / 3(jn bet
ïjalbeu beet meet ban toaarbe alp bc fileinen ; toant alp be kleine tan-
ben ban een poub stoaar fomtpöp maar een guïben Ijet ponö toaacbig
3pn / toojöen bc grooten bie 3, 4 en j- pouben boeegen / booj 3, 4 en
öiitraaalp s gulöenp Ijet ponö berttocljt / bierijalben Ijoe 3toaaröec / Ijoe
wm waarde maatöiget 3p 35jii. ö£en gemeene tanb toeegt 3 ponö en aïpöan beiöe
««fuhad’ tefarnen 6 ponö / tot 3 gulöenp Ijetponö/ beloopen öeeje 18 gulöenp-
den. ©tip iebert ooit een gemeene JDalrus j o&uaröed -èpdt-Craan uit / ïjet
«üüuaröeel tot 36 gulöenp gereeltent / beloopt mebe 18 guïöeup / sullig bat
een #alrup / 300 aan fpeit alp tanben / te famen 36 gulöenp toaarbe
uitïeberen ban. ©it ip naa een gemeene bangfl be getooone" toaarbe/
bie met 2. of 3 oberbïoebige ‘gaaren tod op 26 gulöenp baaien ïsan /
en in tegenbed / niet 2 of 3 fdjjaaïe bangflen naa ben anbecen/ lue-
ber op 5-0 of 60 gulöenp loopen/ en ’t Raap5aaö alpöan meebe niet tod
fïageuöe/ tot op 70 gulöenp. 3[npgdpltp is» ’t ooit met be tanben/naa
bat ’ec bed of toeinig spn / ïjebben 3e min of meerbec toaarbe. ©e
HBitbifclj too.Jb alleen om ’t <§>pelt gehangen / maar be bobben ïjebben
beïjaïben Ijmi popelt / een Ijuiö 3 / 4 of s J>djdlingen toaarbig 3unbe /
nabat 5c mooi of groot 3pn. “üils» nu 2 of 3 IBaituffen / 3 of 4 3 Dit-
bïffcijen en 4 of s Robben ieber een <©uatbeeï -êpeit uitïeberen / en baar
en boben De gemelbe tanben en Ijttiben/ 300 Öebben öeeje eerfle ©iffcljerp
bic roeit toeinig in getal toaren/ in b’ eerde beginfden öer ©Iffdjerp/ een
tufte bangfl (tonnen boen / toant toen alle ijet gemelbe in een merltlpitet
Ijoogcr toaarbe toap / ban nu / geïijït uit öe.gerooföc ttoee ^eïjepen /
toienp bangfl 1 30000 gulöenp toaarbig toierb gefefjat / gmoeg3aam af te
toe toen «n nectuen lp. ïDeiuige ^aaren berïiepen ’er ecïjrec / of men begon ijet Per*
denViflchersWjMfpbë Jföoufler be 3©albifcl) meebe aan te boen / toant be ï!bitbip=
•janbragt, fcfjt'ii / öuP bccbolgt toojöenbe / toedien eerlang naar be biepre ( altoaar

be gemelbe netten ban geen gebjuilt toaren. 55 -e ïDalruflfen en Rebben

namen meebe naar anbere plaatfen be topit. 3 ©at be Robben aangaat /
bermitp 5e niet min greetig bun berbïpf op ’t | 3 s alp op ’t Tauö nee=
Dochaiicntsmen/ toeeiten alle naar’t #p/ gelpït 3e ooit nocljlangs benSoom ban
w« t ai a?».’t 33^^ / 0;J cc ,ugc plaatfen met Ijonbtcben bn duanberop be ?fp=
fefjotfen leggen; be IBaïruffen ban natuur meer geneegen boot ’t llaitb
3pnCie/ begeeben 3iclj mebe tod op 30banige < s>djotfen uabpXanb /maar
begabeu 5idj toen naar anbere uocïj oubdteube 25 aijen en €ilanben/ en
toeeiten ter eene 3pbe naar ’t Noordooiicriand en be 7 Eilanden , ter mi-
bere 5pbe naar Dilco, ’t Beeren-Eiland, ’t Halvemaans Eiland, ’c Ryk-
liïen Eiland en meer anbere plaatfen/ altoaar 3e nu noclj jaarlpltó opbe
betljaalbr topse gehangen toojbeu/ alp mebe be Robben langó bm goont
ban ’t Hp / "bie men albaat bp Ijonberben op be ^cïjotfen met be (lolt*
Iten boob gaat; maar be petten om 3 Bitbiflcljen te bangen/ 3pn omöe
gesegbe reben in bede ^jaaren niet gebjuiftt. ^omtpbp tooib ’ec noclj
tod een/ gelpït ooit be <^enl)00?u ©ifctj met Den harpoen gehangen.

TWEE-

Hcdendaagfchc Groenlandfche Viflchery. 1 6 f

TWEEDE HOOFD T STUK.

Walruflcn en Robben waar ’t mee ft gevonden wierden. Liften
gebruikt om deeze Zeedieren te vangen. Walruflen onthou¬
den zich op ’t Land , in ’t Water of op Ysfchotfen j wor¬
den met den Harpoen gefehoten, doch zeer omzichtig. Wal-
rus-ftryd hoedanig op ’t Land ondernomen , om deeze Wa¬
terdieren te vcrfchalken. Voordeelige Walrusvangft door
Ryke Yfe aan d’Ooftkant van Spitsbergen.

E <Êt top tot be 25 cfcï)?pbing ban be^iïanbfcöeSDaïbifeïjbangft ober*

gaan/ 3pn toe gesiut bocjaf ober be Bobben en Jtëaltuffen noch ieté spek of
bp 3 onberé aan te metften; ectfleïpft/ bat top ban be Bobben ge3egtl)eb= J i: ? ar, ; di '
ben/ bat 4 of y bet 3eïbe een quarbeel £>peft uidebeten / baar nu b’etbaa* „
tentïjeit leert / bat iy of 16 ban be 3eïben op een <®uatbeeï gcfcljattoo?* tegenwoor-
ben; om ban be tebenftiet ban te toeten: öeese iéttoeebetïp; boo?ecr|ï/' j ‘gwrfere-
500 ig Ijet JDaïbifclj aajé / toaat op be Bobben inebc fcljpnen te aa3en/ ien '
en toaat ban toe rcebé Ijiec boo: omfïanöig beticht gegeeben Ijebben /
beeï obetbïoebiget nabp Hanb / en in be SSapcu/ ban in ’t ffé / betftal*
ben Ijebben be Üanb-Bobbcn/ beter gelegent&eit om bet te toojben / aï£
be g^-Jüobbcn. Cen ttoetben/ 300 3pn ooit be oubc Bobben/ gcïpft be
oube JDalbiffcljcn in beejp langbnurige 5ceftrpg / mebe sobanig geoeffent/
bat 3e boo? hun jaatïpftfclje etbaatentfjeit/ Ijet algemeene Jbïagbelb hen- Waar de
nen/ en (jet bieéljaïben fcljpnen t’onttopfien. 5 E>ec 3 e fttnb-pïaaté tegen Robben ’t
be Bobben is’ boojnamentlijft tuflcljen be 74 en 77 gtaben begteepen/ en _
3 ulfté aan ben Boom ban ’t JDefïiié. ^[uégeïpfté tomben’et in be<iai,
Straat-Davis en bp Zembia mebe bcel Bobben en JDaïruffen jaarlpfté
gebangen / toeïfteré fjuiben en tanben noclj beel in ïtolïanb betftdcljt
too?ben / en tipt .fKopUoiiië een toclrrig <§>peft eii Craan / maat in be
Straat-Davis tooib bit onbet bien ïanbaart boo? een leftfterefppégeftou*
ben / en bué bp gun srtfé bettictt; toat Spitsbergen aanbelangt / baat
fcljpnen be Bobben / 300 toeï oube aft? jonge / alfenfté t’eenemaal bet-
b?eeben / beljalben bat- ’er fomtpbé noclj eenige toeinfgen gesien too?ben /
en ooft Voel een gebangen; maat op ’t gemelbe fiagbelb too?ben’erjaar«

Ipfté noclj eenige Ijonbetben gebooö / bermité nu meeft aïle be ^cftepen
tuffcljen be 77 en 79 gtaben 3icïj in ’t ffé begeebm / en alpöan met be
Suibtoeft-fttoom eerlang om be 2uib b?pben / tot op 7y of 74 gtaben /

300 ttacljteu 3e toebet uit (jet f?é te ftomen / en betbolgené 5eiïeii3e
langö ben Sooni ban ’t f?é om be jJoo?b / met bit oogmerft / om
op Ijooget gtaben of om be <©ofi be ©iffcftetp toeet te ftcrbattcH. %n
bit 3 eilen binben 3e ban toaat 3 P uit Ijet gé geftomen 3 pu/ tot omtrent
De 7» gtaben / met moop toeet / langé ben Soom ban ’t gé / op eeni=

Sc o

Liften ge¬
bruikt om
deeze Zee¬
dieren te
vangen,

den Neus
dood geila
gen*

1 66 Bloeyendc Opkomft der Aloude, en

ge plaatfen / tameïpft Peel Stobben op fcljotfen leggen / boel) aïlecmeefl
op is en 76 graden / Poaar op ban eentge Jscljepen alle ïjunne floepen
afjenöen / Die leder naar een bp5onbete fcljatj* roeijen / toepende en fcljjeem
Pu ende / om öe Slobben Petbaab te maaben / en te belenen bat 3e niet
alle Pan be fcïjot$ afiuaïtemt/ eer men ’er metbe floepen bp i$l mam
neer ban 2 of 3 mannen Pooi in be ^>ïoep geteeb ftaan met J>poo?«
bobben Per 3 ien / bie op be fcfjot^ fpjingen / en fomtpö£ Pan 20 of 39
worden met bultó / 3 r 4 of 6 betrappen en met bee 3 e (lobben op ben neu# boob
{lokken op fïaan; bee 3 en in be ^êïoep gejleept 5pnbe/ loens men ’t luebet naar een

andere fcljotö / tot 300 lange bat men be floepen Pol Ijeeft / en alle be
oPerige Slobben 3pn Pcrjaagt ; bee3e ban te <§>cljeep gebjagt / 3eilt men
Poedetom Poojt / tot men een anöet lefjool Pan Slobben bomt aan te
treffen / en ban men op bee3e Popje Pooit 3 eilenbe / fomtpüs 2 of 300
Pangen/ eer men ’t gemeïöe ^ïagPeld ten cinöe / en tot 78 graden ge*
bomen i| / Puant | 5 oo:Delpber / alluaar meed altoos 1 be ^ctjepen af en
aan bruiffen / om een goebe geïegentljeit te Pinben / in ’t ffg of om be
<©o(l te bunnen boomen/ Perneemt men geen Slobben meer." ©enigen/
om in be ©alPifcïjPangfl niet te mo’ben gefjinderten opgeïjouben / maa*
ben gantfclj geen loerb Pan be Slobben / anbcren treffen in ’t Porder | 5 oojb
op3eilen geen mooi-Poeer aan / Poetser anderen met een goebe Pangit en
Poel geladen uit Ijet §£$ bomende / (lellen ïjunnen boer£ aan)lonb<> naar
ïfui£ / en einbeïpb Pinden fommigen / boo? ljunne Poojuit jeilöerg?/ be
Slobben oPeral gebeurt en Pan be fcfjotfen ge jaagt / 3ulb^ bat ’er Poeini*
ge 3011 / bie lub tot deeje SïobbcPangb öebbeu.
spèkdeKob- Séceje Stobben 3pn meed alle noclj bïein en jong / bte gemeen’pb niet
bentonnen meet dan ij of ïó een quatbecl Jbpeb ustïePeren / maar De ouden / bie
uitleveren, jjooi jaarlpbfe etPaatentljeit becje Pooj ïjun gePaarïpbe plaatfen bennen

en ontlppben/ spn Peel grooter/ loant inbien men op 73 en 72 ©gaben
bomt/ aïtoaat 5elden ^cljepen 3 pn/ Pinb men baar slobben die 6 of 8
een quatOeeï J>pebuitlePercn / ge!pb Pop jelfë bePonbcn Ijebben; en Puaat*
fdjpnïpb sullen in be gemelde cerbc beginfelen der ©iffcljerp / be llnnb-
Sïobben nocfj grooter 3 Pn gePoeeb/ geïtjb mede bic Pan Oud-Groeniand,
be Stmt-Davis, Zembla en elders/ ten Poaarc Dec 3 e oube aldaar / öooj
bit OerOoïgen/ mebe naar Ijeimelpbe plaatfen loeeben.

3 ©at nu De ïlMruffen aanbelangt / Die men ccttpö£ op ’t llauD met
gantfcfje gommen bp een PonD / en aldaar gebood Puierben / Deeje
pjojben nocfj Poel jaatlpb^ betrapt/ maar nooit op ’t Hand/ ten 3 P op
fcï}ot 3 en naabn 3 lanö en in ’t Poater / en mceb 500 Ijier en baar / doclj
nooit bp troepen ; Poat gier be reden Pan 3 P / 3 ullen Poe mebc cent» om
bcrjoeben.

©oof Ijet tcgcnPuoojötge if? men nu Poopiamentïpb met be ©tffcijerp
in ’t Ifsï bejicl)/ baat 3e eerfpDë aan ’t Hand plagt te gcfcljfeben/ geïpb
pppber^ bïpben 3 al; in ’tmiDdenOan’tfï'S nu/ Perneemt men Poel 3 Bal-
zich onder Piffcöen / maar bpna geen Slobben noct) 3 ©altufien. 35 e Slobben al#

ge3egt

VI oc veel

Hedendaagfche Groenlandfche VifTchciy. 167

9 f 3 tgt ip/ ontpouben 3i£tj op beu S'oom Pan ’t ?fp/ en be SMeufFen’*
nabu ïanb / in ’t Pjatce en op fepotfen/ inpgeïpkp op peimeïpfte plaat-- 0 p' Sc ; l0llen .
feu te lanbe/ juUtd bat 0113e Scpcpen/ bie jaarïpkj» bit Hanb aanboen/
be 3 Bal tuffen aïïenitb 3Qbanig gcflentt en Perjaagt Ptnbeu / bat 3e seet
Seiben bie bp Djommen Ponnen aantreffen / en bvna nooit op ’t
ïanb; bee3en bie 30 ban op een fcpocs of in ’t toatet betrappen J moe= worden met
ten 3e met een flpPe en baar toe gemaakte harpoen / gelijk een -IHalPifcp " e ° e b ^”
fepietcu / bie ec ij rot* PceltuDt? pan pun taape en Dikke puib Pieerom af* poen gevaii-
fluit/ maar Piel getroffen'spnbc/ paaïtmen be ïSDalruë met be Ipn pooj gen, en ver¬
ben flePen Pan be Sloep/ en (leekt bic met een flpPe baar toe gemaakte^"

%m$l een IDaïnib-kné genoemt/ boo? 3011 taape ljuib booö ; PerPol* maakt,
gêné boegfeerr men peuï naar ’t naafl gelegen 3lanb / of aan ten ??£*
fepoté / op tuiené Plakte men peut opfleept / Permisje gerneenlpknocmetde
3 Piaarbet aïé een ftoe 5pn; als Dan tptmen aan’t Pillen/ Peituerpt3pne^j i [ n u ^. n
taape en bikke ljuib/ belugï 3e onnut \§.j klooft bcibe be tanben meteen gen un dele
bpï uit pet Ijoofb / of om be tanben niet ttbcfcpaabigcn / Ijmtö men woed.
pet Ijoofb af / en kookt Ijct ineen groote ketel / PerPolgenê fnpb men
’er 6et .Spek / bat gemeenïpk een IjaïPe qiiacbecl uitleePett / aan
lange flrookcn af / en pjcngt jjet bnp' te Scpeep. ®it nu kan ecp*
ter 300 lueintg Pco: be rceberp Pojberm / bat men ’t / nocij in
’t Saaijcen Pan be ©iffcljerp 3pnbe / uaatilnkp luaatbig acljt / om
’cr naar te Pallen / en ben rpb te Pcrfpillen / 3u!k£ pet aan be ïtDal*
PifcpPangfl geen Pdct mogt gcePen ; maar ’t gemelbe Saaijoen
Perloopcn 3pnbe / Planneer mm om be »©oft loebet te rug komt / of
geen bïpk /'pan ïDaïPifcp op te boen 3 ienbe : 30I men in ’t opjeilen/
3 ©alcuffm pooiliomcnbe / nog Piel eenige moeiten annPieiiben / en rpb
baar aan beflccbeu. fé ’t genoeg te begrppen/ bat Ijct niet loeïmo* .
geluk i $/ op beeje Pip3e een grootePangft te' Doen/ fcijoon ’t al gebeur*renmocijc-
be/ bat Piel een£ gefepiebeukan/ Datmen’cr in’ttuatcc/ of op pcrfeljd-iykcnmct
De üpTcljotfen/ een taamelpke meenigte bp cïkanDet sag leggen/ en bu$? mzich,i S'
aaiitrof / 300 syn 5c in ’t Piater bpua alsco bcjluaarlpk te beroepen/ '^” CVi '“'
aïb een IDalPifcij ; Daar en Popen fcijiet men be Harpoen bikmaaïj? te
Pcrgeef '$/ mant bepr.lücn Dat een llDalPifclj beter te treffen ij? / 300 ftiittöc
Harpoen op De 3elPe 300 niet te rug / alé’ op een llMrué; enopbefepot*
feu betrouPJt men 3 'CÖ 500 Pjcï niet bu be 3 ©alruffen / aló bp be fiob*
ben/ om ’er op te fpiingen / bat irtcöc 300 gemakïpk niet 'te bom Pa!t/
piant 3» leggen bikmaalp maar 2 of 3 bp elkanber op een kleine Plakke
fcljotP/ 50a bat 3e baar Peeltnbp eerber afspn/ ecrmengelegentpeitpinö
om ’er op te komen/ Permltp 511 met pun logge en sluaare ligcljaamen/
tegen een groote en perpeePe fepetg' niet kounen op klimmen / geluk Piel
beslobben / bie Peel ligtet Pan lügpaanr syn / en met een fneïbec beloer*
ging/ bit 3ccr Pacvbig boen/ en fomtnbp op 300 ïjooge en frul opgaanbe
fepotfen leggen/ bat Ijette Pettoonbercn is / poe 30 Daar pieeten op te
komen. 5Dcc5e Slobben bcflaan berpalPcn Peel grooter fepotfen / 3 »lkp
3C fomtpbp 20 of 30 freeft bp een paugen; fepoon nu ecpterbebiutmfle/

i bie

iö8 Bloeyende Opkomfl der Aloude, en

Die al# met ben neu# ober ’t boatet leggen / on# 3fenbe naberen / aam
flonb# 3 ïcïj te buatec begeeben / Vuojben ’et eenige ban be mibbeïfie noclj
betrapt; maar bit ban met {jet bïein getal bet lOal tuffen / 3tcfj op blei*
ne fcfjotfen ontljoubenbe/ 300 niet gefctjieben. fgnbien ban een grooteen
blabbe j§#fcf)ot#/ ronbom met ben raub aan’t vuatec leggenbe/ 300 fte-
btg mogt Vuejen/ bat 3e 1 o of 12 ban Deejezluaate ILigcljaanien 3011 bon*
nen bjaagen / bat 3elben ban be blabbe fféfcljotfeu te becluacljten ié/
300 3011 men ecïjrerop bee3e fcljot# gebomen / lueinig bonnen uitrcctjteii /
ban alleen Ijen fcljieïpb Voeg te jaagen / ten Voaare 30 300 flout mogten
3»n/ getob fomtpb# gebeurt/ bat 3c eenige fletb 3unbe/ niet loilïen log*
ben; eeljter 30U men ’t quaab genoeg met Ijen Ijebben/ loant met flob*
ben ban men baar niet getob be töobben/ befebabigen/ en met ftpbeVuel*
gefetjerpte lenffen/ moetmen bibmaal# Voel bjiemaaï te hergeef# fleeben /
eermen Dooi be bulb booten ban / bermité ble 300 bib en taan i# ; biet?
moet men ’t op een gefpanne plaat# aanleggen/ Voant baar be tjutbflap
i# / ban men be3luaatïpb boojbomen: Duo mibt men berljafben met be
feut? naar b’ oogen / Voaar op 30 ’t tjoofb/ om bie t’ ontvopben ter 5pben
af bjaatjen / Du# btnb men ban een gefpanne plaats? op of omtrent be
boifl/ alVuaar men in flcebt/ boclj fcljielpb be leut? Vu eb et te mg Ijaaït/
of 50U booj be ïtDaïiu# met 3pn tauben gebat toojben / en ons? met be
3eïbe of ïjet enb ban bien / licljtelpb bonnen befcljaabtgcn / gelpb fom*
tpb# is’ gebeurt. 3 £>ocïj bee 3 e 3 Balru#-fitpD ban op een bleine fcljot# niet
lang buitten / betmlt# 30 / ’t 30 gequefi of ongequeft / eerlang re Voater
gaan; berljalben ié ’t boojbeeltget op ’t Itanb / gelpb noclj bolgen 3a! /
Ijen aan te tallen, ’t IDoomaamfle bat men op b’ f 9 #fcljotfcn tegen#
ïjen uitboeten ban/ 1 #/ bat men alle be floepen/ of 500 beeï ’er te lua*
ter 3011 / ieber naar een fcljot# / of ronbom een fcljot# / naar een ïèal*
m# afjenb / ïjoopeiibe be 3elben noeïj op ben bant of in ’t afballen te
bonnen fcljieten / Vuaniieec ban noclj bccïtpb# ban 3 gefcljotene ï|atpoe*
nen / 2 op Ijun taaije Ijuib sullen affluiten ; bee3e Die ban getroffen is? /
ïjaalt men baoj ben fteben / en Ijaubelt bie al# recb# 1 # ge3egt. Uier uit
i# ban genoegzaam te 3icn / bat ’ee op bee 3 e manier in ’t Vuatec en op
fcfjotfen Vueinig buit te (jaaïen i#/ luaatom be Ijebenbaagfclje Comiuan*
beur# Vueinig booibeel op be fBalrnffen te beljaaïen 3 icn.
i’omtyds ’t ‘fHebcurt noclj fomtpD# Vucl / bat ’cc 3 ©alruffen op ’t llaub gebon*
worden ? er ben Vuojben / boclj bit gefcljteb/ om booj gemeïöe reben / meed op on*
wciwahus- gcVuooiie plaatfeil/ al# op’t Mollen Eiland, acfjtet ÏJCt Voorland, tube
Landen af- Horizont en Kiok-Bayen of eiber#/ enalöaat op berre afgelegene en ai#
gezonde.de uit ben Vuegleggenbe blabten# en reebeu/ VuaacJelben ^cfjepen bomen;
puntten ge- eeljter bie alöaar gebonben Vuojben/ binb men be 3 eïuen/ dooi Ijetalou-
vondeu. en noc [j j aa dpb# becboigeii/ sobanig op ljunïjóebe/ Dat men’er beef

tpb# Vueinig intrectjtcn ban / leggenbe De bcncbenfle 300 naa en beeïtpb#
aan ’t luater / en be bobenfle tnpgelpb# niet berre baat ban af / en 3eer
gereeb om in ’t Vuatec te bomen / gelpb Vue jelf op ’t grootc ifif acljtec
Ijet Voorland tjebüen bebonbcii; alljicc een bleine troep ban 30 of 40 al*

Hedendaagfche Groenlandfdie VifTchery. ï 5 #

bu# op ’t qtanb tónöenbe / be benebenfle aan ’t toatet / en be feobenfïe **“*>'«
niet bette ban baat/ 300 bcrtoeföen toe ban eenigetinten eer bjete2.au* ““'“ais
be quanten / poopenbe bat 3c baat berbet op ’t ftanb ftruipen 3euten / da» omge*
3 UÏP# top met laag baat et beneben pen mogte ïattben. öT>it niet toiïlem gaan wok».
be geluftPen/ aljoo 311 toantrontoenbc / goeüe toacpt pielben / 30 ïanbe
men met ttoee floepen toebet3pb# ban pen / maat eet ion op ’t linnö
on# in (iaat paöben gefïeït/ toaren 3e mceft aïïetetoater/ en eenige toei*
nigen toierben gequefï; einbeïpft getaaïtten 3e / gequetflen en ongequet-
fïen öu# in ’t toater/ öepalben eenigenbie topnoep in ’t toatet fcpoten / en
op be gemelbe topse beljanbcïbe. <©u# bïuht / bat be gelegentpeit om
alljiet ©altuffen te bangen / eben een# al# met be bangfl bet ©itbi#*
fcpeu / pebenbaag# 300 goeb niet i# / al/eertub# / toenje alpier noep
onbetfcpaUtt toaren/ en in een onnoo3eïDer flaat.

flEettpb# plagten be ©aïtuffen mebe in be Kiok-Bay , Groene-Her-
berg, acptet’t Voorland , en meet anberepïaatfcn en getocoulufte
ben#/ in pun cetfïe onnoselpeit / op bet 3elber blaPten# in ’t gemelbe
Saai 3 oen / secc bette op ’t Itanb te fentipen / sullig» be benebenfte 3df#
met poog toatet genoeg bjoog lagen/ en men met laag toatet aan beele^V ™^’ 11
ban beeje blaftten#/ een raamelube boojfïtanb bonö / altoaar men bene= e ^ hoedanig
ben pen lauben bon. ©anneet men ban met alle be floepen / iebetondauo-
met bcljOOilplt getocet bet 3 ien / albaat aanïanbe / fïrlbê men 51 dj reept raen *
boo? be 3efben / om pen be toaterftant af re fnpben ; be ©aïtuffen
al# toen noep onïutuöig/ 5agen bit alle# 3onbet tefepjoomen aan/ niet
toeetenbe toat (jen toebetbaaren 30ube/ booj bat 30 ’t getoaat toierben;
toant (jet gebeutben toen bilumaï# / bat een ieber be 3pne tceB# geboob ïjab/
eet 3p pet toatet ftonöen bereiken. i©n# embelph al# een fepan# ban
Ipiicn booj 3 »ep pebbcnbe / toeelt men ter 5 pben ƒ laateube alleen eeuige
oppaffeu / om Deejen Die toilöen oberlttutpen / mebe be tc|f te geeben /

30 bat Dikmaal# gebeutbc / bat men 5e in beeje toaterfdjau# / 2. of 3
poog op elUanbct boob ftaïi; en om pen noep meet belet toe te bjem
gen / toietb ban ter spbe mebe jobauig een bdeinmerbe gepand gcmaalit.

©ooi bit getooeï betinocit junbe / pet getoete ftomp getoojöen en ren
gebteltc baat ban geindoken/ nam men Derpalben toat tpb cm te rus¬
ten / laatenbe miblettopï öeese ©atetbieten naa janbtoaatt# een b:pe
opening / bermit# 3 P ’t albaat niet ontkomen fjonben. ©nbertuftepen
tuftemen en men berbcvfcpte siep met een foopje / of at en bionb een#/
of fepaepte spn getocet/ en toen toectaan ’t flaepten/ snib# menopöée*

3e manier z / 3 / 4 of jco en meet teffeu# boob (Joeg / ioanneer men
betbolgens met pet Jbtpip nabet 6p 3eitbe / en alle# op brfepjeebene
manier bettiepte; en bn# tqagt toen sobanig een ©alm# ©angft / b?p
toat meet 3oben aan ben buk / al# nu.

3 £>it pebbetx toe niet alleen ban unbe <£ommnnbeitr# en ïJatpotnirt#
gepoojt / bie bit ten punnen tpbe / ten beden 3df# pabben bngctoocnt/
en uit ben monb puunec JDoojjatcn / bic noep meet etbaatentpeit baat

|i ' < ban

Vooideelige
Walius-
vangftdoor
den Com¬
mandeur
Ryke Yle
aan d’Ooft-
kantvan
Spitsbergen.

Metkwaaxdi
ge Walrus-
ïtry d te Lan
de, en hoe¬
danig die
uitvici*

170 Bloeyende Opkomft der Aloude, en

ban ftabden / betnomm / maat ooft ftonnen 0113e eigen oogen ban bit
gc3C0De geruigen 3pn / tuamieet log in betfcfteibe 2Sapen / en aefttet ft et
Voorland beeïe öeejet bïaftten.ë met opmetftïng ftebben befcft'outut / en
albaat een meenigte ban oube JDaïntsbrenberen gebonben / eenigen bo*
ben ben gconb/ en noeft beel meer bie boo? benïangduuugen tgdal£ om
bet ’t Saab beftooben cn begcaaben loaren.

SWftoetoel nu ftet betftaaï ban bce3e 5©alntp’-©angctp / sieft reeb^toat
bene fteeft uitgeb?eib / moeten lue eefttet aïftiet noeft bgbeegen / ftoe bul*
ten geluoon eu geïuftftig öe ïOalrusbangfiban Ryke Yfe , een oub <£orm
manbeurban ©Mand geboortig/i^getuerft. ©eeje Commandeurqiiam/
3Q0 big uit be berteft ten ftonnen afleiben / omtrent ben 3|aare 1640 of
1645-, 330 b’«©ofögbe ban Spitsbergen, baar ftp eenigeeilandenbonb/
nooit boo? eenige Jscftepen bebaaren / cn berftaïben naat ftem be Ryke
Yfe-Eiianden genoemt loojben; op toeïftec blahicns ftg een ongeïoofïp?
fte meenigte IDaïmffen bonb I toaat ban op be reeds’ betftaaïde manier/
beeïe ftonöetben gebood toietben / 3ulfts> bat men beftalbenftet,§peft/ een
ongelooftgften tpftdom ban Canben ban Daarbjagt/ en beïteebeedjoba-
nig een boo? 5 eeï beeben/ ald men nooit ban dtergelgft een togt fteeft ge-
ftoojt. ©tt i£ oné ban betfcfteiöe oube €ommanbeur$ en ïfatpoeniet^
berftaaft / en 3eïfë» boo? 3011 eigen ©oefttet bebefiigt ; boeft big 3iUleh
’eu geen b?eed betftaaï ban boen / betogl 011S boo? ben tgb beeïe saafte*
ïgftfteben ontbalïen 3jm/ bics log ’tftiet aï# tet ïoop£ maat aanroeten/
ombat men baat uit genoeg afleiben ftan / luanneet men ’t gemelbe ban
te gebonbene 3 ©aïtu|beenbeten baat ncbenO bergeïgftt / ftoebanig be
3©aïru£-bauglï / eettgbg ban een metftïgftet beïang tS getueeft / ban men
nu bageïnfts onberbinb.

€en merfttuaarbigc 3aaft/ aangaanbe be 31 Mni£>-©angerp teEaube/
moeten lueaïftiet noeft tet nebevfïeïïen / bie one> ban ï|atpoennier^/ bee»
. 3e bangft te Eanöe bggeluoont ftebbenbe/ tot onberlxigs isberftaalt.
lug/ 3eibcn 3e/ een ttoep 3 ©aïtuffen/ op ’tEanb leggende/ betneemen/
- feftoon 5e niet ftoog leggen / suïfts bog met ïaag luatet maat een ftleine-
boetlttand boo? 011$ bebinden / en met een fcftieïpfte Eanbing ft en fton*
ben aantafïen/ fcft?oomt men ’t eefttet met geteeld uit teboeren/ opbat
3 p / 3 icft getoond boeiende / oub niet in ’t tuatet mogten b?ingcn / eet
log be boo?(ïen afgemaaftt ftabden; bat ften ooft loei gebeurt ioa£/ bat
3e 3icft getoont boeïeuöe / niet alleen 3eei berlooeb met be tanbeu naat
ftun fïoegen / loaar boo? eenige ftun gciocct geb?often en uit be ftanb gc=
Öagen toierb / maat ooft nis raasénbe ban gramfeftap ftet ftoofö tug»
ftften be beenen of bïecften fïnften / en aÏ3oo be figle bïafttenb tegenb ften
aftoïden/ 3uïl$ 3 P genoeg te boen ftabden ften t’ ontbipftcn ; en feftoon
3P tet 3pöe.n geloeellien / ften ban aeftteren of tet 3pben toiïbcn aantallen /
luaten 3e / bermitg? be loaterftant boo? ften open fiond / 300 fcftieïpft te
luatet / bat ’ec ban een groot gedeelte maat jcer toeinig gettooö tuier*
ben / toant eenige gequetfmi ftereiftten eefttet ftet toatet. ^oeboeinig

men.

, Hcdendaagfche Groenlandfchc Viffchery. 171

men nu op Ijen han uitroeren / 10 uit ljet betljaalbe af te neemen / be*

ÖalUm bat onbec 30banig een meenigte / (jet gebaat te gtootet 10 /
mit03eaI0ban3oofiout3pn/ bat 3e ljunnen mahiter luillenbe ontsetten/
om be floepen stberben / en be 5elbe niet alleen met ljunne tanben trac(j*
ten te booföoojen ( maat aan ’t boo?b flaanbe / geljeeï (jet onbetRe lbo*
pen 3 ouben Vuetpen. ©erber 0 betfjaalben 3e; als ton ljen aïbu 0 laag aan H oed««n
t Jbttanb en nabp (jet ©atef binben / en naar een toeinig bertoebenö ftxyd word
tcïjtet niet (jaoget’op ’t Eanb htulpen / 300 lanben tup einbeïph/ maar ®“ ë dce«’
in pïaaté ban (jen met getueïb aan te tallen / 3oeften top (jen met een Dieren te
3 ac()tfctoam om te leiöen. ©p ïjouben (jen ban be fcöerpte onset 3 lcn 0 = verfchai-
fen booj (junne oogen / baat 30 3eet fetjuuto boen 3pn / en niet alleen kei ‘-
(jet tjoofb baar boen ombjaapen / maar beeltubs oon ’t geljeele Jligljaam
anöei '0 omloenben / om sicïj op be bïucljt te begeeben / flaanbe teffen 0
be naafi (jein 3 P»be met be tanbeu op ’t ïpf / bie al 0 Dan rnebe genoob*

3aa(it luojb 3ici] om te heeren / eii op öeeje lupse geraaftt be geljeeïe
troep gaanbe / bermif0 be bobenfte booj be Oenebenfie 3lanbluaart0
boojt gebjeeben bjojben. 3£>u0 3oehen Urn (jeu met 3acljtigljeit3üobet*
re Hanbmaart.0 te bjpben ( tot Uie een üenuaame ©oetftranb Ijebben/
om b’ acïjterfle bic on0 be naafle 3pn te hunnen booben ; aïsban taflen
top (jen/ oii0 iugoeöeoibergefleltljebbenbe/ metgebjcïöaan/ enfcljoon
3P 5iclj ban tuiden omhecren om (jen te bettoceren / moeten 3p ’t ecijter
met be boob behoopen / eet 3P (jet luater honnen bereihen. £}et gebeurt
nu biel bat ’er onber 0113e flipber0 een bïooben of 3toahhcn ljal0 i0 / of
bat iemanb 3pn getoeet booj een 3©aïru0 too?b uit De (jaub getojongen /
of met be tanbeu aan fiuftften gebioheu/ of een anber 3pne Ücns op be
tibben of in ’t uitfcljampen op een fteen Romp Root ; een anber bie be
3pnc reeb0 geboob tjeeft/ homt ban bce3e te tjulp / en aïpban gelph a!0
een fc(Jan0 ban booben naar be Seebant gemaaht (jebbcnbe/ luphentop
ter 5pbc/ en ijanbeïen berber baat mebe aï0 recb0 i0 gemeib. 3E>c obe*
rigen bu0 a(0 in een hriug beRotcn 3pnbe / toojben be0 te gemahlphse
geboob / mant (joe bcttuocb en mbebig 30 in ben eerRen aanbal 5pn/
Dpngenbe eenigen met geluelb boo? in 2ee f 300 tuojben ban beese itïge*

Rootene al0 moeöeloo0 / geen uithomR sienbe/ en hunne mahïier0 ronb
om (jen berffagen/ trillen en beeben op ben aanhomR hunner©paiibeii/
en Rceften ljun noofb tuffcljen be blerhen/ maat ban eenige gantfclj baret*

Ioo0 geboob tuojben / en b’ auberen ij et einbelnh mebe opgeeben moe*
ten.

SMjalbcn bat bit ïaatRc Voel boojnamentlph ben 319 aïru 0 banger 0 tot
csnbecuap 0 han Rrehlten / 300 herneemt men mebe Ijier uit een omRan*
bigbccljdal/ Ijoc be 3 ©altu 0 bangetp bau oubó plagt te gefctjlebm / en w °' t d '®' n ''
boe bie nu tegentuoojDig tooib bccticljt; toaat uit licijt te ooibeelcn ( 0 / wai™®
bat be 3 ©alru 0 bangR nu op berre naa/ bp be boorige niet jjaalen han/ vangft zoo
f n bat (jet bcrljaïben niet te berbjonberen 10 / bat ’er nu jaarïph 0 300 !,° e 0 r '‘, c / ek ?
toetmg ïOalrufTen gehangen toojben; baant beeje See-^li-jgut / eet battyds,

1 3 - ÖP

i jz ' Bloeycndc Opkomft der Aloude , en

bP fBenfcïjen ïienbe / taaó ’er geen JDpanD ïjein te magtfg / of fcïjoon
een tajeeöe iBect bic 3teï) in Groenland mebe onthoud / een Zeerob de"
loerende / toeet te Permeefteren / 300 fian ijg tegen,ë Dit PctPaatlpfte taan*
gedjocljt ecljtec niet-; Perricljtcn / Dierljaibeh Inden 3 P 3iet) eerti/ds geruft
op ’t üland te fTaapen ; maar nu tjuune ruft 3odantQ is? Petftoojt en 5p
du?’ Petjaagt spn / 300 1 § ’t / dat De ©alrusPanoft / gelplt gctuèid 3p nu
t’ eenemaal $ üerminderr.

. DERDE HOOFDTSTUK.

Bcfluit om de Walvifchvangft t’ onderneemen; hoedanig deeze
Walvifchvangft is opgekomen 5 wanneer en hoe de Maat-
fchappy wierd opgerecht : Octroy verzocht , en ook ver-
kreegen. Eertyds onthielden zich veele Walviflchen om¬
trent Spitsbergen, waar toe d’aasryke Gronden gelegentheit
gaven. Verdeeling over de Viflchery voormaals gemaakt. De
Engelfen wat die bezaten ; en wat de Hollanders. Traan-
ketcls en Pakhuizen voor de Viflchery opgerecht., waar van
noch overblyfzels zyn te vinden. Ryke Walvifchvangft eer¬
tyds omtrent Spitsbergen ; Te Smeerenburg de voornaamite
Traankokeryen der Hollanders, als mede op Jan Mayen Ei¬
land. Hoedanig de Viflchery omtrent de Bayen geoeflfent
wierd , en de Groenlandsvaarders van dubbele Manfchap
verzien.

D <£ ©iffcljerp/ baar rpfte JSoojbeelen / Doo? ’t onttapïten Der IDir*
Piffcbcn / ilobbcn en 3 ©altuffen allenftë beginnende te miffen/ be-
dé waivis-' floot men De JDalPtflcljf» / Diejicb tn gteoten getalle ronDom Dit liauö
ichcnaante en in De gciucIDe 25 apen onrljiclDm/ mebe aan tc Deen. ©at bit eerlang
d°en. ondernomen toierd / falpbt Ijler uit; taant Ijct taaö tn Den ^aare 1612.
toen De gettidbe ttaee Jachepen Pan b’ <£ngelfen genomen taierben / en
Pan De ©angft en al bet ©ifcljtuig berooft.

©eese ©lucnlanbfclje ©albifcljPangfl Peel eer ontfpiooten en Poottge=
Hoedanig \ mmn / u jt ïjct nafpeuren bet jDiffcljerp/ eeituDs Pan die Pan Guipufcoa
Tüfeh'aneft en Pan be Bafqucs , (Ijiet Poojaangcroert) omtrentbeStuften Pan ^pom
; s opgeko- je geoeffent/ (alboetael bee3en niet ban löinPiffcljen opöeeöenj ban bat
men; ge uit on 3 m eigen Handaatt geboomi ié ; of tacl uit De ü^IanDfcbc cn

©eenfcljc/ om 30banige gePjee^de togten in ’t f 3 g' te taaagen.

©eese Bafqucs altoos goebe geeluiben getaeeft / taaren op en omtrent
ïjunne Stuften op beejen Pangft taonbec toel afgerecht; taaat op allenïtg

Hedendaagfche Groenlandfche Viflchery. 173

$ QeVJOÏflt / bat 3e te met berber in gee (laaften / en fomtpb£ buiten ler-
Jandt om geraakten. |fóen reebc en boer allenftp flerher op be ïtuden
ban Ysiandt en berboïgen£ op Groeniandt, 3ulftg be 2 &ifcaper£ en anbe=
ren tot omtrent jo of 60 <ö 5 joentanb£-©aarber£ in gee b?agten ; toeï=
ken aantoaé ban bcese ©iffctjeru ben ïtoopiieben ban anbere Natiën niet
boeinigin ’t oog dak; tot ten faatken be sclbe meed in Hoiiandt ober-
ging/ atoaat toen Den <s>taat bet ©creenigbe Jïeberïanben/ ban cenige
dunner ingc3eete ©anöelaaip/ nu en ban ©er3oekfcïjiiften outdng/ om
t’ Amfterdam en in Noord-Hoiiandt, op ’t bOOJÖeelb ban b’ ©Ofi-^ftlbi* En de Maat

fcïje $Baatfcj)appp / mebe ban bee3e baart een Compagnie te maaken.

<0bet bit onbertoetp luatf boor eerd ticsluaarïpft een geregeïbe <©?ber te name „.
üeraamen ; ecljter bonbmen tot naber goebbunfcen een ontbjcrp l)iec 0=
bet goeb/ en Inicrben op betfdjeibe piaatfen in ben ^jjaare 1611. en ber-
bolgeué / infclppbingen boo? ©eeigenooten gebaan / bie meed t’Am¬
fterdam , Schiedam , Hoorn , Enkhuizen en te Middelburg bJOOUbeil;

maat’tbjerïiVuierb toen nocij in geen boïïiomen daat gebjagt: sullig bie
ban Amfterdam alleen boot eerd een Iföaatfcïjappp indeïben / luienë
t?oofb- 23 clangi)cbberjj / albaar eenige Sarren boojaf een 23 etoinb ter
Öanb namen / bat bcrboïgen^ bp beurten omging / en bee3e |Baat=
fcijappp ïjielb nocij / alfjoeluel fcjjoojboetenbe / tot ben 3|aare 1045-.

^»tanb.

©etmitö nu ttoee ^Jaaren naa ’t ncemen bcr ge3egbe tUiec J&cïjepen
boot be Cngelfen / een ban ©oojn toeberom ter 3 ©albifeïjbangd OP
Vuierb uitgerud / bat met een goeöe jlabing In eb er t’ fjuië quant; bet* dcezé va° E
3 ocljten bceje Hootnfcfte 23 elaugljebbera’ / en Vuaarfcljpnipft meer anbe= fcliery ver¬
ten/ Dien tpften bangfl loei QeUaïïenbe/ in ’t 5 tl De 5 !aat 1614. Oftroy, zo ? ht e ?
Dat ooft betfttecgen Uiietb / 3 uïft£ niemand uit Hoiiandt naat Spitsber- vei cec
gen om afbaat te ©ifTcöen baaren mogt/ ban bie teeb$ be ©iffcijetp af*
baar öabben beginnen op te rechten/ en met 3öbanige i-ïeeöct^/ Die ban
betmogcn toaten/ om be sboaate uittufting / alé tot be opredjting ban
30banig een JjBaatfcöappp befjoojbe / te fjdpen uitboeten/ en boo? ïjm
baat toe Unetben bet30djt of betftooten/ af£ mebe bie geenen / Die ban
ben ,§taat om iBcDeteebet^ te mogen Voe3en/ loietben gedoogt en toe-
gelaaten; tnelft Odtroy ban bee 3 en inljoub boaé;

T\E Staten Generaal der Vereenigde Nederlanden , allen den geenen die dee-
ze jegenvvoordige zullen zien of hooren leezen Saluit. DOEN TE WE¬
TEN , dat wy ontfangen hebben d’ootmoedige Supplicatie aan ons geprefen-
teert van wegen Lambert van Tvjeenhuïz.en y Jaques Niquet , Jaques Mercys y . Gil¬
les Dodeur , Leonart Rans , Tsbrant Dobbens , Nicafuts Kien , Gommis van de Vi~
■vres , Anthonï Monier , Contrerolleur van d’ Artiilerye, en Dirk Adriaanfz. Leve-
ftein y met haare Compaignons, als nu te famen in een Compagnie vereenigt r
met yeele andere Perfoonen uit de Quartieren en Steden van deeze vereenigde
Irovintiën; inhoudende hoe dat zy Supplianten de alder-eerite waren , die uit
deze Landen zoo verre om de Noord aangevangen hadden, te vaaren ofte zei¬
len

174 Bloeyende Opkomft der Aloude, en

len, met toerufting van een quantiteit Schepen, alwaar nooitChriftenMenfche
omtrent hadden geweeft , ja dat zy hadden gepalfeert drie en tachtig graden ,
blykende by zeekere Caarte en bewys onder de Supplianten beradende; alwaar
haare Schepen gevonden hadden een ruime Zee , zonder Ys , vlak Weyland,
met Graseetend Gedierte, en aldaar aan de Zeekant en daar omtrent gevangen
eene quantiteit Walvijjcken , Walrujfen en andere Viffchen , hebbende daar toe
uit Vrankryk doen komen een quantiteit Bafques , om de zelve Walzijfchen, en
Walrujfen te vangen , en alzoo de profyten van zulke Nieuwe Landen in deze
Vereenigde Nederlanden te brengen , door de handeling en ontdekking van de
zelve. Dan alzoo zy Supplianten by experientie hadden bevonden , dat geene
apparentie hadde dat zylieden alleen , of in ’t particulier op de voorfz. Landen
zoude konnen vaaren, waar door de Couragie lichtelyk benomen zoude wer¬
den, van den Kooplieden in ’t particulier t’ onderzoeken eenige Nieuwe Lan¬
den. En dat het buiten reden zoude wezen, dat, ’t geene zy Supplianten op
haare groote exceffive kollen gevonden hadden , en ’t geene zy als noch ver¬
hoopten te vinden , by anderen de profyten en vruchten daar van getrokken
zouden worden , ’t welk zy Supplianten vaüelyk vertrouwden onze meining
ook niet te zyn; hadden de zelve Supplianten ootmoediglyk verzocht, en ge-
beden , dat ons zoude gelieven tot recompenfc van de eerlle ontdekking van
de Voorfz. Neering in deeze Landen , reparatie van haare geleede fchade,
mitsgaders tot Confervatie van de Neering die anderzins peri dit eerden van door
confufie verboren te gaan, haar te verkenen confent en Oélroy, om voor den
tyd van tien eerftkomende Jaaren alleen te mogen handelen van Nova Sembla ,
tot de Straat-Davis toe , daar onder begreepen Spitsbergen, V Beer en-Eiland ,
GroenUndt en andere Eilanden die onder de voorfz. Limiten zoude mogen ge¬
vonden worden : te vreden zyncle dat alle Perfoonen onder ons gebiedt in de
voorfz. Compagnie van de eerlle aanftaande Eqnipagte binnen een Maand zul¬
len aangenomen worden , en voor de naavolgende Jaaren binnen drie eerflko-
mende Maanden, door dien zy Supplianten binnen den tyd van fes wecken in
Zee zullen moeten wezen met haare Schepen. Welk aangemerkt, ZOO IS ’T,
dat in confideratie van de redenen voorfz. geneegen wezende ter ootmoedige
bede van de voorfz. Lambert van Tweenhuizen , Wy den zelven Suppli¬

anten en vereenigde Compagnie gegunt, geoftroyeert en geaccordeert hebben,
gunnen , Oclroyeren en Accorderen mits dezen , dat zy voor dit loopende
Jaar , en de twee Jaaren daar naa te volgen , uit deeze Vereenigde Nederlan¬
den alleen zullen mogen handelen en Villen , op de Kuden en Landen van No¬
va Zembla tot de Straat Davis toe , daar onder begreepen Spitsbergen , ’c Beeren
Eiland , Groenland , en d’andere Eilanden die onder de voorfz. Limiten gevon¬
den zullen mogen worden, mits dat die geenen die dit Jaar inde voorfz.Com¬
pagnie zullen begeeren te komen , ’t zelve zullen moeten doen , en haar daar
op verklaar en binnen zes wecken naar affixie van Billietten , en binnen vier
Maanden, die geene die daar in zullen begeeren ontfangen te worden voor de
voorfz. twee naavolgende Jaaren. Welverftaande dat die geenen die reipefti-
ve in de Compagnie zullen komen, niet alleen zullen profiteren van haar Geldt
naar Advenant dat zy geadventueert zullen hebben, maar ook van alzulke vor-
dere voordeelen als ’er zullen mogen geraaken te vallen binnen den voorfz.
tyd , zoo wel het bevvint van de voorfz. Compagnie en Equipagie aangaande,
als anders- Interdicerende en verbiedende allen en een iegelyk van de Ingezete¬
nen

Hcdcndaagfchc Groenlandfche Viiïchcry. 177

aen van deze Landen , van wat conditie of qualiteit die zyn , anders als die
van de voorfz. Compagnie Supplianten , binnen dit loopende en de twee daar
naa volgende Jaaren, uit deeze Vereenigde Nederlanden te handelen en teVis-
fen op de Kullen en Landen van Nova Setnbla , tot de Straat Davis toe , daar
onder begreepen Spitsbergen , V Beéren-Eiland , Groenland , en de andere Lan¬
den die onder de voorfz. Li mi ten gevonden zullen mogen worden , op de ver¬
beurte van hare Schepen en Goederen. Ontbieden daarom en beveelen wel
expreflelyk allen Gouverneurs , Jufticiren , Officieren , Magidraaten en In-
woonders der vooifz. vereenigde Nederlanden , dat zy de voorfz. Compagnie
Supplianten ruftelyk en Vredclyk haten genieten en gebruiken ’t volkomen ef¬
fect van dezen onzen Odtroye en Content , cederende alle contradidtien en
empefchementen ter contrarie , want wy ’t zelve ten diende van den Landen
bevonden hebben alzoo te behooren. Gegeeven onder onzen Cachette, Para-
phure en Signature van onzen Griffier, in ’sGravenhage , den zeven en twin-
tigden Januari, 1614.

3 ®tt Oelroy alDuö berftteegen / toferö öee3e 4 fffan&fclje JDalbffrïj-
©angft/ tnet allen pber boojtgcsrt. frjccljte en flerfte ©aWjiusen en nn-
beren benoobigben roedel / tot Ccaanïiofierpen / en ïnriperpen Intetben
alom bcrbaaröigt / om bp een rjoeöe en rpfte jfealbifcljbangfl geteeb te
3Pn / met alle^ Inat tot bee3e ©iffcïjerp beretfdjt toiciö.

|I 5 aar om onsen ontgleeben b?aab toeöeiom op te batten / 300 toa* <4ri
een toe rcebg met on£ bevicljt 300 berre gtbojöer tf bat be Biffcljeip aan^^a^vee*
betfcljeibe Hanöaart tolert bjp gegeeben/ De bcrfcljülcn fcpgelegt / en ie- omtrent
beis berbïpf bcrbeelt; en nu Ijcbben Ine getoont/ bat De é'otlanber£ eec= spitsbergen,
lang naa Deese betbeeling Do o: oprccljtmg ban era JBaatfeijappp toe*
berotn 31111 bepaalt / anüetó berbeeït en ban elftanöer nfgesonbeit. ï|et
ftaat onö ban te bet&nnbelen / niet alleen Ijoc 3ielj beeje bccDceling boot
D’oprccljting ban be Compagnie Ijreft toegebjagen / entjoe/ enmetïjoe*
banig een geboïg be öpjonöcre Éïeeöerpcn ijunne ïDificljerp op Ece tjeb=
ben berricljt/ en bee3cbnn be Compagnie aan Eanb pïecgfccn / maat
ooftljoeljct 3 icö metbce 3 eEbffctjerp/ in ben eerflen aanbang/ onbet alle
beeje Natiën aan en omtrent Spitsbergen toeöjoeg.

5 Dlt groote ©ig’rpïten en baat boot bjpDbetmaatöe Ciïanb ƒ is' ban
een lutg.ftrcbtöeit / gefïaïte en Vbelgcïegcntïjeit alg’ (liet boot recb? be* ne Aasnke
fcljteebeu/ ïeggenbe in ’t miböen ban be 3BaIbifclj-See/ lurrlnaatts aï£ Gtoll(l . c ?
toen be 3 ©aïbifclj in 3we cetfïe ounoo3cl(jeit/ ban aïïctbocgen naat bee3e a’nk!- 1
aasnifce gtouben en 23 apen quarn toe saMien; baat gekomen/ tjiclö 3p aingtoc.
ïjaïte / terbetfiljte en hermaakte 3(clj alö in een 3cct bette en gratige
Vuelke/ Vuant alle be gronben en 23 apeu ban omtrent bit Cilanb luarcu
toen / gefph a!q noelj / Viol ban ’t gemeïbe 3 ©albifclj aab /iuaar naa ben
toebloeb bet Diffcïjen toen 300 gtoot Vu at? / gelnh-’et iup£ in «Êgipten
jjoo? ’r obeubïoepen ban ben $ 5 pl/ en in LOolïauö Voegend De iBoeiaffen /

Poelen en «êloóten tjet 3ect bojfclj-cn pabrpk i£ / en Dtij? bec 3 e llanbcn
boo? ben <©jebaat aasrpk 3pn / 300 Vveet bit biet bee3e Btauben / ieöct
op 5 Pntpb / en met genoeg3amc benniö / boot anbete Ijooge ïanben

Hoe bewuft
deeze Vifch
van deeze
Geweftcn
ua s*

Hoedanig
d* Eerfte Vis
fchciy hier
geoenent en
verdeelt
wicid*

17<S Bloeyende Opkomft der Aloude, en

uit te ftie3en. <©m Öee5e 3elbe teöen toietb eettpbg bit Ciïanb / boot b«

©ilatlbfclje SBalbifclj / bette ÖOben ’t Beeren-Eiland , be Noordkaap,
Hitland, Fero, Ysiand en meet anbete baat otu Ijeen leggenbe Hanbeu
geacljt en berftooren. <©ii3en llanbaatt en meet anberen / torcten bp
0enof35aaine etbaarentöeit / öoe ©?onö-en ’Hlasroft / tjoe boel gelegen
en boo? beele en fc&oone 25 apen alé anbet3iné bit gtoote «Éilanb ié bet*
3ien / en boo? be 3 ©aïbifcljbangft boben beele anbete plaatfen uitmunt.
3 llle bie in be Seebaatt geoeffent 3pn / toeeten boot ljunne erbaareut*
ïjeit en ’t beïjnïp bet infitumenten / bteembe en beftenbe 43 etoeften op
te 3oeften; be^gelpft# i£ ooft boo? bcrfcljeiöen rebengeebingen tjier boo?
getoont / bat be ©ilanbfcbe ©ifclj ban bce3e toetenfeftap mebe niet on*
ftnnbig ia"; ïjem i£ bp etbaatentijeit bit 4 £ilanb genoeg betouft/ ïjpftent
öcé 5 elf^ gefteltljeit en geïegentbeit; ïjp toeet bp beese 3pne etbaatentijeit
en 3onbet toerfttuigen / geïpft top met inft?uinenteu / bit €ilanb op te
3oeften ; en geïpft ben ©jebaar in be Huctjt / aan 25 etgen en ©alen/
toat ftoeré Ijp te neemen Ijeeft / 300 toeet bee3e ©ifcfj onbet toater in
3 pn natuurluft élement / langó ftlippen en gtonben / al£ bp ftaaube
baaften#/ bit 3pn begeerig ©eiueft op te 5oeften. ©it ©etoeft öué ftun*
big getoo?ben / en ben toeg bettoaatt$ te ftomen ; 300 ié ban be gentel*
be toebloeö bet ©tflcljm tot jjet 3 elbe 3eet natuutlpft. Eoo b?aa ban /
alé ïjet Saai3oen toeliet / bemetftte men in ’t eerfte ontbeftften ban bit
©etoeft/ bat allenft^ be Kluften ban f)d fïé ge3uibett toietben; bat al*
Öiet / ban uit foet (Ooft en 3 ©eftpé / uit See en ban allettocgen / geïpft*
3aam een t’ 3aamenbloejing ban 3eet beel ©ifclj / om en omtrent bit
ïanb ge3ien toierb / om be gemelbe bette 4 B?onben / bp en in bea 3eïfs»
23 apen / bunnen ppnlpften geleebenen Ijonget / in ’t tointer 3aai5oen op
gee geleeben / eenigjing booicctft met bet obcrgebleebe aae" re (lillen / en bet*
boIgen^3icïjban ben 3eetfcljielpften entoeeltgen aangtoei te bebienen.

©m ban tet 5aaft te ftomen; men 3ag in b’ eetfle ontieftfting ban bit 43 e*
toeft / be buiten en binnen Kluften / ©?onbeu en 25 apen / IBatetcn en ^êtroo*
men / obetal en ronbom bol ©ifclj. ©e ©ngelfen aié b’ eerfte bebaatbets /

• betmit^ belDojften en iBogenbljebeu/ bit ©etoeft te bebaaten / allen ïanb*
aart top lieten/ bit Itanb boo? bun alleen nietftonnenbe bebouben / toierb
bet jelbe naa eenig booigaanöe betfcljil onbet be ©tftcljet^ ban betfeftei*
be Natiën / in 3obaniget boegen berbeelt / alé reebé ié gemelb; toelfte
betbeeling/ boo? be topbe uitgcfttefttbeitenmeenigtebanfcljoone/ gtoote
en 3eet bequaame 23 apen / genoegsaam fton gefcljieben; iebet Hanbaatt
biel een Itanbftreeft / ban een ruime uitgeft tefttljeit te beurt / begtppeube eeni*
gen/i / 2. of 3 en meer 25 apen en Bequaame fteeben boo?be^>cljepen. $a*
bemaal nu bit ïanb 3onbet ©pperljoofb toa^é / toaat ban anber^ be
beftiering ban afhangt/ 300 gingt ooft mebe met bee 3 e ©etbeeling/bol*
gêné ’t gemeene fp?eéfttoOO?b; ’t eerft in de Boot , keur van riemen ; en
bi$ moeften be ftleine boo? be gtoote topften. ©e ©ngelfen alé b’ eet*
fte öeuaarber^ / begeetben eenig boo?tecbt / fteurben betljalben / of ba 03

ben

H?4pfl4aagfche Groeplandfche Viflchery, ï 77

Ogn reeijg \\\ jbe 3 it / ecnige bet booj gemelbe befte 2 $a»en/ en betmir? 3 P?f < ? 3 K ir * #
boo? be gjootften toilben aaugejien jpn / acljtenöe ïjun beftanö om te="if h hecctl ,
gen be ï|ollanbet? te tobben / bie? bonben 5e (junne besitting bcljou* ite voor¬
ben; be poliander? be tineebe beur ïjebbenbe/ en 3iclj mebe beftanöbins
bende / bêeben in?geipft? een goede bleue / bie 3P ooft beljlelben; anbe*7é; e *
ren hentben meberom mat ander? / en jn bieeboegen al? in be benrber»
beeling biet booj i? gemeïb. jüabemaal ban bit <©ctoeft ruim en oroety^°i="'
genoeg ma?/ bon ’ec iebec boo? 3irfj mat in be3it brpgen / iebec beurde
en mierd bp infeljiftfting 3pne bene bergunt ; mant maar men beurde/ooM-ande*
Öoe men beurde/ of mat men beurde/ nooit bon men mi?beureu/ bec*jeuati«n.
mit? bet allecmegen/ en alom 300 mei binnen al# buiten be SSapen/ o*
becal eben ©ifeïjepft ma?/ dieg bonbe 3iclj een iebec met 3pne bent mei
laaten beegenoegen; mant maat men 3lcb geplaaft bonb / ftonmen een
bolle ïaabtng / niet alleen ban fpeft / maar 3elf ban traan bebomen /

3ulb? men mebe ten bien einbe eerlang/ lang? be huften/ in alle bogten
en Slapen/ en op alle bequaame blaftten?/ craanbeteï? en^aftbuijni/
in ieder? gebeurbebeel begon op te rccljten. «Cbeneen? gelph mp be TwaaUeuif
eerfte ïDaims-Baugci'p / booj b’ onbe noclj cbergeöïeebc geueenten? t)er enl,akhu '-
Selbeu/ eenig3in? gebben bebeftigt/ 300 ban ooft tot bebeftig ng banbee^“ n ftd«

3e eerfte 3 Balbifcljbangft bienen / be oude en neeïj obergebleebe JBuu* viflchery <>j>
raadje? en fondamenten ban beeïe $pabl)ui3cn en Craaubeteï? / bies« c « ilt -
lang? be gantfclje buft/ op beele plaatfen noctj tegemoojbig mojden ge^ Wasr vaB de
$ien <Cn gelpft me ban be 3 Balwften gcjegt Ijebbni / bie bceltpö? niet ove.Uyfl«i«
berre ban Zte te lanöe ftmifleu / bijen?obetgebleebcne gebeenten?/ licïj^ nochiyme
telpb ban Zee obetftroomt xnojbcn / en öee3en Die boben ’t bereift ban IlC!l *
be Zet leggen / bermit? 3e niet groot 3pu / gemablpb öoqj ben tpb ban
’t janb beftoobeu bonnen mgjöcn ; 300 dient bit booj ben opmerben*
ben / op soöanige blahten? bomende / manneec men eenige beejrr ge*
beenten? bomt te 3ien/ bat men met graaben in ’t sanb/ bee! meer ban
be 3 elben ban naafpeuren en omhebben. jBaar bee;e fondamenten bie
bonen ’t bereift ban be Zee 3pn geboumt / en derïjaïbeu niet licftt ober*
ftroomt of om berre gemojpen meiden / noclj booj be boben uitftcebcm
be muuraabje? beftoobeu/ 3pn tegeumoojbig noclj op beele plaatfen te
binden/ gelpft mn be jclben oberal/ en op beele ban öc jeluen/ metbee*
toouberlng / 3 eïf 31'ec bujbclph Ijebben geilen en befrfjoumt; temeeten: i n we!k(S

ban Ö£ Sniö Pijl in Pifco, YVibe Janfz*water , Ö£ Hoop-ftj flayende

Halvcmaant-Eilanden, be Horizont-Eaay en meer andere SÖapen en Bee?/ Schl [[ c | d ®
bp en pm ïjet Ejiibeinbe ban Spitsbergen leggende/ baar top 3 elf ntetge-'“ c 7 5 «ïf
rnceft 3pu / maat ecljter uit goede en geloofmaarbige berieljteu berftaan / h«a P ezi«n
bat ’er in bui aanbang mebe een groote ©iflefterp i? gemeeft/ snib? ’et nitt e«’
ten bien einbe op berfcljelbe plaatfen beel ^abljuijen en iCraanbetda tjeb-- 11C "'
ben gedaan; maar lang? be IBeftspbe / maar bat mp beele 2Sapen 3elf
oebben öesoröt/ maar ban be gemelbe Horiïont'Paay be 3 uibelpbfte i?/
m niet berre ban be ZuidJtwp gelegen / almaar mg mebe niet gemeeft

Zi ml

178 Bloeyendc Opkomftder Aloude, en

3tw / boef) ban baat eenige tnplen |too?btoaartp / boïgt be Klok-Bay,
baar 3pn top ttoeemaaï getoerft / todke 2 Saap in be gemelbe cceftc ber-
beding/ de Engeife-Baay toicrb genoemt ; beese ip een topbe cn ruime
met berfrtjcibe fpmiten biep in %anb inloopenbe 25 aap / bic in 3ictj bcr=
fcïjeibe kleine banen / bogten / recüen / inïjammen en goebe rees' boa:
3eer bede ^rljepen/ bebat. ^n een ber 3elbe/ bc 23 aap inhomenbe/ een
toeinig om De Snib/ ïjebben toe in ’t 3 !aar 1697 mer onp pècljip be 4
Rykewaï- ^Ebjofbev^/ inljebbenbe 7 Biflcljen / nebenp een boorgaanp rph geïaabe
visvangft * Bloot / ban meer ban 200 ^cljepen gelegen; toant bmnitp ijct ©o:!og
1 ' ’ met ©jankrplt toap/ moeit aUjiet 0113e bec3aamelplaatp 3pn. Ban Dee*
3e ©loot bic onber be berbeebiging ban 9 ijolianbfefje cn 2 Hamburger
(©eieifeljepen in berse 23 aaw bergaberben / acljten loc toaarbig te 3011 bit
waaruit boïgcnöe aan te teeltenen; beftaanbe beeje ©loot uit:

deczeGtocn-

121 ï^ollanbfcfje^cöcpeninöebbenbe * i2y2©if.

74 Domburgers; - - - - * yiy of 18206 <£!uarD.

1 $ 2S?cmerp - - - - =119

2 Cmöerp - - 2

lundtclie
Vloot be¬
ft on d.

Cesamen 192 <§>djepcn

inljebbenbe * 1888 Biffcljen.

Onber alle bene ^cfjepen tonP ’er niet een bic nierp gebangen Ijabbc /
maar bede toaren bol/ Ijebbenbe be minde onber be Igollanberp 3 13 ip*
fefjen. < 3 |n beeje gemelbe binne 25 aap / be Schoone Haven genoemt/iton»
ben alle breje êeljepcn / op een goebe 3ant en fteltgrunb / uoo: alle toin-
ben befcljut/ gemakïpk ter reë komen. Ook quanren kier noelj bn onp/
becfcfjeibe ifoopkobifcljbaatOerp / om mebe onber 0115e Conbopeep te
3eilen.

alle beeje gemelbe binue-Banen spn ton 5 df niet getoeefï / maar
beese en noelj ttoee anberen / aïtoaar top berfcfjeibe mw.raabjep ban
Craanketcip / en in o» 3 cn eerfien togt naar Groenland mebe noelj ttoee
Cngelfeöe ©akljuisen Ijcbben gejien. Ban bcc3e 23 aap eenige molen
^oojbtoaarrp / ip be Y«ótit-Baay , mebe 3 cer Diep in’t lanb loopen*
be; in ’t inkomen aan be rec&terïjanb/ ip een groote Oogt/ be G roene-
Herberg genoemt / en baar tegenober op b’ anbere spbe ban bc 25 aan /
binb men eenbcrgclplie Oogt / boel) toatkleinbcr / beBchoude-Haven,
geljeeten. 5 |n Ocibe Deeje 25 apen IjcOOcn toe fonbamenten ban Craam
kookerprn gebonben. <Cen toeinig berber om bc ,poo:b / acfjter Ijct
Voorland, aan ’t ©afklanb/ bejuiben ïjet groote ittf / ip een taamip*
ke groote 25aap/boel) ban onp nooit bebaaren; maar een toeinig J3 ocj=
belpker benoojben ’t gemelbe tlif / binb men een fcljoone ronbe 25aap /
Traankoiie boel) ietp kïdnbcr/ be Engeifche-Haven genoemt / Ijebbenbe een fcfjoo»
l^n*nrrffn’ne blakke flranb ; altjier ijcOüen toe eenige muuraabjep ban Craanke^
kdchiecvcnltelp gejien. ^Ibaar tegenober aan be 3 Pbe ban’t Voorland, of langp

Ijct

Vei fc!i el de

Sayen e«
Havens,
waarnoch
*veiblyfz.e-
len van

Hedendaagfchc Groenlandfche VifTchery. 179

ÏJrtgeïjeeïe Voorland naar Den binnen ïtant / 3mi berfebeibe ftogten met
fcljoone bïaftfte fïranöcn/ aftjier tjcbüm luc mebe / nebetpj i of 1 bet3d*
ben / fonbamenten ban fterds» gebonbeu. 23 enoo?beu ftet Voorland
té be Kruis-Baay, inégelplsé öxcp in ’t ïanb ïoopenbe / in ben ingang
ban UCC3C 23 aap / spu nebené een bjeebe blaftte / tnebe renige muraab^
jeé ban .Ctaanftoofceepen te btnbtn. ©m ban niet al te ïangbjptig te
5pn / 300 bolgt aan bec3t / be Hamburger-Baay , baar naa be
Magdalene- en berboïgenj» be Engelfche-Baay ; in icbcc ban b«C3e blie/
Ijebucn Vue mebe becfcljcibe fonbamenten ban Craanftctelé gezien.
(Cuffctjen be Engelfche til be Zuid-Baay , legt ïjet Decnfche-Eiland, tué*
gdpftó / alïjoeluel geen groote / edjter ban een feïjoone 23 a ap beluien /
Ijicu Ijcbbcn luc mebe berfcljeibe munven ban Craauftoftetpcu bernomen.
23 enoojben bit Deenfche-Eiland, legt tjet Amfterdanis-Eiland, bat 'Kii-

lunprté 3ecr tjoog fté/ maar lianöïuaarté blaft afgaanbe/ met een 3eet
groote blaftte/ Smeerenburg genoemr; bit dditanb $ ban lueerjgöe ban
tiuec fcljoone en groote 25 apen bersten / be Noord en Zuid-Baay getjee*
ten ; lautnuaartp baar beeje te 3aamen loopen / maaftt bit een berbe
groote en fcijoonc 23 ang / be Hoiianfche-Baay genoemt/ bie tegen be
blaftte ban Smeerenburg aangtenfï; baar nebetis en oy Smeerenburg 3pn
berfcljeibe mr.uraaöjcó ban rCraanftooherpen en ©aftbul3en te binben.

stillen Vue boo? eerft beeje paffeeren / en berbolgené jSootb en ©oft*
luaarté boojtgaan tot aan ’f cinbe ban Spitsbergen , en aïpban lueber te
rugftomen; maar belangenbe be ©ifTcljerncn ban alle be gemeïbe 23 agen
ban andere Natiën / benoojben en bejulöcn beesen gelegen / sullen lue
hoptjrité (jalben sluggrn/ en ban alleen ban bee3e met een bieinigmeer»
ber omftanüigljdt fpreeften / luaar uit ban ooft be ©iffcljcrp ban anbere
Jüaticn/ of teeje baii’t gantfclje iCcborft/ beguaamlpft 3al ftonnen nf=
gcïeib voorben.

3 tau beese Hoilanfche-Baay , grenft be 23 aap aeftter ben Zeeufchen-
Uitkyk , baar mebe berfcljeibe fonbamenten ban «Eraauftetelj» fiaaii;
Ijier aan bolgt be Roode-Baay, luaar in lup nooit gelueefr 3pu; bcrboB
gêné be Biskayer, acljtcr loicné uitfteeftcnbe Ijoeft in^gelpftp eeltig muur*
luerlt ban ïtetdé gebonben luojb.

©nnootug actjtcu luc ben afftaub en (Ireftfting ban b’ eene tot b’ anbe¬
re 23 uap te melben / tiodj b’ uitgetlrefttfteit ber ftuft te Oefclppben / nabe=
maal bit genoeg in 0113e ïtaarteu en attbemi baar ban uitgegccben / ftan
naagesten luajDm. ©m ban berber ouse ©ifcljplaatfeu te oefdjoulueu / 30a
bolgt naar ben Biskajer, be £U'ë acljtcr tjet Reneveld en be Liefde-Baay , baar
aan bolgt be VVyde-Baay, berber be Mgilel-Baay, en ban baar om ben
Vlakken Hoek Ijct Waigat ; een luchtig ben t)0£ft Oltl / in ’t 3 elbe / be
Beere-Baay , luat berber tnluaarto be Lome-Baay , ober ’t Waigat en
feftuin ober be Beere-Baay , aan ’t Noordoofterland , billb men be Bran-
dewyns en Hoepftoks-Bayen , en ban baar een boeinig JJoojbïpfter / be
7 Eilanden, alluaar tot noclj toe bet einbe ban Spitsbergen geflelt luoib /

% 3 om*

t8§ Blqgygnde Opkomft der Aloude, en

ombat men jelDen berber ftomcn ftan / bertnitj? ï»ef geötmrig W 5 Uli$
belet / toant Drc3e «Cilanbcu gcpaiTeert 5PnDe / 3 ift men uoelj berDer
$ 5 oojDtoaartS £anb.

%w eenige Dan Deeye laatfï genoemDe 23 apen / jpn top mebe getoeefï /
en tjebben ooft in eenigen ban De seinen betfcïjeiDe 4 ponDamenten nam
ïteteïS gcbouDen. |Iit alle Deese Craan-Utoofterpen ré nu.mei af te nee*
men/ bat 'erin alle bee3c 2$anen en langs begetjedeStuff/ eenseergroo-
te ©iffdjerp meet jpn getoeeft. <ü>m nu alle bcese 25 aneu / bip ban ie*
Der aanbaart in ’t bpjpnöcr spn beseten getoeeft / omfranöig te bcfcïpp*
ben / jouDe boor onS / beljaïben bat me ban alles geen beridjt beno ¬
men (jebben / al te langtoplig ballen / en ooft ben üle3et te betbjiet(g3pn/
DieS suilen top Dan Die ban anDere Natiën boorbp gaan/ en ou£ Vnebct

«Kg? n09C öe Hollandfche-Baay tofnDen / Dm te Jleu / fjQeöamg De £)ollam
” berg certpD^ pp be gemelbe blaftte ban Smecrentmrg , een 3 eec groote
3 ©albifcpbat!g)l ijcbben geljab / ïjIpftenDe Pp Den boojgemelben <öjócn°
lanDgbaarDet j Die eenigen tpb l naa bat be ©loot bertroftften toa£/ me*
De naar Groenland boer / alleen met bit oogmerft / om ten Djenff Der
Ihaatfdjappp/ aan ’t gemelbe Smeerenburg, traan te laaben; Ijier uit
ië genoegsaam te sten/ bat niet alleen be ©ifleljerp -êdjepen/ eenenlaa*
Ding ban J>peft of r£raan ftonben beftomen/ maar bat 3 e baar en boben
noen 300 beei nieer uit ljunnen 3 ©albifcöbangfi ftonben opleggen / bat’er
aubemi / Die {jeu naa ge3onbeu tolerbpu / reuen laaDtog ban traan Dom
Den binten.

tttnveer? $oft i$ (lier uit toeï af te neemeu / met todft een botuDccUoen be
tefigevis- 3 Paib$baugerp $ bcrselt getoceft; inblen men bpese tpben Ijabbemogeu
SJSSktT Mfrtwn/ öt noefi Peleeben mogt/ toat 30U men 3ielj met bed meer lufl
P mu " > pp pbrr/a!ö nu / aan be ©iffdjerp ftonnen obergeebm '■ toant geïnft merii

alle! Door feöaabe of boorbeel/ toeïgeballigofengebaiiig/ liclit 6 f 3 iuaac
toüto gemaaftf/ po jö ban bp gebolg / bit boor beeien een befjaaglnfte
©ifTelierp getoeeff / geebenDe niet alleen groot boorbed aan be ttceöer^/
maar teffeng boor be Commanbeuré/ ©aryoemer^ en meer andere 23 e*
iaugljeppets» / Die Do o? bed te bmigen / 300 bed te meer parrgdDberbicn*
Den: l?d («ff onp in ’t berbolg enig in te jien / of Dee 3 e 300 3ccc
boofbeelige ©ifTcöerp flegti gebalftg / of bp gelijftftlge geballrn sobaa--
nig geffaagt \$ / Dan Qf Deese ©angft berboïgpnö gaar op gaar DupDa*

Hlg boQjbedig nitbiel,

ïnspiyki iüit bef boojberljaaïöe recb^ ge 3 (en / Dat Ijct gemdbe < 0 ?oenlanbfdj
J .jtlaafdjip / naar Spitsbergen toinb afgeljuurt/ alleen om Craan te laa-
w üfn; Dat Oöft Wüiem Ys De löaber ban mpu geborenen Stuurman Teq,
nis Baitift., ttoee tpgten op een gaar naar ’t Ja» Mayd>Eiland ijrefr ge-
baan/ (aabenöe tdftenp’ omtrent >q°o guarbedenen julïib tefamen om*
teen! igrq epiai-breleu draait, Sleljalben Dat / 300 öfbben toe eenige
€ommanDewr^ en harpoeniers berfdjeiDemaalen ijoaren berljaa*
\ml Dat ’t? ten tpbe ban be fmnpaguie/ fomtpDS groote ^oQjbapaar*
naar Spitsbergen toifïDen afgeïjnutt / om niet Dan Craan aan

Sme<-

Hcdendaagfclic Groenlandfche Viflchery. 18 r

Smeerenburg te ïaabeu ; SJaat fjoe beel ban die ^»cïjepcn aïbaac jaat* Naortsv .,.
lpft£ gelaaben toteröen / en boe beele^aaren bit nlbuö is? acljterbolgt / d ers voor
té onS nooit blaat boo?gehomen ©otlj dit té onb genoeg geblecbcn/ J r “ enIadin s
niet alleen uit Ijet geinelbe boojbeeïb / maat oofs uit Ij et geene oité be 8 UUI *
Commanbeuté bieéaangaaube berber Ijc&bcn berïjaalt / tebJceten: bat
3ulf$ niet bod? een" enltelbe reisï / en alb bp gebal té gefcïjfeb / maar bat
bit bede jaaren / en aio' ren jaarlphjü gebolg gebuurig 3obanig té bet*
ticljt; tnant bit blplit in ren anöet óp5kbt / uit Ijet recbO betöaalbe me*
öe 3eer blaat / bat bet bp be fleeberO aio een jaarlplté gebolg / Vuaat
ban 3ji bet einbe toen niet 3agen / luicrb inge3ien / anberO 30uben 3e 300
3 bjaate en bpnaa ontoaatbeerlplte doften niet Ijcbben gebaan / met (jet
op ceel) ten Pan 300 bede Ctaan&oolterpen en pahbuüeu iangO be gant*
fclje duft / alO bieOaangaanbe omfianbig té geinelb ; en too?b bit alleO
boo? ’t behoeften ban Prolongatie en Continuatie ban ’t 0 £troy , noclj
betbet en meetbet bebeftlgt ; 3 ©ant in ’t^Iaat 1617, luietb bet boo?= °p’ t ? ar °y
gaanbe Odroy boo? 4 gfaaren geprolongeert ; enin’t^aat i6zz. Ine* vcXmf' 14
betont boo? 1 1 gaaten gecontinueert , bJdfte Continuatie bC3en itlboub *

beöeiObe;

Staten Generaal der Vereenigde Nederlanders, allen den genen die deze
jegenwoordige zullen zienofhoorenleezen , Saluit , DOEN TÉ WE¬
TEN , dat wy ontfangen hebben d’Ootmoedige Supplicatie aan Ons gepre-
fenteert van wegen de Bewinthebberen van de groote en kleine Geotflroyeer-
de Noordfche Compagnie in Holland , mitsgaders van de Compagnie in Zee landt ,
inhoudende, hoe dat eenige Jaaren geleden , de voorfz. groote Compagnie tot
haaren groote korten en pericule uitgeruft hebbende zeekere Schepen op de
Kuften van Nova Sembla , Spitsbergen , en andere Landen en Eilanden ten Noor¬
den gelegen , aldaar gevonden •, en hier in ’t Land ingebragt hadden de Nee-
ring van de Viflchery der Walvijjchen , JValrujJen en andere Zee-Monfteren al¬
daar zymde, en ten dien einde de zelve Neering door goede order hier te Lan¬
de mogen worden geconferveert, en zoo veel het mogelyk ware , werden be¬
vordert en gebeneficeert, hadden in den Jaare zestien hondert en veertien van
©ns verzocht Odroy van de zelve Kuften van Nova Sembla voorfz. af , tot de
Straat-Davis toe, daar onder begreepen Spitsbergen , V Beeren Eiland , Groenland
en andere Landen en Eilanden , die onder de voorfz. Limiten gevonden zou¬
den mogen worden , alleen te mogen bevaaren , en de vooifz. Neering
en Viflchery » met Seclufie van alle anderen aldaar te mogen exerceeren.

Welle Ocrtroy wy vergunt hadden, voor den tyd van drie Jaaren , die geexpi-
reert zyn in den Jaare zeftien hondert zeventien voorleden. Dan alzoo midler-
tyd de voorfz. Compagnien van Holland hadden ontdekt, noch zeeker nieuw
Eiland, en ’t zelve Mauritius , anders Jan Mayen-Eiland genaamt , gelegen op
een en zeventig Graaden en zeekere Minuten, hadden zylieden insgelyks, om
’t zelve Eiland mede te mogen bevaaren , in den voorfz. Jaare zeftien hondert
en zeventien van ons mede bekomen Ocftroy voor den tyd van vier Jaaren, in¬
gaande met den Jaare zeftien hondert agttien, en hebben dienvolgende de Nee-
nng en Viflchery, zoo op ’t voorfz. Eiland, als op de yerdere Landen en Kus-

ï8 i Blocycnde Opkomft der Aloude, cn

ten ten Noorden gelegen tot dezen dage toe geexerceert, en des gemeencLandi
Middelen, daar mede merkelyk verilcrkt. Dan alzoo de voorfz. vier Jaaren ,
met den Jaare zeflien honden een en twintig waren geexpireert, en de Suppli¬
anten van meening waren , de voorfz. Neering en Viflchery te continueeren ,
zoo waren zylieden onder den anderen oneenig geworden, nopende de repar¬
titie en verdeeling van de quoten, die ieder van.henlieden daar in waren pre-
tendeerende , ter welker oorzaake Wy de voorgaande onze Oélroyen op zee-
kere proviiioneele repartitiën en order van Equipagie als doen voorgeflagen, had¬
den gccontinueert, alleen voor den Jaare en Zaizoen van zeflien hondert twee
en tvvintig. Dan alzoo de Supplianten als nu noopende de verdeeling en re¬
partitie van haare quoten en Equipagie onderling waren geaccordeert , als met
der daad bevonden hebbende , dat de voorfz. Neering en Viflchery in deeze
Landen zonder eenigheit en goede order niet geconierveert zoude konnen
worden , maar gefchapen was door deeze confufie en oneenigheit in andere
Landen en Plaatfen gediverteert te worden , tot merklykc fchade en nadeel
voor de vereenigde Nederlanden en de goede Ingezetenen van dien , en der-
halven de Supplianten ootmoediglyk hadden verzocht , en gebeden , dat ons
zoude gelievem de voorverhaalde onze Oëtroyen n >opende de bevaaring van
de voorfz* Landen en Kullen van Nova Sembla tot de Straat-Davis toe , daar
onder begrepen alle de Landen hier vooren geroert , en namelyk mede het
voorfchrceve Eiland Mauritius , en alle andere Landen en Eilanden ten Noor¬
den binnen de voorfchreeve Limiten gelegen , zoo die alrede gevonden zyn ,
als die noch gevonden zoude mogen worden, te continueren noch voor twaalf
eerftkomende Jaaren , ingaande met den Jaare en ’t Zaizoen van zeflien hon¬
dert drie en twintig toekomende, en henlieden te confentcren dc voorfz. Nee¬
ring en Viflchery aldaar voor den zelven tyd te mogen excrcecren , met Seclu-
iie van alle anderen. ZOO IS ’T, dat wy geneegen zynde ter ootmoedige'
bede en verzoek van de voornoemde Supplianten , den zelven gegunt , ge-
oélroyeert en geconfentcert hebben. Gunnen, Oétroyeren en Confentercn by
dezen, de voorfchreve haare verzochte continuatie, van onze voorgaande Oc-
troyen , nopende de bevaaring van de voorfchreeve Landen en Kuilen van
Nova Sembla tot de Straat-Davis toe, daar onder begrepen alle de Landen hier
vooren , geroert, en namentlyk mede het vooifz. Eiland Mauritius anders Jan
Mayen Eiland , en alle andere Landen en Eilanden ten Noorden binnen de zel¬
ve Limiten gelegen, zoo die geenen die alreede gevonden zyn , als die noch
gevonden zouden mogen worden, voor den voorfchreeven tyd van twaalf Jaa¬
ren by henlieden verzocht , henlieden conlenteerende de voorfz. Landen en
Eilanden alleen te mogen bevaaren , en de voorfchreeve Nering en Viflchery
voor den zelven tyd aldaar te mogen exerceeren , met Seclufie van alle ande¬
ren, inter'dicerende en verbiedende allen en een iegelyk, van wat conditie of qua-
liteit die mogen zyn, anders als de Supplianten in deezen , binnen den voor-
fchreeven tyd van twaalf Jaaren , te vaaren , Handelen of te Villen op de Kus¬
ten , Landen en Eilanden , van Nova Sembla tot de Straat-Davis toe, daar
onder begreepen alle de Landen hier vooren geroert , en namentlyk van ’t
voorfchreeve Eiland Mauritius , en alle andere Landen en Eilanden ten Noor¬
den binnen de voornoemde Limiten gelegen, zoo alreede gevonden, als noch
te vinden , directelyk noch indirectelyk, op de verbeurte van haare Schepen en
ihgëlaade Goederen , cn daar en boven in een peine en boete van zes duizend

Guldens

Hedcndaagfche Groenlandfche Viiïchery. i8j

Guldens voor ieder Schip , ’t welk bevonden zal werden , in eeniger
manieren aldaar gevaaren , gehandelt of gevifcht te hebben , te appliceeren de
eene helft ten behoeve van de gemeene zaake , en de wederhelft ten behoeve
van de voorfchreeve Supplianten ; ontbieden daarom en bevelen wel expreffe-
lyk allen Gouverneurs, Judicieren, Officieren, Magiftraten enlnwoonders der
voorfchreeve vereenigde Landen , dat ze de voorfz. Compagnie Supplianten ,
ruftelyk en vredelyk laaten genieten, en gebruiken ’t volkomen effeël van dee
zen onzen Octroye en Conient, cederende alle contradidiën en empefchemen-
ten ter contrarie , want Wy ’t zelve ten diende van den Landen bevonden
hebben alzoo te behooren.

Gegeeven onder onzen Cachette , Paraphure, en Signature van onzen Grif¬
fier, in’s Gravenhage, den 22 December, 1622.

$abemaal bp beese Continuatie , ban be Compagnie in Seelanbt
luo?b getoag gemaaht/ bentiit^ bee3e ^eelanbfcïje Compagnie in’t sel*
bedaar 1622 een A&e becleent toietb / om nebené be ï^oïlanbfcöe
Compagnie be 3 ©aïbifcljbangft in Groeniandt te mogen oeffeuen ; 311!^
len toe bee3e A6le Ijiee meebe bolgen laaten / toieu£ mï)oub bupbanig
toa£:

E Staten Generaal der Vereenigde Nederlanden , allen den gcenen die dec-

ze jegenwoordige zullen zien of hooren kezen Saluit. DOEN TE WE¬
TEN; alzoo wy de Participanten van de Groenlandfche Compagnie inZeeland
geconfenteert en geodlroyeert hebben , by provifie voor deezen jegenwoordi-
gen Jaare zeftien hondert twee en twintig de Neering van de Walvifchvangd,
nevens de Participanten van de Provincie van Holland, op ’t Eiland Mauritius ,
anders Jan Mayen-Eiland te mogen exerceeren , en dat ten zelven einde de
voorfz* Participanten in Zeelandt haare Logiën, Ketels en andere Gereedfchap-
pen tot de voorfz. Neering dienende, zullen hebben te (lellen en te planten ter
beter commoditeit , zonder fchade of verhindering van iemand anders , daar
toe dat de Bayen en Stranden van ’t voorfz. Eiland Mauritius fpatieus en groot
genoeg zyn, om beide de Participanten van Hollandt en Zeelandt volkomelyk
te accommoderen , zonder den een en anderen in ’t allermind te verhinderen;
ZOO IS ’T, dat Wy wel driktelyk verbieden by deezen , namentlyk de
voorfz. Participanten van de Groenlandfche Compagnie in Hollandt, en voorts
alle Commandeurs, Schippers en anderen van de zelve Compagnie , dien dit
eenigzins -aangaan zal en welke van hen in ’t byzonder , om alle conteflatiën,
queftiën, differentien en inconvenienten voor te komen , die ter plaatfen zou¬
den mogen ter zaake voorfz* geryzen (die aldaar niet zoude konnen gerecht
worden) iemandt op ’t voornoemde Eiland Mauritius , en den een den ande¬
ren in ’t exerceeren van haare Neering te beletten, en verhinderen, alzoo wy
verdaan dat een icgelyk van de refpeélive voorfz. Compagniën vry zal daan,
zyne Logiën, Ketels en andere Gereedlchappen tot de Neering voorfz.dienen¬
de, op de Bayen en Stranden van ’t voorfz. Eiland Mauritius te planten totzy-
ncr bede commoditeit, zonder hinder of belet van anderen , niet tegendaande
eenige cavelingen dier tuffehen de groote en kleine Compagniën voor dezen
zoude mogen gedaan zyn , of gefchied wezen. Ordonnerende overzulks de te
famcntlyke Participanten van de voorfz. Compagniën in Hollandt en Zeelandt,

3 ü a hun

174 Blocyende Opkomft der Aloude, en

hun deezen volgende te reguleren , dewyl wy dat alzoo voor den dienlt van 't
Landt , en onderhouding van Vriendfdvap en eenigheit tuffehen de voorfz.
Compagniën hebben bevonden te behooren.

Gedaan ter Vergadering van de Hoog-gemelde Heeren Staten Generaal , in
’s Gravenhage , onder der zeiver Cachet, Paraphure en Signature van haaren
Griffier, z8 May, 1611 ,

is? ban bcc3e cccfïe ©ifjcftetp jeer boojbedfg en boot be fieeberp
Hoedanig de fteïjaagïpft gebieeli ; en te meer / aljoo toen be ^bdjepen op bette naa
viffeheryin 500 fc Ee j g e p aac n iet uitftonben ban in ’t |fé te bluben / al£ nu in be
de «"yen ge- ügbiflcöerp ; mant men fklbe met be gantfdje ©loot inbien ’er opetiing
handhaaft cjebonben mierb/ of 300 ö^aa ftet ffj? boot De 23 apen btiftig ma$ / 3p*

ne doet^ recljt op be mal aan/ men ging ’ct bootte terSec (eggen / ie-
bec Hanbaart op 3Pn eigen en berftoore plaats» / almaar men 31111e ïtoo*
fietuen en $aftl)ui5en Ijab. ©e ©ollanbecs / ban mietimp ban booj*
neemen 3pn alleen te ïjanDcIeu / liepen algban in be Hoiiandfche-Baay,
langs? be gcmeïbc blahte ban Smeerenburg, geïpft al£ in een laagelftau*
ber op 3pbe/ of 300 naa op 5pbe/ bat’cr maar een ^locp fton tuffcljeu
Doo? baaren/ om be traanbaten ban lanb aan bootb te boegfeeren/ Ijeb-
betibe een Slufter boo? uit in be iSaan / en een roulü acljter uit aan lanb /
om be ^onDamcutcn ber ftetelsj / om een groote ^teea of HJnlbif ha»
lubeen / maat ban nodj op becfcfjeibe plaatfen / eenige 30bauige ltafte*
btenen / al£ ïjooge paaien / ten bien einbe aan ’t flranb en in ’t 3011b
opgeredjt/ re 3im 3pn. ©iet lagen 3e alé In een gemenfdjte en berse*
fteebe ©aben / 3 of 4 mplen ban Sec 3 lanömaart£ in / mei uectuit en
befdjut’boo? alle miuben/ oeffenben fjiinue ©iffdjerp met groot gemaft
en bermaaft / en 3ulfts> met ljuune floepen om en bp bc ^cljcpeu in
öee3e 2 Saap / als' toen een ongemeene ©ifcljrpfte 23 aau 3pnöe / bic Den
mcefren tpb bol ©ifclj fdjpnt te 3pn gebied! / mant uit betfcftcibr be-
ncljtcn ban Dec5e ïïDalbifdjbangtrp / geeft bee3e ljuune Doening 3uU$
genoeg te ftennen / aiiöets 3ouben 3e 3idj nebcn£ ijuniie itE-raannohcrp*
en 30c niet tjebben bertuit / en be <§c!jcpeu 500 gemaftlpft ten anfter ge*
legt. 3 Paat en boben boerben 3e toen ooft bubbelt ©oUi/ te meeten 60,
vaarders 7° en ooft bid 8o jlKaunen/ mdfte manfcljap Dus berbedt mietö: ee*
dubbeldbe- nige boot be floepen om be ©ifTcöen te bcoben/ en naar be ©oofterpen
mant,ea nau fitanb te boegfeeren; auberen aan lanb/ Die pet ièpeh ban be üis=

j- c ^ en (heeben/ aan biniieu ftapten/ De Ctaaii ftooftren/ Deese & raait in
De baten bulDen en ban ’t ftranö te mater rolDen ; meDrr anberen te
/gtdjeep Die Dec3e iCraanbateu aan boojö bjagten / met be taftel om Den
fpil obermonben en in ’t ^èeftip meg fhmtoJöen. SDanneet men nu ljicc
bp boegt be gemelbe ©ootb^baarDerg / betmnarté bebtagt om Craan
te laaben / 300 blpftt bat ’er mei eer een groote meenigte ban ©ifclj
moet 3pu gebiedt / en bermit£ bec3cn oberbloeb / eenige 3'aaren naa
ben anberen / niet geminbert ié / geen moiiber / bat tjet ben fteeberé
toen toegefcljeenen Ijeeft / bat bee3e ©iffcüerp 3obanig een beranbering

Hedendaagfche Grocnlandfchc VilTchcry. ijf

niet 3oube ondfttoojpen toe3en ; öerfjalben men eerlang Ocffoot be ge*
nielbe ©aftïjut5cn en fötaanftoohcrpen albiet / en om be 3cïfbe reben f
niebe op anbete pïaatfen langs; be geïjeeïe ïtufi/ te bouboen ; Vuant bene*
betk bee3e 23 aap / hiaten toen niebe alle b’ anbete 23 at>en eben ©ifcb*
tim. 511 ben aanbang toa£ ïjiet ban lullig Uiat te boen' / en gelpftmen
5egt/ neeting en hielbaart ; bomende alöaat jaaclnlisj een ftlcine ©loot
^cljepen ban Am lier dam , Rotterdam, Hoorn en meet anbete plaat*
fen 1 bie 3icïj langt? be blaïite ban Smeerenburg , geïpltfaam in een laag
du ben anderen boegben / en een iebet nebens 3pn eigen ïtooftrrp ; bet*
l)alben ijab men alljtct ‘Jtmflctbamfclje / ©coiufclje / iffotterbamfctje en
meet anbere Craanlioolterpen met bet3elbet ïmipernen en ©aWjuisen /
loaat in men beelc 45 joenlanbfclje <öcteebfcl)appen bütg/ ©aten maalt*
te / buipte en bectjaalbe / en beel bingen tot be bolgenbe ©iffcljerp ge*
teeb ïjielb/ en baat in betuaarbe / bianneer meti met be ,§c£)epen bieder
naat hut$ bettrolt.

VIERDE HOOFDTSTUK.

De Vriezen trachten deel in de Geoétroyeerde Viffchery te heb¬
ben ; dies hen de Staten van Vrieslandt mede Oftroy verke¬
nen j waar op approbatie word verzocht , en een Verdrag
met de Geo&royeerde Compagnie van Holland en Zcelandt
getroffen. Waarom de Groenlandfchc Maatfchappy allenks
is verzwakt, en vervolgens vernietigt, aangeweezen. De
Viffchery wederom open gcltelt , en om wat reden fomtyds
verboden.

D € üjnge3etenen ban Vrieslandt beeben meebe uiffgdiffit? arbeiden /
omtrent ben uitgang ban ’t Oétroy , bat met {jet eindigen ban ’t
Slaat 1633. ten einde liep / omin&jelpM deel in be ©iflcïjerp te bedden /
en Öabben De 3elbe liebet open gcilelt ge3ien; maar bit niet geluliftenbe /
bedden be /staten ban Vrieslandt 3df ben een Oétroy betleent / ’t
Uielft ban bce3en inboub toa£:

D E Staten van Vrieslandt y Allen den geenen die dezen zullen zien ofliooren
lezen, Saluit : Alzoo Eilbrand Dirk/z.. Burgermeeller tot Earlingen en JVy-
be janfx.. Burger binnen Stavoren , voor hen en hunne Conforten , ons by Re-
quefte hebben geremonftreert , hoe dat zy aangemerkt hebbende de profita¬
bele opkomften van de Viffchery of Capture van Walviffchen en andere Zee-
monlters in de Noordfche Zee , van omtrent de Kullen Nova Zembla tot aan
.F return Davis , daar onder mede begreepen Spitsbergen , ’t Beeren Eiland, Mauri¬
tius, ’t Staten- Land , Wybe Janfz. Water , de Zwarte Boek, Groenlanit en andere

3ta a Noord-

i8<S Blocycndc Opkomfl: der Aloude, en

Noordfche Eilanden, de welke nu geexerceert worden, alleen by eenige Inge¬
zetenen van Hollandi en Zeelandt , zeer begeerig waren geweeft , om gelyke
Viflchery aldaar of omtrent de voorfz. Eilanden in de voorfz. Noordfche Zee,
mede ter hand te neemen, en de Negotie daar van binnen deze Provintie van
Vriesland in te voeren en te (tabileeren , als hun verzeekert houdende dat gely-
kerwys de fituatie van de zelve Provintie z n andere gelegentheeden , tot al zulk
een handeling immers zoo bequaam zyn , als de Situatie der voorfchreeve Pro -
vintien, van Hollandt en Zeelandt , alzoo ook de Equipagiën en Viflchery den
Ingezetenen der voorfz anderen Provintïèn , iilzonderheit ten refpeëte dat de
voorfz. Viflchery of Capture word gexerceert in den grooten Oceaan, die doch
naa de Natuur en naa aller volkeren wetten, een ieder gemeen, vry en open is,
en aan Creatuuren die in den zelven Oceaan geteelt worden , en vryelyk eva¬
geren en naa de voorfz. Regten den Primo Occupanti toeftandig worden , en of
wel naar hun opinie de zelve vry heit door geen Compagnïèn , Monopoliën en Of-
troyen konde worden gehindert , dat nogtans eenige Perfoonen in Hollandt en
Zeelandt Compagniën gefloten hebbende , van alzulke Viflchery > voorgaven,
dat zy van de Hoog: Mog: Heere Staten Generaal zoude hebben geobtineert
Brieven van Oftroy en Licenten , verkreegen voor eenige Jaarcn , om in den
voorfz. Oceaan omtrent de vooren gefpclificeerde plaatzen de voorfz. Viflchery
en Capture van Walviflchen alleen te exerceeren , en met cxclufie der Ingeze¬
tenen van de andere Geuineerde Provintïèn , en als de Jaaren bykans geexpi-
reert waren , prolongatie der zelver te verzoeken , niet tegenftaande vvy zoo
door verfcheidene onze aanfchryvinge , als door propofltie van onzen Gecom¬
mitteerden ter vergaadeiing van haar Hoog: Moog: feflie hebbende , den zel¬
ven Prolongatie door de boven gefchreeven en meer andere redenen hadden
doen tegenfpreeken , en by alle manieren hadden gezocht te beletten ; ook met
expreiïë proteflatie van nulliteit , en dat wy verftonden zulks niet te zullen
prejudiceeren het gemeene recht en de gerechtigheit , fpecialyk van onze In¬
gezetenen dien wy dies onaangezien in de voorfz. Navigatie en Viflchery ge-
zint waren te flyven en te maintineren ; verzoekende daarom de Supplianten,
dat wy onze gratie aan hun zoude willen verleenen, en zulks doende , henlie¬
den voor hen zelven , en ten gerieve van alle de Ingezetenen deezes Lands die
binnen zeekere tyd zich zoude willen verklaaren Participanten te willen zyn ,
Oftroyeeren en Concenteeren om in den voorfz. Oceaan of Noordfche Zee
ter voorfz. plaatzen , en daar het hen wyders gerieflyk zoude mogen zyn , te
mogen viflehen , Walviflchen, en andere Zeemonfters , en hen in die gerech¬
tigheit te maintineren en de hand te bieden; welk verzoek by ons in delibera¬
tie gebragt zynde, en daar by geconfidereert, datWy onze Ingezetenen, door
den voorfz. onzen oppofitie niet konnen zyn gehouden aan de oblervantie
van de voorfz* Prolongatie (indien de zelve verkreegen zoude mogen zyn) en
dat ook flrydig zoude zyn regens de Traëlaten en Articulen van d'Unie , dat
de eene Provintie door den anderen zoude worden onttrokken de Negotie en
Trafycque in een vrye Zee , alwaar aan de voorlz. onze Provintië naader ge¬
legen is als de voorfz. andere beide Provintiën , en alzoo voor een groot deel
ontbloot worden van de middelen waar uit de Contrebitiën tot de gemeene
zaaken alhier gegeeven worden ; zoo hebben wy verftaan het voorfz. Verzoek
in goede reedenen gefundeert , en in allen refpe&en te zyn equitabel , en in-
zonderheit te tlrekkén tot voortzetting van dc Negotie en Neering binnen on¬
ze

Hcdendaagfche Grocnlandfchc Viflchery. 187

ze Provintie, waaraan onzegemcene zaak ten hoogden gelegen is , en heb¬
ben dienvolgens zoo veel in ons is , den Supplianten voor hun mede Partici¬
panten , de welke binnen den tyd van een Maand d dato zullen geraaken hen
te verklaaren mede Participanten te willen zyn , en hun namen aan te geeven
aan den Supplianten of hun gemachtigden , geconfenteert en geoftroyeert,
Confenteeren en Odtroyeeren by en door krachte deezes om den tyd 20 Jaa-
ren d dato deezes op een behoorlyk Reglement by dien van de Compagnie in
te dellen, in de NoordlcheZee, ter plaatfe hier voorcn gedefigneert, en waar
het hen weiders gelegen zal mogen zyn te mogen ViiTchen en vangen Wal-
viilchen en Zeemonfiers, en den zelven aldaar te Lande te havenen en benefi-
cieren naar hun gelieven ; welverdaande nochtans dat zulks gefchiede buiten
prejuditie en krenking van Souverainiteit, Hoogheit, Rechten en gerechtigheit
van de voorfz. onze Provintie , de welke altoos geeximeert en onverkort gere-
ferveert worden , en dat binnen den tyd van agt dagen d dato van deezen on¬
ze Odlroye by openbaare affidie van Billetten ten platten Lande en in de Ste¬
den van ieder onzer Ingezetenen, werden genotificeert en kont gedaan de voor -
verhaalde vryheit of Licentie, om binnen den voornoemden tyd, hen als mede
Participanten te verklaaren en hun namen aan de Supplianten in ’t byzonder
aan te geeven, zonder dat anderzins deze onze Odhoyezal mogen genieten de
gebeurlyke effeélten; Ordonneeren mits dien allen en een ieglyk van onze In¬
gezetenen om den Supplianten en die van hunne Compagnie deze onze gratie
of OHroy , fampt de exercitie van dien gcruftelyk te laten hebben en gebrui¬
ken, en hen van alle turbe en moleftatic ter contrarie t’onthouden, en bevee-
lende onze Officiers en Jufticiers , om den Supplianten en hunne Medepartici-
panten daar in en by maniere te maintineren , en te doen alle hulpe en by-
ftand, want wy verftaan het zelve tot welftand van ’t Land , en tot der Inge¬
zetenen zonderlinge profyte alzoo te behooren. Gegeeven in onze Vergade¬
ring op ’t Landfchaps-Huis binnen Leeuwaarden , onder het Zegel der Staten
van VriesUndt y en der zelver Secretaris handt , deezen 22 November, 1634.

W300 nu be ©ilefcïje Participanten bebucljt luareu/ bafbitÖunOöroy
Ben toeinig baaten sou/ Ijaööen 3e approbatie bp Baat ^oog:|Boog: bet*
3ocljr geïpft toen ben 9 3unp be£Poo?lcbcn 3iaar| / ter ©ergaberfng Baat
fcjoog: fiaoog: Poo?geD?agen Vuierb ; bat be jeiPe Provintie mogt Pjo?*
ben ingeruimt in ’t Oftrov bp continuatie aan be CS:oenïanbfcBe Com¬
pagnie iugetviilligr / om rebenen baat toe b» Ijun in Baat fóoog: llloog:
©ergabering Poojgcfiagcn ; boclj alsoo beese 3aaft Po o? bé JJJeeren Pan
Hollandt gebjagt 3pnbe / noeïj niet ten effècre Poierb begoten / en (jet
gaai3oen onbertufifcljen tot be 3 ©albifcï}Pangfi bpnaa Pctïiep / 300 Bab*
ben b’/Jngesctencn Pan Vriesiandt tjunne 3 ^êcBepen tot beese ïDaïPifclj*
Pangft nitgecufr / mebe in fee boen loopen / om 5icf) ter plaat3e Pan
ben peering te laaten Pinben ; nu Vua£ te bebucBten / bat tuflcljen be
iêcBepen Pan be poojnoembe Compagnie / en ble Pan be Provintie Pan
Vriesiandt eenige miijpecrtanbm of babefpbtjeöen mogten ontdaan ; Biet
op Bebben Baat ©oog: Jüoog: peedaan / be op be peering ïeggenbe
^»rï)epen te beladen/ onPetmiubert en onbenaberit ’t tecl)tbanbePoo?f3-

35 a 3 Com*

i88 Bloeycnde Opkomft der Aloude, cn

Compagnie/ alg ooft ben etfctj ban b’3jnge3etenen ban Vricslandt, bat
y jegen^ elftanber geen babeïpftïjeben gebjuiften 3ouben; beg moefien be
^Ingesetenen ban Vriesiandt ïjier ban tpbelpft aan be ^ctjcpen ban be
Compagnie ftennifle geeben.

|Bet bit befiuit / eeftter 3icïj niet genoeg fteflanb sienbe/ arbeibbe men
om met bie ban Hoiianc en Zeeiandt in onberftanbeling te ftomen en
tot een minnelpft accoojt/ 3uïfc£ bat be ©?ie3en bitcrbeu ingelaten op
drie in zeven en twintig; te Vueeten : bat 3e ban zeven en twintig dui¬
zend quardeelen, drie duizend genieten 3ouben; bocï) 30banig / bat bie*
betom bie ban Amfterdam ban drie duizend Quardeelen , drie hondert

genoten. Cn bu£ boierb men op be bolgenbe tup3e berbjagen;

I. Dat die van Hollandt en Zeeiandt , dien van de Provintie van Vriesiandt by
dezen zyn inruymende en aanneemende in ’t Ottroy van de Hoog: Moog:
Heere Staten Generaal jongft op den 2 5Üen Odtober 1633. geobtïneert en gtpro¬
longeert voor den tyd van agt Jaaren , ingegaan metdenjaare 1635. en dat
voor de navolgende quote of tauxt.

II. En alzoo tuffehen die van Hollandt en Zeeiandt voor deezen is verdragen
den tauxt van haare Equipagie op vier en twintig duizend quardeelen , zoo zal
mits de voorfchreeve inruiming den zelven tauxt worden vermeerdert voor die
van Vriesiandt, met een quantiteit van drie duizend quardeelen , monteerende
zulks den geheelen tauxt voor die van Hollandt , Zeeiandt en Vriesiandt ; zeven
en twintig duizend quardeelen , daar op ter Zee zal mogen worden gebragt
zes Sloepen of duizend quardeelen , daar op de Equipagie gedaan en aange-
legt zal worden , geduurende den tyd van ’t voorfchreeve Ottroy , en ook daar
naa by prolongatie of continuatie van dien, zonder dat den zelven tauxt zal mo¬
gen worden vermindert , dan met gemeene bewilliging van alle de voorzeide
Kamers van Hollandt , Zeeiandt en Vriesiandt , zonder eenige overeenftemming
dien aangaande te gedoogen.

III. Dien volgende , zoo zullen die van Vriesiandt op de voorzeide haare
quote worden geaccommodeert en ingeruimt in ’t gebruik van den Lande , en
Bayen , daar die van Hollandt en Zeeiandt de Neering jegenwoordig doen,
mits blyvende zoo verre van de plaatfen van die van Hollandt en Zeeiandt , dat
zy onverhindert in redelykheit zyn.

IV. Dat die van Vriesiandt naar adyenant als vooren , neffens die van Hol¬
landt en Zeeiandt moeten draagen , inllaan en helpen beweeren alle attïèn en
queftien die de voorfz. Compagnie naa deezen zoude mogen opkomen en aan¬
gedaan worden , geenen tutgezondert , ’t zy uit wat pretext of oorzaak het
zoude mogen zyn *, en ook mede in de toekomende onkoften die zouden mo¬
gen vallen in de zaak uitftaande met Jan Vrolyk over zyn misbruik voor dezen
begaan, zonder in de principaale zaak dienaangaande te draagen.

V. Dat met alle behoorlyke middelen in ’t gemeen zal worden by der handt
genomen en getracht te weeren, alle de geenen die in de Vereenigde Neder¬
landen de voorfz. Neering zoeken en trachten te onderkruipen.

VI. Dat men in ’t generaal zal verzoeken en bearbeiden, om van de Hoog:
Moog: Heeren Staten te verkrygen , continuatie van ’t jegenwoordig agt Jaa-
rig Ottroy , voor den tyd van noch twintig Jaaren , ten naame van de voojfz.
Kamercn van Hollandt> Zeeiandt en Vriesiandt .

VII. Dat

Hcdcndaagfche Grocnlandfche Viflchcry, iSp

VIT. Dat men ook mede van de voorfz. haar Hoog: Moog: zal verzoeken
Placaat , met interdictie , dat niemand in deeze Landen eenige Equipagie zou¬
de mogen doen op de Walvifchvangft, noch eenige andere Zeemonlters, dan
onder directie van de voorfz. Geodroyeerde Noordfche Compagnie tot wee¬
ring van alle Enterloopers.

VIII. Insgelyks , dat ook geen Walvifch-Traan , Baarden noch Walvifch-
Spek van buiten in deeze Landen zoude mogen gebragt worden , dan by die
van de voorfz. Geodroyeerde Noordfche Compagnie , op de verbeurte der
zelver en zeekere peine.

IX. En om tutfehen den anderen goede order te houden en een reglement
ten gemenen belle, zoo zullen Jaarlyks gehouden worden , drie ordinaire Ver¬
gaderingen , als den naaften Vrydag voor half Maart , den naaften Vrydag
voor half July , en naalten Vrydag voor ultimo Odober 5 en indien de Prefi-
deerende Kamer goedt dacht, ook tot zulk een tyd als de Compagnie geraden
vinden zal, extraordinaire Vergadering befchreeven te worden.

X. Welke Vergadering ftrekken zal om met malkanderen te beraadflagen op
den tauxt en quantiteit van de Vifichery , ’t huuren van Harpoeniers, ’t getal
van Sloepen , ’t monteren van de Schepen , en d’Ammiraalfchappen ter Zee,
mitsgaders alle andere zaaken daar aan dependeerende.

XI. De Vergadering zal befchreeven worden by de Prefidcerende Kamer,
met aanfchryving van Poindten , waar op een ieder zal moeten gelaft komen,
en het geene aldaar befloten word, moet nagekomen worden.

XII. En zoo wie befchreeven zynde by de Prefideercnde Kamer, niettyde-
lyk compareert, zoo zal men ten langden drie dagen gewacht hebbende , met
de Prefenten in befoingjes treeden , en ’t geene aldaar bdlooten word , zal by
den Abfenten moeten achtervolgt worden , als of dezelve daar in hadden ge-
confen teert.

XIII. Welke Vergaderingen zullen moeten waargenomen worden door
Gecommitteerde van ieder Kamer in Perfuon.

XIV. Dat de eerde drie Jaaren , te reekenen met den ingang van ’t voorfz.
Oiïroy , de Prelideerende Kamer zal in Hollandt zyn , en ’t vierde .laar in Zee -
landt, en zoo voorts by toeren omgaande, en dat in alle Vergaderingen de Ka¬
mers van Hollandt zullen hebben zes demmen , die van Zeelandt twee, en die
van Vrieslandt een dem.

XV. Niemand zal vermogen eenige Schepen op de Neering van de Wal-
vifchvangd uit te zenden , ten zy al te vooren by gemeene Vergadering order
en tauxt op de Viflchery zy gedelt.

XVI. Niemand zal vermogen te excedeeren den tauxt van zyne Equi-

pagie. # ; ^ .

XVII. Niemand zal vermogen eenige Traan, Spek , of Walvifch-Baarden
te vervoeren, van de plaats van de Neering, op eenige andere plaatfen* maar
zal een ieder gehouden zyn , die in te brengen binnen deeze Landen, de zelve
te loden en op te leggen , ter plaatfe daar men gewoon is op een Walvifch-
vangd te equipeeren.

X V111. Niemand zal vermogen buiten deeze Compagnie of Otlroy op de
Walvifchvangd te equiperen , of in zoodanig een Equipagie te herideeren , di-
recdelyk noch indire&elyk, het zy buiten of binnen deeze Landen.

XIX. Niemand zal vermogen de ontdekking van eenige nieuwe Zee-Have-

) ncn,

ipo Bloeyende Opkomft der Aloude, en

nen, Wateren, Stranden, Rivieren, Stroomen, Bayen, Landen of Eilanden,
of de adverftentie of bevinding van dien , hoedanig die zoude mogen gefchied
zyn, voor deezen of in ’t toekomende noch zoude mogen gefchieden, tot zy-
ne particuliere profyte te applifeeren , of aan iemand buiten deeze Compagnie
te communiceren , noch ook uit kracht van zodanige ontdekking of adverten¬
tie eenig particulier Ottroy te verzoeken , of geimpetreert zynde , hem daar
mede te behelpen, om op zodanige Zeeftranden , Rivieren , Bayen, Landen
of Eilanden apart en buiten ’t voorfz. Ottroy te negotiecren , noch daar aan
te participeeren, maar zal een ieder gehouden zyn op alle eer, vroomheit, en
trouwe al het zelve tot profyte van de gemeene Participanten te confereeren ,
cn ter generale Vergadering van de Kamers daar van te doen , op de eerfte
Vergaadering naa ’t arrivement van de Schepen die de voorfz. ontdekking of
vinding gedaan hebben , met een ronde en klaare opening en verklaaring van
alle gclegentheden van de zelve nieuwe Zeeftranden en Rivieren, Bayen, Lan¬
den of Eilanden te doen.

X X. En zoo wie cenige nieuwe Landen of Eilanden , het zy buiten of bin¬
nen de Limiten van ’t Ofiroy gelegen , komt ’t ontdekken , de zelve zal de
profyten daar van, voor vyf achter een volgende Vojagien genieten , daar in
reekenende het Jaar van de vinding , en zal de zelve ontdekking , naa den
voorfchreeven tyd komen , ten profyte van de gemeene Compagnie van Hol -
landt , Zeelandt en Vrieslandt.

XXL Niemand zal mogen van deeze Compagnie by direfte of indiredte
middelen van eenige verleende Prinlen of Republiquen verzoeken ccnige Sau-
vegarden.

XXI L Indien different of queftie tuflehen de voorzeide Kamers , of ook
onder eenige Leden uit de zelve zoude komen t’ ontftaan , zoo zal het zelve
bevreedigt of gedecideert worden , by de nutrale Leden van de voorfz. Com¬
pagnie, of by manquement van nutrale Kamers, anderzins by goede Mannen,*
ten wederzyde te verkiezen.

XXIII. De Minutie van Oorlog die bevonden zal worden op de Bateryën
of Forten ter plaatfc van de Neering , daar in zullen die van Vrieslandt mede
haar contingent als vooren gelden , en in redelykhcit voldoen.

XXIV. Dat de Contraventeurs en Overtreeders van deze conditiën en elk
poindt van dien vervallen en verbeuren zullen , eens zoo veel als de overtree-
ding bevonden zal worden te bedraagen*

Verbinden de Partycn ten wederzyde, en ieder in 't zyne, de Perfoonen en
Goederen van de Kameren , die ieder in dezen zyn reprefentcerendc , fubjedt
alle i echten en Rechteren.

Overgeevende en confentecrcnde ook by dezen om hier in by den Hoogen
lade goetwilliglyk te worden gecondemneert , daar toe conftitueerende en
magtig maakende, Jan van Rhyn , Hendrik Boom , Cornelis van Hyffèlendoorn en
Gerard de Rodere , alle Procureurs voor den voorfz. Rade , ’t famen cn ieder
byzonder , beloovende zulks dankelyk te neemen en van waarde te houden.
Aldus gedaan cn gepaifeert by

Abraham la Fevre van wegen de Kamer Amflerdam .

Jacob van de Graaf en Dirk de Haan van wegen de Kamer Delft.

Patilus Timmerfc. van wegen de Kamer Rotterdam •

J * Willem

Hedcndangfche Groenlandfchc Viflchery. ipi

Willem van Someren de Jonge , van wegen de Kamer Hoorn .

‘Jacob Mebn , van wegen de Kamer Enkbuizen.

Meter Bnudaan C oer ten , van wegen de Kamer Middelburg•

Ccrnelis Lampfius , van wegen de Kamer vkjjlngen.

Hillebrand Dirkjz. en Cornelis Damis , van wegen deProvinte van Vrieslandt .

Voor Joban van Warme?ihuizen , openbaar Notaris by den Hove van Hoiiandt 9
Zeelandt en IVeftvrieslandt , geadmitteert in 's Gravenhage , refiderende , ten pre¬
tentie van Jan Nederwaarts en Mattbys Crcdenbach , op huiden den Z5 ftcn
Ju!y, 1636.

% %

3 &c Compagnie ïjooptc / tsooj deese betemiging gefierftt 3pnbe / be£
te bceter berfcljeibe jèrcöen in Hoiiandt te sullen Itonnen tegcnlïaan / die
mede begeerden Ingeïaaten te toojden. ’SUtjoetueï nu Ijet Oótroy boot
dee3e .poojdfcïje of C>?aenïan 0 fcl)e Compagnie bp de ^btaten dene»
taal tuaö gepaffeert / eit 5eïf in ’t bp\ue3eu ban d’ ordinaris Gecommit¬
teerden der iètaten ban Hoiiandt , die mede uitöjufcftelpft ’t 3eïfde Oc-
troy of laatfte Prolungatie toefïemöen. | 5 iet tegengaandeïjebben de<§ta=
ten ban Hoiiandt op Den 11 <Jcn december beeseé ^JaatjS berftlaart / dat
die ban de gemelde -JSjoenlandfclie Compagnie binnen 14 dagen aan de
Steden/ die mede Deel in dceye Compagnie begeerden te Ij ebben/ redelp-
fte boïdoening 3011de gceben / of dat 3e ’t Oétroy booi bernietigt t)iel=
den / en de ©ifTcljern btp en opengefïdt.

Ciecse ©jiefeu of ^arlingcr^ /nu mede in de Compagnie ban Hoiiandt
en Zeelandt ingelpft / Ijadöcn inp'geïnliö Ijtmnc Craanftoofterp in de
Zuid-Baay t»p ’t Doodemans Eiland , Ijeden noelj De Harlinger .Kookery
genaamt/ en de Sceutuen onder dmZeeufchen-Uitkyk; alle dee3e ïioo*
herpen en paftljiujcu langd de bïaftte ban Smeerenburg , maahten ge*
ïphsaam een buurt of hleiu ©o:p uit / dat bicsljalben niet oneigeutlpft
naar de neertng / Ijet C?o:p Smeerenburg luierd genoemt. |joe bcel
iCraanliOüberni'u en Paftljüt3m aldaar in ’t gcljecï 3pn gebteelï / $ 01$

«ooit Waar gebleelten / maar tegenluoojdig 3Ph ’cr noelj de ƒ oudameu=
ten en iHunraad ep ban 8 of 10 iCraanhetel£ / bcïjalben die ban de
paftïpusen / ondecfcljeidentlph te sten / d’ oberige 3»n alle boot den tpd
t’ cenemaal berbalïen / 5ulft| ’er niets meer ban te binden id.

|5ademaal nu beeje Jjcljcpcn / om de gemelde reden / dubbelt boïït < > root ï t -
boevden/ 300 luas ’t ’er dageïpKj? ’t 3p in de ^cïjcpen / in de floepen
of op ’t 3land nietloeinig Djoft ; decijaïben quanten ’er colt met öec3e ie.,bur g ,
jkljepcn / gelph in de 3 Iccger$ / cenige Eoetelaat^ ober / die in ïjnn ei r toen uc Vis-
gen beljuising / of in de gemelde palnjutjcn Ijunne IBaarcn / als’ 25 ?an= , h eh “ïJ“
öcbtnn / iCabaft / en meet öiergelphe dingen bcrftocljtcn ; indgelnfid was.
quanten ’er ooft 25aftftcr£ om 25 :oob te bafthen / luotdeube dcc? mo:>
gend luanneer de btarme bollen en ’t Uiittebtood uit denoben quant/
op den poont geblaa3en; 3 ulbp dat aan bit Smeerenburg, omtrent een
jelbige tpd met Batavië gcfticljt / in dien tpd lufiig Vuat te doen biel /

25 b fcïjoon

19Z Bloeyende Opkotnft der Aloude, en

De Groen- fcljoon ccljter niet in bergelpPing met Dec3e 5 !abaanfclje ï?oofbftaD/ nfet
ïandfche te min map ’et meDe ai b?p Deel grtuoei / en naac De geïegentïjcit ban
compagnie Xaïiö taamelpp mat te beftomen/ mogelpp ooa De JDpii en 25?anbe*
dèntyd mét Vupu recöeïpïi góeb Poop. ©ecmitp Dan Dee3e JfteDevp/ met Die ban Ba-
d’ ooft-in- tavië , omtrent een en Den 5eïben tnö öaaren aanbang nam / of mei
d ‘ rch ?^° m boojnamentioli in Den 3elfbeit tnö mierD boongeset en bp Der ijanD ge*
golnen nomen / 300 3ulïeit ’t mogeïpït ooit boos ijet meerenbeel De 3elfDe • Uïcc*

Deep 3pn gemeefi / Dat me ecljter niet naDer miïïen onDerjoeben. ü 5 efu(t
men Dan / niet soiiDer gcoote poften / 51013 in Indië mei gegronD ter ncDer
Heeft gc3et/ 300 tracljte men inpgeïupp Ijier meDe te Doen / bet mits"- [jet
t>en toefcljetn/ alp of De boo?tteeling en aanmak Deeser U>ifTctjcii / 'booj
altoos / 300 meenigbnïDig Dimten 30ube / alp tjunne ïDangft jaarïpPp
bertietDe ; Dcrljaloen map; ’t niet bjeernö Dat ’et tot 3oDanige gróote
boften een beffuit genomen mierD / om 3 idj meDe alijiet in De mei flaa*
genDe neering baft te 3cttcn ; mant in 3eïtet op3icljt map men in De ber*
magting niet beDiogcn / liier in beftaanöe : bermitp / gelplt mp reeDp
gesegt Hebben/ De tï)albifc(j3ee ban een 3eer mnbe uitgefttePtijeitip/ Der*
ijaïben moeft De boojtrccïiiig in Dcc3e ongemtene ruimte 3cer meenigbul*
big 3 Pii / maar Doo? De jaarinitfeije 3 Diftcl)ern op De gemoone plaatfen/
Die naar maate ban De gemclDe uitgeftrePtljeit/ 3«c meinig bermogt/en
in Dit luttel Ijtnöeren Pan ; maar een anöer gebai / ijeeft Dee3cn toeleg
niet meinig ge3maltt / Daar men in D’ Indiën niet boox te Duchten tjaö;
mant fcljoon ijet gemeïöe 3eet grootc queeiibcïD Der JEalbiflcljen / bp De
SlnDiaanfclje iBupPaat / ütaneei en | 5 agclboomen in Der 3elber boott*
maromde teeüiig mag bergeïeeiten motDen / : 300 ip ectjtcr D’ cene boojtteeiing ban
Groenland- een befteuDigct natuur Dan D’ anDcre / Detopl De 3 ©aibi 1 Tcl]en bemeegïpp
fchecom- in tjun ruim element aïlermegcn Ponnen om3merben / en DegemeïDe
knkTver’ iêpefrrpboomen onbemeeglpp in D’ aaröe ftaau / groepen / boojtteeien
nietige is, en bjucHten D?aagen / maar op Dan ’t gemcene fpxeePmoojb Pan toege*

paft mojDen; betec een bogel in De jganö / Dan tien in De bïucHt; mant /
niet Het opbangen ban Deese Hepen/ maat Hunne bemeeging en pïaatp
berauDering / tjeeft Dee3e grouDlegging 3oDanig becsïoaPt / Dat De €om*
pagnie al boor lang t’ eenemaal gefcijeiDen en becnictigt ip / 3ulPp ban
alle Hunne Daar toe DienenDe geüoumen/ nictp Dan eenigc ouDe oberbïpf*
3cleu ban jponDamcnteu en flluuraaDjep te binDen 3pn.

25 p Deeje bersmaPPing Dcc ©iflcHcrp / quam tiorfj / Dat ’er eenige
^jaaren 300 ongeiuPPig uithielen/ 3 ulPp men in ’t IIP fomtuDp omtrent
20 pbcljepen 3ittcn liet / Dat torn De lufi niet meinig berflaaumDe / en
De JiBaatfeljappp allenPp De Plein qupt raapte ; melP oberfcijot nocij
ten gcDaaute Ijeeft nageïaaten / geïpp De <0?oenianDfcl)c $aPljut 3 en t’
Amfterdam op De ïtcijerpgrngt / en De cceDp becljaalDc obetbïpf3eIp in
De >ö?omlauöfc!je «©cmrften te Pennen geebeïx <£cljtet bïppt uit Debet*
fereege Continuatie op ljun Oöroy in Den ^aare 1633. boox Den tpDban
sgt 3 jaaren meDerorn bcrlecnt / Dat toen De IDiffcperp uocïj op een ge*

not 03 a*

Hedendaagfche Groenlandfche VilTchery. ipj

noea3aame boojbeelige lupse scïjanbïjaaft Uhetb ; toaar ban ïjiet meöe
ben inljoub buigt;

1 AE Staten Generaal der Vereenigde Nederlanden , Allen den geenen die de-
ze jegenwoordige zuilen zien of hooren leezen, Saluit; doen te weten , dat
Wy ontiangen hebben d’ ootmoedige Supplicatie aan ons geprefenteert by de
Bewinthebberen van de Geodroyeerde Noordfche Compagnie van Hollandt,
Zeelandt en Welt-Vrieslandt , inhoudende hoe dat die van de zelve Compag¬
nie over lange Jaaren tot haare groote zwaare kollen en perioden , uitgeruit
hadden verfcheide Schepen , om te ontdekken de Kuiten van Nova Sembla ,
Waygats , Straat-Davïs , en de Zee- Rivieren , Landen en Eilanden tén Noor¬
den gelegen , in diverze reizen by de voorlz. hunne Schepen ontdekt' zyn ge¬
worden veele Landen , Eilanden en Rivieren , Kuiten en Reden aldaar , en
onder anderen ook ’t Landt Spitsbergen , 't Bceren-Eiland , en daar naa ’t Eiland
Mauritius of Jan Mayen Eiland, aan welke plaatfen zy Supplianten hadden be¬
gonnen te planten de VilTchery van Walvidchen , en andere Zee-Monlters, en
daar door de Neering en handeling van de Traan , hier in deeze Landen ge-
bragt, en tot confervatie van de zelve , van Ons verkreegen Odtroyen om de
Kuiten hier vooren geroert , van Nova Sembla tot de Straat-Davids , alleen en
met feclulie van alle anderen te mogen bevaaren en beviflen : Geduurende
welke Odtroyen zy Supplianten de voorfz. VilTchery en Neering met groote
exceffive kollen hebben gecontinucert , en onderhouden : Niet tegengaande
veel Traverfiën die zy lieden daar overhadden moeten uitltaan en lyden , als
verfcheidemaalen by de Engelfen van haar goed berooft geweelt zynde, en te¬
gen de zelve, als tegen andere Natiën , ook hebbende groote en zwaare Pro-
celTen moeten fulmineren en uitvoeren , zulks dat zy Supplianten daar over,
heele Capitalen hebben verlooren en geconfumeert; waarom oorzaak genoeg
hadden gehad , om de zelve VilTchery te Itaaken en te abandonneren , doch
hadden zy Supplianten alle deeze zwaarigheden (alhoewel met fmerte) door
een goede couragie en hoope van beterfchap overkomen , zoo om re mainti-
neren de reputatie van den Lande, als ook op een valt vertrouwen, dat Godt
haaren arbeid en kollen zoude zeegenen , en tot een goed einde laaten ko¬
men, hadden ook zy Supplianten tot confervatie en dienlte van de zelve Nee¬
ring en VilTchery met groote kollen, gemaakte Forten , Huizen-errLogien,
tot wooning en defentie , om haare poltëltïe buiten difpute te Hellen , en dc
zelve tegen alle uitheemfche Natiën , en anderen des te krachtiger te maaken,
eenige Schepen exprellelyk en extraordinaris met groote kollen geequipeert,
met Volk en alderly behoeften verzien , die zy aan Spitsbergen , als ook aan ’t
Eiland Mauritius hadden laaten woonen en overwinteren , om voortaan al¬
daar geltadiglyk Domicilium te houden , en alzoo door de voorfz. Neering en
VilTchery des gemeenen Lands middelen grootelyks werden verllerkt en gebe-
neficeert, en groote nuttigheden den Lande word toegebragt, ook meenigte
van Menfchcn haaren kolt daar aan zyn gewinnende , zy Supplianten wel ge-
rteegen zouden zyn , de zelve Neering en VilTchery te continueren 3 de ont¬
dekkingen en bezoekingen die zy hadden beginnen te doen van noch meer no-
table onbekende Plaatfen en Landen te volvoeren, waar uit deeze Vereenigde
Nederlanden groote profyten en voordeelen met Godes zegen zoude Haan te
verwachten : Maar alzoo zonder ons Oétroy of Continuatie van dien , dc

% ö z ’ voorfz.

i <>4 Bloeyende Opkomft der Aloude, cn

voorfz. Neering en Viffchery hier te Lande niet konde werden geconferveert
noch behouden, maar by vreemde Natiën ondergeflagen , ongetwyffelt in an¬
dere Landen zoude werden gediverteert , tot merklyke fchade en nadeel van
de vcreenigde Nederlanden , en de goede Ingezetenen van dien , mitsgaders-
tot totale ruine van de Geoftroyeerde Compagnie : zoo keerden zy Supplian¬
ten in alle ootmoedighei.t aan ons, verzoekende onderdaniglyk, dat wy belief¬
den henlieden te vergunnen en te confenteren , naar d’ expiratie van ’t jegen-
woordig O&roy, noch Continuatie en Prolongatie van dien, voor den tyd van
vier en twintig als dan naaftkomende Jaaren , om binnen de voorfz. Limiten
en PJaatien in der zelver Oétroyc begreepen , als namentlyk van Nova Sembla
tot de Straat-Davis toe , daar onder begreepen het Landt van Spitsbergen , ’t
1 ’ecren Eiland , ’t Eiland Mauritius , en alle andere Landen en Eilanden ten
Noorden binnen de zelve Limiten gelegen , of alreede gevonden en noch te
vinden , alleen en met feclufie van alle anderen , te mogen bevaaren en be¬
vitten, met Interdictie en op zulke pene als in den laatften Octroye begreepen
zyn. Welke aangemerkt: ZOO IS ’T, dat wy geneegen 2ynde ter ootmoe¬
dige bede van de voornoemde Supplianten, de zelve gegunt, geoctroyeert,en
geconfenteert hebben, Gunnen, Oélroyeren en Confenteren, by dezen r Con-
tinuatie van onze voorgaande Octroyen , voor den tyd van agt Jaaren, ingang
neemende met d’ expiratie van de jongde confeffie , noopende de bevaaring
van de voorfz. Landen en Kuiten van Nova Sembla tot de Straat-Davis toe,
daar onder begreepen alle de Landen hier vooren geroert , en namentlyk me¬
de het voorfz. Eiland Mauritius , en alle andere Landen en Eilanden-ten Noor¬
den binnen de zelve Limiten gelegen , zoo die geenen die alreede gevonden
zyn , als die noch gevonden zoude mogen worden , henlieden confenterende
de voorfz* Landen en Eilanden alleen te mogen bevaaren , en de voorfz.
Neering en Viffchery voor den zelven aldaar te mogen exerceeren 3 met fe¬
clufie van alle anderen. Lnterdicerende en verbiedende allen en een iegelyk
van wat conditie en qualiteit die mogen zynanders als de Supplianten in dee-
zen binnen den voorfz. tyd van agt Jaaren , te vaaren ,. handelen, of te villen ,
op de Kuiten , Landen en Eilanden van Nova Sembla tot de Straat-Davis toe,,
daar onder begreepen alle Landen hier vooren geroert,.en namentlyk ’t voorfz.
Eiland Mauritius , en alle andere Landen en Eilanden ten Noorden binnen de
voornoemde Limiten gelegen , zoo alreede gevonden als noch te vinden, di-
reételyk noch Indiredtelyk , op de verbeurte van haare Schepen en Ingelade
Goederen, en daar en boven in een peine en boeten van zes duizend Guldens
voor ieder Schip’t welk aldaar bevonden zal worden in eeniger maniere aldaar
te vaaren, gehandelt of gevift te hebben , te appliceeren de eene helft ten be ¬
hoeven van de gemeene zaake , en de wederhelft ten behoeve van de Suppli¬
anten. Ontbieden daarom en bevelen wel exprelfelyk allen Gouverneurs , Jin
fticieren , Officieren, Magiftraten en Inwoonders der voorfz. Vereenigde Ne¬
derlanden dat zy de voorfz. Compagnie Supplianten ruftelyk en vredelyk
laaten genieten en gebruiken ’t volkomen effect van dezen onzen Odfroy en
confent , cederende alle contradi&iën en Empefchementen ter contrarie,
want wy ’t zelve ten dienlle van den Lande bevonden hebben alzoo te be-
hooren. Gegeeven onder onzen Cachette , en Paraphure en Signature: van
onzen Griffier , in ’s Gravenhage den 1 5 Qótober , 1633.

Hedendaagfche Groenlandfche Viiïchery. rpy

5i>aa Dec5cn té geen taeclenging taan O&roy meer taerïccnt; maat öe’ tO , ar0 >’" R
©ilTchetp open geïaaten ; taoant in ’t 5iaat 1641. luiert) boo? be ïfeeren pé n n , e w ?„d de
taanOveryffd tec taergaberiug taerfcïjeeucii / taoorgebjagen / ban hum viffehety
ne Principalen gcïaft te 3pn / om Devoir te boen / bat tap bemieuluiug" e “ open
taan ’t 3dtae Octroy , b’ ^ngcjetenen taan ïjaate Provincie baat mebe gc te t ‘
50 uben ingefloten luocben; gelphe Inftantie ié taettaoïgens boot be ïjeeren
taan Uitrecht taooj be ï|aaren gebaan / en bp bie taan Gelderhmdt ins-
gelph£. (Ooh luaren alle ^teben in Hoilandt, bie te taooren in beCom*
pagnie niet luaren geluecft/ taan be 3elfbe gebacijten ; 3uïh£ bat uaa ’t
cinbtgen taan ’t Oöroy , ’t 3eltae i$ in ’t taailb geloopea / soutier bat ’cc
eenige taeruieuluing of prolongatie té op geüolgt.

iêchoon nu be .ïïlaatfcïjappp fjnaren cerfïcn fianb taerloor / 500 i£ En met yver
echter met geen minber lufl / bet3c IBaltaifcijtaangft ontaermofit taoo?t= voon-eza.
geset/ en in ten bïoepeiibe ^>taat geölcetaen/luaar bp sief} ooh taerfcljeibe
aan3ienïphe ïtoopheben taan Zaandam , Ooftzaan, be Ryp, 0113. Doeg-
ben.

2 Selj alben bat beese IDiffcIjerp en «©joenlanbfcïjen Ijanbri meer lueber*
luaarbigtjebcu ban ben ïjanbel taan anöere UanDdaatd onberljebig i^/d e “iomtyds
300 moet 3e ooh niet lueinig met het bulbetenb jloojöen luojftcïen /taiaat devurcheiy
bp mebe Ijet telhenö eenige Schepen en floepen t’ oubutihbaar verboden
maaht; hierom lua$ ’t / en om be jaarïphfche taoojbeeïen bie echter uit ttWrd *
bee3e ©iffeherp genoten iuierben/bat ïjaate ©oog fl)oog: Detaaart op
Groeni-andt en b’ omleggenbe .Jïooibet dDelueften aan een tebee ijabben
open ge3et; niijoeluet fomtpbé rot taoojhomtng taan gebjeigbe fcïjaaDen/

'$ iPanötd ©taerigljeit Ijaare fjjjngesetènen beese ©aart taerboben ljeb=
ben / ’t 5p om be IBanfcijap / bie anöer£ tot beeje ©aart gebe5igt
tatierb / tegen ben ©panö ter Sec te gebmihen / ’t 3 P om ’t luaagen
taan geiunisicijtige itoopluibcu niet te Deel ben ruimen toom te geetaen /
en om geen tapanblphe ftaperó / ten nabeeïe taan ’t ©aberianbt / boot
be getuaagbe «Schepen teriBaitaifchtaangfl uitgerufl/ teberrphen; of ooh
bat 3ich be 25 aat 3 Ücï)t niet 30U rnoogen inlaat en / om ten nabeeï taan
ben 3 lanbe in uitijeemfche Corapagnien beel te neemen. IDclh üerbob
taoojnamentlph tot flutamg taan be noch taereenbe Compagnie taccfnchte/
en in ’t 2£aat 1633. uitquam/ albud iuibenbe:

jT\E Staten Generaal dér Vëreenigdë Nederlanden , allen den geenen die dee—

_ ze jegenwoordige zullen zien of hooren kezen Saluit. DOEN TE WE¬
TEN ; Alzoo met groote koffen en zwaare Periculen , alhier te Lande inge-
bragt is de Neering van de Walviffcheryen andere Zee-Monfters-, om de zelve
te doen en te exerceren binnen de Limiten van Nova Zembla tot F return Da~
vis ; tot coniervatie van welke Neering , wy hier bevoorens hebben verleent
otiroy aan de Bewinthebberen van de Noordfche Compagnie, om de zelve uit
deze Landen privative binnen de zelve Limiten te doen. Doch nu komen wy
rn ervaaring , dat door toedoen van eenige ongerufte Menfchen , de welvaart
dezer vereenigde Nederlanden benydende, getracht word de vooifz. Yificheiy,

23 b 3 by

ipS Bloeyende Opkomft der Aloude , en

by dire&e en indirecte wegen en middelen, te contramineeren , om de goede
Ingezetenen dezer Landen van de voorfz. Neering t’ontzetten, en de verwach¬
te vruchten zelf te genieten , poogende tot dien einde in deeze Vereenigde
Provintïèn tot hun te trekken veele Ingezetenen en Inwoonders dezer Landen,
om by andere wegen als door diredtie en belyd van de voorfz. Noordfche
Compagnie , binnen de voorfchreeve Limiten te vaaren , en de Neering van
Walvifichen en andere Zee-monfters te pleegen , exerceeren , en de zelve el¬
ders buiten deeze Landen te diverteren. En dat veele onzer voorfchreeve In¬
gezetenen hun vervorderen zodanige dienflen aan te neem en , anderen daar
toe te indiceien en helpen aanneemen , mitsgaders in uitheemfche Compag-
nien en Vojagiën te participeeren , ende zelve met hunne middelen te hel¬
pen formeeren , (trekkende al ’t zelve tot groot nadeel van de voorfz. Com¬
pagnie , intereft van de gemeene welvaart deezer Landen , en uitneem ende
groote fchade van veele Ingezetenen van dien , daar uit de voorfz. Compagnie
is geformeert, waar tegens naa behooren dient voorzien en alle mogelyke or¬
der geftelt. ZOO IS ’T , dat wy naa voorgaande deliberatie geordonneert,
geftatueert en bevoolen hebben , ordonneren , ftatueren en bevelen wel ex-
preflelyk by dezen , dat geene Ingezetenen of Inwoonderen van deeze Veree-
nigde Nederlanden , ’t zy Commifen , Schippers , Stuurlieden , Zeevarende
mannen , noch anderen van wat qualiteit of conditie hy zy , diredïelyk of in
diredtelyk zullen onderftaan uit deze Vereenigde Provintïèn of andere Landen
te vaaren op de Walvifch-neering, of van andere Zeemonfters, in eeniger ma¬
nieren binnen de Limiten van Nova Zembla tot Pretum Davis , anders als in
dienft van de voorfz. Geo&royeerde Compagnie , op peine van zes hondert
ponden van veertig grooten ’t pond ; verders verbieden en interdiceren Wy
mede allen en een iegelykeri Ingeboorne , Onderdanen , Ingezetenen of In-
wopnders, eenige Schepen of Zeevaarende Lieden dezer Landen , tot zodani¬
ge Schepen te verhuuren, op peine van verbeurte der zelver Schepen en Goederen,
en voorts van een peine van zes hondert ponden van veertig grooten ’t ftuk, en ar¬
bitrale corredlie , en daar en boven daar van moeten defileren, en zulks laaten
vaaren. Verders ordonneren, ftatueren, en bevelen by dezen, dat de Ingezete¬
nen deezer Landen die haar al bereits buiten den dienft van de meergenoemde
Compagnie zoude mogen hebben verhuurt , om te vaaren op den Walvifch-
vangft en andere Zeemonfteren binnen de voorfchreeve Limiten , dat zy haar
buiten den zelven dienft zullen hebben te begeeven en onthouden op peine als
vooren : Gelyk ook de huuren noopende de Schepen die uit deze Landen di-
redtelyk buiten de meergenoemde Compagnie binnen de meergemelde Limiten
aangenomen zyn te vaaren, zullen komen te cefteeren, en zoo de voorfchree¬
ve Oveitreeders haar'buiten deze Vereenigde Nederlanden quamen t’onthou¬
den , zullen de Sententiën ter zaake van de voorfchreeve muldten te wyzen,
evenwel geexecuteert worden aan hunne goederen hier te Lande gelegen , of
bevonden wordende. En zullen alle Officieren en Jufticieren in deeze Veree¬
nigde Nederlanden , mitsgaders ook alle anderen in onzen dienft wezende,
hun hier naa refpe&tivelyk reguleren, en de peinen by dezen geftatueert tegens
de Oveitreeders der zelve vervolgen, decreteeren en executeeren , zonder ee¬
nige conniventie, diflimulatie, of verdrag ; en zullen de peinen verdeelt wor¬
den , een derde voor den Officier die de executie doen zal , een derde voor
den Armen der plaatze, cn een derde ten behoeve der gemeene zaake: Alzoo

Hedendaagfche Groenlandfche VifTchery. ipy

Wy zulks ten dienfte van den Lande bevonden hebben te behooren. En op¬
dat Niemand hier van Ignorantie hebbe te pretenderen , ontbieden en verzoe¬
ken wy de Heere Staten , Stadhouderen Gecommitteerde Raden , en Gede¬
puteerde Staten van de Provïntïên refpeöive , van Gelderlandt , ’t Graafichap
Zutphen , Hollandt en Weft-Vrieslandt, Zeelandt, Uitrecht, Vrieslandt , Overyfjel ,
en Stadt Groenïngen en Ommelanden , en alle andere Jufticieren en Officieren,
dat zy deze onze Ordonnantie van honden aan alóm ure doen verkondigen y
uitroepen , publiceren en affigeeren in alle Plekken van deze Landen , daar
men gewoonlyk is, dusdanige uitroeping,publicatie en affixie te doen. Gegee-
ven in V Gravenhage in onze Vergadering , en onder onze Cachet en Paraphu-
re en Signature van onzen Griffier , op den n Maart 1633..

V Y F DE HOOFDTSTUK.

Eilandfche Walvifch allenks van voor Spitsbergen verjaagt en
verdreeven 5 en werwaarts geweeken 5 ‘word onderzocht
De geweeke Vifch op de Noortbank vervolgt. ZeeviiTche-
ry ondernomen, ’t Traankooken gehaakt Traanketcls en
andere Gereedfchappen weder vervoert en Pakhuizen ge¬
hoopt. De Vifch ’t eenemal in Zee en ’t Ys geweeken. De
Compagnie gefcheiden 5 word de Viflchery voor byzondere
Rederyen vry, doch veel bezwaarlyker als eertyds verricht.

D €e3e belueeging bet JDaïPiffcïjen / (in ’t Poojgaanöe ^oofötbed
gemdb) naa te fpeuren en te PetPolgen / 3a! on£ gdegentpeit gee-
hen/ om on£ eigentlnft Poo?necmen/ pet onbecl\n;£ tn be tegenluoojbige
©iffcpetp raaftenöe / Inat naaber in te 3ien. pebben ban piet Pao?/
in be ruime en topbe bepaaiiug Pan ben J 5 oojtftaper / mebe 3pne tpb en
plaats onberfcljeibentïnh aangelueesen / PctPoïgené ooft / be Pan onb£
en pebenbaagfepe ütobbe en 3 Daïru£-Pangft oPetluoogen/ öe£gdpft£be
paaien Pan be Ciïanbfcpe ïlDalPifcp niet alleen lopb en bjeeb uitgeftreftt
gePonben/ maat pen ooft aï£ in ’t mibben Pan beese bepaling/ aan bit
gemelöe en tndgdege groot en aa^rpft <2Eiïanb Spitsbergen , om Poo?
gegecPene reben/ in groote meenigte3ien Pergaberen/ 3uïft£bee3e©ifcp/
gelpft be iDoo^bftaper naar be Noordkaap , mebe niet oneigentlpft naar
bit (SMlanb / be €iïanbfcpe IBaïPifcp mag genoemt tomben. 3 !*¥gdpft£
Öcbben tuereeb^ getoont/ aïpoetud eenig3in£ boo? ’t Petfcpü 3 pner ge*
fteltljeit / bat b’^ilanber 5 P» eelPoon Perblnf toat $oo?bdpftet al£ be
JÖoo^bftaper neemt / bodj bat Poojnamentlpft pet onberfepeib Pan ©oeb*
fd/ Pen/ gdpft be ftepget en ILeeutuetft/ alöus* Pan dftanber afsonbert/
en lebetg aangcP3ce3e plaats boet Pcrftic3en. <©oft pebben P^e met Per-
fcpeibe rebeneu onbet3öcpt/ poe öe «föootbftapei in spn euiiu gepjoon en

natuur

Eilandfehe 1
Walvifch,
waarom dus-
genoenu.

rp8 Bloeyende Opkomft der Aloude, en

natimrlpït geVuefl aan be Noortkaap , en bp3ouber bp Ysiand op ’t
, . seberfïc ié aan te treffen; en om be seïoe ceben té beu Cilanbet genegen
die door* 3 pn berblpf om en omtrent Spitsbergen uit te biesen/ bermité öit CilanD
ficrkehand- om öeé jjelfé toelgeïcgentljeit en aaérphe gronden ljem jeet beljaagïpft
fe ;! ving.jcr pooibomt; maar al30o deese 3pne beurtpbe berblpfplaaté / becbolgené
vanVoór öoo? een meenigtc ban ©panbeu sobanig ié be30cfjt/ bat Ijet fcïjeen men
spitsbergen alleen tocqeiegt ijab om ijem t’ eenemaal op ’t Ipf re baileti / toaat öoo?
verdreevcn a g en ^ jobanig in 3P»e tuft ié geftoojt / bat Ijp naar een anöet bet*
15; blpf ïjeeft moeten ornsien / bies 3ulïen toe nu 0115e gebacljten / laareti

gaan/ toertoaatté tjp 5pn betblpf febert genomen ïjeeft / en teffené on*
derjoeben / of men met eenigen blpfc ban boojbeel / geïpït be jDoojtba*
«MitsRt- ptc tpb en pïaaté 5on toeeten t’ onberfcï)eiben / om ljem in spne tegen*
weken on- tooojdige fcïjuiipïaatfcn op te 3oeben.

dexzocht. jjijtdlertopï top bit ondersoek dGen/suïïen toe ooï» teffené ban cnébeoog*

be bonnen ïjanbeieu; derljalbenftaatoné rcrfï t’oberóenbett / toertoaarté
bcese ©ifcï) be toph genomen ïjeeft; en toanneet toe bic ïjebben naagc*
fpeurt/ ïjoe men 3iclj omtrent ben 3elbeu te gebjagen 3a! ïjebben ; toat
Itfïen en berfcljalbiugen bienen aangetoent om ljem te betrappen / en ïjoe
men be bp3onbere tpben enpïaatfen/ in be aïgemeene tpb en pïaaté/ op
een gautfeïj anbere topse aïé met be jüoojtbapei/ ’t ouderfcljeiOen ïjeeft/
3aï mebc berboïgené aangemerbt tooiden.

©eeje ©ifcïj / die boo? 5pn groote meenigtc en fterbe boojtteeïing/
gelpft uit Ijet aangetoonbe ruime qurebbelb ban afgclcib tooiden / niet
ïicljtelph toaé t’ eenemaal op te bangen / ectjter bon dooi bit getoeïbig ber*
boïgen / tiioo?beu en booben ban berfcljeide Natiën taugé be geïjcele
ïtuft/ 3pu tjoofb boot be meenigte spuer ffipanben uaauïnbé boben toa*
ter opbeuren; bicó toierdse genoobjaabt bit <©etoefi/ alïjoetoeï ïjen aan*
genaam / aïlenbé te bcrlaaten. Cm nu boitljcitétjafuni bp be ©iffcljc*
rp ber ïfpïlanbeué alleen te bïpben/ toaar uit alle be anbere ©iffcljerpen
bonnen 'afgcïeib tooiden / 300 begonnen beeje ©iffcïjen / Ijet gemélde
Smeerenburg in be Hollandiche-Baay , ’t allereerfi te lecren bennen / en
bemerkende bat alljicr be bersaamcïpïaaté ljunner ©panden toaé / be*
gonnen 3e bic te fcïjuutoen/ toant 300 biaa 5 P beeje 25 aapgetoaartoier*
ben / alé mede be Jicijcpen en meenigte ber Jdoepen baar om Ijcen
3tocrbenbe / benden 3e aan bit gctooel / toat ïjun naabenbe toaé/
fcïjoon 311 te booren in ljunne onno3eïtjeit op be seïbcn aan en om stoom*
men / en’ 3tclj btté alé toeerlooje ébcijepfelm lieten booben; maar tut op
DïEiland- ’t enkel befcljoutocn ban öesctbcn / teerden 5e Ijunnen bpand bennen/
fche yifch en p te jij cu ’ t eerlang op ’t bluctjten. t&ué moefl men ban bcese fcljuto
, en bïiebetibe ©tffcljen/ met 3eet fiwoten arbeid naa roeijett / en einbelpft
viel de vis- maten ’cc 300 toeittig meer obergebleeben / bat men fomtpdé naa beel
rchery moet- g £ j, aan e moeite en bracljtig naa toeijeit / ccljtcr uieté opbee / 3uïbé be
Keken' floepen toebecout leedtg aan booib quanten, ©it nu ftïaagbe men

ben Commanbenré / en men pleegbe raab toat berber te boen flottö;

Hedendaagfche Groenlandfche Viflchety. 1 99

fee ©ifTcïjen bonb men ’ec niet meet 30a obetbïoebig / en bie baat ge-
bonben toietben / toaten 300 fekuuto / bat 3e be3toaatïpk fionben ge-
bangen too?öen. ©iet op gaf men ïafï naat be Noordbank te baaren/ v ^“J r * 1 '
öetopl baat nocï) ©ifck genoeg toap. 3Bee3e Noordbank liet boo? aan kende vuch
in be Noordbaay , omtrent ttoee tnplen ban be ^cljepen bie onbee Smcc- opdeNooid-
renburg leggen ; bee3e gemelbe iöaap $ groot en topö / en toap 6obnr^“*j e ^: s .
fcien benebenp meet anbete 2&apcn/ ten bien tpbe/ een ongemeene ©ifclj' fcheiy weer
tpke 23 aap. <©p bee3e Noordbank , alp gesegt ip / bonb men ©ifclj f»«vat wi«d.
genoeg/ toant fcl)Oon 3 e om be gemelbe tebenban Smeerenburg aftoeek/
ecötet toap 5e noef) op anbete pïaatfen t’ eenemaa! niet getoeeken. ©iet
ban ©ifcl) genoeg binbenbe/ fcljoon eenlgen boo? ben tpb mebe fekuuto
toietben / kon men ’et boo? be meenigte nu en ban eenige betrappen / en
bnp toeber magtig toojöeti; maar bee3e ©iffcketp biel bep te moeiielp-
ket/ nabemaal 300 bcel meet tpb/ toeegenp be afgelegentljeit bet isclje-
pen in ’t roeken en in ’t boegfeeren bet ©iffcljen berfïeeten toletb /
bat men 300 beeï niet kon uitboeten alp te booten/ toen be ©iffcljen Dp
en om be Jbcfjepen / gantfcl) boeerloop gehangen toietben ; berljalben
bleef Ijet afljuuten bet ©ooibpbaatoerp / om traan telaaben / mebe, tAfhuiiren
acljtet. «einöelpk konben be 43?oenïanöpbaatöerp 3elfP geen bolle !aa= der Noords-
öing meet bekomen; en bit betïlep aïlenkp 30banig/ bat ’et geen ©lp= v «rfers
fcijen / nocïjinbeHoiiandfche-, tiockin be Noord-en Zuidbaycn, betbol= Kk^ciiaakt
genp ook op be Noordbank meet ge3ien toietben/ bermitp 3e alle buiten 0
be 3©aï toeekeu/ toaat boo? beeje Eanöbiffcljerp niet alleen fckaavp bol / e.. de vis¬
maat betboïgetip fcïjaatp Ijaïf bol / en einöelpk met een fcljraale baugfi*™^ ai '
t’ Ijuip quanten. ©it maakte ban met een bubbelen manfetjap/ bic op fdum:

’t 3 tanö en op be 5>cïjepen gebe3igt toletb/ toegenp 300 een 3toaarc uit-
tufling/ een genoeg fcï)?aaïe ultöeellng/ en einöelpk begonmen ten laat* com^i'
ften 300 fietk te betiieseri/ alp men in ’t eetft kracljtig getoonnen Ijab 5 eenlchraale
bnp liet ïjet be Compagnie ten laatfïen 3 akken / en gelpk men 3*cïj inuudceung
ben beginne onbetïing berbonben Ijab / fp?ak men nu om te fcöeiben/^" 0 .®^^**
toaat boo? be oube ©iffcketp / bie te booten cubepaalt en b?p toap/r c i iaad e.'
baat naa bepaalt en alleen b?pïjeib op 12ce Ijab / nu toeet geljcel b?p
fionb / bcibt aan ülanb en op feee te ©iffetjen / 3ulftP jet toebet een ge-
Ijeele b?pe ©iffcïjetp toletb.

fBaat aleer be iBaatfckappp Ijetnoelj geljeeï opgaf/ liet men ’töoeg*
feeren met be ©ifclj naat be ^cljepcn acljtet ; men ging met be J»cljc*
pen / in pïaatfe boo? Smeerenburg te leggen / in be Söapen biflcïjen / en pezeevis-
men begon be ©ifcl) te ftenffcn / bie te booten aan <§>ttauö bp be #100- ?!S„o ütd
ketpen toierb geb?agt; bock betbolgenp be ©ifclj op 2ee topkenöe/ (lak men,
men mebe in gee/ en ging buiten ’t Jlanö ïangp be 3©al biffcljen. |5u
gebeutben ’t toeï bat men elkanöerp 25 apen quant be3ceken en begltttu
ten / maat ’t toierb boo? eerfï niet toegelaaten/ een iebet toiïbe 3pnefgen
o?Pgeit befjouben ; einbeïpk toierb noeïj toegelaaten bat men tocl in
eenp anbetp 25 aap ïjabenen mogt/ maat niet biffeken / gelpk bit onbee

Cc be

HetTraan-

kookcngc-

200 Bloeycnde Opkomft der Aloude, en

öe bp 30 nbere Uée-©ifTcÖer£ mebe tod toegdaatm toietö / toant fcïjoon
’et maat een eenige jèloep in een b?eembe 25aap quant / moef! men be
harpoen uit be jjfèifi toeg neemen en tergen / cf men megt ’ec niet in*
komen. (Êinbelpft taa$ men in be ©iffcöetp een groote beranöering on*
bettoojpen: toant be ©ifclj / Die uit spn eigen natuur ató gejegt ió / ban
allettoegcu naar bit groote en todgelegen Ciïanb / om beö 3 dfé bette en
aasrpke gtonben en 25auen/ getooon toaó’ af te sakken / toicrb buöniet
alleen onber be l§olIanber$ / maat ooit onbet alle be anbere JSatifti/ te*
genei hunne natuur / getodbabig betbjeeben / en ronbom be gantfdje
Stuft betjaagt. 3E»e ©ifclj ban buiten be 23apcn blpüenbe/ bon men beu
bienfi ban be Craankookerpen en ©akijuisen aio boo? becjeu niet meet
spek in va * Ö £tjlÖÉ:n / a $ toen men be ©ifclj in meeuigte en oberbïoeb / in be 23aijeu
ten gedaan, omtrent beese Stoükeipm bing / naar llanö boegfeerbe / tjet £»peu af*

fneeb / op ’t ïanö in binken kapte / en berbolgeng tot Craan kookte;
buiten be toal biffdjenbe biel bit te berve ban be tjanb / om bertoaartj» te
boegfeeren / men moefi geluk be gee-biiTdjcrjü / be ©ifcl) ftenflfcn / en
ij et Jbpeft te ^cijeep in baten fiiubeu/ en DuO mebe boeren/ bcrmitO Ijet
gcvecDtt Voao / ban naar ilauö om baat te loflTen en berbolgenö toeer te
laaben. ©crtjalbcu begon men bit groote toerk / bat met jeet stoaare
hoftm lange* be gcijede Snift toag opgcrccljt / nu otlenks toeötr af te
Traani; et cis b?eeke»; men burg boo? cerfï be kopete ®caaul«tel,3 / en uitbe©aftljui*
e« andere jen be baten/ ïpneti / ienfTen en meer anbere gereeöfcljappen. ©ok ber*
géteediciiap- pjfjjjj gj e [ fjaafl bce 3 e ©a&hui3en/ of 5e toierbeit boot ben moebiuil bet
ommedeee- |Batttoo 3 en gefloopt en berüjanö. CHio 3 Pu ’ec bah ai b.t kofibaare

toerk / in alle be 25 apen / lange* be gdjceïe Stuff / niet meer ban eenige
bet gemdöe obecbïpf3dö ban 3ütntaabje£ en Jponbamenten te jim.

3§it fcïjoone en todgdege Xaub tot be ©iffdjern/ toaatom / alp ge*
3 cgt is'/ al bed te boen toaO getoeeft/‘ 3 ulkó ’er bé ©ojften en JiBogeut*
ïfeben 3 dfê ober.gemoeit toierben / t’ eencmaal ban be ©ifck berlaaten
3 pube en blubenbe / 300 toierb bee 3 C ©iflcljeru ban alle Natiën toêbec*
Deviffchery 0 m aan een iebet b’ptoiïlig obergegeeben / of t’eenemaal berlaaten. tut O
pcfchafV'ên toicrb ban Dit OtiïanD / bat om be ©ifjcljeru Der <GiIaubfd}e IDalbilct)
aan ccnic- onb?p toa£ getoo?beu / tueberom boo? een iéber b?p gemaakt / 5 ulke*
dcrvryge- men ’et nu niet alleen Ijabenen mogt / maar ook b?u biiTcijcn / inbieit

’er tuat te biffcïjen bid; maar boot be 3eec gebodige inbtukfdcnbiebeese
©ifeï) kab opgebat / ïjceft 3e jobanig een fcljjik boot bit (©etoeft gekree*
gen / bat 3e niet alleen boo? een tpb ban baar getoeeken tó / maar ook
noef) tot keöen bce3e ïtufi outtopkt en mpb : ten 3 P om be ©aft / of
30a berce Ijtt be Ifufi bereikt; bodj buiten ijet !f $1 too?b ’ec naait*
Inkö een eenige ©ifdj omtrent bit fefjoone tod eer ©ifcöruke liaub
ge3ieu.

<©e berlaating bec ©iffcïjen Pan bit 3ccr todgdeege en aaërpke
ïanb / baarbe geen kleine becanbering in be ©iflekerp / toaac op men te
boordt nooit jou ïjebben geboekt / toanneer mm ïaiig^ Dcc3c Stuff én /

medcg
nomen, en
iommige
Pakhuizen
geilüopu

gccvcii»

Hedendaagfche Grocnlandfche VifFchery. 2.0 r

op bcc 3dbet bette gtonben / en binnen in be 22aapen / bp en omtrent
be ïtooderneu / 30banig een ontelbaace meenigtè ©ifclj bonb / bic
300 gemablpb bp en om be beliepen gehangen toictb / bar 3e gunnen
©panb geïpïisaam ban 3 dfé bpqiiam en in puit getoeïb biel; bant Ijab
men bit gcbacfjt / of eenijpittf te gemoet gezien / Ui at 30U men niet al
ontoaarbeeröaate boden gebben bonnen fpaaten/ bic allectocgen langs be
ïmden Dooi alle Statiën toaren gemaabt ? JJabemoal top reebé bete*
ben tot beeje 500 toidjtige beranbering tjebben beedaan / en inégdpdé
getoont bat beese ©ifclj / sobanig een bjeeb en cuim qneebbeïb tjebben*
be / niet t’ catemaal iS opgebangen / maat alleen ban baar geïueeften/

300 3011 men bonnen bjaagen / of (jet ben ©ifjcljeté bebent tg / Voet-
toaarté be ©ifclj gelueeben 3p/ of Uiaat Ijp siclj nu ontijotib?

jKaar nabemaal bit alles uoo? 011501 tpb lé booigebaïlcn / 300 3ul-
ten top Ijter ban rnebe-/ alé bp obceleebecing en uit eenige Soutnaalett
ban óube Covnmanbcuré en anberen getjouben / geïnd uit be booi*
gaanbe berichten/ een bebnopt berljaal boni. fkdoon nu bet.je ©ifclj/

01 tl be getoonde reben / alljiet toeïeer in gtoote mrmigte ban ailertoegm
bergabetöe/ 300 bïpbt ecljtet uit 3pn ruime nitgefrrebte bepaaling / Ijiëc
booi aangeto.ejen / bat bit nocljtané niet ban een bleni géöedte ban
üee3e 3eer gtoote meeuigteié getoeed/ bic alom/ Doeg op B’eene yïaaté
min en op b’ anbere meet / beo? Deeje topöe uitgedredtgeit ié bttdrooit.

|©ogelpb ié ’ctaau eenige pïaatfen in ’t ©od-ofïöcdné / üut-Groen-
ïand , te Zembla of omtrent be (Cartacifdje linden / altoaar tufTcljen
be ftibieren 3telj beel 3©albifïcgen ontljoitben / niet min sobanig een
gtoote toebloeping ban ©ifctj getoeed/ en miflWjten toel noefj/ alé óóit M * a "/*“

omtrent Spitsbergen plagt te toesen. ^mmerp aan Jan May en Eiland, 1 ti 15 d ctiiuis
ié ’ec inögdpdé ten groeten toebïoeb/ geïpfe aan Spitsbergen, getoeed/mede een
bat aan beeïe obetgebïccbe uutaabjeé ban iCenandooderpen eu JJad= fjj°° te Vis '
buf3«i/ in eenige bet 3 elbet 25 apeu nocö tegentooojbig te binben / “dan weeit,
betoeejen tooiben/ gcluft mm betboïgeiiö 5al taourn.

3 ©anueet tou ban ’t tonden bet ©iffcïjen fpjedien/ berdaan toe Die
©ifcl) bie jaarïplié getooou toaé aan beese Stuffen te domen : beeje ié
booj Ijet gemeïöe detd opbangen en betbolgen / allenïté ban baat ge= De vifciu’
toeeden ; eetftelpb fcljuubibcn 3e beeje ïtoolicepeu en legplaatfen Der|« e M?«'t*
^cljepen/ floepen/ en toat baat ban afging / betboïgeiiS be 23 apen/rsgewc*-
cn berbeté be Cjonbcn taugé De toal/ bettnitS 3 P obetal becboïgttoiet* ken -
ben. 3 È>ué toedien 3c ban ban be gdjeeïe fuift naar alle cojben / ban
toaat 311 getooon toaten te domen / en allenhé toat meet op %te/ en
in ’t jaé. «ïn beest ruimte toaten 3e toat meet betdtooit / en in 3oba*
nig een meenigte niet bp maïdanbet alé in be ©apen / Detfjaïbm toietbpaj,,^:
be ©iffcgctp giet boo? toat meet gebaïlig / en met bed meet moeiten engheid™,
atbeib bet3db. 5 Be Compagnie Ijet gcluft Ijeu t’ eenemaal begeebenbe /
gaf men ’t ban dnbeïpli op. (Ccen tolerb bee3e ©iffdjerp ban bp3onbete,dJ;' i " d de
0eéöerpen / 30a ban be $?o!ïanberé alé ood ban anbere Datiëii acljtet=

€c z bolgt/

zöz Bloeyende Opkomft der Aloude, en

d««Rede- poïgt/ bis Ijet eene ^faat meer en ’t anbetc min opbeeben/ luaacfnuictr
vycn viy ge- nocl j tot (jr^cn toe Polijatb; maar be ©ngelfen en ©enten lieten ten ee-
Cl ’ nemaal 3abben. ©ie 3iclj tot Ijeben noclj in beeje ©iflcïjcrp be3ig Ijou*
r. u word öen/ 3Pn Ifoïïanbö# / jpranfen / Hamburgers* en 23 ’emetet / kuaat Pan
oelemV &e eecfteii Ijet gtootfte gcbeeïtc uitmaafeen.

©e ©ifclj bug ban bc 3 Bai in fee gekoeeben/ en Pattbe fee-PifTcljerg
albaar gebuurigPetPolgt/koietb aïlenbg noclj kuilber en fcljuukuec/ 3 ulbsj
brawaJ'y- 5 e * n öe ciume f eet’eenemaaï ocrftcooiben / batbe©ifTc(jerpiiugePalIiger
kcraiscer- en moeilpbet rnaabt ; kaant fcljoon be geljeele fee tuflcïjen Jan Mayen-
tys verlicht. Eiland en Spitsbergen , alkoaat be ©ijTcljerp toen kuicrb gepïeegt / Poo?

ecrft metbee3een meer anbere ©iffcljen gelpb 3 aam koag be 3 aait / 30P
koierb ecljter beese ©ifclj / boot ’t geftaabig jaagen en PerPolgen / meöe
albaar in fee 5obanig onttuft/ en in bee3e ruimte Pan be eeue ter anbe-
re plaats gebjeePen/ bat ’et btbmaaïs* maar een enbelbe en fomtpbs ge*
ïjee! geen ©ifclj koierb ge3ien. H 3 en begon ban in fee mebe naar be
25 anben te. soeften / alkuaac men toen Peeïtpbg gcoote <§>cljooten bp eï=

, banbet bon aantreffen / Pemiité be ©ifclj alijier op ljun aag afquam.
liBaar eerlang koierben bec3e 23 anhen 300 fierb met j?ctjcpm en ^êfoe*
pen be5ocï)t l bat Ijqt be ©ifclj baar mebe niet lang tjouben bon. Cen
bien tube kuag ’er onber anberen een ongemeene ©ifcljcnbe 25 anb Poot
be Zuid-baay , omtrent, ter IjalPer gejicljt onber’t Itanb/ alkuaatboojt
een 3cber Commanbeur / Kcere genoemt / Perfcljcibe 3 >anmt naa ben
anberen Peel ©ifclj gehangen koiérb / en berijalPen lang naa bien tpb /
00b Ijebcn noclj boot eeuigeoube Commanbeurg Keers-Kaar grljeeten/
maar ’t tg boeg Ijet geftaabig PerPolgen tut mebe een leebige Itaar ge*
kuojben.

©ee3e ©ifclj bug gekueïbnbig Pan be Stuft geöjeePen / ntoefr einbeïpb
boot be 3eïPe gekpelbpleeging mebe be fee ruimen / Perm i tg 3e boot bit
gebuurig jaagen / booben en PerPolgen / niet alleen tjoe langer Ijoe
fcltjunkocr kPievb / maar men moeft noclj ottberljePig 3ptt / bat ’er font*
rpög eenige ©ifïcljen / reebg gequeft / ontquameit; kuant niet alleen boot •
eétt opltomcnbe milt / ftotni of onlocer / moeft men fomtpbg be Ipnm
ïtappen / en be ©ifclj albug gequeft met ben Harpoen Perla’ateii / ïitaar
5elf Pp fcljoon koecr/ kuterb men in beeje ruimte / bibmaalg 300 Perrc
in ben kuitib Pan be Schepen kueg gcfleept/ bat men om nietVeenemaal
TOfVifchbe-^an be iêcijcpcn af te bkunaleu/ genoèbjaabttoiecbomte Pappen, ©oft
finddykin öeflou be ©ifclj allenbg siclj meer naar ’t / alp’ in een ftètbte of
>rïs, cm bojftkoeenng te PegcePen / suilt? bat Ijet bibmaalg gebeurbe / 300 btaa
veiliger re uien ecn ©jfdj gefcfjoteit Ijab/ bat 3e 3iclj aauftoubg ttaar’t l\skuenbe/
wezen. fcïjoon men itccgeug baar omtrent geen Jjg beoogett bon; koaaruitban
genocg3aaiu bon Poojfpelt koo?ben / bat 3e ljun boer^ koel kuif} te Ijou*
ben/ en men bcrljalPeti niet Perre Pan ’t kue3ett moeft. JBauneet
ban be ©ifclj in ’tü£ liep / Pctmifg men toen met be iêcljepen fcljtoom^
be.ln.’t fg te 3eilen/ bapte meu be lun af/ en lieb 3e bu| gekoonb met

Hcdcnckagfche Groenkndfche Viflchery. Z0j

fcc ©arpoen in ’t J 3 p Pïucljten; ïjtet mebc raaftte 3e / Sictj gepjonb Poe*
ftnbe / nocïj liecbec aan ’t Pïucljten / en met 30banig een Pecbaaflljeit /
alp of 3c nocïj geflaabig met De floepen PcrPolgt toietben / 3uïbp 3 e bp*
na tot geen bebaaren bomen fion / en beeje Pïucïjtenbe ©iflcpen ïgagten f c " *°/ c hu!^
’er meet anbcren aan ’t Pïucïjten. ©iet booyhreeg nu be ©ifcïj sobani* „er.'
ge fcljecpe en geboeïtge inbjubfeïen / en een. geloelDigeti afïseet Doo? ’i'

3 ianb en b’ ope 2 ee / bat ïjet ïjen fcïjeett in ’t 3aab / mecg en gebeente
alp boo:geb?ongen / 30 bat ooft be jongen be jetPe inbniüfelcn fcïjpnen
aangeböoeen te 3pn / luaut 300 Voel be jongen alp b’ <©uben 3pu alle
ge5aamentlpb uit Eee getoeeben / en 3toemmeu nu 3eïben in be mime
See / en met ben mg öïoot / maat ontljouben 3icï) lie’uet in ’t ®p/
hiaat in 3 P 3 icÖ betet bebebt bonnen ïjouben. ©eeje ©ifcïj ban aïbup
uit ïjet Hanb op See gcbiecben / en Do o? be meentgte 3pnet ©panben
ï)ct baat meebe niet boimenbe ïjarben/ ip 3e aïlenbp t’ eenemaaï in ’t HP/
bet 3 ©eftpp genoemt / getoeeben ; maat eet 3 P be 2 ee ruimden / out*
ïjieïben ’et 5fclj nocïj Peel aan ben Söom Pan ’t J/p / en fomtpbp in en
buiten’tgfp. $u Piierb goebe raab buut; men fcïpoombe ïjet |fptenaei*
beren/ en ecïjtee noob 5 aabte ïjm be ©ifcïj/ bat men ’t DetPiaartp Pien*
ben moef:/ öoclj eetmen befioot in ’t fïp teloopen/ Pifïe menïangpbeu
3oom en in groote bogten en bommen met een taameïpbe Paugfï/
maat einbeïpb/ om 3 pn ©panö /Piaat’tmogeïph/ nocïj Peibet t’ontüip*
ben/ ïjielt 3icï) be ©ifcïj geïpb alp fcljuiï en bleef in ’tffp. ©e©iftetjerp
bit metftenbe/ Petmitp 3e buiten ’t ffp niet meet te Pitiben hiap / maat
ecïjtet Pan be J>teng in ’t §p ban ge3ien/ en mebe bp ftilteïjungebïaap
geljoojt luojben / beflooten / aïtjoelpel fcïjjoomïpït / om 3e in ’t ffp op schèpenin
te 3oehen/ bat 5?booj eerft niet bette beijoefben t’onberneemeu / of bom ’ t Ysteloo»
ben be ©ifcïj; men maabte ban fïcgtp be ^ctjepen aan eenigefeïjotfen
Paft / eet men steïj nocïj aan be PelDcn betcouPiDe / en Peelen (jabben ft' CUI ' CBi
toen in ’t lop fap nocïj een goebe Pangft / Piant in ’t eerfte Ponb men ’et
3 eet Peel ©ifdf)/ maat booj bp onbetpfnbing geïeert hiietb / bat be ©ifcïj

niet PiaP opgebangen / maat alleen Pan b’ eene naac b’ aubere pïaatp
bet jaagt.

ZESDE HOOFDTSTUK.

De Ysviflchery ondernomen , waar in veele Schepen blyven.
Hechter en fterker Schepen op de Groenlandfche Viflchery
uitgeruft, ’t Wyken der Viflchen naader ingezien en over-
woogen. Of de Vifch zich naader aan de Pool zou konnen
onthouden onderzocht j en werwaarts de geweeke Vifch zich
veilig vinden zou j naagefpeurt.

2.04 Bloeycnde Opkomft der Aloude, en

wöïdvad omgocb; ecpter openbaarbe 3idj toen ecu anbere 3toaariglje(t / Ij (cc in
ectuitl'è-" beftaanbe: bat bg mifïig tocct of bp ftmm / mi Ped meet* ,§>cöepen Pet*
voert rmtudooren toicrben / bie op be fcljotfen öïccUcii of baat tegen aan seilben/
is het biy ven pat men in bc See-en llanb-liiffdjerp 300 niet onbecljePig toap gctoeeft/
schepenen- öetljaïPen 50d)t men tn ’t cttfr/ Poo? beeje fjppiflcljetp/ naar onbe en
deihevig g e-min PaftelpPfte Jicijepen/ bie op be Stooppaatbp nietmeerbequaam toa-
woidenr ten/ en geen bjooge toaareu meer Poeren Ponben ; bee 3 e ^eljepcn toiet*

ben ’et / om be ïjooge prp3en Pan Craan en 23 aarben / aan getoangt/
Plant alp ’t quarbed traan ben pipp Pan 60, 70 oofi tori 80 gulöcnp
ïjaalen Pon / gelgp biPmaalp ip gebeurt / en be baarben omtrent ijalf
vervolgens 303 Peel toaarbe opbjagten alp be traan / alp' mebe tod ie gefdjieb/
wietJen uit- maar Pedtpbp ictp minbet / 300 maaPte een pbdjip / met eetie laabing
£ ei , u . ft v , j ™ Pan 600 , 7 of 800 quartbeeïen <^>pdi een 3ecr goebe uitbeeling Pooi be

jehety ge- JSCebCtp.

waagt. jUaat aljoo be Petanberïpfie loop ber ©ifïdjen / qoP 3obanlg een Per*

anbering in be ©ilTcöern maaPcn moefï / 300 maaUte be gemeibe ïjooge
ptp3en ber toaaren / mebe toeï Ijaafl een Pcranbering in be ^cljepen /
Permitp be ©iffdjen allcnPp Perber in ’t J 3 p tjunnen ©panb onttoeePen;
biep moeft men met br ^cljepen / bie in ’t eetft aan een fdjotp flil blee=
Pen ieggen / en al300 ben laabing inPreegen/ nn toat biepet in ’t fip sei«
ïen / bat sonber fcljot3cn te raaPen niet toel gefcfjiebm Pon / toaar boo»
men toen Pp onbcrPinbing leetbe / bat een fterp pscljip / beter een bonp
noot-tvei- Pan een feljotp Pon tegenftaan / alp een oub of 3tonP £>cpip ten beden
<fer uidiiii- of gcljcel PoWanbm spube / toelPe buurbaare toaarbe men in ’t Periiesen
gen der vu- ö £C jeipe p§>cljepen miffen moefr ; bup besigbc men toen Poojtaau tot be
Viwoid ‘ ©iflcöerp toat (lerPet egdjepm / of men Pet ’er nieutoe in ’t bp3onbcc
men ge- baar toe maaPrn. öiti be 3elföe reöcn toojben nu bc < 0 :om[anbppaar*
noodzaakt f,crp / 3eer fïetft / en Peel ffetPet alp anbere ïioopPaatbn ^ dj epen ge*
penden ooit maaPt / edjter toojben ’er jaarlpPp nodj eenige in ’t Jjp Perioorcii'/
11 aar Groen- toant fcljoou 3e tegenp Ijet In5cilen Poo: bc fcljotjen toat beter Persten
land te zen- jp n / niet te min Ponnen 5e gdpPeertpbp'bebpniug/ bieptu’tfP 3 pnbe/
den ‘ inpgdppp be paiffèng pan PdDcn en fiarbcn niet uitftaan ; maar In ’t

lop f p beset 3pnöe/ pcrmlrp baar be parffmg 300 3toaar niet ip / pinb
men 5idj noclj toel Peilig / ten 3 p öat eenige ©elben Pan ndjtcreh bit lop
IJp aanpoeren ; boel) met mifradjtig en ftojmig toeer siclj tuffdjni be
Pcibcn en flatben be5ct Pinbenbe/ sonber te Ponnen opruimen / 300 moet
atlcp I poe frcrli en stoaar pet 31 1 / boo? bit aanbjfngtnöe ?|p / buigen
en barften ; toant men Pinb ’cr 3 obanige ffpPdben of groote bjolb
Pm Pan bit t’ faamgeftremöe aBïcment / alp in b’ ^pPilTeperp b?ec=«
ber 3al bïpPcn / bie 6 , 7 of 8 Höpleit en meer in ben omtreP groot
31.n1 / sulPp ’er fomtpbp fo 6 o of 70 ^»djepen óm leggen / bie eb
Panbet oPer sobanig een IJpPclb Pan ’t eene tot ’t aiiber club naaii-
Ipltp Ponnen 5ien ; be parfflng Pan bergeïnPe Pelben / of anbere peel
hleinöer/ jflarben genoemt/ toanneer uien bie niet onttopPeu Pan / ip

ban

Hedendaagfche Groenlandfche Viflchery. zo ƒ

ban embeïpft ooj3aaft / bat ’er fomtnd# eenige J>cpepen booj berlocreu
ïöoibfti.

3 ©at pet meerfcer gebaat bet ^bcpepcnln b’|i#biflcptrp aanbelangt/
al# lucl beo; drejen in b’ oude Eanö-eii SccbifTcpcrg boa# / pceft de
fcpaaddphe onderbinding genoeg boen [reven ; maac pet berïoopcn en ’t
betplaat’frn biet ©tfleperp / lp ar meet on# oogmerb raafteude / en ooit
ban meerder bélaiig 3 pnoe / 3aï’t niet ouDieufrig luejcn / bcrboïgeu#
baat ban luat bjeeöer re pandden. ©bermir# Vue mi 0113e geluoonc of w
regeiilboojbige ï©efrp#r©i(fdjrrp allenboJeginnen' te naberen / en ooft
tpan# loei pet saabelphfte icï sal’t 0113e opmeebing bic# te meer Het
tuaardig jpn / toanneecVoe baar uit-eenig onderlup#- en liept 3tiïïeit der viikhVn
binden / Delupl ’t niet alleen op inonbeïinge obeefebeving flnuit / «aJermge-
niaat 00b boo; eigen onderbinding is luaargeuomen. ©ccp eer bon Ijieï
in boojrgaau/ 3ulïen lue 0115e opmerhing op ’t bcrplantfen der ©piepen gJnzouo-
Voat naaöcc insien / bcrgelpbcnbe die met de gegeebe geïpbeui# ban ’t verwoogen.
©aardemmet f©cct en der 3elber |©eer-©ifcp / of bie ban de töotgauscn
eti andere 3 ©ierbogeï#/ op de JBieringer ©condeu of in de SDieriugn;

3 ©aarb bp EDieringen siep ontljotidende; du# 5011de deeje ©ifep ban de
eeiic ter nndeve plaat# bonnen berdieeben UÏojbcti / maar doo: De ge¬
melde eigcnfcljap spner natuur / en doo: [jet aldaar bindende na#/ dat
met 5nnc natuur / gclnb de liïepgec op de aai anfi / 3fcr Ui ei ober ren
bomt/ die# fian dee5e ©ifclj buiten jpue depaaling / en bngebolge 31111
©eluefï/gepeel niet luphen.

«Êcljtct 3011 Ijicc uit bid eenige öebommeting Ponnen opgebat looi¬
den / nademaai dee3c ©ifep spne ©panden gediuirigontblieöende 7 in
berbotg ban rpd Ijet 3 ©e|lp# mebeontlupbeumogt/ dattcgentuoojDii'ide
janrlplife ©ifep plaat# i#/ ai3oo 3 P ’t uit de gegeebe ruime ücpaaiiug
genoeg sou Potuien doen; luat raad lua# ’er dan oberig / en loaar 3011
men 3e Dan 3odicn ? d)u 3011 011# in Dien op3icïjte de boonioemde gcln=

Reniffen tcooftelpb / obermit# lüe [jen eenige ruimte op See en aait
llanb bonnen geeben / gelpb ooit luaatïpft gefdjied / dat 3p dan cinöc=
lpR/ Ijet part ban pun gcluoon ©eloeft 3pnde/ bieder naar [jun ou¬

de bcrblpfpïaat# 3 ullen toejabben; insonderljeit naar ’t Stand / berinit#

Dit doo: de Daar omtrent gdege bette en aaérpbe ■©jonden en Banen/

300 3td met punne natuur oberccltftomt. jjjiaac luat pier mede niet
lueï obereen fcljpnt te bomen / i# / dat öeeje ©ifep 3odanig een fcfjjib
booj de See en bjpe biateten peeft opgebat / bat pen bie ai# aangeboo*
ren fcpuiit te lbC3en/ 3ulft# pier booj dee3c poop luedcc bcrölnpnt / ban
nooit Zodanig een beemaabdube en boojdeelige See-en Eandbifteperp
te sullen genieten ; ©11 delupl de fcpjib luaar mede de ©ifdj behangen
i# pen nu 3df belet / lang met de rug bloot en boben luater te3luem-
men / 300 bonnen 3e dan moogelpb 500 naaubeutig niet luaarneemen
luaar 3 P 3 pn / al# loei booj dee3en / en 00b pet Hand 300 gemablnb
niet bereiben / dan alleen om de <©ofl / of 300 betre pet f# de 3 ©al

raapt/

Of de Vifch
zich wat
uaaderaan
de Pool zou
kennen out
houden ,
in overwec-

ging g«-

hragt.

20 6 Blocyende Opkomfl: der Aloude, en

raabt / of bettoaattg geb?eeben toozb. <£et ton ban met ïjet onbettopg
en ’t herbaal ban be 3 ©eflp£-©ificbetp boo?tgaan / en on$ tot ïjet IBeft*
1 'sj nabeteu/ 3uïïentoe baat banbooiaf alljitt iet£ rneïben.

Uit be tuime bepaaling aan beeje ©ifcïj gegeeben / fë nu toel te bet*
rnoeben/ bat 3e Dóoj bit gctoelDtg betboïgen toat been en toeertooibge*
bjeeben / maat niet / bat 3e ooit ’t eenemaal 3a! toojben opgebaiigen;
buë Ijriiöeit toe niet 3 onöet reben/’t gemeïbe betömben beoogenbe/ beë*
toegen toat langtoplig getoeefi / om 3pne paaien / niet alleen / 3eet topb
en eeljtee naat toaatljeit uit te rebben / alë tnebe in beeje tuime bepaa*
ling beeïe bette/ b?eeb3aamc en flilïe oozben boo? Ijunnequeeftingaange*
metfct / aïtoaat 5 P noef) Ijeben nooit toojben of 3 uïïen toojben onttufi /
of gefloQit; toeïbe een bet boojnaamfle ië / tonbom en toat nabet aan
be §ooI / toettoaartë top 30 toel ban 0113e 3pbe aï_ë ban De Cattatifclje
bant / toegenë l)et ffë nooit bonnen hoornen ; en fcljoon bit in ben
3 ©inter Dooj ’t toelopen ban ’t ffë geen plaatë ban Rebben/ ip ’t ccljtet
in ben gomet tonbom bce3e topbe uitgeflrebtbeit ban een anbere geftrit*
ïjdt / baat bit 3elbe ben toegang bet ^cïjepen toel belet / maat 300
beel te bjper een betblpf bet ©ifltljen bergutit. 25 eljaïben l)ct reebë ge*
melbe / 3on men bit baat nocï) bonnen bpboegen; bp boojbeelb : De
©ogelen tooiben immer# 30a toel in onbetooonbe al# bctooonbe 3tan*
ben en «tfblanben/ in 30banig een onteïbaate meenigte aangeteelt/ bat’et
bet opbangen bet 3dben gantfclj geen Ijinbet aan geeft / geïpb bceïeii
met on#/ bie ooit onbetooonbe llanben be3odjt (jebben/ toel bonnen be*
gtppen/ en bat mebe be ©ogelbahget# niet onbetoub i#/ bie met fcljie*
ten/.en boojnamentlpb in ben ©erf ft met netten ïjun toctb baat ban
maaben/ om een goebe bangfl te boen; beese ©ogeïaar# metben uit be
boet# beelct ©ogelen/ bat 3e uit on# 3 lanD niet 3pn booitgebomen/ en
niet ban in ben bettreft-tpb/ toanneet 3e naar ’t éuiöen be topbneemen/
alleen maat ter betberfcjjfng on# Hanb aanboen. Uit beboer# bee3et
©ogelen 3eggen toe / en mebe bp onbet3oeb ban men genoeg3aam toee*
ten/ bat Ijaate booitteeling in3eet gtoote ©uitfcljc/gtocebfclje/Dootb*
febe en anbere 25 ofTc£)en / en be baar omtrent gelegen geiden / 25 ergen
en onbetooonbe 3 ©oe|ïenpen / 3 obanig obetbïoebig moet 3 pn / bat ’et
geen opbangen eenigen Ijinbet aan ban boen. JBeii aanmetbe iiiëge*
lub# be ïtuit-©ifTcïjm / toien# ©ifTclgerp men in ©pber# of anbere en*
ge ©afeten met bjucljt betbiében ban / maat in ’t i|aatlemmer iBeer/
öe guib3ee / .Bcoibsee of anbere tuime toatereu of onbegoote iBeeren /
toaar In be ©Ifcfc jictj eiber# fcljuiï Ijouben ban / 30u 3uïb# noobeloo#
3pn; toant ben obetbïoeb of fcïjaatöljeit ban ©ifcb / in sobanigc 3 ©a*
téren / bangt boojnamentïpft aan ben «jgoDipben gegen / in ’t toel of
quaïpb fïagen ban be gefeboote buit / en ban ’et alpban mebe be ©i^*
febetp toeinig binbet aanboen.

^eboon nu be «Êilanbfcbe aBalbifclj geen buit fcfiiet/ maat geïpb ee*

nige bieren/ toaatfcbpnlpb niet meet ban 2 of 3 jongen tegelubbooit

bjengt

Hedendaagfche Groenlandfche Viffchcry. £07

ö?engt/ 300 ié ecïjter uit ïjet reebé getoonbe ruime queeftPdb toel te be*

Stppen / bat Ijet opPaugen aan 3 obanige ftïeine en geringe oojben / loei*
nig fjinbcc / aan bué een meenigte / uit 300 een pjpbe uitgefttebtljeit
Pooitftoomenbe/ geeben Pan.

3Öu ftaat oné boojtaan op ljunnen boers? / toertoaarté bic in tjunne
Pluctjt too?b genomen / en nePené meet anbere reebé gemelbe saaften w«waa«*
te letten; Permité top aangaanbe Ijet opbangen bce3er ©iftcljen niet öe* vilhzich'
ÖoePen bebudjt te 3pn / nabemaal ’er eeljtee op b’eene of anbere yeiiigft Z o«
plaats? iu öunne bepaaling genoeg te Pinben 3pn : IDant 31300 top in omhouden
be güfbpé-©iftcljerg nePenj? anbere 3aafteu Ijiinne ftoeré raaftenbe / al- ÏÏÏÏS"*
baar ieté Pan gemclb Ijebben / 300 (laat ’er oné nu in be 3 ©eftpé-©ié= s f *
fcljerp / inégeïpbé alé op een bee getoigtigfte saafien te letten, ©oclj
Poojaf 3ullen toe / aangaanbe ïjet toeberfteeren naar ben onttoeften oojt
Pan gee en 3 Lanb / bit noctj 3eggen / Permité toe boo? on3e cebenPoe*
ring toegené ’t opPangen toat gember 3pn / bat be gemelbe fcljiib on*
bet bee3e ©iftcljen/ 3ter toeinig ijoope geeft / be gee-cn 1Ianb-©iftclje*
rp ter bec3er plaatfe met Peel Putcljt te 3ullen boen ; 00b ié be ruimte
en uitgeftrehtljeit / aan bee3en oo?t op gce en aan ’t Haüb gegeeben/

Pan 3obantg een belang niet als? ’t toel fcïjpnt. 3 ©aar ié ’t / bat nu
Poojnaamcutlpb be ©iffcïjerp in ’t gé tooib geoeffent / maar jaarlpfté
in ’t 3aai3oen bomen ’er 00b bagelpbé Peele Jbdjepen / bp fto?madjtig
toeer / of om PerPcrftcljing in Peifdjeibc 25 apen / öceben en ||aPené 7
3ulbé bat ’er naaulpbé eenige ©ifclj in een ber 25 apen ban bomen / ge*

Ipb fomtpbé nocij toel boo? een afgebtoaalbe gebeurt / of men jaagt 3e
11’aa ; en toat aanbelangt in gee / 3 P» ’er Pan ’t begin tot in ’t laatfte
Pan ’t gaai3oen gebuurig Peeïe éscljcpen in bit 4 E>etoeft / bie in ’t eerft
boerë langs? Ijet gé Ijeen en toeer Ijoubeu / om een bequaame gele*
gentfjeit te soeben/ tjoc beft in ’t gé te bomen/ toauneer 5e PetPolgens?
iu ’t mibben ban ’t 3aai3oen of tod op ’t laatft / gutbelpft toeber uit
Öet gé gebomen / en een fcljiaale Pangft Ijeubenbe/ ’t 511 om be j 5 oo?b /

»©oft Pf naa tjoogcr graben seiïen en albaat toeer in ’t gé ïoopen; Pin*
ben 3e ban onbertufleijen ©ifcij op gce / bat nu 3elbeu om be aange*
boonie fcljiib gcfcljieb / tooib ’er alle pooging aangetoenb om 3e mag*
tig te tooiben. <©m ban Ijet Pergeleebene Ijier aan toe te paften / 30U
men Pooi eerft bee3?n ooit / 300 tod ter gce aïé naar ILanb / pooi een
tpb op beeje top3e niet moeten bcPaaren/ en bit noclj eenfge 3 |aaren naa
ben anberen (* 3ulbé allenbé be biep gebatte fcljiib ber ©iffdjen mogt
bomen te ftptcn. < 0 m edjter be hracïjt Pan be gemelbe geïpbenfé/ Pui*
ten bee3c niét tod geöeurlpae Saab / genoegsaam te öcgrppeii; laat ons?
öieé aangaanbe eené letten f op be reebs? geboerbe rebeneering ober be
guibpé-©ifcl)/ ljierP002 aangetoce 3 en/ bie meeb$ 4 aarlpfté / bp onber»

Pinbing / al P?p toat fdj?iftacljtiger en fcljuutoer ié getoegbeu / fdjoon
be 3 elPe baar boo? 300 Peel gee en 3 lanb mpb en Dlpft mpben>. 300 3 iet
men ecljtet ten meenigte Pan bee3e ©ifclj met öet 3dPe gé afnoiits^/en

so8 Bloeyende Opkomft der Aloude, en

bug ons? opgebangen of berlooren beeï / bolgen£ be Qeïnïteni^ / bilt*
niaaï£ bergoeben.

©iif. ftan men fjiec uit iueï merften / toat be bertjui3ing beejer ©i$*
fcljen aanbelangt / inbien 3e sicïj auberbjetf in gebolg ban tpb berplaat*
fen mogten/ bat 3e 50a lange 0113e beliepen 5icï) iaatlu&s? baar ontljou*
ben / niet licïjt Vuebet Ijuiuie becïaate plaatfen 3ullen op3oeften en inneem
men/ maar bat men 5e berljaïben eibers? anbers? in ljunne gemeïbe rui¬
me bepaaïing jaï moeten opsoelten.

3i©aar nabemaal top nu tot 0113e tegenbioojbige ©ifcij-pïaat£ / na*
ment [uil 0113e jaarlpftfe a©e|ip£-©ifïcl)evp genabert spn / 3ullen bic tot
bat oiibetbipö obergaan / tjoe men 3iclj in bee3e tegenbjoojbige gefteït*
ïjett / of in gebolge ban berbere beranbering ( befï 3al tjeboen te ge*
b?aageu.

ZEVENDE HOOFDTSTUK.

Weftys-Viflchery lioe verre die zich uit drekt , en hoedanig
kan verdeelt worden. Hooge Graden tegenwoordig de
Vifchrykfte. Bequaame plaatfen en tyden noodig in acht
te neemen. ’t Zuidelyldte van Spitsbergen ’t voordeeligfte
in de Viflchery geacht j waar de Vifch geduurig aas vind,
en dus gereeder op hooge dan op laage Graden gevon¬
den word.

wefty»-vis- 'PX'ö 3©cfïp£-©iflcl[jerp i§ ten opsicïjte ban be gcïjeeïe uitgefireïit*
fchery hoe- ]_y Ijeit/ een ïtlein en gering gebeeite / boctj ten aaii 3 ien ban be ©ee-
danig uiige- j cn öj e pjp baat in onberfcljcibcn sullen / i£ bit gebeeite ecfjtet aft? een ge*
ftickc. aan fe merlieii. 33 us? 3 ullen tup ban be 3©efips?-©iflcïjetp in ij aar

In vier ver-
deelingen
aangewee-
xen*

Dc Eeiftc
Verdeeling
op hooge
graadcu.

geljcel / tuffeijen be Straat-Davis en ’t «tèilatib Spitsbergen begcppeii / en

33it cetfle/ al£ ooft Ijet boojnaamfie 33eel / ié begreepen / op Ijooge
graben in ’t ff ö / te bieeten : tuffeijen be 77 eii 79 graben / ijicc booj
rceöp aangebieden. ï§ier ter plaatse tracljt tjet iiieefte gro£ ber fScfjc*
pen in ’t te bomen/ toeinige 3pn ’t / bie op een Ijalbc graab guibc*
Ipftet of $oo;belpfter boo?b?ingen.$fiet ter plaatje 3 eggen bic biojb nu jaar*
Ipfts? be meefie ©ifclj gehangen/ niet alleen om Dat ’ec öe mcefte ,§c!jepen
de mecft r e' K 5idj oiitïjoubcn / maar ooft om bat ’er be meefie ©ifcïj tot bee 3 en tegen*
vifch gevcm-bioQjbigen tpb toe nocij gebotibeti biojb. l^ier ontljoub 3iclj / gelpft
den word. üooj beejen omtrent Spitsbergen fjmi aas? / berljaïben is? ’t niet bicciiiD /

bat

Alwaarte
genwoordig

Hedendaagfche Groenkndfche VifTchcry. zo9

öat 3e 3icïj nu aïtjfer / gdpft eertpb? nïbaat om bit aa? bergabeten. 35 ee=

3 e ©ifclj bic al? gejegt i? / eerft ban ’t ïaub en berbolgen? uit 3ee bec=
öjeeben/ ïjecft nu op gemelbe ijoogte 3pn boogiaamfie berbïpf 3ebert ee*
nige jaaren genomen/ en ontïjouD 3ictj al? nocf) altjier.

3 ©at Ijet Jan Mayen-Eiiand aanbelangt / aitoaat ban oub? geïpft te
Spitsbergen een groote ©iffcljerp i? getoeefï / boet) nu toeinig meet be*
baat en too?D / eeljtee om De <0oft of op Iaaget graben / bonnen ’et
fommigen nocl) Voel een gelubhige ©iffcljerp aantreffen ; maat
naat on? oojbeeï / i? be befte plaat? tot De JDiffeljerp op De reeD?
gcmeïbe tjooge gtaben / en ban metften / bat De CommanDeur?/ bed*
tpb? bee3c plaat? boben anbereh uttbie3cn ; Doclj of 3e Dit meeft gebat*

Iigïub en maat boïgen? Den getooonen fïentet ban anDeten naaboen /

Dan of 3c Dit Doo? 3ebere bunbigljeit in actjt neemen / fiaat on? een?
t’onbet3oeben; toant toanneer men 3pne berricljting niet geballigettop3e
maat met een bn 3ict) 3elben obetgelcgbe bunbigljeit bolboert / ban men
in buitengebjoone ontmoetingen en boojballen/ siclj te beter naar De ge*
legenttjeit fetjihben / of tjerfcljibben / inbien 311IÏ5? toojb beretfcljt/ baat
men auber? taabeïoo? niet toeet Ijoe of toertoaart? sfcl) te beeten of te
boenben.

’tfü? Dan een aïgemeene bunbigljeit of toetenfdjap Diebp on? niet N;ctallecn
alleen / maar bp bede oube CommanOeUt? genoegzaam bebent i? / enis’moodig
gelnb top ban be jjoojtbapct Ijebbeu gejegt / al? mebe ban Den q£ifan=<* eb fi u a_am-
Der'tjcbben bpgebiagt/ bat men neben? be gemelbe plaatfen / ^gelpfi?^*^.
De tpöen moet onberfefjeiben; en Dertjalben i? ’et Dan mebe een tpb/ opa en, maai
een bp3onbete top3e tpbig / op De gemelbe tjooge gtaben / en toebet naa ook f e s=-
een atiDcre tpb om De ©ofï/ een anbere op Iaaget graben / een anbere^véiln
boo? in ’t p? / een anbere Dieper in ’t p?; en of boben De reeb? gemeld acht nee-
De / noctj eenige anbere ongenoeiubc plaatfen / in aanmerbing mogten men -
bomen / Dee3e sullen in be bcrijaubeling jiclj gcnoeg3aam 3eïf open*
baaten.

3 E>it nu. boozaf ge3cgt / ftaat on? te letten / om toat reben be gemeï*

De plaat? op tjooge graben/ boel) mebe op 5011 tpb / boben alle anberen
uitmunt.

5jn 0115c boojgaanbe beijjanbding obet b’oube Btaiibbiffcljerp / tjeb*
bentoe reeb? getoont / ïjoe uitnrenienbe Ijet groot ofilanD Spitsbergen
tot De ©iffcljeru gelegen ton? / en 3uïfi? niet alleen om De menigte ber
allom leggenbc aa?rplie ©ronbenen 25 atjm/ maatooIiomDctodgeïc*
gentijeit 300 tod boo? ©iffcljer? / en op een bp 30 iibere topse boo? De
©iffetjen/ leggenbe niet alleen gdpbsaam in ’t mtDDen en in ’t barteban
De 3Balbi?-^ec / maar 00b bg uitiiccmentljcit boojbedig boo: De löi?*
fcljerp/ en in ’t bpsonber boo? De JDiffcljni/ flreftbenbe 3idj ten jf 5 oo?Deti
in Ijet ja? / en met Ijet guibeinbe buiten ’t ja? / Derljalbcn Ijet bed be*
ter Dan Óud-Groeniand en Zembia gelegen legt/ altoaar ’t bc? 3 ©in*

ter? t’eenemaal in ’t ff? befJoten toojb / 3ulb? Dat ’er geen ©ifdj

5 D D a baar

zio Blocyendc Opkomft der Aloude, en

’* spitsberger baat omtrent 5pn berbïpf tjonden ban; baar en tegen (jet Spitsberger Zuid-
vooidéeiig 1 - einde, berre in Sce jid) uitfteebende / noeïj 3eer lange onbefloten ban
fte voor dl ’t g£ blpft / en niet ban bp (jarbe en felle totnterjS t’eenemaal in ’t ff£»
viffehery. pjoib tiejct/ en buu be3et 3pnbe/ 3Elöen ot tinna nooit in ’t bafl in-
Alwaar zich gefloten toojd/ bermtt$ be Zee ben buiten ranb telbeng totaandelBal
de viich ai- jn (lubben b?eebt / 3ulltd bal' ’ec belöifcij ’t geljeele jaar boa: 3icïj ge*
deufcm• ’noe03aatn ontljouben ban/ en ooli begeeiig is 3iclj albaau t’ontljouden/

’ om ceben ban ben obetbloet ban ’t gemelde JBalbtfctj-aag / bat geflaa*
big bp en om be 3 ©al Djpft / 300 bat tjet booj be beelljeit Der omleggen*
be gronben / en diep in ’t land loopenbe 25 aijen geflaabig toojd afge-
. beert / bermitd eenige beider 25 aQen 10, en 12. mplen lanbbiaart^ in
v"n ge K enoél-ïoopcn/ bie boa? de beelljeit tjaarec gronben/ (nggeïpb# booj be bette en
zaam aas bibberige af to’ateringen / ban be beeïbulbige baüeljen en p|bergen toe*
word verzien bctspbp; aan be Uibicren gelegen / een 3eer Herben groei en toa^öom aan

bit aa£ berooisaaben / bat booi be jaarlpbfclje onberbinbing genoeg be*
befiigt tooib; toant toanneer men een toeiuig be iSibicren lanbtoaart in
loopt / binb men neben$ be gemelbe baleijen en psbergen / altoaat (jet
berfclje en grondige ban ’t land afflroo mende toater/ booj be toarmte
der 5onne / die lanbtoaart^ Ijaar meefie liracljt Ijeeft / een meenigte ban
bit aas; / 31111$ bat alöaar een Herben aangroei toojb befpeurt; toant op
fommige bee3er plaatfen fcïjpnt (jet toater geïpb3aam ban bit aa£ te ïee*
ben: en bit $ be reden toaarom be ©ifclj toel eet ban ailettoegen op bit
«eiland af bomende / bet jeïücr 25 aijm 30öanig Ijeeft berbuit geljab/
a$ in be Jtandbiffctjerp $ gemclD ; en om be 3elfbe reden 3al be booi*
noemde plaats op ijooge graaben / boben alle andere oegden boo: be
©iffcljcrp uitmunten.

welk aas ©enomen bat (jet gemelde aaé / beljalben toat op be buitengronden
door de be- toojb boojtgeteelt / met b’aftoatering der Cïibieten t’seetoaartó' dmft /
de» ftrooin" 1 en bermi$ ijct onbeflierlpb in 3ictj 3e(ben $/ 300 bolgt (jet gebuurig be
telkens gints firoom ; of nu toel een groot gedeelte met ftcoomen en toeerftroomen /
en herwaarts 5^ p c tce in 3ee b?pft/ 3oo blpft boclj (jet meerenbeel/ bermi$ pet baar
3,1,11 geHadig aangroeit / in en omtrent pet land / en öiesljalben boe dieper
omtrent dce- in 3ee / Ijoc bcei te meer ïjet too:d berftrooit.
zekuftge jfaat nu met be firoom/ die 'meeltombeSuidtoefïgaat/ eengrootge*
vonden word, bee( te f, 00 j 3ce/ {, 00 , m m et tjct p §j op laage graden btpüen / 300 3a!

’t cctjter op De gercedfie pfaat^ / allerecrft / 00b ’t allerbolfi en meelt
aandipben: en deeje $ de gemelde plaat,é / tuffcljen be 77 en 79 graben
in ’t llDeftpp' begteepen. 3 §ee 3 e plaats $ toel be naafie en gereeöfte/ te
meer / om bat oe firoom / eer 3 P 3 pnen gtudtoeft boe$ noemt / booj
eetfl langs fiet land meer om be JlJootd ban om be 3uib gaat / en dito
tooiö tjet met be 3elbe / baat ’t anders» dieper in 3ee 30U öjpben / bet-
to aart ei geboert.

©eese plaats is gelegen / btoarö of recljt midden boo? ’t Jlanb / al*
toaat 00b be grootfle en befle «©ronden en iöatjen 3pn/ ble toel ’t meefie

aa$.

Hedendaagfche Groenlandfche Viflchery. 211

uxtïebccen / te Voeeten: be Horizont eil Klok-Baijen , d’Yszont j
’t Achter Voorland , öe Kruis- en Magdelene-Baijen , beljalben liocl)

heel meet anbete ftleine 2&agen / aan be gemelbe gtoote 23 aljen fltenjen»
öe. IJfiet uit blpftt nu/ buaarom bee3e ©ifcï) uit 3ee en ban ianb gebjee*
ben 3pnbe / en rcïjtec 3pn aaS 3oeftenbe / beploegen 3pn getuoon getoefi
niet t’eenemaal ftan betlaaten / en berftalben beese plaats boot alle an*
beten ultftiefi.

Sinbien bnp ïjiet noclj een uftboegenbe toinb bpboegen / aïS blftmaaïS

Uit be Liefde-Baay, Wye-Baay en ’t Waigat booïthouit / m^gclpiisj be

gemelöe uitbpning in ’t loS booijen en gaanbe raaften ban ’t ns / bp een
ftanb bol (lof op ’t toatet bergeleften/ 300 5al een groot'gebeelte banïjet
afftomenbe aas/ meebe bee3e plaats moeten paffeercn ; berïjalben ftomt
naat ’t merftc aaS alijier be nicefre ©iffcfj / en op be meefte ©ifcl) bomen
be meefte ^cljepen af.

5 BuS ftan men genoegsaam begtppen/ bat/ betmitS Ijet gemelbe na£ He t aas op
op be binnen en buiten gtonben ballenbe/ in en om IjcManb opbebooj*‘]«z'g“>n-
3eibe ïjooge gtaben beel geteebct en bollet 5al aanftomen aï^ op laager ^" s Jf er
graben / Vuant Ijet bee3e gtaben met be gemelbe Suiblucfi fttoom eerfr op hoage
pafleeren moet. ïljict boo? IjebbenVne tcebS ge3egt / bat ooft op laaget dan taage
gtaben in ’t pS/ bolgenj? on 3 e peiling berfcïjeiöe ^anftenboo?bengebon=f‘^" tc
ben/ altoaat nebenS ïjet buS ban lanb afftroomenbe aaS/ inSgdpfts in Zulks liet
ben 30inet mebe beel aaS tuojb gereelt/ toaat 3iclj afS ban ooft b:p beel daar ook een
©ifclj fcljpnt t’ontljouben / gclpft cenige geluftftige IDiffcIjerS / fomtpDS
albaat een geluftftige IDijfcljetp jjebben geljab. maakt. y

AGTSTE HOOFDTSTUK.

Werwaarts de Vifeh te vinden, wanneer plaatfen en tydenwel
worden onderfcheiden , naa ’t verloop der Zaizoenen , komt
de Vifeh naar de gewoone plaats weer afzakken. Wer¬
waarts de Vifeh zich ’s winters onthoud , die in ’t voorjaar
’t beft langs den zoom van ’t ys te vinden is, en waar>
maar kater in ’t ys, en om wat reden. Welke tyd pm de
Ooft in de Viflchery waar te neemen , en hoe gevaarlyk in
’t Ooftys te loopen is.

M <£n moet benebenS be pïaatfen ooft be tpben Vod onbctfcïjeiöen / ïkutfen e»>
betmitS iebet plaats 3pnen be 3 onbeten tpb bereifcïjt. 3©aat i$ ‘yd«> wel
't/ bat men luat laatct in ben 5omet op laage graben mrbe op be recljte^ 8 ^ 0 ;.
plaats 3oube ftonnen toesen / alp' berbolgenS bjeebet blpften 3 a!; maar waarts men
in ben bjoegtpb / toanneer Öet pS nuclj niet regt gaanbe $ / en alles / dc y ifchd , a n‘

©b 3 bts vinden zal,.

2. i z Bloeyende Opkomft der Aloude, en

fiepalPen be buiten ranb / nocp t’eenemaal Paft legt / 300 3aï men beeje
©ifep Peel 3eberbet op gemelbe ijooge graben Pinben / ban Voel op ïaaget
gcaben; be rebtn Pnaarom / ban uit on3e boojgaanbe rebeneering ge’»
noeg3aam afgeleid pjo?ben. 3 £ocp ’t Uifi oné alpiet een gebeeïte Pan
’C poojgaanbe te petpaalen.

3 ©p pebben ban be a©alPifTcpen be 3eïfbe Poojbennié toegefcpteePen /
geïpb be ©jePaaié / en meec anbere ©ogels Pan uatuure be3itten / bie
Polgené be gemelbe babené/ uit €gipte otije en anbere Itanben bonnen
Pinben; buë bonnen be3e ©iffepen / op Den ï^erfft / in ’t Diept loopen
Pan ’t pé / ieber 3pne getuoone plaaté/ baar pp gepjent eu Poelbebjee*
Pen ié/, langs" be gemelbe babené/ onberPiater be bogfte boeg naar ben
buiten 3001U Pan ’t pé Pinben ; en om bat pun lePen öoo? een genome
ttoaalboeré / aïpier niet min in gePaar (laat / alé boor een btoaalhoeré
ber gemelbe ©ogelcn / 300 moetentoe be ©iffepen in punne 3eer ruime
uitgeftrebtpeit/ gclpb alé aan een 3ebet gebeeïte of gePoeft / Daar 50 boor
gePooonte bebent 3pn / Perbinben of bepaalen.

^tlpoetoel nu be 3 ©eftpé ©ifep Pan laaget / met bie Pan pooger gra*
ben/ jaarlpbéin ’t 3 ©efipé Poat meer te farnen bomt/ alé pjelbeguib-
Pé ©ifep / bie niet anöeté alé in parbe JDinteré met pet Sutbpé / 300
alé gesegt ié / tot pet ÏPeftpé oPerbomt / 300 3 pnje berpalPen in Peele
op3icpten Pan elbanber niet t’onberfcpeiben/ gelpbpan be EuiDps ©ifep
ié geir.eïb ; eepter ié ’t seer toaarfcppnelpb / bat be ©iflepen / op be
bullen Pan Oud-Groenland gepjent / met be ©iffepen bp Spitsbergen
3icp ontpoubenbe / aléban met pet openen Pan ’t pé / in ’t 3elPe P§ te
3amen bomen / en bat 3e ban 00b in ’t biept loopen Pan ’t pé / ieber
Piect boo: punnen bebenben lucg/ naar pun geluoone plaaté sullen. Pee-
ren. ^èejen bie ban aan be buften Pan Oud-Groeniand 3pn geluent /
Stillen loaarfcppnïpb albaar 300 Perte Poot ’t pé Popben / alé ’t langé
be 3eïPe buflen Paft Piieft J en mogelpb in parbe pjinterö toel gepeel tot
aan be Stmt-Davis ; inégelpbé bie bp en omtrent Spitsbergen 5011 ge*
De gewetke ^ent/ 5Ulïen Pan onber be ©ooi/ of Pan 300 Perce sp pet pé ingebjon*
^veiioopdeistn spn gepjccft/. P-ieber naar Spitsbergen Pecrcn: cenSDccls om bat pen
Zaizoenen bien pjeg beter / alé naar Zembia of Oud-Groeniand bebent ,ié / Ptant
weder naar; a {fjj er te baaien jg te gePaatlpb / 3 uïbé pun lePen Pan een etmaal (lil
pSafeak- Pjiesenb Poëet afftangt; anbctbeclé / om bat 3c mebe benuié pebben /
ken. aan ’t baar te Pinben aaé / toaat Pan 30 op anbere Perre afgeïeege plaat*
fen onbunbig 3pn / Pcrmité mp punne paaien al te Popt pebben uitge*
bjeib/ om op alle pïaatfen bebent te bonnen Poesen. <©ob ié ’t met bec-
3e ©iffepen alé met alle anbere ^cpepfelen / baar toat te boen Palt/
fcpoolen3e met Peele ingeboopien te famen / gelpb bp b’oube 3 lauöPié=
feperp ié gebleeben/ sulfté Pteembelingen besluaarlpb plaaté Pinben/ en
inbien 3p met getoelö luilben inbftngcn / 3onben 3e mogelpb alé ten
pjeembe’boe uit De Poep/ of een Pteemb eenb in be bpt/ uitgebeeten Pjo?*
ben. USaar bepalPen bit / 300 té be meenigte te groot / 3 ulbé 3e pun

Hedendaagfche Groenland fche Viflchery. z 15

«n Vjccfcïjeibe lupften moeten afjonbcten / branitp 3e niet aïïeti in een ber
Qemclbe plaatsen tjnn berhïpf ftonnen neemen/ frnmerp 3obanfg niet/
öat 3e ïjnn heftaan albaat binben 3 ouben / Vuant tot bupbanige gtoote
ucgaamen tuojb teel toeceifcïjt.

^n ftaat op bee3e ttuee tebenen te letten / eerfteïpft; al be ©Ifcfj aan
toat oo?t bie ooft sp / moet tri ben luinter 3iclj naar ben 3oom of buiten zich devuch
tanb begecben / en 3 P ftan ’er ooft berber nergens inftomen/ ban be 3ee dei . Win , ,e «
met min of meer ftoriu / ben 3oom biecb of fmal hjeeftt; om bee3e re= ° n 0 e, “

ben ip ’er boojcerft in ben b?oegtpb be befte ©iffcljerp / om bat men alp
ban/ langp beu geöeeïen 3oom / be ©ifclj nocïj aan ben buiten ftantbet^in ’t vooijiiai
3 amelt binb / baat men anberp mat berber in beti3omer/ biftmaaï^^^^ 11 ’ 1
boo? gtoote rufmtenp / (jet Ijar't ban ’t pp boor ben boon gaanöe ge* den zoom
raaftt/ ban belb totbeiö 3eilen moet/ en naaulpftp ©ifctj herneemt / om van, ’t ys «
bat 3 E ban boor beele openingen hunnen bpanb heter hunnen ontbjpften. villdeu;
<©upip 09,1 öe boo?tpb bou? cetft aïïerlueegcn ’t heft / 300 boel op jjoo*

0 e mp ïaage graben / te lueeten / langs beu jootu ban ’t pp/ maar om
be ©oft / betntitp (jet baat ban nocij baft legt / Ijeeft bit geen pïaatp.

®en ttoeeben; boaatom nu be boojtub niet alleen in ’t algemeen / maar
ooft ut ’t hp 3 onber heft geacöt Vuojb/ op be gemelbeIjoogegraben / ftan
uit {jet boojgemelbc licgtelpft afgenomen boojben ; te lueeten: om bat
’er alp getoont ip / (jet meefte aap te binben 30. 3 Pe IDifctj bie ban in ' B mecft °t’
t bicljt loopen ban ’t pp op laagec graben/ als boo: ljun be fto?tfte <n ge s “"
Voeg 3unbe / uitftomt / 3al toaarfcïjpnlpft naar bat aap / be gemelbe
ïjooger graben 3 oeften / of laager naar be <©ronben ban Jan-Maijen Ei¬
land en Oud-Groenland, langp ben 300tn af5aftften/ om bat ’er moge^ of omtrent
ïpft op becse «Bronben/ meerber aap ban in be rutmejeelangs ben3oom de g{ 0,,dc ;’
te binben is; berfjalben ip nebenp be jaarlpft3e onberbinbing / uit beeje Eiland a ’
rebeneeting licjjt te hcgrppen / luaarom be ge3eibe pïaatp op Ijooge gra*enoud-
ben / faoben b’anberen uitmunt / boclj mebe op 3pn tob / te lueeten / om ül0Cllland ;
be gemelbe reben in ben bjoegen boojtpö / mant alp be tpb luat berber Maailaatcn
berioopen ip / en ’t jj art pan ’t pp boo? be boo?jaarp fto?m / en bao?i n,t sebto-

.L ÖO e« e ‘ l tE ö?eeften en gaanbe te raaften/ of boo?lutnbcnftroom kciiys *
r omtui!ten / 3uïftp ti a t be ©ifclj op een bp3onbere Vup3e alljicr bersaa-
melb / 3 icfj alp ban lueber boo? ’t pp ftan berfp?eiben ;■ luaat hp ban
ftomt/ bat 3tclj eerlang lueber eengroote ©loot pscljepcn ban alle jlarien
opboet / bie meerenbeeï op bce3e Kleine plaatp / alleen maar tJuce gra* en om wa»
ben hcgrppenbe / in ’t pp tracïjt in te b?ingcn / om bet3e ©ifclj naa te reden,
fpeutcn of te berbolgen. Hip 'bee3c ©loot ban in ben eerften en ljebig=
ften aanbal / ban ieöee ^srijlp ƒ, 6, of 7, ftoepen te luater ftrpfteu/
bertoontbit ten opjicïjte ban be ftleineplaatp eenmagtige©loot/ enten
aamien ban be ©iffcljen een 3eet bcrbaarïpft bpanbp leger / luaat boo?wati;etsi
ban eerlang onber be altjier bersaameïbe ©iffcljen / een gelueïbige flacïj= van Viflcheiï'
ting gefcljkb / geïpft genoegsaam uit be jaarlpftfe ©ifjcljerp ftan geoc.:4“™«^| 0 V
Deelt voorben / mant op sommige jaaren luojben ’er boo? bee3e ^ctje=den,

pen

waar te nee-
men :

Z14 Bloeyende Opkomft der Aloüde, en

pen en meefï op befe pïaat$ / 18 of 1900 ©iflcpen gehangen / bepalPen
tioclj Peelett Die geboob 3pnbe pen ont3inben / of onber ’t ff $ fmooren en
Sitten ïJÏptoen / eneenige bie gcqueft 3pn / ecpter nocp boojfïippen / of boot
’t bjeeben bet lijnen pet met ben harpoen ontPlucpten; 3ulb$ Ijet niet
tojeemb i §/ bat b’oPerigen aisban naar een goet peenbomen oni3ten/ en
bito be Oetfpjeibing Dooi ’t Ito te meer oerpaaften; toaar uit nu licljt te
begrppen i| / bat bec3e plaats mebe Pan 3pne toelgeïegentpeit allenbs?
Peranberen moet / en booj bee3e gefieltpeit / Poojtaan be naatn Pan Pa¬
pen anbere uit te munten / niet lange 3al bepouben Delpb 3icp ban be
©iffcpen Ijier boot perfpjeiben / 300 Perfpjeiben 3icp mebe be jscpepen
om bee3e Plucptenbe 300 Peel mogeïvjlt is uaa te 3etten / en pen onttoee-
ften 3pube / eiöerë toeberom naa te fpeuren: bito bjppen 3e ooi; toel met
ben firoom / topb en 3pö Pan clbaubcr | toaat boot bee3e pïaatp / be
©panben getoecben 3pnbe / allenb# toebet met anbere toojb geltjlt ge*
fielt.

„ , 3 ©at aanbelangt be tpb op anbere pïaatfen te ©Piepen / en Poot eetfi

de ooft in de om be «Doft / beese is op een gemeen jaar / baar top nu Pan fpjeeben /
viflcheiy 300 Ploeg niet / al£ top be3eïPe op een gupb-ff p’-jaar ïjeööen aange*

rnerbt; toant op een gemeen jaar / $ ’et op Perre naa 300 Peel p£ niet/
3ulb£ bat pet Spitsberger Zuid-einde aloban in ’t pö niet ingeflooten
toojb/ maat bloot in Pjpe 3ee buiten’t p| blpft uitfteeben. <ö*n OermitjS
ban be gemelbe Euibp£-©ifcp / met pet ïgupbps? seer bette Pan’t 3 ©eft-
p@ gefcpeiben / beooficn Spitsbergen blpft; berpaloeti Palt be boergï bee=
3er ïDcftito ©iffcpen in ’t eetft jèoojbeipber / bocp niet t’eenemaal / ee¬
ltige uitge5onbert / 300 Dofiebjb ato Pan be guibp£-©ifcp i£ ge 3 egt;
bie£ 3al ’et 300 Ploeg niet/ en ooft in ’t gepeel om be «Doft / nu 300 Peel
niet te boen toefen / als’ ban ; baar en boPeu iubien ’et toefnig pp $ /
3al ’t tocl paalt met be Suibtoefï ftroom / om be Suib toojben afgeïe*
Ptrt; bnp ban pet met een uitlanbige toinb / eerlang om be Doft 300
ruim toöjben / bat be fcpjib bee3er ©iffcpcn niet toeiaat bettoaart te fto*
men af3abben / julits bat men om be «Doft nlpöati meet ruimte te 3eiïeu
Gevaaiiyk pccft / eer men ccuige ©ifcp 3al Pemecmen ; Dm ban albaar biep in ’t
aidaai ia ’t j]£ te 3tilen / altoaat men 5e iitogelnbO in ruft buiten fcpjib Pooj puimen
In om wat"'®P ani) binben30u / en bat aÏ300 3ebet als: op Peele anbere pïaatfen; eci>
jcden. ‘ ter tè men ’t niet getooon/ en bit om Pctfcpeibe rebenen/ aljoo min alp

op laager Draben te toaagen / toant beibe iöcftip en lePen ftaan ’ec Peel
meer in gebaar / booj be fterbe patfftng Pan ’t pp uit be topbe 25 anenen
’t Waygat afbomenbe; 00b ban men ’er boo? anbere fcpepcn 300 toel
niet geburgen toojben / toanueer men 3icp tuffcpen ’t lanb en ’t pö be*
Pinb / en bu^ Perre intoaart^ i^ geseilt; baar uocp bp bomt / bat be
firoom / bie albaar 3Boojbtoaarr$ fcpunt te trebften / 3ulbsi men om be
3 fï 0 o?b maaïenbe/ 500 magtig perre Pan be panb afbtoaalt/ en mibben
in ’t ito Pertoart / bat ’er geen mogeïpbpeit meer toojb ge3ien / om met
floepen ben buiten 3oom ban ’t p£ te bereiften.

Hedendaagfche Groenlandfche Viflchery.. iif

, ’t 9 $ï)ieï ban met een gemeen jaat in ben 3 i 5 aa-tpb/ aïjootpbig/ alp
in beu ©qpjtub / en geheel anbetp a[^opbe©ifcö-pïaat#banï)Ooged aar > t b e ft
Btaben gelegen/ toanneet be ©ifcïj ban onbet be J 9 ool/ of uit het Jiïoo?* tydijis.
ben / ’t 5p |^oo?b-toe|i j | 5 oo?b-oo!f / en ban allertuegen/ b’eenc iaat
Voeger cn b’anbere mat laater/ om niet in ’t pp beb?03en te bJO?ben/

Vuebet ben buiten 3001x1 ban ’t pp begint te joeben / en om boojgemel*
be teben meet op Spitsbergen alp elbetp anbetp boeit / om ban bunnen
bpanb / 3lch ban uit öet pp bebinbenbe / niet geljiubcrt te bjojben; 300
3al ’t 3eïben nuffen / inbieri ’et eenigc ftroofien pp" ïangpbelualafftomen/
of men 3al ’et mebe ©ifctj binben; Ibp seggen bit ban een gemeen jaar /

Uiant anbetp ban bitin’t mtbben banbcteeïrpbt/ en noclj bjoeger alpge=
toont lp/ mebe toel plaatp Ijebben/ boclj bec3e ©ifclj ip booj een anbe=
te Itoerp in ’t blucïjten/ 300 bette in ’t J 5 oo?ben en $ 5 oo?b-bJefien opge»
bieeben / bat men sebeel 3efterbet om be <©o(i 3al binben/ tuanneei3ein
ben 33aa-tpb toeberbeert / ban bat men sein’tmibben ban be teelt of bjoe*

Bet ombekten 3aï.

NEGEN DE HOOFDTSTUK.

De Viüchery op laage graden wanneer die tydig is. Oud-
Groenlands ftrekking , en hoe het zich gemeenlyk opdoet;
voor wiens kuil mede Walvifch-aas te vinden is, waarom¬
trent zich ook wel Vifch onthoud, ’t Onderfcheid in de
wyking der ViiTchen naar hooge of laage graden aange¬
merkt ; wat koers naar de gemeene ViiTchen te houden , en
hoe die in ’t wederkeeren af te wachten zyn. Des Schry-
vers eigen ondervinding cn waarneeming in de koershouding
getoont.

W ^£t be ©iffchetp op laage gtaben / en toel boontamentlph be tpb waaneer<tc
bet 3 elbe aanbelangt / bie ton bojtijeitpbalben önaffcöelbcïpït bet* la f 0 c e h “L”P
Öanbelen 3uIIen; bat uien ban op bit boïgenbe lette: Oud-Groenlandtydlg*.
fcïjpnt 3 tclj bolgenp be ftteMsing ban ’t pp/ en ben Itoerp bet ftroomen/ Ho 'vene
omtrent guiö-lbefï en J 5 oo?b-ooft tot be 77de graab uit te fttekien / * ,ch °. ud \
toaat Ijct gcïpïtsaam einbigt / of $oojbtuaartp op fchpnt t’ontbalïen /fcimn uit te
betmitö be fttoom bp bce3en ïjoeft / eet bie 3 pnen guibtueft Itoerp «rekken,
neemt/ 2 iiiDbuaattp fctjpnt uit te ballen/ 3«ïïtp bat ïjet pp op be boo:= V aarde
noembe Ijoogte/ gemeenlplt 3 cet berre buiten ’t anbet pP 3 eetoaartp m 3 Tk ? t e «
bjojb uitgeict/ en baarom gemeenlplt be flaertban 77 genoemt; jjetdoenkoers
fcljpnt ooit bat be 3elbe fïroom langp Spitsbergen om be $ootb ballem houdcn ■
be/ tiet pp mebe ^ootbtoaattP tot op ijcele ïjooge gtabentteltt/ enbce^ztaf ewec '

<5 e bol=

Hoedanig
zich Oud*
Groenland
opdoet en
veitoont*.

2,i(S Blocyende Opkomft der Aloude, en

toolgenP (n ’t pp ronb maalenbe / bp bee3en poeft Webet SuibWaartp
uitPatt / en ban 3pnen ftoerp langp ’t gemelbe lanb / eecft reept om De
gniöWeft begint te neemen: 300 bat men op pooge gtaben /*baoj beeje
maaling / niet 30a 3ecc om be guibWeft loopt / alp op laage / 3uïftp ’et
be «Scpeoen Peet meet gebaat onbetWuepen 3pn/ maat/ Dejet 3pnbe/
ooft te licijtet toé maaïeu sullen / ban toet op laage gtaben'/ maat men
met ben gelpftmaatigen ftryotn / lang ban Deset Dlpbeu/ Doet) öe petó=
fmg beet min gebaarïpft ip/ tensp bp ilonn / bie ban mebe (jet pp booï
fpmmige Winbenftan openen/ en bnp bepouben jpnbe/ be bejette J>ci)e*
pen Weóer betloffen en rebben,

©it jlanb nu peeft 3 ictj aan beeïen op cenige pïaatfen met ijooge
bergen bertoont / op aubete pïaatfen met groote inpammen; Waat uit
bïpht bat ’et getuft aan Spitsbergen , fnpgelpftp Diepe 25 auen en Uibieren
3eet bette lanbWaattp in fetjpnen te ïoopen / 300 bat bit Eanb ban be
77tte gtaab / betbet jïaojbWaattp onbeftenö ip / en Waatfcpunïpft me*
be ban beeïe bette en aaprpfte gtonben / binnen en buiten lanbp 3al bet*
3ien 3pn ; en nabemaal tjet in 3pn gefjeeï ietp guiblpftet alp Spitsbergen
legt / 5al ’et moogtpft ben aangtoei ban bit 3aab en aap lanbWaattp /
in be ftibberige afwateringen bet baletjen / in ’t Somersaaisocn ooft 3eet
fletft 3pn / naat Welft aap ban/ getpft omttent Spitsbergen, 3icp inpgc*
voor wiens ÏP&£ Wel ©ifep ontpouben 3at. <©eïpft We nu bee3en ban be ^pitpbet*
Kutten waar- get / en bie ban be guibup-©ifcp mebe eenigsingp pebben afgesonbett /
fcbynhk nie- 3 gu ’t ban ooft Wel ftonnen We3en / bat bcese ©ifep albaat geen bpanb
v^ch^tc bepneemenbe / sict) in be Straat-Davis met meetbet biumoebigpeit / alp
■ • omtrent Spitsbergen , in bep3ctfp 25 apen ongebeftt quarn aajen / maat
of 3e in ’t pp mebe albaat/ met be J>pitpbetget / getuft be §Wbpp-©ifcp
in tjarbe 3©intecp ooft eenig3inp te 3aamen ftoint / en be gemelbe fepjift
mebe 300 3eet ïjeeft gebat / bat 3e / bit up met een uitlanbige Winb ban
lanb öJubenbe / jictj met ïjet selbe mebe tont afboeren / getpft om be

cn waat zich
ook vxei

houden* 1 " botgcup gciuetbe rebeneering niet te ttopffelen.
moet. jfeen lette nu renp / bermitp We Wat meer ter 3aafte ftomen; nabe*

maai beeje ffiifftperp op laage gtaben / aïïenftp Wat meer begint in ge-
bnüft te raaften / 300 saï ban be boorige rebeïigeebing berbolgeup ooft
niet b’onbetbinbing ten beelen obeteenftomen.

ö^it boojnoembe Jlanb/ Wojb bep Winterp/ 300 berre aïp wu langp
pet 3eïbe gewoon spn 0113e ©iffcljetp te oeffenen/ en fomtpbp nocij bcr=
bet/ t’ecnemaal in ’t.bafte pp iugefioten / 300 bat be ©ifcij alp ban ïjet
3eïbe ten breïen langp pet Jlanb om be 2 uib / ten beeïen bWarp booj
’t pp naar ben 30om of buiten ranb / moet ontruimen ; berljatben moet
be ©iffcfjetp op laage gtaben / mebe in ben bjoegen tpb booj in ’t pp
Waargenomen Wojben: maat baat / 3ullen mogelpft 300 beet bet3aa*
rnelbe ©iffepen niet te binbeu 3pn/ alp ban bee3e op pooge gtaben ip ge¬
lest

vinden is

iano ojpüenoe / 3 * 4 } imi ijec meoe iaat arbocren / geipn om ae
öDofï of omtrent Spitsbergen beeïtubp gefepteb / 3 uïftp ip nocij oiidc-
ftent; immetp ip ’et aan een meenigte 3tcp baat ontpoubenbe ©iffepen /

Hedendaagfche Gróenlaridfdié Viflchbry. Ï17

5egt / om bat Ijet meefte gtop toaarfdjpnïpft ïangp Ijet llanb be lopft
neemt / en berber langs» ben 3com naac ’t gemeibe 3lanb en lanbaap
laagec af3aftt / en boo? een gebeelte naar ’t J>pitpberger aap/ of noclj
ftoogcr 3Pnen ftoerp ijeeft genomen; nodjtanp is» ’t Ijicr in ben ©oo?tpb
fomtpbp’goeb/ maar op Ijooge graben/ om be gemeiberebenen/ enböï*
geus» jaarlpftfe onberbinbing / bul 500 3efter en beter. ©eftter 3al ’t in
’t mibben ban be teelt bjaarfdjpnlpft Ijier lueberom beter toejcn / gelpft
boe nu berboïgenp boojneemenp spn / bit baat ftiaarber aan te too-
nen.

©ee3e ©ifclj 3al in ’t openen ban ’t pp / met bie ban jjooget graben/ W3toncltt .
alletiftp berber in ’t pp’ tupftcn / ten bcelen mebe om be selfbe oo?5aaft/ fchcuiindc
alp boo? 3puen bpanb bludjtenbe / en 311I&P boo?namentlpft naar Ijet «yWng <*«
boomoembe ©ub-©toenïanbp aap; bierijalben ’cr ban tuffdjen bee3e en ween™*
be J>pitpberger ©t'fdj een methlpft onberfdjeib luo?b gebonben ; be ïaaife g ia-
^pirpberget SDifcïj bliicïjt boo? noob ban ben bpanb geperft/ en ftomt den > * ante
naa een berïoopen tpb / be bpanben meeft gelneeften 3pnbe / alpban meikcn “*
boo? een gebeelte / lueber naar jjunne aapplaatp afsaftften / maar bee3e
bjpfit bjpbnllig en bïpft gelneeften / tot aan / of nabp be lutften ban
ljun gelueft / Vuant ljunne boo?naamfte aapplaatp ip btep in ’t pp / en
be «^pitpberger / boo? in ’t pp / öun aap boo?b met be gejeiöe afboate*
ringen ban lanbluaartp op ben binnen 3oom tegen bit pp/ en een ftuft=
bueegp baar in gebjeebëh / en ’t <§>pitbergec aap baar en tegen naar ben
buiten raub/ Voant be boojnoembe 25 aijen en Panieren / 3ulienmctïjaa=
re afwateringen te gelpft met b’aïgemeene ftroom / ’t gemeibe aap boo?
een gebeelte Wel in ’t pp bjpben / maar 3dben tot in ’t ftatte / en noclj
minber naar ben buiten ftaut. 5 B»it aap ban / ftomt bed eer ban Spits¬
bergen, lupl fjet beesen ftroom Voat meer te baat Ijeeft/ of ban be baar
leggenbe banften af3aftften.

j§ier uit begrppt men ïicfttelpft / bat Ij et oube gebmift/ inbien ’t op
bee3e Voel of gualpft Wo?b begreepen / in een 3dut: opsieljt / ccljter nier
b?eemb ip / Wanneer men op laage graben geb?ecben / trarijt uit Ijet pp
te ftomeu / en op ïjooger graben Ijet Weberom 3oeftt te ïjerbatten. j'Rpn'p
oo?bedp wap’t anberp beter / bat men / albaar geD?eeben3nnbe/ of
ban ben eerften aanftomft af/ 3pne ©iftefterp op lange graben trndjte te... ,
boltreftften / en geen genoegen in ben eerften aanbal binbenbe / 3ulftp
men be ©ifdj bebinb te Wnften / bat men be 3dbe ban eerlang boïge/weeke vifd»
bodj op een gemeen jaar altjier met een geljecl anbere ftoerp/ alp op een te houtUu >
Euibpp-jaat / gelpft reebp ban be SuibpP ©ifctj ip getneït / te Weetcn
©oft/ en fttet 3 ©cft op ; en of ’t gebeurbe/ bermitp be ©ifcïj fpoebiger
boo? ’r pp ftan ontWphen / alp 3e boo? be pjdjepen en floepen bed=
tpöp ftonnen gcbolgt Wo?ben / bie boo? belet ban ’t pp licfttelpft meer*
ftonben spnbe / be ©ifclj tpb Ijeeft om miblcrbjpl t’ecncmaaf t'ontfto-
men / 3uusp ’er ban in eenige bagen geen ©ifdj bernomen b?o?b; eeftter
moet men spn oogmerft op iebec plaatp in ’t bp3onbec boel in acfjt nee=

* men/

ii8 Blöeyende Opkofïift del* Aloude, en

men / mt op beese / en Poïgens» met b’cetüe geïegentpeit toeberom 3 ©eft
of j®oo?b-3©efi on / uaa be ruimte 51013 fepidden mil / namentïpd reept
op ’t lanb aan / mant be ©ifep mpdt pier maai* alleen / en Plucpt niet
Püeg; men sal 5c/ niet alleen Polgcn*? gesegbe reben/ maar tiaar onder*
Plnbing / alg? noelj te toonen ftant / bus? boenbe / eer men ’t lanb be¬
reidt loei luect Pinben ; ontmoet men onbeituffcpeu een Pelt of bond
baar 3iclj ©ifep ontpoub / dan men ’er mat PertocPen / mant maar
©ifep i$l Pinb men be reepte plaat*?; 300 niet / men luoibe repter niet
e* ha* men Vjccö^ictifl/ noelj men blpft ’er 3onöcr opboeninjj Pan ©Ifep ooit niet 50a
de zelve we- lang leggen / ap? op pooge graben / baar be ©ifep PerbjeePen spnöe/
«ter afwach- 3elf uit eigen bemeeging en natuur meer naar toe 3adt / Pan pier Poïgt
moei; ltmi i c fj.-j.j ƒ j n tjj cil ’t gefepieben dan / rot onber ’t ge5ieïjt Pan ’t lanb /
almaar men niet alleen bee3e Vopfienbe ©iffepen einbelpd meberorn Pin*
ben 3 al / maar ood een gebeclte Pan be Poojnoembe / lang£ Ijet ïanb/
en om be Snib gelueedene ©iflepen / sullen/ buó boot ’t pp seiïenbe/
en mtber om be jSooib goanbe / Perfcljeiben ontmoet iuojben / ttacïj*
tenöe mogeïgd ben gemelbe Ijoed naar ’t jpoojben om / of anders? met
t’ontjïnlten Pan ’t p£ / in’t part Pan ’t 3elPe naar banden te 3 oeden/
en bit poe naber aan lanb / poe eerber be mpdenbe ©ifep mebc albaar
te Pinben 3al spn. 3 E>it leert ons? niet alleen be ge3egbe reben/ maat
ood b’onberPinbing ; mant gelpd be ^pitpberger ©ifep 5pu aa£ bp en
omtrent bit dcilanb 3oedt / in^gelpds? boet beese in en bn bit ïanb.

3 Bat ban albaar/ temectenbp Gale-HamkesOfOud-Groenland, 3fcfr
Peel ©ifep ontpoub / 30! mebc neonis? beese rebrngecPiug/ Pp b’onbec*
Pinbing mo?ben Pertoont:

31 n beu jaare 1684 of 1686. (be juilïc tpb ie? ons? ontfepooten) mns?
wat by dee- ’t dat Commandeur Comelis Pieterfz Duinker, toen Stuurman3pnbe/
afwach- en PerPoIgen*? ood oti3en ^Stuurman gemeeft / Polgens? 3011 eigen Per*
ting waarge- {j aa j j nePens? Perfcljdbe ,§cpepen aan een ppPelb leggeube / onderanbe*

nomen is s rm ao )t t pjj e " fc an öen ^initllcaal Alemonde , te meeten: Gerbrand en

Jan Dirkfz van der Velde , en Martin de Bas , met bit Peïb eenige ba*
gen / langs? en in ’t gesicïjt Pan ’t lanb bjeePen; bips? iets? meer naar be
lanb3pbe Pan bit p*?Peïd ban b’anbere Jicpepen leggenbe / 3 agen 3e / bat
3e gebuurig langs? bit lanb om be 2 uib- 3 ©eff b?eePen / 3ienbe dagelpds?
Peranbering Pan lanb / ban een *? 1 pooge uitfleehende pochen / ban meer
btepe bogten en iöatjen / fomtpbi? / al*? 3icp pet ps? mat opende/ fion*
. ben 3e in beraab om naar laub te 3cilen / boep be ©iffeperp belette bit
«.ede vangft teldeng'/ mant 5p sagen gebuurig ©ifep/ juifl bp geen groote fcpoolen/
volgde. en ood fomtpbs? geen; manneet 3e ban be gePangene penden en afge*

maadt padden / sagen 3e eerlang meer ©ifep / melde tpb meberorn
maargenornen mierb / om te oiffepen. 2 p dreegen ban een Polle la*
ötng / en Perfcpeibe Pan b’anbere ^epepen petttodden/ reebé Pol 3pn*
pe / Pooj pen naar puis?. Jan Dirkfz van der Velde getaadte aan bit
toelb tn ben gtonb / boep mierb Pan be tmee anbecen Pp 3icp pebbenbe

Hedendaagfclic Groenlandfche Viflehery. HO

Cciïb / en ’t pjcïjip / tuiend mafi reebsS gedapt map / mietb meber ïjev=
flelt / raaftenbe nePenp b’anbcre tmee mebe Pol / 3Üidp / toen beeje Due
Jbcljcpen Pan bit Pelb Pertcodften / Ijabben 3e te faamen / 500 onp be*
vicLit micrb / meer ban 60 ©iflcïjen gcPangeu.

©p 3obanig een Popje / ip Jacob Hardebil, toen <£ommanbrut/ en
PetPoïgcnp mpn Jtpedfnubcr gelueefl/ inebc ceus ïangp bit lanö gtb:ee*

Pen / almaar Ijp 3eer Peel ©ifen Pernarn / uoctj Ponb 3iclj tcïbenp lüesct/

3 uïdp ’ee niet bon gepifcijt luotbcn/ en ooft in ben ïaaten $aa-tpb spn f e * dc h r . be '
tècljip moed ïaaten jitten/ domenbe met floepen in omtrent 21 etmaal/* 1 ™*™,
niet Peel fuftdeling / 3 eer afgemat en bpna manljoopcnbe / einbeïplun ven.

3 ee/ en PerPoïgenp in 5- etmaal ober 3ee aan Ysiand aan te ïanben / en
Pan baar onPermacljt 3eec laat meberom t’ij uit/. t©ee3e Comtranbeut
fjeeft onp rnebe Peel Pan be Pertooniug beefep ïanbp Perïjaaït / Ijoeba*
nig ïjet ’ 3 icï) in ïjoogc bergen / ïaage Paleijen / uitfteebcnbe Hoeden en
biep in ’t lanb loopenbe CiiPicren / of Baijcn ïjeeft Pevtoont; maar be*
mol ijun gemoct öoo: angd en bekommering bpna manïjoopenbe map
gemojben / maar boo? ljun Perdanb fetjeen Perbpftert / en ljun ge3icljt
bpna gebjoben / 300 peitoonbe bit ïanb 3iclj Peeïmaaïp niet naar 5Pn ei*
geminde geftcïtltjeit; fomtpbp bacïjten 3e Stafleden te3ieu/ maar Pan 3P
Sicfj Perbeelben be Plaggen te maaien / bedommett 3pnbe alp of 3e Poot
Ppanben te bucljten ïjaböen. |lkar Ijet Perijaal ber eerden / alp beter
bp ljun Perfïanb 3pnbe / ban be laatflen / Perbienben ooft beter ge*
loof.

IKeer 30ubenme Pan bit Honb / en be baar ontïjoubenbe ©Iffcïjeu
boo? ’t Perijaal Pan anberen bonnen bpbjengen / maar om niet te lang*
toplig te 3pn / 3ullen me bit ïiePeê met eigen onberPinbing bcfiui*
ten :

3 Bp Poerben ban in ben jaare 1698. een ïtïein Jbcljeepje be Pier <©e* DesSehiy _
bioebers genaamt/ baar mp ’t Poorige jaar 7 ©iffepen mebe t’ljuip ge* vers eigen
b?agt Ijabben; ben eerden üjunp bongen me 3 ©tflcljen op bepteetepan°? deivin '
771 graab/ aan een groot pppelb / almaar bjie ^cïjepen aanlagen/ en e aa “ se '
eerlang noctj Pier anberen bn guamen; lup bjeeben Ijier mebe in ben tpb
ban 18 bagen om be Suib tot op 75-1 graben / 3pnbe eene ruimte Pan
2 graben / in melden tpb mp noclj j-groote ©iflcïjen Pingen / maalienbe
met be Poorige b?ie/ te famen 8 ©iflcïjen uit. Barent Otfe quam toen
mebe bp ons met 3 ©iflcïjen ; Pecbecp 3agen me geen meer ^ctjepen /
en be Poojgemelbe / maat onber sicïj Simon Janfz en Kiaes Keuke be*

Ponben / maren rcebs Pol / of meerenbecl Pol naar ïjufp Pectrodden.

Barent Otfe quam aïljiec t’oberïnbcn / en 3 pn ©old Pingen in ftojten
tpb/ bp onp leggenbe/ 7 of S ©fflefjen / in melden tpb mp alleen 3pn*
be/ on3e agtfïe ©ifclj macljtig mierben / PermitS pet onp met boo.jfïip*
pen/ ’t b? eed en Pan Ipnen/ en ’t niet donnen Pafï geraaden/ in ’t laatfï
toat tegen liep; nabemaal ’er ban einbelplt mat maaling in’t pp quam /

«n mp niet meer alp een of tïoee ©iflcïjen / naa 3P groot maren / don*

Ce 3 ben

rt io Bloeyende Opkomft der Aloude, en

ben bergen / 300 Oefïooten toe / om alle gebaar t’ontgaan / ïjoopenbe in
’t iüt3etïrn noclj toeï een ïebende / of öoobe ©ifclj te sullen binden / ban
baar te bertreftken / fcïjoon toe tioclj al teïkeité ©ifclj 3agen; maar ber*
mitsJ toe 0113e labing al te duurbaar acïjttèn / om ’t gemelbe gebaar
t’ontgaan/ lieten toe alljier alleen Ijet <§>ctjip ban Barent Otfe, met fjet
flcnfm bejig/ en bie betbolgenG mebe mcefl bol t’ljufS qtiani.
jsynewaat- 3 Dit ffgbelb / fcïjoon top ’t lanb nooit Ijeöben gc3ien/ fcljcen ecïjtetaï*
neemtngen {)j cc u jet bem ban lanb te toe3en / toant top bebonbcnon^ in ’t uitjei*
dhiege- 11 " ïcn / öat ont> getoelbig ontfcïjoot / met 3eer goebe giffmg/ omtrent 40
toom ; mpïen in ’t p£ getoeefl te 3pn/ ijoubenbe oti3en koer$ in ’t seilen <öoft

ten 2uiben 33 mpien boo? 3toaar pg/ eer toe in 3ee quamen/ altoaar toe
toen nocfj al tenige mpien boo? loffe ftreemen en flacben hoecg» Ijtel*
ben.

’tJDaj» ban ben 2ófte ^tinp/ bat toe üefïocten / duo bette boo? i£ 5 obt£
3egen rebelpft gebangen fjebbenbe / ban ’t boo?noembe fMbelb I05J te
niaaken/ namen affcïjetb ban ou£ geseïfcïjap / en seilben ©ofleïpk uit/
toaac top buiten ’t belt» beel loo pó en flarden botiben / en noclj bet'
fcljeiOe ©iffcfien bernamen / toaar naa top mebe bieten / maat konden
niet baft raaken; betopt toe ban tuffcöen bee3e flarben 3toaarigljeit boo?
on£ /Sctjip maakten / en ooit geballig bafl raakten/ ecljter beftootcn
toe / ïjoe ’t 5icf) tuffelsen örese ftarben met be ©ifctj fcljiltlteu mogt / ter=
topl uné be toinb gunflfg toaar / om toebet boo?t te 3etïen. ^ïgttieu
xn doet een niplen ÜDofl S?uib-<0oft gebo?bcrt / boiibcn toe bp een ber flatbcn een
goede vangit ö00öe / baar tolt ’t toebctoiïi bafl maakten / beginnende fjet toen
1 * met een donkere fnceutojagt Ijatb te toaaijen; bittoao omenegenbe ©ifctj
en top fneeben bie/ bermitO tjp al begon te traanen / ban ober booit in
0115e baten / en buldcn ’er 32’ quarbeeïen ban / maaftenbe met be boori*
ge 8 ©iffcljen te fam'en 390 quarbeeïen fpek. iCoen top tot ben 3<ien 3fulp
boo? flo?m en tegcntotiid / aan be gemelbe psfcfjotó gelegen Ijabben'/
raakten toe toeöec log> / en berboïgen? noclj eniG aan een ander ppbeld
bafl / 3uïk$ top ben 9 c 3;utp in mime 30e quanien / en berber omen koer£
naar ’t ©aberlanb namen / na bat toe <0ofl-fktid-<©ofl boo? betfc{jeidc
fcljotfen noclj ttoiutig mpien gejeilt Ijabben.

ZZuce- flaat Ijier aan te merken/ fcljoon top nooit lanb ïjebben gesien/

ming aange-bermit^ ’t gemelde psbeid 300 bette 3 telj uitflrekte/ battoe ecljter niet
wcezen. Uftte ban lanb sullen Jpn getoeefl. 3 Dg 3agen ben 2óften gjtiup ban

baar jeilenbc / aan en bp ïjet 3tlbe pgbeld en in eenige ftarben noclj ge*
duurig bifclj / en feöert tot ben 9^ Sulp / toen top iivjee quamen/ bon*
ben toe geen eenen ©tfclj meer / bcljalbcii be gemelde boobe: ecljter paf*
fetrben toe in groote ruimten^ berfclijeibe toelgclegeu p^belden en bede
flatbcn / inggelpkg bpf ^cfjepen/ 2 aan een beid ïcggcnbe en 3 om be
3i*oo?b-©ofl seilenbe; men jou B f n ban ons beid geenie keuntffe gegee*
ben Ij ebben / maat 0113e ruimte bie top te botgen ijabben / leibe onb te
berre buiten fjen om/ 3ulkd top geen geïegcntljdt bonden 0111 ïjenteken*

nen /

Hedendaagfche Groenlandfche Viflchery. zzt

nen / nocïj min om te fpreeften; lup beruoegben ong ban alleen met te
benften/ Dat ftibicn 3p ünfrrn biat oné lucbetbaaren Vua£ / 3p eerlang
een anbete ftoerj» in ’t 3eiïen neemen 30uben / en aïbaae niet bïpben lcg=
9en. jKcctbet 3al ’t niet noobig 3110 om 0113c rebeneering met b’onbet*
binbiiig te boen bebefïigen.

Ji 5 n Jé nocl) oberig be ©ilfcïietp aan Jan Mayen-Eiland te gebenften;
maar nabemaaï beeje t’eenemaaï buiten geïguift i§' geraalit/ sullen loe
’er bie^öalben maar ftojteïph in ’t bolgenbe ^oofbtfiuft ban getuag
maaften.

TIENDE HOOFDTSTUK.

Vifchrykheit eertyds aan Jan Mayen-Eiland, mede allenks af¬
genomen. Overwintering aldaar en op Spitsbergen onder¬
nomen 5 wat deezen op Spitsbergen zyn ontmoet. Verfchei-
de Obfervatiën over ’t Noorderlicht, en een Redeneering
over der zelver vreemde verfchynfelen, volgens ingekomene
berichten.

V ^n Ollbjj i£ aan Jan Mayen-Eiland geïpft te Spitsbergen, mebe j an Msycn-
een gtoote ©ifTcljetp getueéfï/ aïé uit Ijet teebé betljaalbe ban om Eiland cct-
3en Stuurman Teunis Baidfz. ban afgeleib luorben/ luietié ©aöcr / ge= ^rchfvTee-
Ipft gemelb ij> / op een Sjaat in tlnee rci3cn boo? be Compagnie omtrent weeft/ ë
2000 quarbeeïen traan ban baat Ijeeft getnagt.

‘JClïereetft ié bit Cilanb beo? eenen Jan’Muyen ontbeht / en geïpft in
’t 2,de ©eel ié gesegt / in ben' ^jaare 1611 boor b’eeefïcmaal bebaaren;
tot ben fjaarc 1633 Ijeeft be Compagnie mebe albaat fjaare ©iffcftetp
niet alleen acfttetbolgt / maat ooft geïpft te Spitsbergen betfeljeibe ftoo*
herpen gc 3 et en opgetecljt; en 3ictj in eenige ©apen bafl gemaaftt Ijeö*
benbe/ fcljecnen 3 e toen boo: een boïftplanting 3iclj albaat aüenfté uoclj overwime-
baftet te maaften/ laatenbe baat en te Spitsbergen 3eben mannen obet» lin s aldaac
Punteren/ bie ooft gejamentfnft obergebleeben spn ; boaat ban toe beeje b/ ü J/ pits "
te Spitsbergen obetiuintett/ pan ljun luebetbaaten bit ftoit beticljt gee= B
ben stillen:

’t 3 ©aé in ’t 3 i aac 16 3 3 bat be£ Compagnie^ J>cljepen op ben 30
gufii uit be Noord Baay in 3ee liepen. 3 £e$ anberen baagé biel’etbooj wat dee«
’t oberteintetenbe bolft loeintg boo? / ban alleen bat 3e eenige lUeeutoen te S r itsber -
en Reen fcljooten / om ’et stel] gebuureube ben Vuiutct ban te ftebtenen / f e e " d f
«1 fïaa tot betbetflcïjing 3 ocl)ten. 5 Hen boïgenben öag 5011b men be (loep ty d wcdei-
utt om meen te fcljieten/ boet) beietben genuob3ataftt in be Zeeuwfche- vo«,

te loopen / albaat een tent ban 6 obetenbfiaanbe riemen te maa*

n 2 Bloeyende Opkomft: der Aloude, en

firn/ en met een 3eiï ban be floep te beftften: menIjaftten ’eteenigbjantr*
ïjóut uit Ijet np albaar Doo? be 3ee opgeluojpen. $aa ’t betloope getp
bjnftmen be tentlueet af/ en met be floep tè luatet spnbe / ïjaojbe en 3ag
men berfcljeibe groote JlMtiifTcljcn ; betboïgcnp mifrig en bnpieïj lucer
uitgefïaan ïjebbenbe/ quant men 3onbet betbere berricljting ’p nacïjt^
lueet bp be llootp-

!©en bifie ben 3 /§eptembet beele Jlbalbifcljbaarben / bte met ïjoog-
buater op fïcanb geljaaït / fcljoon gemaafit luterben en geburgen; ooft
bectoonben stel) fomtpbp 3 ©aïbifTcïjen in be 23 aap. < 0 p öcnbpf ben roei-
be men met be floep naat be Weft-Baay om naat JDifctj of eenig anbet
boojbecl om te 3ien / boclj 3onbet ietp uit te tccljteu. ©en bolgenben
bag tuierb be floep bemant; men rocibe naat be Engelfche Baay om ’et
boobe of geftranbe 3 ©albiffcïjen naa te fpeuten/ of ooft om 23 cercn te
fcljieten/ #almfTen te bangen/ of eenig anbcrtuiïb op te boen; maat
te uetgeefp; in ’t toeberfteeten bertoonben 31c Ij ecljtrt betfcïjeibe 3 ©al-
bifTcijen / luaat ban eenigen fcct tam luarcn. IDebct aan be Eootp gc=
ftomen / maaftte men ttnee floepen bupbanig tot ©iflcïjen geteet: men
Toeftei totftuipre ttuee baten luinbbicïjt / bie alp boenen bienen 30uben/ meteen lijn
htt viflehen ta (engre ban omtrent 70 of 80 babemen baat aan baft geijecïtt ; beese
gemaa e yj aten t,j a g tmen j n be g af y maar in be harpoenier luap met biet mam

nen betgelt/ en in b’anbete floep be ttoee obetige / bietenbienfibanb’am
Deren tuesen 30uben.

©en sebenben tuierben ’et lueet «enige 3 JMbifclj- 25 aatben gebifl/ bie
men feftoonmaaftte en in ’t ©aftljuip burg. ©etbolgenp fcljctpte men
be ïeniTenen ïfarpoen/ bioogben be üoojgangerp en uerüaetbigbe allep
tuat men in ’t biffcljen noobig ïjab. 23 uiten be Noord-Baay ïjcojbemcn
betfcfjetbe IDaïbiffcljcn bïaasen/ boel) beeben niets? op. ©an ben agtflen
tot ben tiuaaifbeu biel ’et lueiuig üoo?/ ban bat men eenige Scetobben
3ag en ecijtet niet magtig luietb; met be floep / om beibetffcljiugte3oe*
fteu uitgetoeit/ boub men op be soogenaambe^laabergeenenouetbloeb
ban bit geluap / naar tuatcrftojp geïpftenbe / boel) ’t moed met groote
moeiten ban ’t gebergte geljaalt lucgben / almaar jiclj jaatïgftp beele
jBeeutuen ontljouben/ Dooj tuiend mifï (jet aanftleebenbe mop alp ge-
meft / bit fttuib tueelbjig booitftomt/ luaat onbet ooft een foon ban31111=
ring gebonbeu luietb. ©an bit gebergte tuierben ooft ieetuaatt eenige
Reën-evan- IBalUiffcljen gc3ieu. ©e floep naat ’t laage ïanb op be öeejacljt uitgc*
gen, cnUtui- jonben / bee men ben Biskaycr-hoek aan / en’t laage ïanb bereiftt / floeg
<,en n t M t ; y , e , r ' men ’ct een tent op om ’P nactjtp spn bctblpf onbet te neernen. < 0 p be
lezociu" 2 jagt uitgegaan / berbeeïbe men 3tel) in ttueën / iebet met een ïjoub bet*

3ieu / bup toietben ’et bjieüïeën opgebaan en naat De floep gebjagt. ©et*
Uoigenp3ag men luebet eenige 3 ©aïbifTcljen / alp mebe een buutfitaal
op een bet ppbergen neberbaalcn/ luaat op Dejclue eenigen tpb (laan bleef
en baat naaberbmcen. ©en bettienbe quam men met be bjie gebange

Cuiëii en be bet3amelbe ft.miben loebet aan be jlootp / albjaat Ijet Cïee*

bleefelj

Hedendaagfche Groenkndfche Vilïchery.

Wtefcïj ge3uibcrt toietb en opgeljangen / om ïjet buö boo? ’t V>?ie 5 cn te
betet te betoaaren/ 3uïft£ Ijet Ijen fn ben tointccboo?berberfTc!f)ingbicncn
mogt. ëoft 333 men toen buiten be Noonibaay bede JBalbiffcljcn.

©eö anbecen baago toietb ’cc een bctfclj gefto?be JlDaïbiftlj gcbonben/ Een doode
Sonber bat’et 4 ei#eeïten of een ïjatpoen-toonbe aan befpeurt toietb /^ 2 ““
mogelgfi toaS beeje ©ifclj boo? Ijaaten bpaiib be Stoaattbifdj obettoou- 16
nen en boob gejaagt. ©cel arbeib en moeiten toietb ’ct bcfïeeb / om bee=

3 t ©ifctj / bic groot toaS / en men een Xugfjebcbonb te 3un / lilt ben droom
in 3eehcfljeit te boegfceren / maat alïeS toa£ btucljtdooS / 3ulftó be
fttoom Ijen uaa een afgefloofben arbeib tocbct jeetoaart b?eef/ tot3e fjet
cinbelnli moeften opgeeben / en naa stoaat f!o?macljtig toeet uitgcfïaan
te ïjebben / ben boigenben bag toebet aan be üiootó quamen. ©be ba=
gen naa ben anberen tjab men fïo?macljtig toeet/ sullis’etnietsbonuit=< I;e fch-
getecljt toojben; maat op ben 19 ^eptembet bemanbe men be ftoep mct'“
al Den manfcïjap boo? 4 of s hagen ban alle beljoeftebersien/ om be moeiten, ver-
berlaate ©ifclj Die aan bteggen gelegt toap/ toebet op te 3oelten/ boclj laaten
niet gebonben toietb/ toat moeite men in ’t nafpeuren aantoenbe. <0p raoeft -
ben 2often ’s abonDS 3agmen be maan 20 Dagen oub en 2 gtaben in
Aries, beo? b’eetfiemaal üoben’t gebergte/ Smb-öof: ten fruiDcu/ tot
beS anberen DaagS be 2on 3icö toeber bertoonbe. ©p Dcnagtenttofn«
figflen toierben ’et toeber ecnige©ifrct)en in be 2 öaag ge3ien/ 3onbet bat
’ct iets op uitgerecljt bon too?ben. ©en boïgenben bag toeberom ©if*
fcljcn omtrent be ©ebet'S ge3ien/ getaakte een bet 3elben boo? DeJlootS
aan ben gronb baft / bie 3iclj met groot ge'cuelb toeberom blotarbeibe/
flaaube getoeibig met ben ftaett en binnen/ toaat naa3P3idjtoebetnaat
’t bieptoatet begaf, ©ien bag toenbe men alle mogcïglteu bint aan / om
een bee3et ©iffcljen bie 5iclj toen beel bettoonben / magtig te toojben; E , en vifch
men toerfite cinbelpft 500 beel uit bat’et ten 2uib-©ofïcn ban be JlootS/dk^teduei'
omteent ben Jfgberg een 3©albifcï) gcfcljooten toietb / toaat op be ge= mede out-
melbe baten buiten boo?b getoo?pen toieeben/ bie een groot getob el in
toatec maaïtten / boclj be Ijarpoen / na bat be ©ifclj met be baten ecni=
gen tpb gelupen Ijab / getaakte aan ’t flippen / sulhS men sicï) in 3nne
bectoacljtiug beb?oogen sag/bermitS men meenbe/naa ’t afmatten ban
be ©ifclj/ boo? bee3e baten/ be 3elbe met HenflTen betbet af te maaften/
boclj bemaufcljap te 3toaït jimbc/ liep alleS b?ucljtclooS af.

’t 3 ©as ban op ben berben ©ctobet bat Ijct ©ebogeïte allenlië Degen V et Gevo ‘
te berttelüicn / 00b bet 3 amclbm 3 iclj mebe be JBeeutoen/ om geluk brnfrekt vei '
©gebaat een gemaatigbec ©etoefl op te 3oeften; en in be Noord-Baay ’

bertoonbe 3iclj toebet ccnige 3 ©aïbiffcl)cn. ©oojtaan tot ben ijden 3ag
men noclj al beel ©ifclj; nu begon Ijet reebs 300 fel te b?ie3cn/ bat menf e a 1 ’, t , b v£ nt
ten ban be bierbaten obetenb geset/ tet Dikte ban 3 Duim beb?ootenbonb/zen. tekri
eet men biet ftonbe bereiken / 3ulks be bobetnS bet baten ban ’t beb?ie-- de Zon zi ^
3en uittonatts toeehen. <£>P ben 1 yden op ’t ©ebergte 3 icïj begeebentei 1 !'^*-
Iicbbenbe/ jag men be^onin’tSuiben noclj eben boben ben ©ori3ont ( zicn.

dFf toaat

Voortaan
een afnee-
mende

zz4 Bloeyende Opkomft der Aloude, en

toaat op (laat gemaakt toietb / bat men 3e bat jaac niet meet 5*en 30U.
<©ok toietben ’et toebec eenige ©ifTcljcn in be 2Saap ge3ien/ toaat op
ccïjtet niets? konbe onbernomen too?ben. ï|et bier omtrent agt Poet Pan
benïjaart flaanbe/ PePonb men nu tot ben gronb bepjooren / 311Ï6I öet
Pat opgeflagen toierb/ ijet pk in (lukken geïjakt en birê gefmolten/ een
fctj?aaïm b?ank maakte. ©en 22ilen Pertocnben sicij toebetom eenige
3 fêaIPi(Tc(jeniube 25 aap/ toaat opmebeniet^ kon onbernomen too?ben.
JiKaar ben 2 eden pernam men be cecftc- 25 ecc bie met lenden en roetó
nagesot Vuiecö / boei) te toateu gaanbe/ (jet toebet ontfnapte. <©p ben
27(len moefl beSon Poïgeuk uitreekening cengtaab onbec Den ©oriBotit
kippen / ecijtet bePonb men noclj 7 of 8 uuren fcljeemering. ©p bien
bag toietben’er in be Noord-Baay nocij eenige ©iffcïjen gejien. ©erbec
in D?te of Piet bagen niets» PoojPaïienbe / alk bat ’et ttoee IBaituffen ge3itn
toietben / Po aar Pan b’eene Poo? ben kop gefcltjatcn/ ijctecïjterontquam.

<©p ben Ppfbcn JloPemkec ijab men nocij 4 of 5- uuten fdjeemermg/
bie Poojtaan öageïukp afnam, ^ebett ben Sri/üeii tot ben Peertienöen
fchiemeting toietben ’ct nu en ban eenige 23 eeren en ©offen ge3ien/ toaat ban een
geiieiw gePangcn toierb. jüu fioeg men toeet een kcPtoore Pat biet op / toelk

p£ (lukken gefTagen en gefmoïten toierb om te bunken/ feijoon ’t nabp
’t buut ijab gedaan om niet te PePuejeu. €>p ben 2óften pjoor (jet 300
fletk/ bat men in een open geljakre bpt/ om ’er een fuik in te 3ctten/
naa ttoee of b:ie uuren toebec ten (janb bikte ps> Ponb. ©erber ig ’ec
tot ben Ppfben ©ecemkct nietp merktoaarbigs poojgepaken ban bat ’ec
een 25 eet bedteeben en geboob toierb/ gePilb en ’t Pet en De ljuib in be
Hoots» gekjagt. ©en 3ePenben gePoeïbe men sobanig een bittere koubt/
bat feijoon men ren groot buur aan ben ïjaart en in De kacijei dookte/
ecijtet niemanb 3ic() in 3pn koop Pertoarmen kon / 3uïkk men genoob-
3aakt toa| Poo? ’fbuut te gaan jitten. ©ok bePonb men toen’tHJspn*
o-BvtfJtagc- bat rnebe keP?ooren. ©m beest oniubeipke koube te maatigen / Per*
ivkc kouds, pïaatden eenigen Ijunne koopen nabp be kacijei / en anbeten bteeüen met

be boeten Poo? ’t Puur Bitten: jaa ’t toaj» 50a bittet koub / bat Ijoe detk
be kacijei gedookt toierb / inbien men maar een korte pook in be koop
gelegen (jab/ moed men ’er toebec uit/ en om be leden toarm te tjouben /
gedaabig Pianbelen.

©en ttointigden ©ecembec ontrent ben rnibbag met Snibripk iicljt /
bat nocij Poo? be fcljeemering Pan ben bag toierb aange3ien / Permitp
men eernge Dagen geen liefjt Peenomen (jab / toant be Sou in ’t teeken

Pan C3pricornus 3 pnöe/ (jab 3e De Suiberïpkfleb?eetebereikt; benbaan
toen 20 Dagen oub en 23 graben in Leo, riupffelbc men bec5e fcijeeme^
«sterk Noor- ring te Pecoo?3aaken / of bat (jet een ©oo?Declic(jt 3 P getoeed; Pier bagen
dctiicht ge- (per naa fcïjoot (jet | 5 oo?Detlic(jt 30a derk / bat men ’ec ober berbaafl
zien, jioub/ toelk Iicljt bpna De gantfclje nacljt bedanb bleef. ©erPoigeujf

qua men ’er nu en ban eenige 23 eeren omtrent be Hoot£ fnuffelen/ toaat
Pan ecu gefcljooten toierb/bocij bulberenbe toeg ïtep/aljS mebe ben Poigenöen

bag

Hedcndaagfche Groenlandfche Viflchery. lig¬

dag die’t ooft ontquam/ toojdenbe toen noelj meer 25 ecrcn hernomen; ’t
Üoojöcrlicïjt map dien dag en bolgende nacljt uitneemenbe derft/ ober
luelhbetfcljpnfel men betlnondert map. ©erbolgenp mierd ’et nccl) op
«enige 23 reren jogt gemaaïtt/ maat op om de diepe fneeum geen boojdeeï
fton Deijaalt tuojden. £>P den laatftcn dag ban ’t 3 'aat beraam men
loeder eenige 23 eeren/ luaat ban ’et een gcfcftcotni Vuiecd / die ’t e cijfer
noej outquam-

Hiet den aanbangbau’tjftcumcjaat/ mierden’et fomtpbp noelj eelti¬
ge SÊteeen betnomen/ alp mede beele, ©offen maat ban’cc een gefeïjoten
mierd. 5picn jebenden januari luierden berfetjeide 2Seeren omtrent de
Xootp gejien; tluee baat ban gefeljooten/ mierden berber met Xenffen
gebood/ berboïgenp gcbilt/ en De Ijitiben en ’t bet geburgen. ©aajtaan Eenige see-
tot ben tloaalfden/ sagmen en bernam beele 2&eeren / trnee mierden Jet™ § eidi00 '
gefcljatcu en mede met Xenffen gebood/ tot ben tloeecutmintfgdcn fïonD tcn *
men onlpdeïpfte ftoube uit/ en mierden fomtpbp noelj bnfcljeide 25 eeren
ge3ien / maar ban eenige gefeftoten mierden / die men bilde en de ïjuït en
’t bet naar de Xootp itijagt. SDeejcn dag mierd men een Ijelbere feftee*
meting in ’t Euidcn gemaar/ en den bolgenden liacljt censeer derft
jjooiDerlicljt. 5 Den ij-ften 3ag men 6 of 7 uureu öagffcljrcmering en
den bolgenden dag mietö (jet bolftomen licljt/ suïftp Ijet gedernte om*
trent den middag in ’t duiden niet meer ge3ien mierd. ©oojtaan tot
den 31 Hen mierden ’er noefj berfcïjeideu 2Seercn ge3ien/ en fomtpdpeeni*
ge gefeïjoten die ’t eefttet noelj outquamen. , 05 aar op den derden jfe*
bmari mierd ’er tbederom een 25 ecr gefeïjoten en berber met JLcnfïcn ge*
dood / gebild en de ljuid nebenp ’t bet in de Xootp geburgen. üht tjieï
’er berber de£3C geljeele |Baand meinig aanmetftelpftp boo3/ dan dat’cr
fomtpbp noelj al Becreii gejien mierden en eenigen gedoodt / en op den 22 o e zon
lïen mierd de ^on mederom ban’t gebergte ooben de ftimmen gejien. wedcrom &*■

<©p den derden Haart map ’t dat ’er een ftebige fïrpö tegen cen zie " 4
groote25etrboo2bicl/ dee3e met tloee ftogelp omtrent de ftaalten gcfcïjoo*
ten / biel daar op onder den boet / ftloumeude met de poten daar de
fcïjoot getroffen map / maat op men met Xenffen op Oecsen 23 eet aan*
biel; de 3elbe loeder opgedaan / (lelde 3iclj te meer / en ontmcldigde
een der bedrpderp de Jlenp/ fpjingende naar Ijem toe/ julftp Ijp neer*
biel / maar op een ander man toefetjoot om 3011 maat t’ontjetten /
bjienp Hens mede in de loop bleef/ 300 dat dan dec3e 25 eet met al den
niaufcljap aangeballen / ectjter tjet noelj ontlooffreïde en SSaapioaart
liep Cot den bpftiendcn mierden ’er noelj beele Söeeren ge3ien/ eenige
gedood/ alp mede bcrfeljeide Boffen die 3ielj nu meder begonnen te ber Maa , n Ec1! p s
toonen; ’pXbonbp 503 men de Haan bpna geljeel berduifteren/ docij"öe g cf ( i.'m
naar d’uitreeftening der oBclipfen in den Xlmanali / moed bee3e bet-O'uitrcekc-
duidering een dag eerder 3 P» gefetjieb. ©erbolgenp fefjoot men da= “ h, s*
gelpftp beele Boffen; beeje ©offen gebild 3pnde / liet men 2 of 3 dagen
in de lucljt fjangen0cbeb}ie3ttV Gelift bleefclj alp dan geftoeftt en met jr ui*

5 ? f 2, men

Spitsberger
Kermis in*
geilek en
ge,viert.

225 Bloeyende Opkomft der Aloude, en

ram en rajnnen gedooft / boo? een goebe en fmaaldpfte betberfTcljfrijr
betdrefste. ©oo?taan tot ben seeben llpjil biel ’ec toeinig boo? / alg'nu
en ban op 25 ceren en ©offeu jogt te maalten/ toaat ban ooft eenige ge*
fefjooten toierben ; maat op ben 3ebenben be -Sloep toebet te toatet ge*
bjagt / tnaafitc men jagt op tboee a©altuffen / toaat ban b’ eene met
ben ïjarpoen gefcljcten toietb en berber gelend/ ben ftop afgefneeben en
tanben uitgebtoften.

315 u 5 berber nietjS ban belang boojbalïenbe / ban bat Ijet nocl) fom*
tpb£ fel ïtoub toab / en bat men tuffefjen bciben taamripït gemaatigö
toeet öab/ 300 tonb ’top ben 27ften bat men omttent ben abonb toe*
betont ttoee 3 ©albiffcl)en getoaat toietb / bic langs be ftcanb itoerë
naat be Noord-Baay namen. JBen maaltte ban toen af be -Sloep
toebet tot be ©ijfcljerp geteeb / om bp gelegcntljcit eentg boo?bed op te
boen.

Op ben eerden $©ap beemaaftte men sief} met ttoee ïtannen goeb
25 iet en een balt toatme 3Bnn / toaat mebe bten bag be ^pttoüergfdje -
ïtetmtb toietb ingefteït. Omtrent bee3en tpb bettoonben 5ict) toebet
bede 25 etg eenben/ boel) toatctt300 fcïjnuto bat ’er geen gehangen toiec*
ben. i&ebett tot ben 2 5-tien toa^ men öagdplië be5scïj op 25 ccren / 3 Dal*
tuffen/ Utobben/ 25 etg eenben en anbet ©ebogeite bat stel) toeberom bet*
toonbe/ jagt te maalten / toaat ban eenige gefetjooteu en geboob toiec*
ben ; jBaac ’t toab op ben 2?fte |Ban bat men een bemanbe <§loep
getoaat toietb / 3uïltS bit geen Itleine bieitgbe baatbc / alb 3pnbe bee3e be
land gezien. eei; q e ( n 9 |jj a£m i) en in ( n ^ ö cl aen ge3ien toa^. 5E>ee3e Jbloep toa $t

waar op de ÖOOJ ben ©ommanbeur Cornetis Crouff , toen met 5pn -Sclpp boe? be
aankomft Robbe-Baay geltomeit / booïafgejouben / en quam mebe bien 3dben abonb
van eenige « boo? be Welt-Baay ten kuiter ; en ben 3olten quanten noclj bpf ,Sdjc*

roigt e “ pen / namentlplt b’ 3 Cmmiraal / ©ice-llmniiraal / ^cljout bp $acl)t

nebenj? ttoee anberen in be Weit-Baay tet iïccbe.

toierben beeye 3eben mannen / op Spitsbergen obertointert / tn
boïfiome gesonbljeit op b’aanitomd bet ^bcïjepen gebonben ; |©aat in
bit Slaat 1634. toeöerora 5cben anbere flïannen albaat gelaaten / do?*
ben bie allen/ toaat boo? be berbere onberneeming om ’ec ©ollt te boen
obettointeren acljterbïeef.

©etliolgniJ) is ecfjter nocl) gefcleelten / batmen be ïanbbifTcïjetp 300
toel Ijiet al£ op Jan Mayen-Éüand, toen nocl) t’ eenemaal niet ujilbe op*
geeben / maat Ijoe lang bie naa bee3en nocl) Ijeeft gebuurt / ïjebbentoe
nooit bernomen; immer^ beeft ben tpb boen leetrn / bat ’er 300 toel ijiet
als» aan Spitsbergen, een ©ifcljtplte ©iffdjctp i£ getoeeft. 3 De ©ïfclj ban
r>e viffchery met bet tpb aitjiet gclplt te Spitsbergen ban %anb en uit See berbtee*
n e J?" M ; u ‘ ben / 3pn einbeïpli be Ctaanltetel^ en betbete geteebfte en befte <£ 5 ?oen*
cn“e spïs- bnibfcfje Oeteebfcljappen / toebet uit be ©aïtljui3en gefjaaït / en be £om*
bergen ge- pagiiie fcljeibetlbe / tb ban mebe Jan Mayen-Eiland gclplt Spitsbergen

sagkt. berin aten/- sulfssbat be Otlanbfclje UDalbifclj beibe bee 3 e <Cilanben eetfr

onb?p

Wederom
een Sloep
uit’c Vader-

Hedéndïiagfche Groenkndfche Viffchery. zij

ottlnii (jcüöenöe gemaaftt / nu boor ftunne bupftneeming tuebet tot een
bjp-laub 3pn getoojben.

Du ’t ftfet paft geeft/ oud ober ft et Doojberïicftt / iuaar ban tue 300
eben gefproften ftebbcn / en ooft in ’t eerfte ©eel / ’t berbe ^oofötfhüt ObfervAtii'n
getuag té gemaaftt/ een luchtig uit te lantcn / 3ttllen eenige Obfervatiën over ’t Noot» -
öóoj ben J^eere Maraidi en anberefi baar ober gebaan/ en be * ftoning^" 1 ^*™ 11 '
ïpfte Sociëteit ber bjctenfcijappeu te Parys opgebjaagcn/ ons bit bolgem
öe ftericftten: bygcbragt.

i§>ebett eenigen tpb fteeft men reebd / aïïjoetoel met een onboimaaftte'
ftennté / ban een setftet ftpsonber Uteftt in be Doo?Derïpftfte Htanben /
até Noorwegen, Yslandt, en aubere«Belucftcn / gelueeten; luelftEicftt
ben l)ecr Gaffendi be Doorbet «Dageraat fteeft genoemt / nabemaal Ijet
in tjelberijeit ben ©ageraat nabp (tornt; bit ïicftt té eefttet met ftetjel*
be 3eer berfcljilienbe / boor ben naefttelpften tuftrften tpb Iuaar in ijet'

3iclj bertoont / en men ftan ijet noclj boor ben ©ageraat / noeft boor
een ^cfteemtring ncemen.

3 ©P fteftben/ 3tgt ben l^eer Maraidi , in’tgiaae 1716. te- Parys een Hoekig
aanmerftïpft en 3rtb3aam f ©etfcftpnfelbefeftontot; ’t lua ,3 op ben I iden cteeze Ver-
Ipjil té “ibonbb ten ftalf eïbe / toen Ijet 3icft begon te bertoonen / na* .

bat bejêcfteemering 3ieft omtrent tluce uuren geeinbigt Ijab. ’t 2 i 3 eftonb gC z K l •
in een groot en fteïöet 3 licftt / 3iclj langb ben Horizont Doorölueft ten
Doojben bctfpjeibenbe. i)ct begon met ben onbergang ban Eté, ouber
ben 3 ©eftelpften boet ban Auriga , en ’t ftreftte 5ic(j bcrbolgenb ober ’t'
iuefteïpfte been ban Perfeus uit / pafTeercnbe tufleften be t <t 5 eftarnteité
Andromeda en Cafllopea, en eiubigbe in ’t f)emd'yttl;eu ouber’t tjoofbt
ban Cepheus. 3 De uitgeftrcfttfteit ban bit 31 icïjt / ban ’t 3 Eeftcn tot in
’t Doorben / befloeg omtrent 80 <öraben. öDe brecte ftreftte 3tclj ter
eene 3 pbe ouber ben Horizont , ban Inaar ft et fefteen boort te ftomeit / en
ter aubere 3Pbetot 7 (öüjaben in ftoogte uit/ beftalben ter lurbctjuDouit=
ö?etbftig iuaar ’t minbet breet lua£. 333 e fteiberfteit ban bit licftt bet*
fprcibc 3icft oberai eben ftracfttig / en ’t bet3luaftte niet ban omtrent ftet
berftebenfte beeï. 3 B>e lucftt luas 300 ftfaar / boornamentïpft omtrent
ben Horizont, en bit 3lieftt30O ftelber / bat men-et met ftét oog 3elf/
be boornaamfte Starren ban Perfeus , Andromeda en Cüffiopea booj
3ag. ©e «§tar in be ïBefteïnfte ftnie ban Perfeus , lua$ omtrent tluce
gtaben laagcr ban b’ uitterfte ftrcftfttng opluaarté ban ’t lieftt; befcftoo*
ne ^tar ban ’t ftooföt ban Meduza , fefteen miöben boor 3pn bjrete;
ooft 3ag men omtrentJ>c ftobenfttcftfung be ftlefneDoo?betlpftfte Starren

ban Adromeda etl be Sutbelpftfte Pan Caffiopea. ,

3 ©p befcftouluben berboïgend / bat be Starren ban Meduzas ftoofbt
en be ftnie ban Perfeus , 3 icft m ben aanbang minbet ban ’t berfefteene

ïicljt / ban in ’t berbolg berboofben ; ftobenal bertoonbe 5ic(j be iètar

5ff 3 ban *

i Zie Memoires de P^Academie T{sjalt des Sciences t 1716«

1 fhenrmenc^ $ C*nfttUuvrts % _

2.2.8 Bloeyende Opkomft der Aloude, en

ban Perfeus , toen beranbetïpftet in Ijoogte ban b’anberen / ter top l
Ött licljt egaal ïpect toap / en gebuutig boot öc 3cïbe Starren nabp bén
Meridiaan pafïeerbe/ bie ten opjicljte ban Den Horizont, niet 3 icl)tbaar«
ïpft ban ftanb bcranberben; toanr uit bleeft / bat bit 3 licljt / geen beel
met be betoeeging ban ’t Primnm Mobile tjaö / en bpgebolge niet £)e=
meld toap / maat beel ecc aan oup * ©ampgetoeft berhnoeljt / en bat
ïjet bctfcljilïig luap met ïjet liefjt boo? ben tgeer Caffini op ben Zodiac
ontöeftt / gemeenfeljap met be betoeeging ban ’t Primum Mobile ea öe
eige betoeeging ban be Son ïjebbenbe.

25 eljalben pet befïenbige en obcreenftomcnbe licljt / toap ’t niet ben
•Stageraat toeinig berfcïjcelenbe / maat ijelDerbet en toitacljtiger; men
3 acfj berboïgenp eenige kolommen ban een toeinig lebenbiget iicfjt / bie
naar ben Haart ban Comeeten geleeften. IDeesc ïtolommeu ban onbet
ben Horizont opgeftomen/ en 3 iclj ban beneben naar om tjoog flreftften*
be / tocibbrn paar een toeinig boben be opperuitgeftrcfttljcit ban ’t licljt
uit g'g geleeften naar rooft- of toatct-flraaïen / en fcïjeeneu niet ban 300
beeïe ïicljtftraaku te 3pn. |Eeu 3 ag ’et telftenp brelc ban / bie op ber*
fcïjeiöe plaatsen (jet {FjotijontaleItictjt boojfiraaïöen/ en ftoogcr boojgc*
ipongen/ toierben Ijaare opperbeelen ïjoeft of fpirpacïjtig. iCtoee grabeu
tuaren 3c omtrent bteer / fivtftfen 3iclj ter tjoogte ban 7 of 8 grabrn uit/
en toarêu uaauïpftp een Ijalf minuut 3icijtbaar. JDannccc beese ïio*
lommen berOtoccnen / sagmen ’er in acljt of tien mimtuten geen / maar
alpban berfcijecnen ’er toéberom anberen op bcrfcljeibe plaatsen ban ’t
licljt; 33 up bernicutobe telftetip bit berfeïjpnfcl in ben tpb ban ten uur/
en buurbe tot ’p nacljtp ten Ijalf ttoaalbe. ©erbolgnip 3ag men beese
t redjtfïanbfge ïtoïonuncn niet meer / en Ijet Horisont de jüictjt bat tot
bnp bette ij cl Dcc toap getoeefï/ berminberbe aïlcnftp / ’t sp bat Ijet booj
b’ opftomenbe flaau bcrjtoaftt bnietb / bie toen een quavticr na elbe ben
Horizont terciftte/ tetoccren / een quarticr-uur boot Dat be ïtolommeu
berbtocenrn toaren/ en bat Ijet licljt stoaftftcr buicrb; ’t 3p bat be ftoffe
bie ’er ooj3aaft ban toap / niet meer 300 oberbïoebig ban in ben begin*
ne boaar. ïjoebanig bit ooft boesen mag / Ijet licljt nam af/ en’tbuierb/
toeinig meer ban in een minuut/ bpnaa onsicljtbaar.

3 £en bolgenbcu bag / ’p abonbp ten Ijalf tienen / met een ïjelberc
ïueïjt / 3agen boe een ftreeft ban biergelpft licljt alp ben boojgaanben
abonb berbboeenen toap / onber ’t jflSeftarnte ban Caffiopea , maar ’t
toap 3buaft en bcrbbbrcn eerlang. 33 ee 3 c licljtHraalenbe ïiolommeu
buierben toen maar eenp ge3icn / 3 iclj f rceljtftanbig uit ben Horizon
berfjeffenbe. petsen bag en bien selbcit abonb / buoci Ijet ftpf uit beu
Euib-^oflen.

<©p ben 13den ^Cppl / ’p abotibp een quartier boo? negenen / uaa ’t
einbigen ban be ^cljeemering/ be ïueljt Ijelber en ftil bueer 3 pnöe/ begon
men aan ben l$ori5ont/ onber be Starren ban Caffiopea een swaft licljt

*t P crpcndicnlaircsi J Yerpcndictilair*

Hedendaagfche Groenlandfche Viflchery. zzp

te 3 feu/ bat ten tien uuren noch in ben 3cïtocn gaat mas’; maat omtrent
ÏJöïf eïf / ma$ ’t tiracfjtig bcrmeerbert I 300 Voel in intgeflrefttljctt al£
helberïjeir. ijct biajS grootte en hlaarber ban ben boorigen ‘JtVonb/
maar niet 300 belbet naar b’ uittcrfte uitgegrefttljeit / aï$ bat ban ben
nden 5 iclj Ijab bertoont. 35 e ftanö en b’uitgegrehtljeit maren / gelph
het licht ban ben eer gen bag / en Ijct fcljpnfel btuicbc omtrent een tjalf
uur. iCermpï men op be gegrchtljeit ban ’t liegt acht gaf / 3ag men
bu be uittergt en ©ogelöhge greMung / een beeser llicpt-ïiolommeii/
bie boo? een arljtereenbolgcube bemeeging ban ’t , 0 oo?b-Bögcu naar ’t
35oo?b 3 ©cgen / in meinig min ban een minuut Ijaar gantfclje uitge-
firelitljdt boojliep / en siclj aan ’t JBegelpli uiteinbe berfpieiöe. DetboP
geut? begon tjetDorisontalcXicht te bersmalihen / en betömeen omtrent
half tloaalf uuren t’ eencmaal. ®mce achterccnboïgenbc bagcn maren
be ïDoïheu Ijct belet oti 3 er bcrbére obfervatiën , en men 5ag Ijet licïjt niet
meer / Dootöien be 3 Lucf)t betrolïfcen mas?.

©00? een bericht aan ben ï^ecre Vaiincour gesonbcn / betgonbcn me / Ber! ‘- h ' via
bat men te Dieppe, op ben 1 iden ?tp'pï be^elben Siaar^ / ’p' abonbs “ b " „"j t ,
ten half eïben / aan ben Horizont ten IDcgcn een 3 ©oih befcljotilutljab/ oieppebe-
bie 3 iclj naar’t ^jïoojben uitgrefite / en in ben tpb ban een uur / ter^houwtj
Ijoogte ban 35- <tI 3 jabcu bcrljefte; 31e!) toen bloorpgebip3e in een treft=
hen be/ micrb 3c berbolgen^ roeibacljtig / en noch meer cccïjtgnnbig ge=
ree3en/ mietje een blam uit/bie omtrent een quartier uur ge3ien micrb.

5 £>ee 3 e ïtloot baalbe berbolgen^ naar bp ben Horizont , almaar 3e 3 ich
berfpjeibe / en be lueljt booitaan tot"IBibbernacljt bettohften 3pnbe/
bcrblucen bit berfcljpnfcl. ^ccje obfervatie te Dieppe , ijj op ben 3 elf-
ben tpb aï£ b’ 0113c ban ben 1 ide “Jlipjil gebaan / en 3e homt ooh in ee*
nige omftanbigljebcn baar mebe oberren / mant (jet berfcljpnseï liet 3iclj
tenjiiooiben 3ien / en ’t buurbe bcibe omtrent een minuut. jDaat in
b’anbere omganbigïjeben/ quanten be betfchpnfeïen ban Parys met bit
ban Dieppe niet obereen. ®e Parys begon men het lieljt ten half elben
te 3 ien. Ce Dieppe 3ag men ter jelbet tpb in ’t JDegen een 3 ©olh / en
bce3e molh bertoonöe 3iclj niet roob / ban ten Ijalf tluaalben in ’tDoo?-
ben ; bug 3ng men te Dieppe pet licïjt niet / ban een uur naa b’ eetfre
obiervatie te Parys gebaan. 3 ©p 3agen gebuurenbe een uur in ’t ï)0'
ti3ontaïe jLicïjt/ beele liichtgeebenDe ïioïonimen / baar in ’t bericht ban ’

Dieppe, niet ban ban een blam gefpjoïteu mojb/ bie maar een quartier
uur buurbe.

30 ee 3 e berfcljillenbe omganbigïjeben boen bïphen / bat bit het selffce
Berfcljpufel niet ié gemeeg / ter jelber tpb in beibe bee3e ^èteben ge3ten /
maar tmee onberfcljeibenen/ bie boo? een goffe ban be selbe natuur hou»
nen betoo? 3 aaht 3 pn / 3 ic& öoo? ’t * ©arnpgemeg beejer bp 3 onbcre d §»te^
benbetfpjeibenbe. .. ..

Sn Engeiandt en in eenige ^>teben ten 3 Degen ban Vrank ryk , heeft

? Tcrpcndicttlairmm* • t

zjö Bloeyende Opkomft der Aloude, en

men op ben i7den iBaart in ’t3eïbeS[aar een groot ©etfdjpn^el ge*
3ien / frtjpnenbe met Ijet ïtcöt boo? on£ teParys befcljoutot / obeteen te
(tomen.

<Ce Nieuwark , in ’t ©raaffcïjap Nottingham , 5ag men ruim een
uur naa 30rtnen onöergang / ten J 5 oo?b-a©eden / tVuee genoeg3aam
bonïtere tooiden / een 'ueinig ban eiïtanber geflreltt/ en 20 of 27 graden
boben ben Horizont. Wit ieder öee3et tooiden quam met een groote fnel=
te/ eenïictjt boo?t/ daatt£getop5e nitdtaaïcnbe / engeïpdenbe naaröe
draaien bic fomtpb£ be 5011 nabp ben Horizont gedomrn / boo? be tooi*
(ten fcljeit. Oee5e draaien fpjeibben sief) ban ’t |ïoojb- 3 ©eden tot (jet
35oo?ben / boo? een groot gebeelte ban be ïucïjt uit / en berïjtnberben
ecljter niet/ bat men ’er be Starren boo? jag / alïjoetoel iets ftaautoet/
geïpfterbjp^ men bie boo? nebclacljtige tooldje^ 3iet. ^n ’t oberige ban
be ïucljt/ 3ag men be «Starren blinden / geïnd bp tjelber b?ie3enb lueet
en bonïtere |Baan. ©au 9 uuren ’ö abonüs bcrminberben bee5e licïjt*
draaien tot 10 uuren / toanneet 3c toen bjeber toenamen / en tot tjaïf
ttoaalf uuren buutben. Pjct licïjt uit beese $ ©erijebeïtngen boo?tgefto=
men/ toaé 300 drachtig/ bat men’er dapltaaïe letteren bp lee3en iton.

Ce Londen fcljeenbe Horizont, ten $oo?b-©oden met 3cer bonïtere
en biïtïte bampen be3et/ in toeldet tnibben/ men geipfeaam een iBaal*
droom ban een roéacljtig licïjt 3ag / bat aïlend£ lictjfec toierb / en 3pue
draaien / aïe> ban buurppïen / naar beeie pïaatfen boo? be ïucljt fcïjoot.
«©ceje draaien 5tcïj met een groote fneïljeit berfp?eibenbe/ beroo?5aafi=
ten in be goïfacijtige lucïjt/ een iicïjten rood/bic bpna teïfsenO op be 3elf*
be bapje / en met be 3clföe uittoerding Vu eb er ïjerbat toierb. SBeese ïicïj-
te ro oh/ toa£ 300 boo?3icfjtig/ bat men ’er be Starren boo?5ag/ en 30a
ïicïjtfcljpnenb/ bat tutti ’er be tuisen boo? onberfcïjeiben don/juïd^tjet
met Ijet maaniicljt bpna obercen quam.'

Bericht ©oïgen^ een anber bericïjt/ aan ben ï^eerc Valincour uit Bredgcjon*
fchy^êite' 'ben/ Ijab men op ben i yden J®aatt / bp een seecljeibere ïucljt/ ’ö abonbj*
Breft gezien-, omtrent 7 uuren / een foo?t ban een Wegenboog hernomen / ban ïtïeut

boo?gaan,ö buit en 3eer ïjeïber. ©p toierb in ’t Sutbeu ge3ien / en bfe
doeg ban ’t ©oden naar ’t ïWcfren/ een ruimeuitgedrefttljeitban ïucïjr.
©au ’t ©oden natn’t eene einb 3pn aanbang/ nabp ben * ïeeutoc*
daert / ïjp b?eibe 3iclj betbolgen# ober Ijet gedarnte ban Gemini uit/
bat ter mibben ban ben kernei donb / toaat bee3e 2Soog b?ie gcabtn
btcct toaë/ en boo? be Pleyades becboïgenbe / einbigbc be ooog aan Ijet
ïjQOfbt ban Ariës/ Lp bertoonbe 3 iclj als een buitte en boo?fcöpuenbe
toold / toieito licïjt een toeinig Ijet aatbtpd betitcïjte / 5onber bat ’er be
boo?3ic(jt bec Starren boo? gepinbert toierb.

SDceje 25 oog omtrent 9 uuren allenus betbtoeenen / 3 ag tnen ten
$oo?be nabp ben Horizont een licïjt / naar een fefjoonen bageraat geip=
ïtenbe / bat'3iclj ban ’t | 5 oo?ö- 3 Befteu tot aan ’t J®oo?b-Soo?b-©odeu
uitb?eibe. Wit bit licïjt quamen gebuurig 3eer toitte en ïjelbere draaien

X Metcores . * Cauda Leonis * boo?t/

Hedendaagfchc Groenlandfche Viflchcry. ijl

haait / bfe aan ’t ’Hiatbrpd een foojt Pan baglidjt gaPen / naar een fcïjoo*
nen 3 otuerfcljen©ngeraatgeïpdenbe. ©eeje frcaatcn toaren alle $ eben*
topbig / en dredten 31 cl) tot op 48 en 70 gtaöcn tjoogte uit: Celdent?

Quanten 3e te poojfcljpn/ en Perbteeenen toeber; maat alq men 3e niet
3 ag/ Pertoonben 3iclj / Po o? bat 3c toeberom Petfcljeenen / uit (jet Ijott*

3 ontaïc licïjt een toeinig bondcre bampeu / in be geöaante Pan goïPen
ePentopbig met ben Horizont , bic 3iclj met een uttneemenbe fneïte / tot
aan ’t f toppunt Petïjeften / toaat 3e Perbtocenen. ©ce3e PectoifTe-
ïing / buurbe tot 11 uitren / en mibïertopï 5ag men noclj onbetfcïjeibent*

Ipd / booj beese bampen be aïlerdïpnde ftatten. Cen 11 uuten Peetoom
be 3 icï) in’t iDoojöen / eenlicfjt/ derder dan’t Pooigaaube/ Perfpjet*
benbe alïertoegen 3eee toitte draaien. Cen ïjalf ttoaalPen toierben be
darren berredden / en een toold) Pjaar mebe beïurljtbctrolt/ bcê'bit
licïjt Perbüjpncn.

Jföeu daaltte toen bee3e obzervatiën , gelooPenbe ij et Petfcïjpnfeï ge*
ëinbtgt toa£; maar ben Polgenben bag / Ptagten be ©iffcljer^ bericljt/
bat ten ttoce uitren naa mibbernacïjt / be luctjt pjeberom opgetjelbert
3pnbe / Ijet licljt Pan nicuto£ toeber derder fcljeen / 3ecr üelbere draaien
ttittoetpenbe.

©en seïfben bag / ’£ aPonbjï tuffcljen 7 en S tuiren / sag men tiabn EnI
Dieppe , ttoce mplen Pan be 2 ee / gcïjidsaam een ïaugljairige Comeeti y k s op dc
uit 2 ee opdomen / bie 3iclj tot 9 uitren sten liet/ toaat uit een Pctöaa*Kuften van
3 enbe Ijelberljeit naar be ïmden Pan Engeland Poojtqttam. gjn öit Lan s udoc *
3 Ucïjt 3ag men Plammen ontdeedcu / bie 3icfj in be tooiden aïq een fel*
ïe bjanb Pertoonbcn.

©p ben 3elföen tiacljt Pan 17 lUaart / Ijeeft men mebe een groot
Eiclijt op be Huiden Pan Langudoc ge3ien. ©olgeito ’t otiber5oed bat
liter oPcr boot ben ïuttenant Pan b’ ‘Hlbmtraliteit Pan Agde toierb ge*
baan / en aan ben ’&öt Bignon gc3onben / IjcPben Perfcljeibe ^cljtppcrjS
Pan Cartaanen/ om te •©iflcljcn uitgcPaaren / üerictjt: bat 3e omtrent
9 of 10 uuren / tuffcljen be ïutd ban Agde en be ©olf Pan Vendres,
ten 3 ©eden Pan bee3en 2eedoc3em / een groote Ijelberljeit gesten Ijabben /
bpna den ©ageraat in ’t opdomen Pan be Son geïnd / boel) tetq roo*
öer en tn itolommen Perbeelt / b’ cene dlaarbet ban be anbere; bit toaö
ge3fen boot bie geenen bie ’t naad aan land toaren / tuffcljen be ©olf
Pan Vendres en ten JDeden ’t dleine ^teebje Groviffa genoemt. ©it
3 Licï)t fcljeen 300 jjelder / bat men be ïtaap Saint Pierre genoeg3aam 6e*
dennen don j een afdand Pan bjie mplen ten 3 ©eden Pan be ©olf.

SKaar be ©ipfcijeró / Perber in 2 ee snnbe / 3agen bit licïjt 300 feïjoon
noefj öelber niet. |Bcn sag ïjet omtrent een uur / en ’t Perbtoeen Per*

Polgenj? ten tatiben. ©?te bee 3 er Cartaanen toaren genoob 3 aadt ge*
toeed/ aanbeïtaap Quiers een IfjaPeti te 3oeden; men Perdonb ’er/ bat
be bctooonberq Pan bee3e Iftaap/ bit 3 LicÊjt mebe op beluiden Pan Lan-

t P*nitil, j ZtnH.

Bericht va»
een Vcr-
fchynfcl in
d’ Ukraine
focfchouwt,

251 Bloeyende Opkomft der Aloude, en

gudoc ge3(eit ftabben / en getoofum ’i uuuj ecu fteuige u?anö eiber# oitt*
flonb.

Soo Peel men öoo: bit beliefte begapen ftan / met een bp3onbete en
naaufteutige ïtaart ban bee3c Intimi PergeïeeKen } fefteen ftet / ren op*
3icfttebet geenen / Die 3 icft in geïpften fiaut Pan be < 0 oif Pan Vendres
öePonben/ en in#geïph# metbeejeu Pan be 3 Ctaap Saint-Pierre , bat ftet
Ïfcftt 3 icft Pan ’t J 3 oo?b-ï©efien tot ftet Suib- 5 ©e(ienPertoonbe; inplaat#
bat ftet in be 5 ^oo?öetipfie gebeelten# Pan Vrankryk , 3eif be# nacftt#
tuffeften ’t 3 öoo?b- 3 ©efi en J 5 uojb-#often ge3ien pjietb.

5?>e %er < 3 |&t.Bign.on, ontfïng mebe een anbete Obfervatië oPei* een
bp3onöet Petfcftpnfel / boeg ben $jin# Pan Moldavië te Soinin in be
Ukraine, op be Polgcnbe Pip3e inacftt genomen: #pben 1 ydenjBaart
1716, in ben nanacftt ten biet uuten in ’t |goo^b-©o(len / en tec ftoog=
te / luaat be Son gemeenlpfi ttoee uuten naa 5011 opgang (iaat / 3ag
men een fooit Pan iangSraalenb en 5eet fpn iicftt; bat 3icft PerPolgen#
boPenmaate ftolamfcft-geïDp3e uitb?etbe / Poaat Pan ’t benebenbeeï ftoeft*
ïiig en kantig Pia# / en ’t bopenbeel 5icft fpit# al# een ian# einbigbe,
l)et lun# Puntig Pan ïiïeur / en 3pn bjeete toierb boo2 Peele tuitte groe*
Pèn onbetfefteiben / bic alletluegen Pan ’t benebenbeeï tot aan ’t * top*
punt boojgingen. ©en uut na bat ftet 3icft uitgebjeib ftab/ Peranberbc
allenk# be toobe ftïeur en Piietb tuit; bee3e Peranbeiing / aan ’t boPen-
einb begonnen / Petoolgbe Du# t’eeuemaal tot naat ’t benebenbeeï; en
jenige ttiinuuten naa bee3e Petanbeting/ berbtueen be ütoïorn.

©it ©erfcftpn3cl i# ’t eerfte/ Pan allen ble bit gaat in Perfcfteibe 45 e*
tueften Pan Europe gesten 3#n. ’t g# op ben iydcn JiEaatt befrftoutut/
ttuee bageu Pooi bie/ bic men in Duitsland, Engeland cn Vrankryk fteeft
‘ ge3ien / en bpna een iBaanb P002 bit / bat tue befeftoutut ftebben. ’t
hefteen ecuige oPeteenkomfl met bcc3e ^iramibeu Pan ’t Hielftt te fteb*
ben / in Engeland op ben 17den jflöaatt in Perfcfteibe öeeïen Pan be ILucftt
tuaatgenomen / en Pan ’t ïjotijontale ‘Iicftt gefeftei&en.
obfeivstien ©nuerbe 25 eticftten Pan be ïtoningïpke Sociëteit bet tueetmtcftappen
©ver dusda pan Berlin , Pinb men Obfervatiën pan brie biergelpke IDctfcftuitfden te
nige ver- Coppcnhagcii in be Jïïaanben ipeinuan en Iföaatt Pan ’t gaat 1707. ge*
coppenha- te baan. ’t g# te geïooPeu / bat bee3e Obfervatiën Pan ben éeete Roe-
S cn. mcr 3pn / een betueftt Mathematicus, gu be cctfïe bee3et / bie ben eer*

fïen jfeojuati gebaan i# / 3iet men omtrent ten elf uuten ’# aPonb#/
een foojt Pan 25oog/ bie 3ieft ban ’t 3Dell:-3i3oo?D-3©efien tot aan ’t
3lïoo?b-3l5oo:b-©often uitbjeibe / en in b’ afgelegenfie plaats Pan ben
Horizont , bjie gtaöen ftoogte ftab. «ï^eese 2$oog / ree# PetPolgen# en
fefteen 3eet ftelbet in 3pn gantfefte uitgeftrektfteit. <Êen ftalf uut naa
afïibbetnacftt quam ’et allenk# een nieulue 25oog/ boPeu ben eerflen te
Poajfcftpu / en ten een uute sacft men ^traalen al# balken 3icft Pettoo*
«ten/ bie 3icft naat om ftoog begapen/ ala of 3egetoojpeuPosten,

* Zenit,

Hedendaagfche Groenlandfche ViiTchery. 2,33

3e Etmalen begonnen sief) toen in ben bobenHen Boog te.bertoonen /
betbolgen^ tn ben benebenHe / en 3b tec3en 4 graben boben ben boben*

Hen Boog. Ccn twee uuren Wa£ bit ©eïfcïjjinjeï in 3 pn boïïc Hlaatljcit.

’t 3 ©a£ bette boben ben Horizont berïjeben / en ’t berfpjeibbe 3tclj al*
ien'rié boen öe gantfclje liurljt. ïDaatnaa een opfiomcnbe mifi / bit
betfctjpnfel beê betDWpnen.

©e 3eibe Aftronomift berieljt ban een anbet biergeïpft ©etfcïjpnfeï
Waargenomen / maat niet 300 feijoon noclj boïmaaltt al£ ’t cerfic; Ijet
bertoonbe 5ictj ben eerften fïiaart in ’t 3elbe ^aar / ban tien uuten ’jS
‘Hibonö^ tot een nut naa jjBibbcmacljt / en in ’t 5dbc 3 lticï)tgcWe(ï.

< 6 inbeipft meïb ïjp noeïj ban een betbc ©etfcïjpufel / bat 3WJ ben éden
jjBaart in ’t 3elbe ^iaat tuffcljen 7 en 8 tinten ’£ abonb^ 3ten liet/ bocï)
min tegelmaatig ban jfjet eerde Wa£. ïjet ïjab bit in ’t öp3onbee / bat
be meeHe J&traaïen bie uit beese Boog boojtquamen/ tof aan ’t boben*
beel bet Xucljt ree3en; bte Weinig tpb baat naa betroït / en ’t ©etfcïjpn*
fel berbWeeu. ïsfp metfit aan/ bat bit ©erfctjpnfel / hlaatber en ftracö*
tiget te Pinembnrg , tWee mpïen ban Coppenhagen gelegen / berfcïjeen;

Waat uit l)P bcfloot/ bat Ijet baat toppig Wietb / en bat Ijet bpgebolge
300 laag engtabp Ijet oppetbïaft bet ^arbe Wa£.

3 fn beese Bericljten ban be boonioembe Sociëteit, Haat ’et noeïj een EnteBerim
nnbere Obfervatië öbet Ijet 3eïbe ©etfcljpnsel uitgebuifit / op ben 3 dfben gedaan,
©ag ban ben 6dcn jjüaatt 1707. te Beriin booj ben %cre Kirchius ge*
baan. ®ee3e Aftronomicus , befcïjouWbe ’$ Hbonb^j ten agt uuten
een foojt ban Regenboog / maat bjeeber / Wien£ lengte uit ben Hori¬
zont omtrent 100 graben befloeg. ï|et opperde gebeeïte ban beesen Boog
fionb 8 of 10 graben boben ben Horizont, Waar.uitbciïicïjtenöe ^étraa*
len boojtquamcn / bie naar ’t * toppunt boetg namen, ©erbolgen£ 3ag
men boben ben eerden Boog/ ccn tweebe/ tet yoogte ban 30 graben te
boojfcïjpn bomen / maat ïjp Wa£ niet boïbomen.

31 nbieu be Obfervatiën ban bit ©erfeïjpnscï/ op een seïbigen naeljt te Rcdeneering
Coppenhagen en te Beriin gebaan / ban een Weinig meet omdanbigljeit daatovet -
Waren/ 3011 men ben affianb Ijetbenbonnenbepaalen/ aïb beese f ©et*
ïjebeling boben ’t oppetblab bet larbe ftab ; jXWat nu Wp in tWpffel
Haan / of be bobenfte Boog te Beriin ge3ieu / be 3elfbe 19 / bie men te
Coppenhagen 3ag / of inbien ïjp beel eet be benebenHe $ geWecH / bat
Waatfeïjpnlpbet 3 P ; Want te Coppenhagen Wietb bit JDerfcïjpnfel ban
Wegen be JDoiben/ niet ban tuflcïjen 7 en 8 uuten 3icfjtbaar/ en teBer-
lin wietb be benebenHe Boog ten 8 uuten gc3icn/ baat ï)et fcljuntbat öe
boben He/ niet ban omtrent 9 uuten 3iclj opbeë/ Wanneet rcebg bit ©et*
tcbpnsel / meet ban een uur te Coppenhagen 3icïjtbaat Wngi geWceH.

'Ünöien menboojonberHeïle/ bat beese be benebenHe Boog 3 P/ bie op bei*
be plaatsen 3icïjtbaar wa£ geWceH / bat ’t WaatfcljpnlpUfte iö / en bat
set betfcïjiï ban ^ool^ïjoogte tuffcïjen Coppenhagen en Beriin, bpna on*

<£ 5 g 2 "bet

* Zenit* t Meturt*

2.34 Bloeyende Oplcomft der Aloude, en

ben 3eïft>en Meridiaan gelegen / b?ie djaöen 311 / reeftent men ben af?
(lant ban ’t ©etfcïjpnfel boden ’t opperblad bec 'Hlatbe / bpftien muien
ban Parys te 3?n. jj©aat 500 men onberftelt / bat' be bobenfk
25 oog te Berlin ge3ien/ bcese 3 P/ Öie tC Pinemburg of te Coppenhagen id
ge3fen getoeefï / 3al ben aflïanb ban ’t ©etfcïjpnfel / boben ’t oppetbïad
DecHarbe/ Djiemaal gtootermoeten 5pn.

3 ^e Obfervateur ban Coppenhagen geeft genocg3aam te bennen / bat
ÖP in ’t boojgaanbc gaat / anöere bietgelpbe ©erfc&gnfelen bcfcijoub.it
Öecft/ en bocgt ’ct bp: bat 3e jaatïufip in Noorwegen en in Yslandge*
3ien bJOJben. |i?ocïj bjojb ’cr ge3egt / bat ben Bifïotifcïjjpbet Saxon ge?
tuag maabt ban een groot ^oajberïicïjt in ’t gaat 993. beu zófte de¬
cember/ gebuurenbe een uur ge3ien.

ckfirvriên Jfïocj) binben toe een Obfervatie ban een ^oorbetiicïjt in be boojgaan#
van den neet be denm/ Doo; ben ï^eecc Gaflèndi gebaan. gn ’t gaat iózi. ben
c ' l ê" i ‘ by ‘ 1 2den September / nabp Aix in Provence 5pnbe / Vuanneec be^tbonb»
s - fcïjeemeting omtrent geeinbigt map / 3ag ijp naar ’t | 5 oo?ben boben ben

Horizont een ïictjt / bat naar een seet Ijelberen dageraat gelceit / en
tuffcljen b’ op-en onber-gang ban Eté begrecpen / 60 graben boben ben
Horizont bejïoeg. Sf et boben einbeVoap alp een 23 oog/ bie op een ongc?
boelige mp 3 e/ ter tjoogte ban 40 djaben reep. de fïoffe maar uit bit
©erfcfjpnsel beftenb/ map 300 Dun / bat 3e niet belette De Starren te
3ien. Ban ben Horizont tot be oppet gebeeltenp / map ’t boot becle
ïicïjtenbe balden booj ftraaït / bie ten einbe tanbacïjtig maren. dec3e
balden maren bcuttpgemnp ïjelber en Donder / teber ban tmee graben
* recljtftanbig met ben Horizont, dit ©etfcïjpnfel bertoonbe jicijuictal?
teen in en omtrent Provence , maar be £)cet Gaffendi bericijt / bat ijet
map te 3ien getueefl te Cioutat , te Digne , te Grenoble , te Dijon, te
Parys, teRouan, te Touloufe te Bourdeaux , en lil ’t ©eïb bQO? Mon-
tauban, melde J>tabt toen beïeegert map.

ï)p toont aan/ beljaïben bit ©erfcljpnfel/ noclj bier anbere biergeïpde
gesien te ijebben/ een in f ebpiari/ een in ’Spjiï en tmee in September/
maat bat 3e 300 dtacjjtig niet / ban Ijet eerfte maten / en bat alle öee5e
©erfcljpnfclen / boot eentge Dagen met fcijoon / Ijeïbcr en ftil meer bet?
3eïb / gebolgt mieröen.

ui gewoone doo? bcc3e Obfervatiën aïljier aangeïjaalt / bïpdt bat alle bee3e ©et?
! y h dC fekn’ fcöpnfelen bpna ban be 3elbe nattme maten / fcijoon b’eeue 3iclj groa?
aangèwec- ter / dlaatber en .be ter ban be anberen bettoonben ; bat be cigcntlpdfte
zesi, tpben ban ’t gaat boa? Dupbanige ©etfcljpnfcïcn / be iBaanbeii -pe*

bjuavi / jDaart / ^ppl en September 3pn / altjoemel ’et siclj bolgenp
’t getuigenip ban ben gaarboedfcljipbct Saxon , noclj in december /
omtrent ben JBintet f ^onnefïanb Ijebben laaten 3ien; bat bee3e ©er*
fcïjpnfelen 3icfj bettoont Ijebben / in een ïjelber meer en naar een of
Uerfcïjeibe marrne Dagen / ip bat Gaffendi en Kirchius getuigen / en

bit

♦ P erfendititUiri

Hedendaagfche Groenkridfche Viflchery. z^f'

bit pccft men mcDe in öeiöc De ©erfcpbiifeien ban ’t gjaar 1716. luaar*
Benomen.

ELFDE HOOFDTSTUK.

Verfcheide vreemde Ontmoetingen en Ongevallen aan Groen-
landsvaarders bejecgent. Wat wegens de Viflchery op en om¬
trent Jan MayenEiland in acht genomen is. Hoedanig de
loosheit tuflehen deWeft-en Zuid-Ys Viflchen t’onderfchei-
den ; waar over bedenkingen vallen. Overweeging hoeda¬
nig een bequaame en voordeelige Viflchery onder Oud-
Groenland op te (peuren.

E ^rlue ban ben panbei en ’t Bebtpf bee3er «Êpoenïanbfcpe JDalbifcIj- M ° e jj c W*
bangfl affcljeiben / kift pet on£ itocp eeltige moepelpkc ongeiegent* hédenF"
peben te berpaalen / bie Deeje ©ifTcperp fonttpbj» onberpebig getoeefï tS. fomtydsde
’t (©eöetll'be bat CommailbeUE Cornelis Gerritfz. Ouwe Kees met 3 ptt
Jbcpip de Gortmoien , ;n ’t ^jflaat 1 6óo. in «©joenlanb op be peering is ‘. 0
ïeggenbe / en tceb£ stben ©iflepen gehangen / be agtfle iöifcïj te 3ien
kreeg ; 3 ttïk£ ’ee terftonb val val geroepen loietb. 55 e Cointnanbeuc
’tallereerfï bp be ©ifep gekomen/ fepoot ’et3pn harpoen in; ntibïerlopl
bomt ’er be tlucebe Jbioep bp/ baar Jacob Dieukes harpoenier oploas/
en gerecb/ om 500 btaa be ©ifep luecr boben quant / 3pn ©arpoen me*
be in te fepieten ; maar beese ©ifep reept ouber be ^ïóep opkomenbe/
fhet met 3pn hop 3obanig tegen be 5clbe aan / bat pet hraahte : boot
tuelhe flag De ©arpoenicr uit De J&loep fluite/ en in plaats ban ’t ©at*
poen in De©ifcprefcpjeten / biel pet in De ©ifep : 55 e ©arpoenier fcljeo*
ten in ’t ballen uit De £>loep/ ttuce Dogten ban ben ©oótganger om 3pn
been/ Dus raakte pp op be ©ifep / aeptee op ’t plug-eiiD / tuffepen ’t
ïpf en De haart te 3 itten / tootbenbe boot 3pn eigen ©atpoeit en 5 lpn op
be ©ifep gepouben / en moefl toen tnebe / luaat be ©ifep 3V001U. < 8 a*
bertuffepen Deeben D’ anbere floepen piin beft / om peui t’ acptetpaa*
icn / en te rebben: boep te bergeefS / bemiitS De ISifcp fnelöer 3100111 /
ais 3 P roepen honben. 55 e CommanDeut geen haiip sienDe pent te be*
roepen/ riep pem toe: Jacob fny de Lyn hukken, ftëaar bermltö pent
’t mes? DtuarS in 3 pn 5ak lag / kon pp ’t niet uittrekken. <£mbelph ge*
raakte 3Pit ïlarpocn/ intens ©ootgangcr pp aïjS een toont in De panb
bah piel 0 / uit be ©ifep / In aar boot pp ban bec 3 en 2 ee-ruitct Dient! ge*
ïukkig outfTagen luierb / ban een auDcr ©arpoenier gereb /en in 3 pn .©loep
Seburgen / betboïgen# t’ dêcpeep gekomen / 3 icp ban Dtooge hïeeberei»
ber 3 ien pebbenbe / beë men lueDeroin een togt naar Decje ont3luonime
©ifep / bie ten laatflen noep gebangen loiecD.

<05 0 3 91» J

Wat liet
Schip de
£leekei we¬
dervoer.

Pat in ’t Ys
blyft, en
hoedanig
het volk
iukkeltom
zich re red¬
den.

Comman¬
deur Cornc-
iis flille,

2.36 Blocycnde Opkomft der Aloude, en

Sin ben Saate 1670. gebeurben ’t Jan Lourenfz. Pit Commanbeut
op ’t J>ct)ip de Bieeker, een ©ifcïj gepangen en geftenfl ïjebbenbe/ bat
Ï)P/ om uit te tuften/ Poatging ftaapen/ bebeeienbeben Stuurman met
een dêloepë BoïP be luacljt te ïjouben; maat naaulpfié een fjaïf nut ge¬
tuft öcbbenbe/ ftaft ’et een ïjatbe guib-<8oftcn PJtnb op / 3 ulfté be gee
3cer ïjol fcïjoot: jjet Scljip in ’t gé be3ct/ bjaften be Sc&otfen booj ’t
pol gaan bet golPeu. Coen geïafte be Commanbeut / be Boojseilen
loé te maaPen/ om biepet in ’t gé te 3eilcn; boet) ’t ïAoec btoerfcïj boPen
’t toatee uit 3pn ©ingetüngen geïjangen / en geen tpb toillenbe Perfpiïlen
om ’t aan te gangen / 3eilbe men bué Poojt / om met be Scpooten en
SStaftiènteftuiteeu. ©00? bec3cn ftetPenloinb / Poietben be gtooteigsfcljot»
feii 300 gePoeïbig belooogen / bat 3e fomiubé tot aan be tuften Pan ’t
Sctjip reiPten : en ’t Jbcfftp ben Petfteetben P.ieg op ïoiiïenöe'/ en met
ben neué naat gee / Vuietö ijet PolP 300 =ccr Perlegen / bat 3e 27 fterft
3?nbe/ 3 iet) Pan ’t èctjip op be ïoffe ^epotfen gé begapen / Die geloei*
big op en neet Paoelben. gp Proopcn ban opét eenige gé-öoomen/
Pan b’eene op b’anbete ^djotö / pötoaavb in/ op ijoop Pan een g é-
Pelb te 3uïlen aantreffen/ tjebbmöe tet ïpfberging b?ie floepen bu 3icl) /
Die 3p oPet ’t gé atbeiben moeften.

l)ué Pan b’ ceue op b’ anbete .Scljots 5luetPenbe / gcraaftten 3c cinbc
lult op een géPclb / baat 3P 3icl) toen een etmaal ontljielbeu. ©nbec-
tiiftcljen be Commanbeut met noeïj 3ePen mannen ’t Setjeep gcbleePen/
3ette liet Poot jBaeéseiï Pp / öopenbe boo? ’t Pracïjtig aan setien be
’fcljotfen te boen toppen / om 30a in ruime gee te geraaPen. |feaat op
een Pooiöp ötpPenöe fcljotö / tuaP be loef-raaté-fc&oot ftuPPen/ tuaat
op Ijet jêcljtp tegen be buitenfte fcftoté aanbjaaibc/ en 3obanig/ bat be
geljfde sube in VaecP / biaapenbc PetPolgené in gee / en Piel eerlang op
3P / 3uliïjj 3p/ fcljoon b’openge floepen getceb ïjiiigen/ genoeg te boen
ï/nöDcii / om ’t met een ^ïoep t’ ontPlucïjten / en ïjun lePen te rebben,
’t ^cljip dué qupt spnbe / 3lontPen 3e met be £>loep in gee / langé ben
30om Pan ’t %}s/ in een gcloelöigc jagtfneeulu/ 3 ulPé 3 enaauIuPpPon=
ben Pan 3icïl 3ien. Ciubeïpp be luept opPïaateuöe/ pjietö be Comman*
beur v.m anbet ©olft getoaat / en getuuift ijeppenbe/ quant bei|arpoe*
niet met een enb ïmié / naar be ïmltrnftefcljGté/ en pjietp bie ben Com^
manbeut toe / loaat op PeePoIgeiié be <§»loep op ’t gé UPetb gctroP-
Pen. (Ce samen alöaat anberpalf etmaal ljun Perblpf genomen ljeb=
benöe / sonbet eenig «^cljtp te 3>tn / seiöe be Commandeur: Mannen,
die my en zyn leven lief heeft, volge my ; Cll ’t PoïP in be floepen
toctbeelt pebbenbe / bjagtrn 3e be 3 elPe Pan ’t gé vof öcc iu See. $)aa
12 uitren omsluetPené / getaaPtcn 3e öeljouben in ’t <§>cljip Pan Ccin=
manbeut Parshout , bie Ijcn Poojeetft Porg / en PetPolgenq een geöeeïte
Pan ’t ©oIP in anbete ^cftepen oPetsette.

Commanbeut Corneiis Ciaaft.Biiie in ben Saate een Pollelaa*»
buig PePomcnpeliPcnbe/ Petloo? spit ^cljip in ’t gé/ bmnité lietöoo?

’t aan»

Hedcndaagfche Grocnlandfche Viflchety. 2.37

'raailjèttm en petffen öci-frijotscn t’eenemaal bejet lag. iCoett moefien zyn / chip ,, ■
3 e 3 U'Ï) met 34 irtrfoonen 14 Dagen lang / met 8 baïbe b?oot>en ieber lyn '
ban 6 pont) en 4 Cbamfrtje ïtaasen / behelpen. ©eejen buS 14 bagcnvoikzich
met raetjen en setlen In Sec gejmurbcn bebbenbe / luierden eenigcn man* zeet . k ?
boopig/ bermit^ 3e nu öooj ben Ijongec / bojfl en ftoube sobamg afge*"^^. e ‘
mat maren/ bat 3 P ’t fcljeeuen op te gceben/ ecïjtec quamenje ten laat*
fleu Jjcftepen testen / Die ben borgen. Scp' ban beeje smerbeïingen/
quamctt ban naa brei fuftfteleirö met tjun ^bloep aan’t 23co2ö ban ben
Commanbeur Dirk Pieterfz. vatï de Velde, boerenbe ’t ^cötp de Kruis¬
kerk van Haarlem. ©it <S>Cljip lag bp Spitsbergen b 002 Smeerenburg, En word teiï

aan een groot ff^btlb/ toen ’er beese 6 mannen aanquamen / en bediaatfteng*-
3oel)ten ben Commanbeur lufberging / bte ïjen niet gemrigett mietb / Mrga>*
laatenbe Ijen ban alle? boïop Diflen. JjlSaar bier ban bun /, 3eec ppnlplt
3pnbe / b?oeg tjen ben ïf eeïmeefter mat (jun beerben / en maarom 5e noclj
300 bebjuïit3agen/ benutte 5e nn uit Den nood en geborgen maren? 3 P
gaben Ijem te hennen / bat 3e onïpbeïphe ppn aan Ijunne botten IjaD*
ben/ boo: be geltebene ftoube beroojjaaftt. 5 De b^eelmrefter Ijunne boe*
ten be3ienbe / oojbeelbe 5e bebjooren te 3pn / 3uï£ bp aanrtonbg*
bleefcïjpeftel toarm maaftte/ en in een balp gegooten/ liet bP 3 e met be
boeten Daar in sitten. Omtrent een uur tjen Dub geftooft hebbende/ ge*
boelben 3e noclj meerder fmerte / bat ben 3 E>onbïjeeldet moeö ter genet*

3ing gaf. ©erbolgen^ bet boobe bïccfcfj lueg gefneeben / berbonb l)P
buune boeten met bequaame geneesmiddelen / maar boo? 3 P tn meinig
ifagen btib betre genee3en Voierben / bat 3e boeöerom Dtciift ftonbeu
boen

©nbertufleben nabat be Commanbeur Cornelis Bille metbpf ban3pn
manfcljap/ in een andere ^loep elf Dagen lang/ in smaare (iojm/jagt*
fneeulu / ftcengc ftoube / banger en Derft / jammerluft gejluurben bab*
ben/ 3agen 3e inebe ^écijcpm / en tofetöen boor een /sdjtp ban Stave¬
ren geborgen. ©rie ban bee3e bof mannen maren be beenen mebe be*
bjooren/ en noclj erger ban De bier gemeïben. ©e ÏJeelmeeftec ban bit
^cïjip geen hans stenbe Ijen te genee3en / of moert Ijen be beenen afjet*
ten ; baat in Commanbeur Bille niet bemtïügen milbe ; Diep" bp 3 icb me*
be met be <§>loep uaac ’t ^cbip be Kruiskerk van Haarlem begaf / betl
Commanbeur van de Velde 3pnen ïDonbfteeïöer bcc3oebt/ om naar 30*
ne d:ie ellenbige mattoojen eenS te ftomen sten / bieu bP op ’t ^cijip
ban Staveren gelaateu tjab ©it bem ingemillfgt / bóer ftp met beu
Ueelmeeftrt aan ’t boojb ban ’t boo2noe1r.be ^cftip 25 p bee3e ©ntlen*
ten geftomen/ en atleb naauftntrig ojtóerjocbt Ijebbenbe/ nam Ijp aan/
ben onbec C 5 oör£ 3egcn te geneejen / bieb bem alles 1 aanbertroumt
mierb: maar op tjp al ’t boobe bleefdj megfneeö / en fttagtige geneed*
mföbelen gebjitiftenbe / 3uïft$ ’er tn 18 tuften ten febeibing quam / en
betbolgenb uoort baarenbe/ 3 ag men ben in 10 of 12 Dagen buiten ge*
baar; maar op toen ben 27 HuflufU ’t bolft ban be gebleebe ^c&epcn

ber*

Bloeyende Opkomft der Aloude, en

berbeelb toferb / betmit$ ’er aan een Jfsbcïb boo? Smeerenburg 13 ^cïje^
ben gebleeben ïoacen; 3uïks» eentgen ban ’t bolfs / op een pébelb om*
trent 72 booben dabben ge3ien / en be nocD obctgebïeebene 3eilben / 300
uit be Euib-af£ j 3 oo?b- 25 an met 125- ^>cljepeu Voeberom naar tjui£.
Eenjge > 5 Jn fcen jaare 1676/ be Comntanbeut^ ComelisGerritfz Ouwe Kees,
yVbczct'hoe boerenbe Öet iêcfjip de Gortmolen , en 3pn bjoeber Comelis Gerritfz
die afliep. Jonge Kees, be Hoop op de Walvifch, alp lUebe Jan DirkfzVeen Colli*

manbeur op ’t ,ü>cljip de Vaandrager / in <ö 5 roenlanb op be peering leg*
genbe / en 3uïk£ bp ben grooten uPuerg In be Straat van Hinlopen , of
’t Spitsberger Waigat , biierben 3e op ben 1 sden ‘Jtugufïi / Planneer be
^ctjepen 3iclj gemeenlpït / om ’t gebaar ban ’t pö / naar Duiö begee*
ben / ban sobanig een meentgte fcïjotfen en psbelben be3et / bat 3e in be
lBat$ geklommen / be 3elbe niet oberen konten / noeïj crgeité open
3ee geblaat biierben; blaar boo? be ^cijepeu öub tegen ben grottb aam
gebjongen / fcljoon ’t biater op spn Ijoogfre gebloeit bias /
er Ij fee noefj anberljalf boet / op een Ijarbe gronb berbocit 3aten ; leg*
genbe Ijet pb tot op ben gronb/ en snik*? op b’anltetó neer/ bie biclbue
babem onber ’t biater in ben gronb flaken; blaar boo? beest b?ie ^cïje*
pen bu£ t’eenemaal beset bleeuen. Coen nu be tnb ban ’t jaat betïoo*
pen bia£/ en bat Ijen be Son allenlttS begon te bégeeben / alé mebe be
lioube en bo?ft bageïnk£ toenam/ begon be maufcljap niet lueinig ber*
lecgen te luojbeu/ geen uithomfï 3ienöe/ om ban baar te ranken. 3 Bel¬
ke berïeegentfjeit 300 berre ging / bat Ijet bolk ban ben Commanbeur/
Eenig Comelis Gerritfz Ouwe Kees begon te morren / sullig 3e Ij mi b?eigben
icheeps voiu te berlaateu/ om Ijet gebaar t’ontbïucljten. ©iep bit 3011 bolk boo? öet
flu Vcnhun " mtttenbeeï befloot/ 3iclj baneenigefloepen teberjien/ enaileubiatboo?
schip te vei- 2, of 3 bitekeii onberijoub noobig biap / bermitö 3p be reekening maak¬
ten, ten/ bat Ijet [jeu niet lueinig 3uut 3ou ballen / be floepen eenige mplen
ober ’t ps» te fïepen / eer SP b’open Zee bereikten.

3 E)e Commandeur inó’geïnM niet liebet bienffcljtnbe / aïë 3011 en Dun
ïeben / nebenj? Ijet J»clj'ip té rebben / en in be&ouben Daben té biengen /
kon ccljter niet bejïuiten/ ’t ^cljip en al biat ’er in luaO / t’ecnemaal te
berlaateu ; bie$> 3odjt IjP 5pn bolk te beluecgen / bp Ijcm fcljeep te blp-
ben/ ’t 3p boo? tjacöe/ ’t 30 boo? bebiceglpke tebenén j naar ’t bolk en
Dp gemoeb biaé: ijen boojljoutenbe en tracïjtenbe in te boe3emen / bat
< 0 obt ‘JClmagtig bia£ ; bat / ’t 3 P boo? ftozui of anber toebal / ’t n 3 3011 kon*
uen fcDeuren en ban eïkanber bipkenbe / eenjopening maaken/ eu3. 33 o o?
dusdanige rebenen ’t bolk een bieinig tot bebaaren geb?agt / konben 3e
, ecïjter Dunne angft en b?ee3e / ban etndeïpk baar te moeten Dun ïeben
dóór'cc» eindigen / niet bet5etteu; bie^ïjalben 3p ten iaat ft en beffoten met be ^>loe*

auiipraak pen Dun uitkomfï te 3oeken ; tot lueïk befiuit 3P ben Commandeur du£
van den aanb?ongen / bat DP ’t Dtn onber öcc5e reben toefionb ; 3 eggenbc: Na-

dèur'gehiiï- demaal gy volgens myn raad, degoedheit Godrs niet afwachten wilt,
deitwoid. maar u zelven tracht te redden 5 neemt dan Sloepen, en zoo veel Lyfsbe-

hoef te

-* r,

Hedendaagfche Groenlandfche Viflchery.

hocfte als gy begeert, en vaar wel op uwe reis. Ik blyf; die by my bly-
ven wil, die kan; die gaan wil , mag gaan. Maar gy die gaat, moet.
weeten: wanneer gy dus vertrekkende , ’t Schip verlaat, en naa eenige .
dagen fukkelens , niet voort kont geraaken , alsdan weder t’Scheep zou
meenen te komen, om uw leven hier te bergen, dat’er dan geen lyfber-
ging voor u wezen zal. Hier mede zet ik u dan uit. Gy moet ’er by
leven en derven, want met den voorraad die in ’t Schip overblyft, kan
ik en alle die by my blyren, te langer als dan bedaan. <©ee 5 e tebenbOOJ

ben Commandeur / te geïuft met een flteng en beltieeglpfe toefen uit*
gefjpgofteu / troffen ’t ©oïft 30öanig / bat 3e t’eenemaal aï$ rabeïoo 3 e
menfcijen fionöen / en 3<cïj niet bttrfben onbeeluinDen ’t ^cïjip en ben
Commandeur te berïaaten.

3 P nu bu£ 19 dagen in ’t ff£ be5ct gelegen ïjadben/ ontfïonb’et waarop cfü
'4 3$acijt£ tuffcljen ben 31 den Hlugufii en 1 den September bp fïiï en mooi Onverwach-
tueer/ 3ouöce icfö te metden pjaat uit 3uïd£ mogt ontdaan/ een onPerPiaclR tc omfla g «n S
te bePoeeging en pjoeïing in ’t pjatet / toaat dooi be ^cljepen genoeg* HIJ . ïs
Saam een gang oPec en Pieet belucegden/ Plot / loSen bjiftig Poletden;
toen fpoede men om b’ Uinderp aan boojd te blinden ; boegfeetden de
J>cï)epen / ’t Waigat uit / en 3UÏd$ Pcojbp be Papegaaishoek, 3etlcp.bc/
met een J 5 oo?doode JEinb/ booj ’t <©odp$ tym/ tot ben Biskayertue/
en quamen ben boteenden bag in be Zuid-baay , en PctPoïgeuë beljou*
ben ’t Ijuijj.

3 n’t 3 aat 1678. boetbe Comeiis Claafz. Bilie een nieuPj ,§cï)ip. Eeni * eScI)e
31 n iö 5 ioenland op be peering 3P»be / en teeö£ ttnee ©iffcljen in ljcb= pen d«iiyk*
ben be/ ïag ïjp aan een ff^Peld Pad/ en 300 bicïjtbp ’t <ècï)ip be Roo-i» > tYs be¬
de Vos, bat be acljtecdePcnö naauïpïip: een Paam Pan elitanbec lagen. ™l avct ’
5 Bee3e ^cijepen bnp dtcljt bp ben anberen 3pnbe / en Pooi geen gebaat s '
bebucljt / Pentam men / bat / 3eet fcïjieïpd / Petmit£ men Voegen^ een didde
mid niet Pan 3icl) 3ten don / eenige loffe fcïjotfen / en baat op een ü£=

Pelb op tjun aanged?ongen / Piaat boo? ïjet ^>cïjip be Roode Vos, bat
nocö bpnaa leeg luaö / en bie^ïjaïPen poog uit ’t toater ïag / (Pi te
fcöpïtt niet Pooi bit ongePal!) geljeel en ongebjcoben onbet ’t ©eïd /
öaac ïjet aan Pad ïag gcfcljooPm Pdetb / met al luat ’et in tua£ / 3uïdö
men ’et noeg |Bad noeïj ©ïeugd$ meet Pan sag / noeïj ooit Pan ge*

3ten geeft; en bat in 300 een dojtm tpb / bat ïjet ©old genoeg te boen
Öab/ juid boPen spnbe/ om ïjtntne beïjoubeni^ te 30 eden / entende ïjet
Ü^Pelti 300 gePielbig aandomen/ 300 fpjongen 3e alle uit öetjècïdpop
’t ©eld baat 3 P aanlagen / om t’ ontdomen. ’t ^ieutoe ^cljip Pan
Cornelis Bilie , toietd sobauig bubbeïb geneepen / bat ’et eetlang be Den Man-
balden tet 3P&en uitdadeu ; en ’t ©old butg 3 tc& mebe op ’t gemelde fciiap zich op
©elb. ©etmit£ nu ïjet «êe&lp btt^ noeïj 4 of s uuten geptangt
fcöen be H.sPelbeu bïeef ïjangen / beë men allen mogelpden Pïpt / om gebo¬
et be Epfcogt uit te ïicïjten/ nePend ppf floepen ; en naat Ppf uuten k omiïierijig
toeefien be ©elben Poeöet ban eïdandct / ’t ^cljip Piel om / en liep Pol uit)

24 o Bloeyende Opkomft der Aloude, en

bsatet / sullig eerlang ïjet eene gebeelte te gronbe ging / en ’t anbere
ïueg bieef. 35 e menfcljen toen omtrent 60 fterlt/ op bit gbbelb (laan*
be 3agen/ elhanber met bebjoeföe oogen aan / ljun beibet £>cl}cpcn qupt
getoojben / ionber bat 3e anbere ^cfjepen hernamen of toiflen te bin*
ben. j! 3 u toa$ goeb raab buur; ïjet lePen te rebben / tua| aller oog*
merk / maar in ’t mibbeï om ’er toe te bomen / baar in tbaren 3e bet*
fcljilïig. 35 e Commanbeur Cornelis Bilie luiibe nebenj» 3011 Jkuur*
man met ttuee floepen bertrclifcen/ om 3onbcr bevtoeben anbere J>cïje*
pen op te 3oelitn / geïpïi 3 P ooli met cenig ©olfc beeben /• na bat
3e te booreu eenige ïeeftogt ijabben berbeclt : ook raaliten 3e ban ben
anberen af / 5ulkb ö’cene bjoeg en be anbere laat t’ fjuib quam. 35e
harpoenier Jacob Dieukes en ’t obetige ©oïk / (lemben b’ anbere bpe
floepen bp 3 icl) te tjouben / op ’t ffgbeïb te blpben tot ïjet luect luat be*
baarb üjaé/ en be mifl op kïaarbe en fneeutb opljielb / sullig 3e ban te
Eenigeage- eetber J>cl}epen konben 3ien. 35 ieé maakten 3e ban be riemen en ge*
biugca, burgen seilen een tent op ’t belb / Voaar in 3p 3icïj tloec bagen opljiel*

ben; maar geen ^cïjepcn berneemenbe / begaben 3e 5icö mebe in tier.
«Êenigen tpb omgejUuitben IjebbenbeAquamen 3e bp een 5? tané J'rtjip
bat Ijen booj eerti innam. ©ecbolgenb 3ag Jacob Deiukes ’t ^cljip de
Dochande- Karflèboom , roeit ’et met agt man naa toe./ bersoekenbe ben Com*
fT i T?' nianbeut Ö*n te bullen inneemen; luaat toe tjp geenjing* bebulïigen tuil*
eeweezeii* öe ’ otljtci* aanljcubenbe / (loegen 3e toeber een tent op ’t gb op / ter

3pben ’t ^>cï)ip; maar aÏ3oo ’t 3ter bitter koub tuab / en niet tucl op’t
ffé te tjarben / 300 liet ben Commanbeur ban de Karffeboom , alljoe*
boel Ijp be barmljartigbeit fcljeen uitgetrokken te tjebben / l)en binnen ’t
^cljeeps-boojb gaapen. =©aa 8 of 10 bagen toebenj* / gelag ben €om*
manbeur/ ’t «§>cljip en 3eifen ïoé temaaken / om boo? ’t boorenbe
ban baar te bertrekken. Jacob Dieukes met 5pn ©olk bit 3ienbe/ Ijiel*
ben met be &ïoep acljter aan ’t J»rijip bafl; maar 3 P toierben met ïjet
toerpen ban bjanbljouten 3obanig begroet / bat 3e genoobsaalit toa*
ren losf te laaten / en tueber een anber ^cljip te 3oeken. Cinbeïpk bon*
ftenffcbui-" öm 3e naa 12 uurcn om3toerben#/ Jan Kaar, bie fjen bergbe/ en in ’t
gen . ©aberlanb b?agt.

5 tn ’t 3eïbe 3 jaat toaé ’t/ bat Jan Dirkfz. Veen , Commanbeur op
’t iêcïjip d’ Eendragt , ben 2den Uittip in ’t 3 ©efip£ op be koogte ban
•t schip de 76 graben gekomen/ en een ongemeens bangfl ban 22 ©ifletjenin peb*
wotd'iam- ticube / ban een gebïcebe ^ctjip op ’t ffé boub leggen / eenige baarben
meriykmct ban omtrent s ©iffetjen/ bie Ijp/ alé meebe een groot fieeber ban 3pn
fen iêcljip 3pnbe / om boo? 3pne fieberp beb te rpfter t’ tjui^ te bomen / in
v*ys over- 1 3 Pu J>c!)ip bo?g. 35 it naauïplib berricljt öebbenbe / 3ag Ijp een gé*
kruit,en hoe, belb op öen afitometi / en ftlimt ber&alben in be ©oonnatb / laat be

touiuen lob/ en be 3eilen toetten; |Baar ’t ^>cöip öïpft ec&tet leggen/
3onber 3icb te öetoeegen; men \uift niet beat ’et aan Ijaaperbe / en al*
lerlwegen omgefteelien tjeb beube / merkte men niet / bat be paatbelpn/

booj

Hedendaagfche Groenlandfche VilTchery. 241

boot berbaaftljeit toegen£ ’t in gee gefmeeten / baat een nenéftaaft
aan baft toag / onber toater in een booigat baft 5at. 53e Commnm
bene ftaaftig uit be ©cojmató / in be 2Se3aan£mar£ geftlommen / om
té sten luaat ’t aan fdjojte / luterb bit getoaat ; op spn geroep toojb
ban be %pn in ’t cêdjip ïo£ gemaaftt/ en ruim op gebiert / sulftö be
.©euS-ljaaft / gemaftïpft toierb uitgeïigt. ^iauftotibl ïjtoc op 3eilen 3c
nebettó ’t gemcibe ©elb ïjcen; miblettopï begeeft 3icïj be «Commanbeue
taebet op be ©oojmarS / om uit te 3ien/ luaat beft tjet gebaar ban ’t
t’ ontftomen : maar in ’t ombjaapen naar ben opentng/ baar ’t
©ooj-^djip al boot toa#/ luier 3 Ijet ‘Hlctjter-^cöip / 30banig tuftcöen
tbjee'Delben in genéepen / bat be Commanbeut fjaaftig uit be ©00?=
moeë bencben ftomenbe/ aanftonb£ 3011 boeten ban,S)djecpóboo?b op ’t
ff£ sette / gelpft ooft eenige ban 3pn ©olft beeben/ bie nocftten fpoebig*
ften bjie floepen buiten üoojb ftreegm / om ’t ïeben op ’t te reb=
ben ; bit naauïpftó Uemcftt / 3agen 3eljun ruft gelabcn ^cljip. / met
bolle Seiïfït J bjie floepen / en al leb luat ’er in en aan toaö / 5elf tot
ober be toppen ber Höaften en bleugeï^ / ’t eenemaaï onber ’t ftg ge-
fdjooben / 5ulhë 3 P genoeg te boen Ijabben be suiging ban ’t fdjuiben-
be ff£ t’ontlupften. ©et jlcljip bu| onbettoadjt berlooren Ijcbbenöe/ Hetvoik
3agen 3e elftanber met treurige oogen aan/ bennitó 3p ban geen of 3ter aich ° p’ cï$
Uieinig leben^miböelen bersten loaren / en geen ^cftepen noclj ïanb m Ófteiieü-
3icnbe/ niet luiften toeuluaaitó ’t te toenben. jBaar be Commanbeur di g tukke-
roen Ijn in be ©oojmat^ toa£ / ïjab 3 muien J 3 oo?b-®oftluaatt£ een ku -
<§>djip’ gesien / luaar mebe ïjp 3pn ©olft troofte / sulftsi 3e geraaben
bonben 3idj bettoaatt^ te begeeben. IDaar op 3b / 41 |©annen fterft
3pnbe/ 3idj met bjie floepen op boeg begaben. Jllaac ’t fjmbeïig en
bift befneeulobe / baarben &en niet lueiuig atbeibj? om be floepen
boot te fleepen/ 3uïfts* be Commandeur beel moeiten ftab / 3pn ©olft/
boojt telpjeffen / bermitg Ijn 3rtf’t moepelnftfte en gebaarlpftfte toerft mocft
uitboeten. 33 u£ met bed fnftfteïeuö tluee mplen gebotöctt 5pnbe/ fton=
ben 3e niet langer boojt. 33 odj baar te bluben Ijabben 3e niet ban be
boob te berluactjten / bies feljepten 3e loeber moeb / om ’t jêclpp te
bereiften. jHen liet ban tluee floepen op ’t ff^bclb / en begaf 3icö
met t" anbere bertoaarts? / bie met een ongeïooflufte moeiten ober baft
en ïo£f£ luierb getcoftften/ sulftö 3e ten ïaatften’t gemelbe jtcïjip ont* DO ch wor-
beftten. ®oen bcreiftte men met een onbetmoetben aröeib ben bobden ten
genbe bag Ijet Jstfjip/ ’t Raadhuis van Jifp genoemt/ baar P. P. Pater jl a3tftcn s<-
Commanbeut op lua^/ loaar in 3p geöurgen baierben. rsen -

9 n ben 31 aare 1668. id ’er een ftagdjdpfte 35 eereftrpb boojgeballen /
luelft bctljaal top mebe Ijier tn 3 ullen laften. ’t «©ebeurben bat Com« p, a , 8 r ^ riy } cc
manbeut Jonge Kees , boerenbe bet dèdjip be Hoop op de WaIvifch,cnhVedie
naa eenige ©iffdjen gehangen ïjebbenbe/ 5pn ^cftip / in ’t gelegen / aflic P >
met ttoee toutoen adjter uit / aan een J 9 §ifcljotS baft gemaaftt lag.

Zpn ©olft boo? ’t afraaaften ban 2 ©iflctjen / becmoeit In be ïfoop

2 leg =

Waar in de
Comman¬
deur in ’t ui
tcrfte ge¬
vaar ge¬
laakt.

14a Bloeyendc Qpkomft der Aloude, en

leggende om te tuilen / Voaten ’et maat Voeinig ban b’ oberige |Ban*
fcpap/ öfe botien öe toacpt pielben. «Ben ban Ijen acptet uit ban boo?b
3icnöe/ toietb aanfïoiibö een gtoote 23 eet getuaar/ 3ittenbe opbefcpot^
Vuaat aan pun ,§cpip bad lag. &)iec op bcfloot men/ in ftxïtc/ om pet
in be hoog leggende ©olft niet t’ onttuflen / een ,§Ioep af te fttpPeu /
om op ben 22>eet een togt te toaagen ; maar be Hopet ban pet Caftel/
poe 5acijt men bie om be ïtfamp foiDe / ecptet toeftte 3e ben Cotnmam
beut/ bie/ toanneet ’et ieté te boen luas/ niet beel fTiep. a©almer ge*
boojben/ fpoebe pp 3<cp naat boben / bjaagenbe: toat $ ’et te boen?
loaut 300 Dja men een J>loep tiooit flrpben / poopt men ©ifcp te 5ien
en aan ben ïpn te lïtpgen. ï|iet op toonbe men pent bten 2Öect. 3 ?e
Commanbeut bie loei gebooon toa£ b’ eetfle in bctoeeging te 3pn / gaf
lafl een ttueebe <§>Ioep te dtpfcen / en noclj eenig ©oïh uit be boon te
porten/ om beflanb te 3pn. JUén fiaft baat op ban boojb ; be 23 eet
3ienbe pet pem te gelben / neemt ober be fcpot£ be blucljt en begeeft
3tcïj te tuatec. jBiblertopï roepen 3e met be floepen tet anöere 30 be
ban be fcpot£. ©e Commanbeut be boojfle 3pnbe/ en b’eerde bp beu
25 eer / brengt pem met een 3Cen£ 3obanig een 5toaate toonbe toe / sullig
pem be batmen ben 23 uiit uit pingen.

<©m bicn ©eet niet meet te guetfen/ Voaat boo? 3pne ljuib te 3eet be*
fcïjaabigt tuierb / liet men pent betbolgeup* eeü tpb lang 3tuemmen /
met gebacpten bat pp ’t niet lang maaften 30U. ©e ©eet ecptet poe
boobelplt getoonb pp tua^/ fleïbe 3pne uitetfle bracpten teAueilt / en
ïilautecbe 3eet baarbig op een blaiihe / bocp bpf boeten poog uit pet tua=
tet bjpbenbe fcpotö. ©iet meenbe men bat pp ben gee(l geeben 30U.
Z&eese ©eet op 3pn built neet gcleegcn/ tufle met ben belt op spnboojs
(Ie pooten / geïplt be liat op een mui£ ïoett. 3 De Commanbeut om
bee3en (leebenbeu ©eet / 300 pp meenbe / berber be red te geeben / ruftt
met 3pn ^'loep naat bee3e fcpotö en fpiingt ’et op / met een fcpietlen^
c * geluapent / toaat aan een enb ïpn / agt of negen babemen lang / bad
toa$ / om be£ noot 3pnbe be lenó tueet te rug te trcblien. ©p bee3e
ff$fcpot£ booggcdapt/ 3iet men pent gantfcp onberbjacpt / beo? bee-
3en pjoebenbe ©eet oberballen/ bie met een bjullenb gelaat/ eiling^op*
fpjingt/ tet topte ban bpuaa 24 boeten. 5 B>oot bee3en fpjong betrad /
getaaftte be Commanbeut onboojbacpteïph onbet benneet/ 3ulft$Ïjem
3pn fcpietlenjS uit be panb en ober ’t poofb bloog. 3 £>ug obermant/
3ctte pent be ©eet 3pn linltct poot in ’£ man£ reepter spbe / en 3011 reep*
tet PlaauVo / op 3pn llnftet bo?d / blütïtenbe met 3pn bjeeffelpPe tanben
om ben d?ot af re bpten. Cen betfcptiftltelplt ^cpoufpcl toaatlph! 5B»ie
ban be floepen met b’ uitterfle berbaadpeit bit sienbe / maaftten niet
ioeinfg gemept / fcp?eeutoenbe: help, help, fpringt op de fchots, op
dat men de Commandeur ontzette! een ban pun allen bePloeftmoebigdc
5pnbe / fpjong uit be <§>loep / met een ^ïoep^ paalt in be panb / om
ben Commanbeut t’ontvetten; een 3toaït getoeecboaatlpp tegen 300 een

booea

Hedendaagfclie Grpenlandfche Viflchcry 243 •

mocöenö 25 eeft. ©ocp’t 3p boo? bccjc gebaatmaafting / of’t fneï boo?t*°° c '‘ b'M-
tocpeu ban b’ acpter 3pnde Piftoep / De 25 eer niet min fcpieïpft befp?om r él b
Ben / nam aanftonbp de bïucpt. ©up toierb ban bc Commandeur
mt’p boodp ftaaften gnuift / en quam t’ ecnemaal ban doobp fepjift
behangen Uiebcc bp 3Pn ©oïft. ©erbolgcnp luecft be 25 ccc luedcttetsp*
be ban defepotp/ en 500 bigt aan be bant / bat 3cpem uit be ^sïoep
met een lenp beteiften Ponden 3©aac op men boo? pab / pem met
lenffen boojtaan be reft te geeben / baat in be Commandeur niet belnil=

Ugen hftlbe/ seggenbe: Indien men het 'Beeft in de Sloep kreeg, ’twaa-
re op een man twee drie gewed, ©del) een Cllb ïjaat^ in be Jjloep

leggende/ en naat ben 25 eec getoójpen / met gebacljten om ïjem bon?
ben ft op te treffen / bat ecïjtcc mifte / 300 liep ’er bit ©icr naa alp beu
©oud naar een ftcen/ maaftenbe een afgrpfteïpft misbaar, ©nbertup*
fepen berd?oot pet ben beftrpderp met beejcii 25 eeu 300 beeï buerftp te
pebben / diep fioegen 3c ben Commandeur boo? 3ictj op ’t ffp bp ben
25 eec te begeehen / om pem ban aïïertoegen te beftoften en bnp ban
ftant te pelpen / of tiaar boo?b te roepen / en 3uïftp om bat pet Peelt
fneeutube. ’t Cetfte ingehiiïligt 3ag eerlang be 25 eet sfep boo? aept
mannen aangetaft ; luaar op bit 23 eeft boet boo? boet acpterixtaartp
beinpbe/ en telftcnp met pet optreftften ban 3pn fnoet/ bertoonbe poe*
banig pet in ben beft gehiapent toaP. ©e Commandeur pier op 3 pn
fcpietlenp battende / met gebacpten cm pet ©ter in be bo?ft te treffen /
bat eeptee toeinig fcpeeïbe / maatje bioog tuffepen 3pn boo?fte pooten boo?.

©e 25 eer Jbïeef boben beeje lenp ftaan I aftoacptenbe luie bieloeder
paaien 30a ; becboïgenp pet 23 ccft ban b’ een op b’ anbere fepotp gc=
b?eeben en magteïoop getoo?ben / pceft pet einbelpft moeten opgeeben/
en ip ten laatften noep ten p?oop 3pner oberbJinnaarp gebïeeben.

Cen anber gebal ban geluïiftiger uitftag / ip een jongeling gebeurt,/
bie 3icp met een jongen baat te betre ban be Jftoep te lanb pab begeer
ben / en boel paaft een gcoote 25 eet op pen sagen afftomen ; 3 P geen
ftanp 3ienbe pet t’ ontloopen / bcfloot ben oubften / bie een lenp in be
pand pab / step te baret te Pellen / plaatfende be jonge aepter pem.
oBetlang ftomt ban be 25 eet met een groote bertuoedpeib toegefepooten/
meenenbe bee3en jongeling op be bo?ft te fpnngen; boep pp luierd met
be eetfte Pceft / sobanig ban 3pn booöbpand getroffen / bat ppboo?pun*
ne boeten neerbiel/ en naaulnftp 3fcp meer beccoerbe/ bermitp bit 23 eeP
in ’t part geraaftt/ bttp eerlang ben geeft gaf.

Commandeur Dirk Janfz. Muizer ip ’t in ben Slaare 1679. gebeurt/ Wat den
bat 3p op ben ttueeben gunp bier ©iftepen pebbenbe gehangen / op bien comman-
bag mede bier 25 eeren fepooten. ©at’er ooft ongemeen beeï 25 eeren/ deutMuizct
onder een felle ftoube en jagtfneeubo / op be gebange ©iftepen afqua= vv >
men / boaat mebe 3p genoeg te boen ftreegen. ©erbolgenp loeder een
©ifep 3 ienbe / hfterb bie boo? ben Commandeur 3 elf gefepooten / boep
be ©ifch ftoeg be ïpn puftften / en ontfnapten ’t. Cerlang pier naa

ÜÖ 3 fepoot

: 244 Bloeyende Opkomft der Aloude , cn

be Stuurman mebe een JDifdb / bie 300 fneï liep/ bat hP be&loep boa?
een fctiorgï ftamcnöe / met be Wel om ïjoog tombe / Waar boo? be
kuiper Simon de Vos be Ipn om be beenen Weeg / en bas 3pn Iepen
Petloor. ©e^loep anbet cenige feïjcitfen öcoigeftaalD / Wierb PecUolgens*
Sonöec Weinig befcljabigt te 3pn Weet gcbonben; en be Ipn bie noch
aan be Jilocp en ©ifcij / als» o oh om öcé ïmipetp beenen Paft Wap /
tombe men 300 fterft naa 3 ich / om be ©ifch magtig te Wojben / bat
l)tt J^atpoen b?aft/ Waar booi 3 P be ©ifcij miften moeften.

En insseiyks ©etiwlgen^ io ©iffchen op 3pbe hcbbenbe/ Wierben 3e geWelbigPan
andere., we- be üjaapeti Kjcflcccben / 3ulft$ twee manuen Wettig genoeg öabben / om
deivaaren i», 3e Pan be ©ifcij te houten/ en Ijoc naauhtutig bat ’eu op gepaft Wierb/

bePonb men bat 3e Wel 13 quarbcelen *§>peft Pan be ©ifch geftaaitljab*
ben. 5g>ce3c ||aapen 3011 logge en gtoote Seeöieren / be groctfte om*
-trent tet gtoote alë een 3 [al; boPen in ben bcfthebbense biie regelt tan*
ben al£ be tanbeii Pan een 3aag / en 511IM binnen cn buitenwaarts* /
Waar mcbe 3e gtoote hackten uit be ©ifclj bonnen Ijaalen; 300 bat het
fcöabelphe bieren 3 pn.

S'n^gctphö i$ ’t Commanbeiit Dirk Storm in ’t 5 ?aat 1681. ge*
beurt/ bat 3e op ben zofte ■giunp op be IjoogtePan 78 ®jaben 38 |J}i*
nuten gehomen / sobanig in ’t ff{ï tuffcljcn be fcljotfen en ©clben be3ct
en gedongen Wierben / bat Ijtt öootfcftip t’ eencmaaï uit het Watet
Wierb geligt; bieó ft alben ïjrt ©olft cenige floepen op ’t gpPdb ruft*
ftenbe/ en 3 icft met eenigen tscijeepsleeftogt hebbenbe Perjien / 3»eljal*
baar ecu tpb lang bcheipcn moeften / tot bat het iêcftip Piebcr Plot
iuterb.

$ocft ip ’f ben 3tlPen Commanbeur in ben ^aare 1682. op ben
iften fjunu WebetPaaren/ bat3e een ©ifcft gcfeljoten hebbenbe/ be 3 el*
Pe 3 ©eft ten jfSaojben aan 14 gla3en lang/Ipurecljt/ 500 geWelbig Pooit*
liep/ bat 3e geDiïung met Pier floepen naafteepten / cn 300 fnef / bat
hun ^ctjip Ijen met alle onber-en boPen-3filen/ blinben 015. Poïgenbe/
nergens naa 3obanig een Paart maaften fton. oEinDcluft tegen ’t ff£
ftomenbe/ topibe be 31 pn aan ftuftften / en bus Perlooren 3e hun buit.
©ecPoïgeuj? fchooten 3e een anbere ©ifclj / bie iy Ipnen uitliep / suïft^
3e hem uit ftet gesieftt gunt Wierbot; boch baar naa Ponben 3e bie Paft
aan ’tj>eftip be KarfTeboom, bie fcftooti 5 e hem geboob haöben / geboo*
gen moeften / bat b’eerfte ^cftieter^ hem mebe namen,
neschryver <©m nu tot onjS eigen WebetPaaren Weberom oPer te gaan : 300 3 pn
in’tïsne- We in ben ^jfaare 1699. toenmaals be Vergulde Bykorf Poerenbe / ben
?, deien gantfeljen gomec in ’t U£ / boo? langbuurige j| 3 oo?boofte 3 ©inten/
vee». 8 bp biie jfranfe en een £?olïanbet beset geWceft/ mibïerWpï Wp Wel Peel
©ifcft Peenamen / maar ftonben niet ©iflfchen; öie£ 3pn We in ’t ïaatft
Pan Sulp / noch feftoon 3pnbe / Weeber uit (jet W seftomen / en al*
baar ïang£ ben goom naar 3 tanb seilcnbe / perftonben We uft be on£
tegenftomenbe Schepen/ bat ’er om be <©oft niet te boen Wap / en bat

’er

KC _ , _ ;

1 . Hèdendaagfche Groenkndfche Viflchery. 24f ^

’ecWel iooj§cfjepen beset ïngm:Du£[ïcftoot men/ met ecu ölinb cu te¬
gen oné oogmetft fïtpöenb bedtiit / berWaatt$ niet te debenen / maat
bet natst Ysiand te Wcnben / bat gantfclj berfteert uitbiel ; Want baat
naa ging be <©ofl open / en Wicrben ’et nocb beelc ©iflcljen gebnngen /
baat ’t aan Ysiand met be ïangbuutige ,©oojb ©ode ïEftnb / Dooj ’t
niet te boen bieb

3 E>p palTeetbrn ban ben blaten t 2 Cugufiu$ ’t Jan Mayen-Eiland , en Aan Ur
lieten ’t Binnen Dooi booi be Noor-Baay öinbcu. Self boeten We toen MayenEi-
met tluce floepen aan Itanb; baat gefiomen / 3agen boe ’et nocb Wel g^o-
20 floepen tegen elftanbet opgeftant/ op be 5elbe manict geïuft men be “^“é r fcbei.
floepen in ïlollanb obctWintert; fnp"geïpft£ tWee gtoote ©oot£ / ce-.je overbiyê-
nige (Craanbaftften en ©aten / en ten gtoote fïapeï ftabeïtouW / naat celen van dc
gifftng 4 of 6 op malftanbct ïeggenbe / maar ’t Wa$ alle$ ree Dé 50öa= ^. c v Vls '
nig bebo’ben / bat ’et nicto ban bjanbftout aan Waf / cnbe touwen
booi papiet-floffe Dieimi ftonben. 119 en Bon ban bit alle£ en betbere
fonbamenten ban Craanftetelg en §3aftljui3en Voel afneemen / Dat ’et
voel eet/ geïnft aan Spitsbergen mebe ludig Wat te boen Waé geWeeft/
bocö nu niet meet obetig/ beWpl’et bp/ noeïj omtrent bit ©ifanb/ niet
een cnfteïbe ©ifclj / ban eenige ©inbiffcljen Wo?ben ge3ien. oJcptet ij*

’t et nooit in betgelpfting ban Spitsbergen, 300 obevbloebtg ©ifcljrpft ge-
Weed/ Vuant be Noord-Baay , Die be grootde ban alle 3pne ©apen 10 /
al$ be Marimuts-Baay , iZuid-eu Hoepftoks-Bayen etl3: 3pn ooft teil
aaneen ban be Spitsbergcr Bayen , booi geen ©apen te teeltenen / en
niet anberj? ban ©ogtcti bp be Biskayer- of be Moffd-Bayen te bergeïn-
fien; 3eïf ban ’t gcljeele <£ilanb met alle 3pne ©apen / ruim genoeg in
^ee/ Wel ’tccuemaaï in beeje Wpbe ©apen befToóten leggen/ bertuit^
bee3e ruime ©apen omtrent tweemaal 300 biep EanöWaatté opgaan/
aï$ bit geljeele «èilanb lang ié / en in biecte ftan l)et ’et ooft naauïpfté
bp ftaalen; 3uïft?' bit met elftanbet gantfclj geen betgelpfting Ijeeft.

©m ban ban Dit ©iïanb af te 3ien / 300 ié on3c meening / bat men ^ ’J* g
be ©ifctj alfjtet/ naat bit aas op ben 300111 ban ’t ffé 30banigniet ftan ïandin-t
3icn bergaberen / alé We op Ijooge <©:abcn bp Spitsbergen Ijebben ge- ach.geeven
toont/ om rebeu/ bat ’ct be Stroom/ bie laugé bit ©llanb / bat bet- ”? de vis '
re in gee legt/ om be SuibWeft balt / en bué Ijet %ié in be Wpe Zee
boet Wegbipben / baar en tegen be Spitsberger Stroom ftet geinelbe aaé /
op be ge3egbe ïjooge ©labcn tegen ben Sootn ban ’t J>é aaiBet; en
tubien men julfté eeljter Wiïbe dellen / Dat om gemelbe reben / 3eet qua-
Ipft ftan gefcljieben / 30a ftan men ’t niet aiibeté ban naat ebemnaatig-
Ijeit boen/ Welfte ©ifclj/ ban bp bee3e ©ifcfj bie op Ijooge graben bet-
gaabett/ te bergeïpften ié/ ató ban bit ©ilanb in betgelpfting ban Spits¬
bergen i$ gc3egt; maat men ftan eeljtet Wel betmoeben / Wanneet be
©ifeï) in ben ©etfd ben ibuitettfiant ban ’t 3oeftt / en be boid
3 elbe / gelpft beeltpb.é in beu Ginter gebeurt / geïjeel tot aan ’t

©ilanb -

ufi Bloeyende Opkomft der Aloude, en

«Bllanb uitbjeib / bat ban be 33ifcïj / met Ijet $ï$ op be <C»?onben ban
’t llanb 3iclj toebetom 3a! beginnen t’ontfiouben/ als’ een gebeelte 25 e»
noojbcn of 25 e 5 utben ’t 3elbe aan ben goom / en in ben bioegen ©oo?»
tpb baat geftomen/ 30u men in ’t ffp 1 3pnbe/ bpnaa niet min een goe*
te bangfl bonnen boen/ aï£ op 3pn tpb om be ©ofl; maat ’t ffg met
ben boop fmaïbet toojbenbe / en al£ ban be ©ifefj toebet boo? ben ge»
melben fcfjiifi topftenbe / 3al bee5e ©ifclj ban mebe met ïjet / gelpft
3e om be ©o|l boet/ itiögelpfi^ ban ’t Xanb aftopftcn.

5 E»ee3e onse langtopïige en obet taerfcïjeibe 3aaften nfet min metft*
toaarbige rebcncering / ttopffelen top niet / of 3al reebö een tamelpïte
bolboening gcgeeben fjebben; maat ncbenó’t geene on$ nocï) obetig i$j
jotiben toe nocö geetne eenige nabetc oplofftng obet tjet ge3egben toil*
ïen geebcn.

Hoedanig de ©ooj eeefl i£ ’t obetigc / b’ aanmetfiing ober be loop'öeit bet 3 ©eflp$
loo&iicic tus- boben be &iibp£ ©ifTcfjen/ en fioe men ’et op een gemeen 2faar moet
tchen de ncïjt op geebcn / of toaiincet 3e nagefpeurt spit / toat lillen men gebjuiftt
zuid-Ys vis- om 3e te betrappen.

fchent’ on- |©en sal nu teeb$ toel bonnen begtppen / Ijoebanfg be ^pit^berget
desfeheiden; ©iffdjen/ bp en omtrent bat Ciïanb getocnb/ op ben ©erffl in ’t bicljt

loopen ban ’t ff$/ in een gtootet getal / uit ïjft Jioojbcu en- <©oflcn/
naat bit bermaarbe ’laptplte «Stïanb / 3ullen toebet aftaftfien/ en 31#.^
te ccrbct alp naar eenige anbere plaatfen; ’t legt ooit betbet in be teben
opgeiloteu/ ten toaate ijct ljuiinc gemelbe en aangeboopte fcljnft belet»
te / of 3e souöeti / op ren gemeen ^faar / toanneet Ijet Zuibeinb bette
buiten ’t §J£ blpft uitfleeften / niet alleen iioclj Ijet ïaub / maat 00b be
Waarover open Sce tuffcijcu ’tfag en %anü/ gelpfi ban oubp 7 be gamfclje 3 Bin*
geredencext tec jjqoj ( n p e jtt neemcu. 3 ©p 3ulïen betbolgetid Ijler op bjeebet een
wotd ' aanmetfiing booibjaagen / of 5e boot beeje fcljjifi nooit berber af*

top fit/ ban be Sec en ’t Uanb ban ’t toojb beset / ban of 3e tjun*
tien ©panb getoechen 3pnbe / nocö toel eenè een flootje 3011 butben
pbetfpjingen.

©eeSgclpfitf 3a! men oofi uit 0113e tebeneering toel bonnen begtppen /
bat men in be ©iffcljctp op laage graben / immerj! 300 toel aï£ op
Öooge gtaben / een geljeel anbeten fioet£ moet ncemen op een 4 £Semeeiz-
aï$ op een Sutbp^-^jaat / en bp3onbet op een buiten getooon Suiöpp’-
3 !aat/ toanneet Spitsbergen gefieel in ’t J/é beflotcn legt/ en bet^iiib-
pg om be Zuidkaap meteen langbuutige jfjoo?b-<©ofte totitb/ 3eerlnag
tot aan öet it?eftnsS too?b afgebjeeben / en bat Ijet algban op laage
gtaben aan be ©ófielpfie- of Seebeïben / mebe goet ©iffcljeu ftan
toe3en ; maat beïjalben bit / 3feu toe / bat op een gemeen 3iaat / be
Öooge boben be laage <©?aben / en op be laage <©?aben / be 3 ©eflelpfie
of biep in ’t leggenbe ©elben/ op ïjaaren tpb/ boben be «Ooftelpfie
pf ^ee-©elben 3pn te (lellen / en Ijoe betbet in allej» / be b/oege en ïaa*

ter

Hedendaagfche Groenlandfche Viflchery. 247

ter tpben 3pn t’ onberfdjeiben / nebené meet anbete tod aangemerbte
3 aaben/ 3ulïen toe nu beter ban booj öee3en begrppen bonnen.

’t ièctjpnt nu bjeemb/ bat op ïjet ©ifdjtpbe Oud-Groenland berber DesScIl
geenen toeleg toojb gemaaht / om ’et mebe ban onberen op / langé ver* ov«-
bit Xanb ©iftcljetpcn aan te (lellen / toant bat ’et in ’t öicïjt looptii * ec pg. ons
ban ’t gé I een mcenigte ©iflcljen langé bit Xanb / boo? öe febotfen
en flarbcn/ en langé ben Zoom/ om be Snib tophen/ blpbt mebe uit ry voor Ou<f-
b’ aïgemeeue getuigenis ban tneeft aïïe be Commaubeuté ; bermité Groenland
eenpaarig ban tjen getuigt toojb / bat ’et jaarlpbö in ben ©ooj* °P a tef ïe“-
tpb / een groote mcenigte uit Ijet Suiben booj ’t gé / om be
J 5 oojb pafleeren. 3 Bit 300 3pnbe / 5011 men albaar met bed min»
bet gebaar boen liKenfcljen en <§>cbepen / een bequaamet ©iftcbetp
bonnen aanfteïlen/ aïé om be ©o ft/ toant men 3011 ’er ban be Straat-
Davis 3pbe/ of ban onberen op / 300 berre bit Xanb ban ’t gé bebjptl
toaé/ allenbé langs Ijet ïanb tot nabp bet gé / een bequaame 25 aap
of Reebe bonnen 3oeben / toaar Ijet ^cljip of be ^epeepen booj ge*
baar bebjpb lagen / om miblertopl met floepen / nebené ’t toaar*
neemen bet ©iffdjetp / be ïmft berber t’ onbec3oeben / 3ulbé men al
berber op / goebe Reebe binbenbe / 3icï) aio ban met een uitlanbige
en gé af3ettenbe toinb / of anbere boojbomenbe gdegcntljeben / 30U
hunnen berplaatfen / en bué berber en berber inbjingen; gebiel ’t / bat
men ’er be3ct toitrb / en naar üenebentoaarté langé be toal niet toil*
be af3abben / 300 bon men bp b’ eetfre gdegeutljeit / aléban btoaté
in ’t gé fteeben / en 3idj / gemerbt bat men ’er mebe op be $ce*
ring toe3en 3011 / aïbué btoaré booj ’t gé / op een gemablpbe top*

3e rebben / bat anberé cm be <©oft niet gefdjieben ban / betopl men
’et genoobsaaht ié Ijet Xanb te Ijouben ; toant toiibe men albaar
btoaté ban Xanb in ’t gé fteeben / toaé ’et geen öoojftomen aan /
men 3011 bofgené Ijet reebé gejegbe / alp Dan 3eer berre ban be Ijanb
berballeu / en 3icfj nubben in ’t gé belemmert binben / 3 Ulbé ’et
geen rebben meer aan toaé* <£n toat be gacnfcöen aangaat / bee*

3cn 30uben 3 idj met floepen langé ’t Xanb of booj ’t gé naar
Ysiand , gelpb fomtpbé gebeurt ié / beé te beter bonnen bet*
gen. I^et luft oné Dier ober noeD bit boïgenbe aan te merften.

TWAALF

tjfi Bloeyende Opkomft der Aloude, cn

TWAALFDE HOOFDTSTUK.

Zaaken wegens deViflchery noodig in acht genomen. Eer-
fte achtgeeving. Hoe men zich in ’t verfchalken der Vis-
fchen bedient. Tweede achtgeeving overwoogen. Over-
weeging aangaande de wyking der Vide hen. Derde en

laatfte achtgeeving betracht. De geweeke Vifch ’t naaft
in ’t Ys op te fpeuren. Wat beft by verdere verandering
in ’t wyken der Viflchen dient in acht genomen. Oog¬
merk en waarom men deeze verkreege ervaarnis mede¬
deelt.

D ftte 3aaken 3pn ’et / bie on? nu betbet ftaan t’ onbetjoeken / te
toeeten :

wat vcrd.i i. ’t i®betige bat on? te becïjanbeïen (iaat / namentlpk Ijoebanig be
” e i. e ‘ ls de loo?tjcit btt i©eftp? BifTcljen in acfjt te iwemcu i?.

Jient tn y acht 1 l - öc ©iiTctjen / toanneet bc Schepen beetrokken 3 pn / 3iclj toel
genomen » toebet buiten ’t g?/ in See en aan itauö bujben bettoutoen.
eninovet- in. ©f men aan Oud-Groenland geen öcquaame ©iffdEjecp 30U
S, ' fi#nnen opteCtjtCn.

©it al leb 3uiien toe nu 300 bent en Maat al? ’t mogelpk i? / tracï>
ten te beanttooo?öen.

Etrfte acht- ©p ’t cetfic juHeiï toe/ namentïpk toat bc Ioo?ïjeit bet 3 ©eftg? ©i?^
?ee d'" S be 131 fd) £n &°^ en öe Suibp? ©iffcljen aangaat / alïeeh kojtelpk 3eggen / bat
ftaa,. toe on? gebjagen ) aan bat geene bat rceö? baar ban in b’ ünberfdjei-

bing bee3et ©iflcljen i? gejegt ; en om ban 3ulk? in ’t boomaamfte
beel toel toatit te neemen / 3a! men baat uit bonnen getoaat toojben/
toaat men beeje ©ifclj bjoeg / en toaar laatet / moet op30ckcn / en
gebonben Ijeübenöe / toel letten j alf 3 3e on? ban plaat? tot
plaat? / en alienk? ja! onttopken/ ïjoe men ban 3pne beebere ïoop'ljeif/
in ’t betrappen / met lifi en toebet-ïoo?ljeit 30! motten aanïeggen en
tegen gaan / 3nlk? 3p ’t ni?t t’eenemaai onttopken bonnen / toanneer 3e Ijct
biep in ’t ff? tracljïen te ontkomen / altoaat 5e gaatige | 3 ?bcïben bin*
ben; fjiet Dient ban toagt bp 50banige gaten gefielt : topht beese ©ifcfj
naat ’t mibben,/ om niet getaakt te toujben / of i? ’t gat te klein/ 311
to?ingt sief) 300 beel mogelpk i? / met ijet Ipf totg / en fluit be ncu?
toe / 3ulk? 3e ban toel gequeft / maat niet geboob kan toojben. gicl;
ban toat uit getuft Ijebbenbe / en niet onetbaaten 3?nbe / toat Ijen bp
be floepen naakeube i?; necmt3ebe topkbtoat?banbe floepen af / eu
betmit?3«uiette ijouöeu i?/ moet belpn ftukken of be harpoen toeg.
■ 1 ‘ * ©inö

Hedendaagfche Groenlandfche Viffchery. 145

©inb men bèe3C ©ifcï) aan een effen en blaft ffs?belb ( topftt 3e 30 D?aa
men ’ec aanftomt/ of men 3iet 3e nooit toeet; ij? ’t op een 25 anft of
Hlapplaat^ baat 3 P 3»cf) ontljouD / topftt 3e naat be naaft baat aange*
lege flarben / baat 3e gemaftlpft onbet boeg ftan / of In ’t top ffs? / en
Inbien bit op eenlge pïaatfen genaaftbaar of open ld/ 3oeftt 3e be Digtfte
plaatfen uit / altoaat men met geen «floepen In ftan toepen / betmitjf
bee3e ©ifclj ban onbet In ’t toatet ftan naafpeuten en 3ien toaat 3p toe*

3en moet om ons t’ onttopften ; julft# bat 3e 30banfge plaatfen uit*
ftleft/ Diebooj onp ongenaaftbaat 3pn/ fcljoon men 3e 3<et / of Inblen
men ’et ccfjtct bpftomt / niets? op ulttoerften ftan. 3 Bo?ben 3e In gtoo*
te ruiiutenj? ontbeftt/ binb men 3e soofdjuuto/ bat’er t’eenmaal niet/
of 3eet 3elben bp te ftomen is? / toat liften baat toe toojben aangetoenb /

’t 3p bat men 3e ban acïjtcr een fdjots? / of met tojiftften / 3oeftt te be*
ttappen / ecïjtet 3pn 3e 300 erg / bat 3c leggen te luifteren / ban toaat
Ijet geluit ftomt / en 30 toceten ban ljun oog Dertoaarts? te toenben/
om ons? 01300 t’ ontgaan, ©erbeelt men be floepen in een ruimte
ftdngégetops? topb ban clftanbet/ toeeten 3e bie ban onbeten 3ienbe / in
’t opftomen toel 30 bette te mpben / bat 3e geteeb genoeg ftonnen 3pn sóhry«r;«
om toeet t’onttopften / eet een ban allen Ijen naberen ftan. 3©p Ijeb ’tverichai-
ben in iobanig een gebal / ttoee toitte floepen ten biencinbegcbjuiftt/on^ ke “ d ( f I h lo °
3elbe en beonbet harpoenier met een 3eilboeftfe toft in ’t toitgeftleeb/bcdUadcT
De tiemen boen inneemen en ben ^tierbet laaten toriftften/ om Ijen Dus?
als? obet een ftuft Hs? te betfdjalften / maar alïej? toas hergeeft / bet*
mitj? 3p ons? toel tjaaft getoaat toierben ; en om öee5e reben 3oeftt men
aan be fptoelbcn naat gtoote en Diepe bogten / om 3e t’eetber te be*
trappen, ’t Soube te lang ballen/ aliep te berftaaïen toat ons? toegen^
be loos?öeit bee3et ©iffcljen is ontmoet / en booj eigen onbetbinbing op
bce3e en blctgelpfte hooiballen bejegent i£.

©ooi ©ebes? 3egen 3011 toe bceltpbp in ’t naafpeuten bet ©iffcljen/ Rampci
niet 3eer ongeluftftig gctoceft ; maat b’ ontmoeting ban30bauige (003e door dan
©iffcljen / Ijecft ons? geluft al b?p toat gemaatigb / en onbet be onftuiv Sc iw«
bigc of min (003e Eiübito ©iffcljen/ Ijeeft ïjet ©obt belieft/ ons? ttoee*fj;hof*'
maal te besoeften / en sullto op De fttacljticljfte ^aaren ban 011301 tpb /
met onp èctjip in ’t befte of ’t booifte ban ben teelt te berlie3en; ’teet*
fte gcfcljiebe in een ftoim / boo? ’t fpringen ban be .©eiipfjaaft en’t b?ee*
hen ban Ijet anbet touto / reebp Diie ©iffcljen binnen ’t boo?btjebbeube;

’t laatfre biel boo?/ bp moop toeet / boo? mibbel ban een ©ifclj/ toen
toe al 7 ©iffcljen gebangen Ijabben / en mogeïpft be bolle laabing 3on*
ben geftreegen Ijebben / gtïpft boo? ’t eetfte inpgelpftp goebe gelegcntïjeit
toas? / om nocl) berfcljciöe ©iffcljen magtig te toojbm ; toant tjet
<§>cljfp bat een gebeelte ban onp goeb bucg/ boetbe Jacob Cafperfz.,
bie betbolgenp nocl) $• of 6 ©iffcljen bing. ©tt nu op ’t eetfte ge3egt
tjebbenbe/ gaan toe tot ïjet ttoeebe obet.

’t (Ctoecbe beljelft ban / of be ©iftcljen/ be &cljepen becttoftften 3pn*

Si a be/.

zfO Bloeyende Opkomft der Aloude, cb

Tw«deicht tic/ niet toel ecu ftootjc/ geïph men jegt/ öutbcn ober flappen / eit3icïj
cverwee-' ban buiten ’t ffg/ op 2ee en ooft naar ï.anb begeeben; te meet/ De*
sin» Popi De onbetooonbe Hanben / boojtaan Dooi obettointering geen be*

let aan Dee3e ©iffcljen geeft; ecïjtec té ’t toaatfcljpneluft/ boo? 300 ber*
te men naafpeuren ban / Dat De gemelbe/§>pfttéberget©ifcö/bpenom*
trent Dit oBilanD getoenb/ en Die ban Zembia, Tartarië, Oud-Groen-
, land en alle anDeren / buiten ’t ff O niet bomen / naDemaal De gentel*
De fcljjib boot See en flanb / Door Dee5e langDuucige en 3eet fctjecp
geboelige inDjubfelen / 3 oDanig Diep in ’t bïoeD / 3aaD / merg en bee*
nen/ i# in en Dooi geDjongen/ en Derljalben (jen até aangebooren/ en
tot een ttoeebc natuur getoojben; toant Ijoe bjoeg men Daar 00b mag
bomen/ 300 binD men De ©iffcljen op boojnoemDe Ijooge «üSraben/ en
om berfcljeibe reDenen/ fomtpDp tegen ober en miDDen boot ’t llanö /
ten 3p Dat ’er (Irooben ff 3 nabp lianD Dipben / of aitberè niet; en
niet tegenflaanDe tjoe laat men ban Daar bertrebt / toanneer De ©tfclj
rceöé ai in ’t toebetbeeten té / om uit ïjet ©oojben / of ban allertoe*
gen uit Ijet Ijart ban ’t ffó naar Den buiten 300111 af te 3abben / om
niet fcljielpb onDer ’t ff£ beffootcu te tootben / 300 topbt 3e ecljtet
nooit berber op 2 ee / of bomt aan of booj ïjet ÉanD / al£ tjet ff$ De
2 ee en ’t 3tanD nabert / gelnb toe 5uïfté met opmerbing berfcljeibe*
maaien Ijebben bernomen; Docïj onber anDeren om (per ban af te tree*
Den/ 5al ’t merbtoaatöig 3un Dit boïgenbe te berfjaaien:

’t 3 Baé in Den 51 aarc 1703 of 4, Dat toe met 2 ©iffcljen uit ïjet ff £
bomenbe/ geraabte met Ijet ^cljip ’c Wicte Schaap , nebeité bier an*
Deren booj Spitsbergen OnDet ben Zeeufchen Uytkyk be3Ct / maar al*
300 top bct'oolgenè 0113c giournaalen met bit Jicljip berlooren Ijeb*

, ben / té 01153 be tpt ontfcljooten / toanneer top albaar quanten; ^m*
in’^ïsbe mers» ton lagen ’er berfcljeibe toeeben / en 300 top meeuen geraabten
zet, geraakt toe Den i ‘Hftigufuté ban Daar / baarenbe lang^ be toal binnen
'lukkki 2 van bOOj/ fot: Onbet Stneeretiburg , en ben 2 6 ft en ban baar boot be Zuid-
«ntflagen. Baay in Eee. 3 £>e bïpbfcfjap / ban 3icö toebet uit bee3e langbuurige en

beuaauDe be3etting in ruime 'Bcc te 3ien / toaj» onber 011$ ©olb onge*
meen groot / toaac in top niebe niet toeinig Deel hamen. iKiblcrtonl
top albaar lagen / ïjootDen en 3agen toe buna Dagelpb^ ©ifctj / font*
tpb$ eenige toeinigen en ban toeer meer / beeltpö£ ooft toel binnen/
maat nieeft buiten be 23 aau / boel) top lagen 30 bicljt be3et; Dat men
niet biffcïjen bon ; Dibniaafê begaben toe oité aan ben boojnoentben
Uitkyk te Eanbe / en 3agen ban baar in bleiitê openingen en tojabhen
\yat hem tuffcïjen be fcijotfen in gelegen/ op berfcljeibe plaatfen ©ifclj boben bo*
H ontmoet - uien / ö:e tclheiis ban anDeren / toanneer 3e toeg Dooben / geboïgt
’ toierben ; en in ’t bertrebben sagen toe in De Noord-Baay mebe ber*
fcljeibe ©iffcljen/ toaac ban een Der 3elben ons peel nabp quant / bin*
DenDe toen toel bequaame ruimte om te ©iffen / maat top ïjaDDrn ge*
noeg te Doen om 0113e <§>cijepeu te rebben / 3ulf$ top De ©iffcljen niet

aan*

Hedendaagfchc Groenlandfche Viflchery. zfi

aanbceben. <©nber Smeerenburg ïeggenbe / 3agen en ftoojben toe me*
be Perfcfteibe ©iffcftcn omtrent Maklyk Oud en in be Hoiiandfche-Baay
Plaajen ; tertopl top Ijiec lagen / Mommen toe op ben 25 erg Marri Enwal hyop
met de Borften genoemt / toelfte 25 ojfïen niet ban grote ff pfteuPeM «n Eer? ge-
3pn/ ter grooteftan een ^ollanbfcöe ftleine 5 Buin of grootcïi?ooifïoïp /daaTwi'i- a ‘~
toaat op top onö begapen / en lieten ons" perftoïgen£ tot op ben groo* nam .
ten 23 erg af fniïen. t

ï$iet 3P»be / 3agen toe Pan bee3cn 23 erg Perfcfteibe ^cftepen Pooj
be Magdaiene-Baay en omtrent be 3cïPe in Sec/ en aan ben goom Pan
’t ff£/ bie albaar niet Perre Pan llanb lag / ftruiffen / tettopl be ge*
fteele ©loot in be Kruis-en Magdaiene-Baay , be 3eilbag Petfcfteenen
3pnbc / op on3cn ftomfl toaren toacïjtenbe; top ftonben toen niet Pe=
fpeuren/ en ftePPen ’et ooft PerPoïgens? nooit Pan geftooft / bat 3e al*
baat in 2 ee of onöet ftet ff$ / Pp ’t lanb ©ifcft ftePPen Pernomcn /
maar Pp oné 300 Perre be gce en ’t EanD Pan ’t ff$ toierb geraaftt/

3agcn toe 3ect Peel ©ifcft / bie noclj bageïpfig fefteen te Petmeerbercn;
bat Pn bee3e Jbcftepen sieft geljcel anberg Pertoonbe; gelpft nto of ftet
Puiten ben tpb toa£ / en Puiten be paaien Pan be ïDalPifcft-
2 ee fcïjeen te toejen / 31'lfto ’er naauïpbs' ©ifcft Pefpeurt toierb/
niet tegcnftaanbe 3e in ’t ffg Pp on 3 / geïpft ge3egt tö / Dagelpftjj
Wierb ge3ien en geftoojt ; en toat tjet 2aai3oen aangaat / bit fioiiö
om Perfcljeibe teeb| gemeïöe rebenen / noclj Dagelpfti te PerPectcren.

|©en 30U fjier op mogen benften / Dat Dee3e ©ifcft / cPeneen^ geïpft top Dessduy-
Pan ben 23 erg in 2 ee 300 Perre oPer ’t ffp be Jbcftcpen ftonben Jien/ ”” B C iSgóm>
3 P Pan geïpften met 300 biep en noclj bieper te baaien / inëgeïpft# ftet trent de Vis-
3elPe3ien / en be <§>cftepen aïö ftuune ©panben Perneemenbe / be 2 ee <chen in 't
alé Dan noclj mpben / maar toeg 3pnbe sullen 3e sieft ban mogelpft op Schepen.
2 ee PegcePcn / en ooft albaar Puiten ’t ff£ / naar ’t gemelbe aa£ af*

Bomen en De 25 apen en <©ronben Pe3oeften; boeft ftet trgenbéel is Pïpft*

Paar/ feftoon top nooit 300 Pjoeg Daar Bonten / of 300 laat Pan baar
Pcrtreftften / 3uïfts> men ’t Derneemen ftan / 300 {$ ’t ccftter uit meer
anbere reebë getoonbe rebenen ftenneïpft: toaut ftonnen 3e 3tcft fomtpbjJ
om De ©o(ï/ boeft Pinnen ben omtreft Pan ’t ff$ Pp be ^cftepen in be
ruimte PegcePcn / of ooft in ’t ff£ in een groote ruimte omtrent be
^eftepen en floepen/ aft; ge3egt ifpeeïen / 30tiöen 3e in^gelpft^ be
See Pan ^eftepen mecrenbeel ontbloot en opgeruimt 3icnbe / De 3elPe
bie£ te meer ftonnen mpben/ en Perre Puiten’t PereiftDer cPcrigeJscfte*
pen / een P?p gebjuift Pan De 2 ee neemen ; en niet tegenftaanbe sagen
toe toen be 2 ee naber Pp on $l Datibe^cftepen lagen / maat bernamen
geen ©ifcft Puiten ’t pp ; sulftg ftet PïpftPaar ió / bat ftaare natuur /

Die certpb^ pjpmoebig' op 2 ee toag / inogelpbe naar’t llanb enb’aa£*
rpfte <£ 5 jonben plagt te treftften/ nu booj be gemelbe fefterpe 3jub?uftfe*
ien/ 300 Perre i£ perPjeemt of Peranbert/ bat 3e noeft 2 ee noclj Slanb/

SB i 3 30 »*

Derde en
lftatttc acht
gceving o-
veiwoogen.

2.fi Blocyendc Opkomft der Aloude , en

3onbec ban ’t $g aï£ ïjunne befdjaiuing bebeRt te 3pn / alöaar nooit
öerbeti te boo?fctjpu Romen.

3 ©anneer men Dan op Det3e en be boo?af gegeebene rebenen acfjt
geeft / fcïjpnt ïjet Rlaar/ bat Ijet 3aai50en niet 300 3eec / als tori be ge*
iTielbe fclj?iR boo? be b?pe en ruime toateren / Doo? ïjunne becanberbe
natuur/ ïjen nu binnen ’t ffp' boet blpben. «Cdjtet bipft ïjen ijet Saai»
3oen in een anber gebal / a$ ge3egt ié / forntpD^ uit Ijet ïjart ban ’t
I fg/ tot aan ben buiten 300111: maar boo? De aangeerfbe fcïj?iR / nu
joo 3eer niet aï£ eertpb£ geljeel op See ; mant in bit gebal tg tjunne
gcmelbe necrbaaling mebe 3eer Dienfïig / bermit£ top ban be jlteng
af/ of ban een 23 erg niet alleen be bïaaute Der Zee/ maat 00R De See
3 elf 3eer berre ober ’t ff £ bonnen 3ien / al30o 00R 3 P / Diep neerbaalen»
öe / bonnen mebe De3e bïaaute en 00R De See 5 df 3cet berre onbet ’t
ff$ Doo? 3irn/ bat ïjen bp ’t 3 ®inter Saai3oen / in Run toebetbeeren uit
bet $oo?Den en bet ïjart ban ’t ff £ 3eer bienfiig tg / ïiebenp nocb att*
öcrc teeltenen niet alleen in ’t bellen ban Ijun Roer£ / maat ooft in ’t
fpoeöen ban bunnen toeg/ toant De ©o?fï opbomenbe/ toanneet3e Dan
geen See of bïaaute Daar ban jien / moeten 3e 3 icb met Die$ te meer»
öer pber lang# De gemelbe baaftenö naar buiten baaben; maar Dieont*
öeRRenöe / Runnen 3e op ïjunne Janhen of ‘Hla^plaatfen Die£ te b?per
bertoeben : 300 bat men befïuiten ban / bat 3e 3icb allen toeï met bet
3aai3oen binnen en buiten ’t ffö onttjieïöen / maar nu om D’ aauge*
toonöe reben 30öanig niet aï$ eettpb gl gtfjeeï op Zee/ of buiten ’tpp'/
’t 3 P in en buiten De ©aapen ontboubeu.

ïffet DerDe of laatfie öefjelfl / of ’er mogelpR bolgen£ bee5e getoonbe
blplibaarïjeit/ geen bequaame ©ifïdjcrp aanÖud-Groenland te maalten
toaö? Ijkt op sullen toe anttooo?Den: 3 Dat De ©ifTcljcrp alé gesegt ip /
ban 3lanD op Zee/ en uit See nu in ’t ff£ berplaatfi 3pnöe / en om
be getoonbe reben / 3pnen boojnaamfien fianb op De boo?noembe boo*
ge graben beeft begreepen/ 300' 3ien toe/ 300 lange bit op be 3elfbetop*
3e gefetjieb / geene rebenen tot beranbering : toant bit naar 0113e ge*
Dachten D’ aller bequaamfïe plaatp ig / ftcuneiiDe op De gegcebe rcöe*
nen / Die ober De geljecle ruime uitb?ciöing ban De gautfebe JBalbifcïj-
See te bebenRen ig; iBaar ’t 3011 bonnen gebeuren / bat boo? De bed*
bulbige onttoerenlflen / öec3e ©ifcïj jaarïpR^ aïDaat boo? oni5tocïbcn*
be ^cljcpen aangeDaaii/ De ©iflcïjerp allenhp / geïpR onDet ’tüanö cn
op Zee ig gefcljieö / mebctoelmogt beburben too?öeu : bermitp men
3iclj boo?taan jaarïpR^ b?ocger Deetoaartp begeeben moet/ inöicn men
3e noch aan ben buiten Söom / om De gemelöe reben/ alöaar bec3aa*
rnelt toil bipben; toant bp een flappe JBintet/ toat Iaat aan ’t|f$ Ro*
men be/ 3al 3e meerenöcel DiRmaaïp in ’t ïjart ban’t ffs gctoeefien 3 pn/
eer men ’er naöeren fian / 3ulR£ Dat tot ban fomtpDp genoeg 3 aam in groo*
te ruimten^ en openingen ban ©clö tot ©dö Ronnen 3 eilen / en cdjter
uaaulpRS ©ifclj berneeraen of te 3ien Romen. j>aa

Hedendaagfche Groenlandiche Viflchery.

$aa 30banige frappe 3 ©interS / Planneer ’er opening genotg too?&
gePonben/ al£ Dan i$ ’t/ om De getoonde reden / Die nu Poel Deöoo?De
begreepen te Poojbcn / op de Poojnocmbe Ijoogc graden 300 goeb niet/
aï£ naa barde ©intcrS / Puanneec Ijet ffS op onsen aanbomfï nocb ge*
flooten ij?/ en bietljaïPcn be baat Pet3aamelde Jöifclj noctj op 3puplaats
en aan ben buiten Soom Pan ’t gö-

JjBet bup’banige flappc ÏEÜnteró ban / alPoaat ’t op be gejeibe beo* ,
ge braden en om be <©ofï al te ruim i£ I Pinb men ’et Puelüig Dïpït= a c an T y ;
baatljeit tot een goebe Pangfl/ dies? 30a men Poe! boen / Poo? 300 Peel zing b y >t
Oud-Groenland aanbelangt / bat men Poo? eerft / PoIgenS be Poo:* va p
gaanbe onbecüip 3 ing / Pan bee3e ïjooqc graden op laager Pan 7, 6 of Y J ofnTat
77 gcaben gebtcePen 5pnde / in plaats Pan uit te 3eilen / om naa gc-dewaïte
Puoonte bet altjiee of o'm be <©ofl Voeet te ïjerPatten / ItePet boo? ’t zeileu -
3cübe / tot bpna of binnen Ijet ge3icljt Pan ’t llanb / Puaiit men beljooi*
be uit 0115e gantfclje rebeneecing nePenS b’ onbetPinbing uu Piel te be*
grppen / bat be Poojgemeïbe meenigte bec ©iffcïjen niet opgePangen
of Pocg i$ / maat bat be ©ifcf) aïieen gePoeeben 3p : bicS 3 eilc men bec*
balpen maac pjpmoebig toe / fctjoon bat Poel ’t. gtootfle gedeelte al te
Pecre ten J 5 oojben ontPlucljt is / ccïjtee 3a! men ’ec noc& een goeb ge*
beeltc langs be ï'Uifr Pinben / 'puant met bee3e fiappe JDintcïé / sullen
be Poojnoemde 25 apen en öiPieten 300 Peel te meet uitÜtooraen / m ’t
gemelde aaS alg ban in en boo? ’t ffS geb?eePeu Poo?bcu / naac Purïb
aaS men ban ongctpjpffeit de ©ifclj gcrufi 3a! Pinden te aajen ; en bit
3al genoeg3aam uit 0113e poo?gaande cebencecing en bePinbing 300 Pan
ons als anderen Polbomcn blpben / en ban PolgcuS be rcben baar uit
afgeïeib Puo?den.

dlBaar inbicn men / uit bet bcbjpf bee3er ©iflcljen / al# uit ecu Pooi*
beeld Puilde bejojgt 3pn/ Puat noeïj nooit iS gebeurt of ondernomen/ aljf
of öecje EJifclj aiienltS in ’t Poebeclieercu uit Ijet Booibcn/ Poel een an*
bete itocrS mogt leeren necmeu / en 3ictj Puat meer naar Zembia cf
Oud-Groenland, aïSnaar Spitsbergen mogt begrepen/ Pennits3e ons/
op bcese laatlie plaats ffsPoaarr in / iiaauïplis gcljeel ontPupbcn kan/
om bat Piu ijen Pceïtpbp luat te P?ocg bpbomcn / écr bat Ijet (jart Pan
’t fUS 3 icïj gcopeut beeft / sulüs Pop in ’t openen aïleuhS inb?ingen/
tor bat be ruimte en uirgefivcbtljeit meer oyenlng geeft/ en Pup ijep colt
meet beginnen te Perliejen. w snn <- e rw e -

^ndicn ’t mi mogt gebeuren / bat ’er met bet tpb 3obanfg een Pet= «n
anöering in ï}im Poeberkecrcnde boers Poierb Pcfpciirt / en Pip ceipb''.r. i a 'v Pd ‘1
eafrmaalS bet Hland/ PecPoïgcnS be Sce / en einbeipb be Poo^uoemöerywe g é..s ; t

plaats op Ijooge graden mede leebig ponben / en bcröalPcu cob baar wykcii des
boo? genoob3aabt luierden / Pueberom een nieulue Peraiibcring in 0113e
Biffcljerp te maaïien : ban souben Pup ’t liePec op be gejegbe manier maakt wó t -
Pan onderen op / of boo: ’t HS / aan Oud-Groenland cenS luiïlen 6e den; wat
joeben / als aan Zembia , in Difco, of tuffcfien Ztmbla en Difco

’t Snib men ï

Waarvoor
echter de
«Vchryver
noch voor

2. ƒ4 Bloeycnde Opkomft der Aloude, en

’t guiD of <©oftpé / Want Polgené oti5c tebeneeting ié ’et op alle Perse
plaatfen ©ifclj; laat nu op alle Dee3e plaatfen De PlpftPaare ©iflcljerp
epen goeb 3pn / 300 ié ’t ecïjter aan Oud-GroeniandPan een grootet
PetWacljting / niet alleen / om Dat ïjet Daar Pooi oné Wel ’t gereeDfte
ié / maat ooft om Dat ’et oné lePen Dooi ’t Perliesen Pan J&cljepen
Wat minbet gePaat loopt / alp" op D’anDere plaatfen / en DetljalPen 3al
’et De ©iftcljerp ooft met meetbet Pjpmoebigfjeit ftonnen Waargenomen
WojDen / DeWpI men alDaat met floepen langs Deese luift/ DWerfcïj
Pan en op Ysiand , en Pan Daat met ©eenfclje ftoopPaarbeté / 3icïj
3tïPen Peel Peter alé Pan De Poojnoembe anbere plaats rebben ftan.

©oclj Dee3e Peftómmenng Pooi Ijet tegenWoojbige noclj noobelooé
3pnbc /. bcWul De ©iffcljerp op Ijooge graben aïé noclj taamelpft Wel
ftaagt / 300 ié Dee3e Peranbering tot Dué Perre niet noobjaaftlpft/ na*
bemaal ’er noclj geen reDen tot Dee5e PetWiffeliug wo)D gePonben / en
ducii"ichynt3al mogelpft ooft noclj in lange niet noobig 3pn / nabemaaï telftené
je wezen. De ©ifclj Dooi ’t gemelbe aaé aangeïoftt / 3ictj niet t’ eenemaal Pan ïjet

gebieigbe gePaat ontflaan ftan / en mogelpft Daar in noclj lange 3 «ï
Poljjatben.

©anneet eeljter iemanb/ Die DejfOituin alljier tegen liep / eené Wilbe
PeranDeren / men ftan ’t ijem niet oiitcaaDen / noclj ooft niet aanraa*
Den / Waar Pan Dit De reDen ié : ©it lanD onüerPangt De Stroom /
cPeueené alp D’ ©uftjnbe pan Spitsbergen ; Pan De 3©eft3pbe / 3et De
Stroom/ alé Ijiec Pooi ge3egt ié/ Ijet gé af en op De <©óft3pbe aan;
beégeïpfté 3 al Dit Xanb met De gemelbe <©oft3pbe Pergeleeften / (boclj
niet 500 erg) met een uitlanblge ©iiiD / gefjeel Pjp Pan gé ftonnen
3 pn / maar met een laagcrWal / 3aï ooft Ijet gé/ be Stroom te Paat
IjebOenDe / Waarfcijpnlpft Peel eer en gereeber Weberom aan De JDal
3pn / alé met een laagét op De 3 Beft 3 pbe Pan Spitsbergen ; Wanneer
Dan een ConimanDeuc / met een WnnfteïenD of onPaft ontwerp Pp
5icï) selPen / alDaat aan De ©al ftomenbe / ’t 3 P te Pjoeg of met een
©uftcïpbe ©inb / ïjet gé noclj t’ eenemaal Paft Pinb / 3al Ijp Dan
licljt / om Polgené 3pne inPeelbing ben tpb albaar niet te Perjiumen /
jonöer Pcrricfjting Pan Daar Weber naar De gewoone ©ifclj-plaaté
fteeren / Permité men Wel geluftftig 3 pn 30u / inbien men op 3pnen
aanftomft ten eerften ’t gé lop gebooit ponb / en met een ©eftelnfte
WinD een Pjpe en open See tuffcljen ’t gé en ’t Xanb aantrof ; De*
,Wpl men ’t met 30banig een onPaft ontwerp albaar/ gelpftombe oDoft/
lang Daar op te Wacljten / op 500 een ongeWoone pïaaté niet Durft be*
ftaan: ©etljalPen sullen Wp ’t noclj raaDen noclj ontraaben.
voor en te- ©at tut oti5c 25 efcljipPing Pan Dee3e ©iftcljerp aangaat / Die Wp/
kiaaenovër met «n uitPoetiglpft onDerwpé Ijeftben Pooigebiagen ; Ijier Pan 3a!
desschry- Dooi eenigen mogelpft gcooibeelc Wojben : ©at Deese ©iffcljerp 300
vers oog- onrcgelmaatig / wiftelPallig en peranberlpft ié / Dat men ’er Dooi
d"!w7“y“'önDecwpé geen Pooibeel mee Peljalen ftan ; maar Wat oné aangaat/

gcbxagi. P^P

Hedendaagfclie Groenlandfche Viflchery. zyf

top bebben ’et on3cn bienfï ban geïjab / en ’t 3al on# toaarfcifjpnïpft nooit
racet te pa# ftomen; boclj inbien toe on# baar in noclj besigen lieten/ 3<Juben
top ’t boo? on#3elbenogniet geetnemiffeti. ’t5# on# vopber# genoeg/ bat
toe alle# ten beften boot b’ ongeïuftftigcn en boot be jonge eetd begin»
nenben en nocl) ongeoeffenben <£ommanbeut# boo?gcb?aagen Ijebben.

3 ©eïbe boiffelballigc en beranbctïpfteboo?baïlen / bie baat in bonnen boo?»
bomen / 3pn on# boot ben tpb en bob? opmerking niet onbebenb ge»
bleeben / en Ö° e bJp beeïe baat ban / niet in ’t algemeen/ maat lebee
naar 3pne bp3onbere boojballen oojbeelben / i# on# mebe boel betoufï /
en berljalbcn boo? on# gantfcfj geen bjeembe 3aab ; oob ïjebben boe
in een anbet gebal Voel bebonben en nocb meet geïjoo?t / Ijoe men
obet een ongemeene in- of uitboenbfge quaaïe be# ligcljaam# / met
fcerfcljcibe ©ofttorrn en 3 Bonbljeeïbcr# raab pleegenbe/ naaulpb# ttoee
onbet allen een#ge3inb baat obet 3al binben; boclj ïjietom ban menecl>
tet be <ö 5 cnee#-en lijeel-bunft In ’t algemeen t’ eenemaal niet tojaaften.
3 |n#gelpb# i# ’t ’ec nteë gelegen/ inbien iemanb boojte toeinig opmet»
hing / ban be ©iflcljerp in ’t algemeen geen ftcnni# genoeg beeft / en
baat om ban be 3dbe uit baatc betanbetlpbe boojballen boilbe oojbee*
ïen / bat ’et noclj boo? erbaarentbeit / noclj boo? opmetbing eenige
boeetenfcbap in te pa# ban bomen, ’t 51 # ban onbooJ3icïjtig / inbien
men 30baiug een onbuubig en onetbaaren incufcb / ten eeifteu 3onbet
onbersoeb toilbe booi geloofbaar aannecmen; ecbtct 3pn ’et boel 3cebe*
te boojbaïïen / toaar in men nocb boot etbarentbeit / nocb boo? op»
metbing niet Vop3et febpnt te bonnen Voojben ; maat bce3cn 3pn alleen
boo? 3tclj in ’t bp3onbet / en niet algemeen / Vuaat ban top eenige bet
jelben albiet een# sullen bootfïcllen.

ï^iet boo? Ijebben boe be plaatfen in ’t ï©e)ï-p# tuffcöen be 77 en 79 watoid«
gtaben befcljtecben en begreepen/ en boot 0113c rebeneering aangemerbt/ , inde
al# be befte ban alle anbereu in onsen tpb bebent. ’t Sp bat tjet toee» *ói«ïnéu te
tenbe of onboeetenbe gcfcbiebe/ meelt allen bolgen 3e ban tjiec in / boot in achtte
300 bette een regelmatige o?bet/ bat 3e bet mcerenbeeï / eenigen uitge»
nomen/ op bee3e plaatfen tracljtcn in ’t ff# te bomen; ©ie bit nuon= icelt ’
bunbig boet/ bucljt ’et te meet gebaar/ en benht op meet anbereplaat»
fen ai# bee3en / maat bolgen# eigen bebenteui# / nocb tegel nocb o?»
het alljiet tolllenbe bebennen/ 3oebt men ban bibmaaï# 2ulben^oo?b/
sonber te toeeten toaat te binben : jjBaar bie bit toeetenbe boet / jiet
bit gebaat niet aan/ en bjingt berber boo?/ eet 3pn fnellcn tpb albaac
betïoopt / toelber boojuaamfien tpb / al# getoont 5p / om be üetoogbe
teben niet lang ban buut l#.

©u# 3iet men 3e öan altjiet mecfl allen 300 gesamentïpb geïubbigen/
al# ongelubblgen / naar bermogen in ’t ff# 3eilen ; al# ban treffen
bet nu be guibeïpftften / ban be ^oojbeïphffcn / twn be «©ofieïpftften/
tan be 3©efielpften ; en fommigen treffen mebe bit ongelult / bat 3e
boo? triifi of fto?m bun ^bcfjip berlie3en / of bc3et toojbenbe / ben Ijet

ft ft frul»

Die in fom-
mige deelen
gevalligly-
ke uitkom#
ften geeft*

Voorbeelden
hier aange-
weezen >

En de geval»
ligheden na¬
der aange-

toont.

ifó Bloeyende Opkomft der Aloude, en

fnelïe Saai3oen betloopt/ 3 uïk# 3e niet# baar toe konnen boen. <©ok
treffen ’er fommigen een groot Jjèbelb aan/baar zo/ 30 jaa 40 jècïje*
pen Ijet lonbom aanklampen : eenige mplen ban baar / boet 3ictj een
anber groot en fcljoon ©elb op / baar fbmtpb# 40 / 60 en ooft Voel
80 te gclpii uit betfcljeibe fatten beftaanbe/"siclj ronbom Paft uiaalten.
Cegen bit eerfïe ©elb / ftotnt ban uit ben Suiben een anber groot
3 Mb af3akken/ ett plaaff 3iclj juifï 300 / bat Ijet met een groote tntfïce*
ftenbe punt/ be ©ifetj / bte beeltpb# uit ben guibVuefien om be ©oo?ö-
©ofl gaat / berre buiten be^>cljepen / t’5ccVuaatb ban bit ©eib gele*
gen/ komt om tevoren; eenige anbere ^ctjepen ban /op Dee5e gcVuu#*
be koer# aan ftljotfen in ’t lo# ff# leggenbe / komen fjicr boot gelukkig
te luoiben / en be Jicljepen biepcr in ’t JJ# / aan be 3©ek5pbe ban bit
5 Mb gelegen / boot be selbe bettoont 3icl) Ijet gemclbe ©elb / gelpk al#
met een tuffcljen ruimte een fcljoone loop ban ©ifclj / rccljt op bec3e
JMjepen aan / Vuaat boot 3 P allen albaar / b’ eene min b’ anbere meer /
een gelukkigen (lag boen ; naa berïoop ban tpb / met bit 3 Mb om en
om te 3eilen / komen einbelpk bee5e ^>cïjeprn / bp bie geenen bie t’ See*
Voaart ban bit 3 Mb gelegen / en niet# opgebaan Ijeüben; bp elkan*
ber gekomen / ïjangt ïjen / bie niet# gehangen ïjebDen / ’t tjoofb/
en 3 pn 3cer moetjelpk bat 3 P ’t niet mebe aan be HDeftspöe ïjebben
aangeleib / baar eenfgen Voel fjabben konnen aankomen / en anbererr
niet / maar bee3e gelukkigen 3pn in ’t tegeubeel bjolpk en Voel ge-
moeb.

3Doclj met Ijet anbere | 9 #beïb / Ijeeft Ijet een gantfclj anberen uitflag /

' Ijier Vuozbe be ^>cfjepen aan be 3©efi3pbe boot ©elben en fTarbcn 306a*
nig bc3et / bat ’er naaulpk# ©ifclj kan bp komen / maat een lange
reek# ban ©elben en ffarben/ Vop3cn lang# een glabbekufï/ een groote
loop ban ©iffcljen / geïnkjaam rccljt op be ^cijepen t’ geeluaart ge*
legen aan ; juift loopt ban be 31 Dinö uit gee of naar ’t ©oflen / en
maakt, alfjier een laager op bit ©elb / Vuaat boot kien 3icïj tot ruimen
gerect maakt / om roet fjet onheilen vueber een opper te‘3oeken; naau*
fpk# kier toe gereeb/ komt ban be ©ifclj bp ljun / vuaat boot 3 P albaar
luotben opgeljouben / en leggen bïpbenbe / een jeer goeben’ ©angfl
boen / 3ulk# ’er eenigeu 6 / 1 o / 1 z jaa 20 booben op 3p (jaalen;
mibletVupï komt Ijet lo# | 3 # op be laager afbtpben / 5ulk# 3e öe5tt
Vuotben. / Vuaat boot b’anberen aan be 3©e(i3pbe gelegen een opper en
fetjoone ruimte bekomen / boclj bce3en loop ©ifclj i# be3pben ïjen om
gepaffeert; ecfjter 3pn 5e berljeugt Vuannccr 5e béeje ^cfjepen ober ’t
©elb 3ien / Vuaat aan 3e voel Ijaafl befpeureu / booj Ijet lang# / bVuerfclj
en bctVoarb leggen / be3et te 3 P» / bat 3e baar aan geen beel Ijebben;
maat naa betloop ban tpb becanbett bee3e ljunne blpbfcfjap in btoef*
ïjeit; bee 3 e ïjunne ©ifclj in be be 3 etting obergenomen / raaken 3e Vue*
öerom lo#/ beljalben een ber gelukkigfic/ 18 of 20 ©iffcljen gebangen
ïjfbbenbe / beeje Vuojb ban be flatben 30banig beloopeu / bat ’er tjet

Hedendaagfche Groenlandfche Vilïchery. zyy

^cfjip blpft / maat alle b’ aribetm ten beden toel bollaaben / ftomen
wet tjet onheilen bp öcése Icebige ^cïjcpcn. £)iet nu 5pn beese JtDefte*
ïpftfle 3eee berb?tctig/ bat 3e l)et niet niebe aan b’ <C*oft3pbe Ijcbben aam
gelegt / maat toat raab ? bit ip gebeurt / en tn ’t toeftomenbe 3ie
beter toe. 3©at gebeurb ’er nu / toebet bp een anber fïpbelb geftomen ?
juift leggen ïjet b’ ongeïuftftigen toeer aan be betfteerben / en be geluftftigen
aan be recïjte 5Pöe aan ; inpgeïpftp gaat ïjet ooft met be .^rijepeu uit
be 2uib en Jtoojö bp eïftanber geftomen / b’ eene ié boo? een goebe
bangft bcrljrugt/ cnb’anbere/ Iccbig 3pnbe/ beb?oefr.

ÏDp Ijcbben boo? <ü 5 obep 3egen / met Deel moeiten / peulen en naar* Hoedanig
ftigc opmerfting / Voel een rebelpft goeb begrip ban be ©iffrljerp heftopen schavee
men / en ecljter öebben boe ’t mebe berfcïjribcmaalen buiten onp meerei 1 zicl ' ,omt >’ ds
op be berfteerbe 3pbe aangelegt; maat bit Cafereeï boïgenp 0113e rebe-heénle"on-
nertfng / ban be plaatp / aart en ftoerp ber ©iflcljen in onp bcrfïanb de», doch
pjentenbe / fjebben toe echter in biergcïpfte tegenfpoeben / 3eer 3elben ecllt . er , het
nioebeloop getoeeft / en beeltpbp onp ©olft moeb gegeeben/ 3eggenöe: mTaih«ft e *
J&tfcïj ip ’er genoeg / 3e ip alleen maar boo? be beranbeting ban ’topgegeeveu,
2aai3oen ban beeje plaatp toat getoeeften / bog niet Voeg / <6obt geeft
onp ïjet gcïuft aïbaar ftomenbe / lup 3 tilïen 3e Voel buebet binben ; ge 5
Ipft toe berbolgcnp noeïj toeï ietp baar ban meïben 3uïlen
' 3 ïïle 3obanigc boo?baïlen nu / spn onp niet mebe onbeftent / en top
30uben uit 0113e naarftigc opmerfting / noclj bcel ban biergelpften fton*
nen bpb?engen / alp" nebenö ïjet flippen en b?eeften ban lunen ; bejet*
tlng in ’t beffooten $Jp eii3: maat in noclj regel noclj o?be ooit te
binben lp; boclj bit allep 3pn alleen maar be bp3onbere boo?ballen cn-
öerïjebfa/ eu nietljet algemeen / en buiten bit blpft ecljter be ©iffcljetp
in ’t algemeen / alp ’t boo?naamfle beel ber 5 dbe / 30a alp bie in ’t be*
fclj?eebcne boo?gaaiip ster toel gcregeït boo? ftomt
ifet ïufï onp noclj eenige 3aaften be ©iffcljerp in ’t algemeen raaften* zaakenin’t
be/ bp nabet onbertop’p boo? te ft dim / toaar uit bat blpftcn 3a! / bat algemeen in
men 3fclj noob3aaftelplt / naar een toel geregelbe o?bet fcljiftften moer. mén'en hoe
JHöcn lette ban/ bat beljaïbcn op 0113e uitberftoore plaatp/ tufteljen 77
en 79 graben Ijcr lanbaap op be boo?fclj?eebe topje / boo? be befliering
ban ben ftroom ’t al (er eer ft en meelt toö?b aangeboert / en bcljalben
bat fp ’t ’er ooft jecr banftig en tjeeï b?ecb gronbig / geïpft top in ben
Staarex^S. op 78 graben 36 minuten / 36 mpïcn ban’t Voorland,
bit bp berfcljeibe peilingen tiiffcljcn 100 en 200 babemen biepbebonben
ïjebben; en in ben 31 aare 1699, op 77 graben 1 s minuten ban ’t uaa*
fre Jtanb / bp goebe gifftng omtrent jó mplen/ bonb men ’ec 170 ba*
bemen biepte / op 77 graben 9 minuten 17° babemen / en een anber
omtrent onp leggenbe/ tjeeft ’er ïjet loot op 80 babemen getoojpen.

<©p beese ftoerp ïjebben toe ïjet in ’t 3eïbe Slaat/ en meermaalpb?eet*
gronbig gebonben / en meefi een 3acljte bette geelacljttgc apgraautoe
fcleigtonb \ toaar boo? t>«3* plaatp nebenp ïjaat natuurlpften aantoap /

ïtft 2 met

Verdere re-
deneering
over dit on¬
derwerp ;

En wat daar
in waar tc
neemen
ftaat.

Zf8 Blocyende Opkomft der Aloude, en

met aanb?pbenöe aap tpftïpft too?b bet3icn ; öccfjaïüen ip ’t niet
ongereegeït/ al ontljoub 3iclj Ijler ©ifcij / en men 3al ’er ooft mogeïpft
nabet bp lanb Vu el gtonb binben / maar top Ijebbcn ’t getuft niet geïjab/
miflcfften be banfteft mip geseilt 3?nbe / om ’ec gconb te toerpen / ten
3 p een mpt 2. of 3 ban ïatib en 3ulftp op beet minbet biepte; maat bp
gemeene tpben moet men bup bette ban jianb 3pn / eet men eetft tccï)t
aan b’ fipbelben ftomt.

©ati öee3e plaats / tjebben toe tjiet boo? een beet b?eebet getegeïbe
oo?3aaft getoont / alp mebe ftoebanlg en ban toaat be ©ifcij stclj al*
Öter in 300 een gtoote meenigte betgabert; Ijoe in ’t ©oo?jaar / tjoe in
«Bemeene SJaaten/ en tjoe op 2 uib-pP glaaten / getpft op meer anbete
plaatfen gebeurt, jjebenp be toetgelegentljeit ban bee5e plaats' / (iaat
ooft te letten op be toelgetegeltfteit ban ben tpb / en men 3at / alp ban.
ben ©ating befpeutt too?b/ bebinben/ bat men öee5e ©ifcij in ’t ©00?*
jaat in geen Diep toater / en in ’t jjajaat onbet ’t llanö niet beljoeft te
3oeften; inpgelpftp baart men toat laatet alp be ©toot uit/ ofeenttaag
<ê>cljip tjebuentie / of met ftagboegen op ö’ uitreip toat ongeluftftig
3pnbe/ en alljiet metfttpft laatet ban naat getooonte ftomenbe / 300 be*
benftt men 3icïj toet / eet men in ’t pp 3eilt / en onbet3oeftt uit alle be
teellenen bie ftonnen befpeutt toojben / of ïjet een <©emeen-3Iaat ban of
ïjet een Suib-pp 3|aat ip. liften Ijoube met fttpjep in be ïjaatt/ getpft
top getooon toaren te boen / ban bet 3e(bet lengte / een jaatlpftfctje
aanteeftening / en men 5al ’t met goebe gifftng / bieeb of fmal bebin*
benbe/ baat uit ten beelen ftonnen getoaat tooiben ; inbien niet: 3eilt
men ïiebet een ftufttoeegp naar Itanb / en tracftt bee3e ftennip ban uit
be befcïjoutoing ban ’t jlanb te beftomen; ip ’t ban een Sftuö-pp Si'aat/
men 3oefte bolgenp 0113e bcfcftjpbing ais ban op tjeele tjooge gtaöen te
ftomen / en 300 beet mogeïpft ip / boben alle be <§>cljepen in ’t pp te
loopen / toant op bee3e plaats ip ’t toel goeb getoeeft / maat boo? be
baat ïeggenbe ©loot/ ban becl te laat / alp mebe boo? bie geenen bie
in ’t pp leggen / bermitp be befte tpb boo?bp ip ; boclj ip ’t niet al te
laat/ ftan ’t ’et fomtnbp noclj toel goeb 3pn / betopl ïjet ijiet ban ïan*
getalp met een -©eineeti 31 aar / bolgenp 0113e üefcftzpbing / goeb ftan.
blpben; |Baat ip ’t een <ö 5 emeen 3 iaar / 3al ’t ban min berfcftillig toe*
3en; alp ban ftan men fteut neemen / ’t 3p boben of beneben ’t gemee»
ne gtop bet J>cïjepen / boel) niet bp be 3elben; en boo?tp toaat / of
op toat tpb / biep of onblep / of in ’t pp / ’t 3 P <©oft of 3 ©eft te 30e*
ften/ men bolge 0113e 25 efctj?pbing / en men 3al bebinben/ bat ’et in be
©iflcftetp in ’t algemeen/ betjaïben be gemelbe bp3onbere geballen/ een
3eet o?bentlpfte o?ber / in plaatfen en tpben moet onberljouben en toaat*
genomen too?ben / of anberp/ beïjoeft men/3onbet<©obep 2egen/ ïjiet
niet te ftomen.

Sommigen 3pn ’et eeljtet / bie in ’t *Saal3oen ban ben getooonen
ne^el. aftopften / en ’t fcljpnt Ijen toel tc geluftften ; faiec op 30U men

ftOIJ?

Hedendaagfche Groenlandlche Viflchcïy. 2 ƒ9

feonnen 3cggen : bat men öieé aangaanbe niet min erbaaten ban een
anbet ié / boclj top sullen ’t geeii3iné tegenfpieeftcn / maat ’t ié ooft
geen gemeene regeï; toant inbien 30 bit atle beeben / ban toaé en bleef
toebec bee3e pfaaté/ boigené be ceben/ be befte ban alle plaatfen.

«Einbeïpft 3ulïen toe alljiec tet 3aafte / noclj ieté ban oné eigen toe*
becbaaten betljaalen/ toaac uit Ijet fdjpnen 3a( / aïé of toe oné 3eïben
p?P3en toilben ; ecljtcc 3 ullen toe op Ijoope ban bienft aan anberen te
boen/ tjiec in niet nalaatig 3pn/ toant betoanfoitiiiii fjeeft booj<Öcbté
goebïjeit en beftiering 0115e ingebeelde topéfjeit t’ eenemaal tot 30tïjett
gemaaftt/ bat fcljoon oné iemanb toilbe p?p3cn/ Ijoopen toe / bat top
boo? ott3e eigen nietfgtjeit / bee3e pbeïe fdjaamtdooéljeit toel 3ullen tec
3pbcn oné bonnen laatcn neerglpben / immeté eenige lof boo? oné te
toillen 3oeftcn/ 3011 nu ontpbig 3pn; top mceften’et toen naar getracïjt
Ijebben / toen men ’et bienft of genot ban tjab bonnen genieten. 3Bp’sJchiy«rs

toareti ban in ben jaarc-alljiec met een ftlcin ^djeepje/ tjettoa- eigen weder-

pen ban Ccrel genaamt / nebené beele anberen op ben 500111 ban ’thoVhyii^
ffé en bruiften/ tertopl ’t aïleé noclj baft en toel gefloten lag / en ber= hierin ge»
mité top meeft alle buiten be 3dbe toacen/ becliep Ijet 3aai3oen binnen droc s*
bee3en 300111 noclj 300 fcljielpb niet; maat einbeïpft betouft 3pnöe / bat
be ©iflcljetp toel ecc ïjicr buiten in 2ce pleeg te gefdjieben / en nu ceebé
lange binnen in ’t ffé biaé getoeeft/ ftonben toe oné gebult nietlangec
opfdjojten / maat 3agen einbeïpft een fteuf bie een goeb ftuft intoaacté
liep / boclj niet boo? / ecljtcc seilben top ’ec op goeb bectcoutoen in / 30
lange tot 3e baft liep. 3 ï>aat ïeggenbe / toaé ’t geetoaact toel Ijaaft
bfcïjt / en top 3 agen ooft aanftonbé ©ifclj / bocö ’t toaé ’ec
te bicïjt om on3e ©iflcljetp re bonnen beccicljten ; maar tot oné 0e=
luft: «Eerlang begon Ijet gé intoaacté 3icïj te openen / en top gecaaft*
ten ’ec toel ijaaft boo; / en aan be ffébeïben bp taamclpb beel ©ifcjj /
btngen eerlang bp een <ö 5 etueen ■fjaac / iiamentlpft 7 gcoote ©iffcïjen;
top bulben 0113e ttoee onbeefte laagen en quaamen tod Ijaaft met oné
flenégat bol «êpeft toebec in See; baac 3pnbe / lieten top ’t bjstoen/ om
Det ièpcb in be ©aten te beacbciben / bie ooh meeft alle bol raabten /

3 ulb’é bat ’er mebe een gebeeïte ban 0113e *§>djooben * moeften opge*
maabt toojben / boclj top 3ouben in b’ obecige en beebee in be ©ifita-
lie-baten / noclj tod een Ijalbe ©ifclj Ijebben bonnen bergen, ©iec
bipbenbe / 3agen toe beefdjeibe ban De gemelbe ^djepeii / noclj ïeebig
3pnbe / bie 300 3 P meenben / in ’t pé niet ftonben bomen / en becïjalben
noclj allecteegen ficuiften.

i©m ban 0115e rebeneering obet bec3c getoicïjtige ©vflcïjerp te fluiten / oogmerk-
300 3pn bee3e on3e gebacljten alleen ter nebec geftdt / om boojnammt* 'f arom h r

** ft 3 ipft

va n (jg Yis^

* Schooven zyn gedoopte Vaten , of Duigen , die van ieder Vat doei twee of vier
Hoepbanrten worden in en by elkander geitooken, en dus geknipt , om te^gemaklyk t*

Scheep te konnen voeren , zulks , wanneer men eldcis Vaten noodjg heeft , decze ge-
flooptc duigen weder op zet, cn tot Vaten maakte

z6a Bloeyende Opkomfi: der Aloude, en

fcheryen zy- lub tot onbetbbp£ booz alle jonge en cecfi aanfeomenbe £ommanbeut$

meededeêit £U anöece ^Sebienbcn ter €hoenïanbfcïje ©ifjcöerp te Dienen; ïjietom ij?
die echter ' ’t öat boe be moeiten op on$ genomen hebben / om beese 30a topb Pet*
aan een ie- maaïbe ©iftctjerp / tot bud bette noch onbefcïpeeben 3pnbe/ bud een*
vindfnwo'rd k 0110 ^ en hiaat te befcïjjpben / nip on£ mogelpft id gebueeft. ffioo?
gefteit, ten gebeeïte tjebben boe oud ban be gctuigeniö bet boojnaainfïe oube

Commandeur^ en anderen bedient / doch booj ’t meerenbeel allej»
uit 003e eige 3|oucnaalen en ‘Stanteefteningen naar eigen onbetbin*
bing bp een geflelt. Ccljtet laaten toe bat / aïd in een (Café*
teel boo? ’t betftanb en be bequaamljeit ban een iebct opengelegt/
mit£ bjpheit genietenbe om ’et 3iclj naat eigen goeddunken ban te
bebienen / 50a en 30banig al£ beft naat een icdetd begrip saï geoo?*
öeelt tooiden.

DARTIENDE HOOFDTSTUK.

Misbruik in den handel van Traan en Baarden eertyds in-
gefloopen , en wederom afgefchaft , door een Manda-
ment daar tegen uitgegeeven. Den Groenlandfchen han¬
del van inkomende rechten ontheven. Wat deeze Vis-
fchery federt den Jaare 1670. heeft opgedaan en gevan¬
gen. Reglement over ’t bergen van Goederen uit de
verongelukte Schepen. Naamlylt van alle de Hoofdt-Ree-
ders en Commandeurs van de Groenlandfche Viflchery.

‘Jïbemaal boe buat Ijet oeffenen en boaarneemen ban beese 3 BifTeï*
_ ballige©i!ïcherp aangaat / boo? 300 bette on£ oogmerfttoas/ in be

hooggaande Idoofdtfnihlmi reeds bjeeöboctig genoeg hebben afgeljan*
belt; 3ullen boe nu uoclj / boel) hojtelph / een feljetj» ban ben Aanbel
uit beese ©iffcïjerp ontfpjooten / boojlïcïlen / en berbolgen£ toat ben
geïjeelen omfïag en be behandeling ban be 3©albifchbang|l aangaat /
mede een bo:t bericht gceben/ op bat een iebetó toeetgietigljeit omtrent
bee3e betricïjtiug mag too?ben bolbaan / nabemaal toe ons bïepen / bat
ïjet ben 3 i eestte niet onbeljaaglpït boojhomen 3al.‘
ongegronde <j? mi nu De JÜMftanb ban ben ïtoopljanbel/ uit beese CSjoenïanbfche
©iffchetp fpjuitende / ten bellen te beboteren : 300 Ijebben ’S ïanö£
(©betöeben 50?ge geöjaagen / bat alle driftige / boinberige en ongegton*
be ©oojltooperpen ban Ctaan en 3©albifcï)-25aatben beteugelt toiet*
ben / bie éertpdS boot loojiljett ban baatzuchtige iBaaltelaarS nu en
ban toaten ingeboett. Cdetse 3 Binb-J 5 egotie / Ijab in Jttettpcn te lee*
beten of t’ ontbangen/ eenige ïtooplieben fomtpdS 30bantg belemmert/
bat men ’et bp meeuigte 30U hebben 3ien fpjingen / toanneet Oen tpb

ban

Windhandel
door baat¬
zucht ingc-
voext:

Hcdendaagfchc Groenlandfche Viflchery. 261

ban be leebeting of ben ontfang berfiteehen toaat ; miblettopï ’er niet
bweinig balfclje en beb?feglpfte honflenarpen in sboang gingen.

’t 3 ©a£ om bee3e reben / bat omtrent ben ^flaate bpf of 3e?? en bat- Die tydeiyk
tig ban be berleebene eetito / een Mandament tegen 3obanige JDinb-en woid afg«-
<©ptie-©artpen uitgegeeben en betïeenb boietb; buelh Mandament, bnaat c ialt ’
in be naam ban p?in£ Frederik Hendrik aan ’t ïjoofDt flonb ultge*
bjttftt / tot ontflaging ban 3obanige 3©inb-©artpen bienbe / en men
bcrboIgcn$ gebuoon btiicrb / ben geenen te noemen/ 31CÏ) met ^?in^

Fredrik Hendrik te behelpen / bie 3iclj ’er ban bebienben.

ftëaar om bee3en CJjoenïanbfcljen Aanbel / bie aï| een <ö 5 oubmpn De Gr(5tn .
booj J&berïant berfirehte / beé te beercr te bebooiöeelen en boojt teiandfche
3 etten; 500 boicrben in ben 2 £aare 1675-. be (Craan/’t 3 ©albifcl)~J>peft/ vifl ? h «y
be 25 aarben / 3 ©aïru(lanben en üïobbebellen / boeberom ban inhomem mende c on -
be Conbopgeïberen b?p gefïelt / luaar mebe bee5e ©iflcljerp feöert ten vooygeiden
tpbe ban be jüoojbfdje Compagnie bua£ belaft gcbueefr ; bat niet loei* 014tlaft «
nig be lufï tot bee3e otueefcere ©ifTcfjerp oerbuafthetbe / jaa 3obanig/
bat 0113e 3iïebetlaiiber$ be anbere Jpatiën Dpna t’ eenemaal Doob*
boeren.

J^oebanig be «©joenlanbfclje ïïeeberp üaarlpftji met ïjante 3 DifleI= <kdcnd«2e
ballige ©iffctjerp en 3 BaIbifct)banft geftaan tjeeft/ jal blpltcn in be bol* Viflchery in
genbe Epfï/ uit een boopiaatne i8eeber£ Ijanb on$ mebegecït; maar in ecn Ieeks
febert ben 5faare 1670. tot bee3en tegenbooojbigen tpb biertoont booib / heêftbyee-
ijet getal bet Scïjcpcu telbcns op be <©?oenïanbfcï)e 3 ©altnfcljbangfl biagt,
uitgetufï / boat Scljepen in ’t |>£ geblecben en berongelufie 3011 / en
Öoebecï ©iflTc&en jaarlpf$ gehangen; boelft getal ban ^uarbeelen .Spelt
bee3e gebange ©iffcljen öebben uitgelebect / en ten boeifter p?P3en be
(Craan en 2 Saatben jaatlpltj» spn bernoctjt ; en bit aïleö als in berge*

Ipfung met be pip3en ban be Üïaapoïp / bie/ naa bat ’er een fclpaale
of rpbe bangft i£ gebueeft/ gemeenlpli bolgen^ ben p?p£ ban be Craan
cp3cn of baaien moet. ,fBaat al3oo in be eerfte b’tft ton beesen öanbel/
buannect men be tpbing ban be buel of qualnh geflaagbe baugfï out*
fangt / bee3e prp3en fomtpb£ gcbnelbtg rp5en of baaien / en algban
nocij niet befïenbig 3pn; 300 buojö bee3en <ö 5 ?oenIanbfcljen Aanbel / in
’t boomaamfïe bcrtiec ban (Craan en fÜSaarbcn (bat in be IBaanb < 0 c*
tobet ijS) ectjter met een beftcnbige hoer§?fjoubing geb?ccben/gelpïi alle$
in beesc bolgenbe 3tpfl buo?b bertocnt ; buaar in bnp ten bicnfte ban
naaubeurige ïiccbcrjj / ftooplieben en inbeten / een tiitrcefieuingobcc’t-
gantfclje 45 ?o^ bet<ö 5 ?oenïanbfctje ©loot entjaare©augg/ boo? eiuanbcr
gereelient/ gebtfegt eu opgcmaafit Ijebben; eubeneeben aan 300 Peel leebi*
gejplaatj? gclaatcn / om jaarlnb^ alles’ boat bcrbolgeu^ iu bee3e ©iffclje*
rp en Craan en 23 aarben-l)anbeï boomaifen mogt/ baar in aan te tee*
henen; 3 ullFb/ itibien meubee 3 e ïpfigebiiurigmeteennaaulicurigeaan*
techening acijtetbolgt/ aïtooj» een nette fcpet^ en boaare afbeclbing ban
ben '©?oenlanbfcfjen ïjanbëï gcbben han.

NA AU-

2 .( 52 ,

Bloeyende Opkomft der Aloude, en

Naaukeurige LYST van de Hollandtfche

Sedert den Jaare 1670. tot

Jaaren

i6if

1686

1687

1688

1689

1690

1691

1692

1693

1694

1695

J696

1697

Schepen

uitgeva¬

ren.

148

In’tYs geblee-
ven en veron¬
gelukt.

Viflchen

gevangen

792

630-J

Om de Troubel Tyden verbod op de
Groenlandfche ViiTchery geweeft.

- 148

- Mf

- 149

- 110

- 126

- 148

- 172

- 186

- 242

- 246

- 212

- 189

- 194

- 214

- 163

- - 2

; 9

9 6
10 o

111

Om de Ooft
blyven zitten
Geblecvcn

ft J II
ten. <

. 1 14

4
23
11
16

S81S

8o8f

68ó

1118£

831

>373

889

1470

1343

n 8 y

1383?

639

617

345"

Van Hamburg en Bremen uit-
gevaaren, en hier verboden.

8 - 175-

- >56?

201

6 - 380

S - 11741

Quar-

deelen

Spek.

30050

39857

^2406

30306

62960

435*4°

4473°

SS960

19543

232 1 I

I46OO

10 Ï 20

34960

1748

8480

7561

9106

*497 f

42281

Door elkan¬
der gereekent.
Vis- Quard

fchen.

A 9 •

4 ï 45

u 4 *

r» 4-1
9t4Ï

5 t?I

7!f

J 242

4l&

3-2?

o 15

3 5 94

T » J «

1 2*4

I s °

6'-±£

1*5

lil

>*»

i«*

ijl

3 !

ii Ht

Spek,

3 1 6 ï«

354 ?ï

338 |f
1 79riï

i 8 '?t

ió 3 tt

I j 6 ? tï

II 9 t!ï

68 r |f

198 ?!?

95H

‘lift

94+*

>49?

380K*

Jaaren

Hedendaagfche Groenkndfche VifTchery.

zó

Jaaren

róyo

Tóyi

1672

1673

1674
ió7f

1676

1677

i6;8

1679

16S0

1681

1682

1683

j 68 4

1685-

1680

1687

1688

1689
*1690

1691

*692

1693

1694

16 '>s

1696

1697

Groeniandtfche VIS S C H E R Y ;
deezen tegenwoordigen Tyd.

Prys van
de Traan.

Prys van de
Baarden.

I Prys van
Traan in
Odlober.

Prys van
Baarden in
O<flober.

j Prys van de
Raapoly.

•

31 = 26

3 1 s 27

- - 3 °

34 * 28

34* 29

29 = 24 ,

' - 33

- * 2 7

30 * 45-

34 * 2.7

28 * l8

- - 18

47 = 334 -

55 29

29 * 19

- - 38

- - 2 3

35 - ' 2 7 ï

SS = 40

42 * 20

- ' 49

- - 36

3 °ï 5 3 ~i

"T 4 s 43

S* * 27

- - 5*2

- - y2

3 ’ï = 37

68 = 5-3

8° 9 4 y

- -

- - 74

375 «■ 45 -

60 = 32

77 9 36

- - 3 ?

- - 40

48 = 3a

63 * 45-

"O » 73

- - 61

- - ioy

41 * 33 i

6y * 5 " [

205 - ICO

- - 6y

- - ify

345 s 37 ï

72 ? Ó2

20y - lóyI

- - 62

- - iSy

44 = 37 i

65- * 57

1S0 ' yo 1

- - 60

- - 160

4 2 * 4 S

6 3 * J-f

240 - 160

- - y8

- - i8o

43 * S*ï

76 ^ 40!

240 s ny

- - yo

- -131-

48 S 46

31 30

140 s yo

- - 3 *

- - SS

- - * 37

% \

faaren

2 $4

Jaaren

1698

1699

1700

1701

3702

3703

3704
1705*
1706

3707

3708

3709
1710
3711

1712

1713

3714

*VS

3716

3 7 1 7

1718

1719

1720

1721
1721
1723
3724
1725-

3726

172.7

1728

3729

3730

3731
1732
2733
3 734

*73 S

Bloeyende Opkomft der Aloude, en

Schepen
uitgeva¬
ren.

140

173

207

22 ï

20S

130

I57

1 49

13 »

121

127

1 37

1 *7

108

10b

134

15-3

180

ijM

182

In’tYs geblee-
ven en veron¬
gelukt.

ƒ•

Viflchen

gevangen,

3
3
S

1488*

■ns'ï

907

2071|

697?

6464
65-,!
16644

4 f 2 i

128

190J

6 3 °\

37 °i

256

12 34
696I

f '9

391

2814

308

Quar-

deelen

Spek.

5 'f 98 f

3 ° 83 y

3 6 f 4 §

Ó 7 fQ 7

24388

245-27

237°!

52346

15299

f 43 i

20731

& 2 37

3379

205-89

.4203

12854

37490

2V820

202 IÓ

14463

1 3103
IOIOO

Door elkan¬
der gereekenf,

Vis-
fchen

1 °28o

3 302

^-42

lOaf

3-.U

3 41 5

54 *°

Hifi

3 iÜ

r\i 2 s

/,I 24

435-3

J 27

O, ff
fif

3?;-

«■H

5223

O* 0

3 Tï
2 -tl o

iUi

1 «3

Quard.

Spek.

39914

i 0 4 ïfï

2U T f|

32-6 5 ïf
io8 5 !f
i 1 TM
1

333 <ïf

X02ifi

4 1 tff

‘ 7 1 TÏT

64*55

2 4 ïff

175-11

^lïlj

1 3 6 if

347 T Ï

^ifï

öOj|

<57411

ffï

Jaaren

1698

1699

1700

1701

1702

1703

1704
•1705*

1706

1707

1708

1709

1710

1711

1712
17*3

1714

* 7 'S

1716

1717

1718

1719

172.0

1721

1722

17*3

17*4

17 ^

1726

172.7

1728

1729

1730

1731
1732.

1733

1734

Hedcndaagfchc Grocrilandfche Viflchery i6f

Prysvan
de Traan.

if * 26

3 6 - 37

37 * 4 '
3 IS 33 S 35

36 ff 40

39 * 27

41 ff 42
30 ff 27

43' 42 s 40
60 ? y8

yo ff 63
90*6fff80
100 *90* 7 8
76 = 39

4 J 5 = 44 ’ 5 o
45 - s ój-
70* p* 43

f^' 4^47
47 * 48
45 s 55

53 s 04

f 3 - f <5

Prys van de

Prys van

Baarden.

Traan in

Oétober.

•

mm mm

5 '

fj>

3 '

3 T

3 6

“ -

“

- -

100

- *

ï7ó

2 *

100

- -

ióy

2 *

136

- -

120

2 *

“

170

i8 f

5 ?

215

- "

Prys van

Prysvan de

Baarden in

Raapoly.

O&ober.

- - 36

36 => 40

- - 66

41 * 40

- - f 4

- - * 3 6

- - J 4

36 3 - -

- - 76

29 s 30

- - 62

- - * 3 °

- - ƒ8

- - 3 1

- - 36

28 s 27? 29

- - SI

28 = 29

- “ 7 S

3 * * 34

- - 61

40 s fO

- - 74

fO s 80

- 110

66 = 30

- - 6S

33 * 3 «

- - 78

31 = 28

- - 13°

3 °ï * 451

- - 140

50 = 40

- IOC

5 ° s 34

- 126

40 = 36

- - I 4 * 7

29 * 31

- - 162

3 l * 3 1

• 21 ƒ

30 s 3 r

•j

3 U a

Jaarui

• >

~ I

z66

Jaaren

Bloeyende Opkomft der Aloude, en

• ‘

i w*-

■

r--,: .

. Ei- ’

* f. * *

1736

X 737

173 8

1739

1740

1741

1742

1733
1744
1 74 7
17 4Ó
1*747

1748

1749

17 50

1 7)' 1
J 77 i
J 7*3
* 7*4
3 7 **
275-6

i-7f7

17*8

175-9

1760

1761

1762

1763

1764

1765-

17 66

1767

1768

3769

1770

1771

1773

3 774

Schepen

uitgeva¬

ren.

In’tYs geblee-
ven en veron¬
gelukt.

VifTchen

gevangen-

Quar-

deelen

Spek.

1 ; |

■

k mm • . • ^

•

■*

■

•

Door elkan¬
der gereekent.

Viff

Quard.

Spek.

Jaaren

,'anrcn

* 73 6

1737

ï 73 §

>739

1740

1 74 1

1742

J 743

174 4

174 5

1746

1747

3748

1749

1750

375-1

175-2

175-3

1754

1755

175-6

1 75-7

>-758

1759

I/ÓO

1761

17 6 l

1763

1764

iy6s

1766

1767

1768

1769

1770

1771

1773

1-774

Hedendaagfche Grocnlandfche Viflchery.

Prys van
de Traan.

Prys van de
Baarden.

Prys van
Traan in
Odtober.

Prys van
Baarden in
Odober.

•

- V

.' "1

Z6J

Prys van de
Raapoly,

zó 8 Bloeyende Opkomft der Aloude j en

©oep (laat pier aan te merften / bat ’ec in ©ojïog^tpben met
©janftrph / in bet3e boojnoembe 3iaaren / 87 J>cpepeu genomen
5pn / en ooh loeberom ban beese genomen «jécpepen / 3 perno*
men en 5 gecant3oeneect ; aïd niebc bat ’er in ben 3(aate 1677 en
170!, 2 Jbcpepen 3pn berbjanb; toelfte geïeebene fepaabe ober ’t gco£
ban bee3e ©iffeperp / bp bee3e betongeluHte en in ’t |Jj£» gebïeebene
i§>cpepen mebe geboegt toojben Pan / inbien men ober ö’ obetfepie*
tenbc boojbeeïen ban bee3en «ü^oeulanbfcpen panbei een oberfïag 3011
Vuillen maaPen.

<©m nu op ’t aïlernaauPeurigfïe be «©joenïanbfcpe üïeeberp en 2 Se*
minnaar^ ban alle bjceten^tuaarbige 3aaPeïpPpeben / ’t 3p belang of
geen belang in bee3en Ijebbenbej te bolboen / pabbentoe toet boo?geno*
men/ een jaatlpftfcpe llpft ban alle be ^cljepen/ ieberin ’t bp30nbec/
op beese ©iffeperp uitgeeuft / op te maarten / en pier fnlaflenbe / pen
uieöebeelbaae te niaaïten ; tuaar uit niet alleen pet jaarïpft^ befïiec bec
©oofbreebetó of 25 oeïtpouber£ 3011 bonnen Voorben inge3ien / maar ooit
luat Jicpepen en Commanbeurj» onbec pun opsiept ban tpb tot tpb op
brc 3 e 3 DaIbifcljbangft 3 pn uitger-eeb / en poe ieiüer in ’r bP 3 onbcr ’t eene
Siaac gelitPPigrt of ongelultltigec ban ’t anbere in beese luiffelbaïlige
©iffeperp 3 pn geVueeft. |©aac al3oo bit/ in een ©oeft/ ban inpoubald
on<S beftclt pab toegelaatcn (al te becrcuitlupben 3011/nabemaal pet booj
30banig een bjeeb uitloopcnbe aantcefientng / boel een apart 2 Soeft-i©eel[
bereifepte; 500 pcbbrnbie on£ geblept/ met beese beltnopte Itufteuban
be jaarlpltfcpe uitruftiiig ter ©joeulanbfepe ïlMbifcpbangft in ’t alge*
meen/ 300 Voel ban bic ban 0115e ©eberïanber^ rtcbó getoont/ alp ban
be neep bolgeiibe ©amötirgerp te sullen bolboen.

©bermitp bop ban meeuen/ met pet bertoouen ban een 3 tufï ban be
Hamburgers ©amburgfepe <ö 5 :oenIanbfcpe ïDaïbifepbangfi / be ifeeberp geen 011*
5 "f d ^ e oen 'blenfi te stiïfeii öo ml Uigac in men gclpft in be ©olïanbfcpe jluft ip
viflcirery aangelocescn / meebe naaulieurig binb aangeteepént / pet getal bee
hebben te- £>cpepen jaarïppg! op beese ©iffeperp uftgeruft en in 2 ee geloopen;
haalt * iuat ©iffepen bic gebangen pebben / en poe becl IBalbifcp-^pelt bie

pefcben uitgeleebert; om baar in mebe/ alp met eeuen opfïag te Pon*
nen 5ien / Vuat hooibeden be fóamourgccP in beese ©iffeperp* fomtubp
genoten pebben : boep bie pen nu en ban almebe luel cenó secrfcpjaal
$ uitgeballen. ©aar bu noep bomt / bat pen gebuurenbe birn tpb /
34 Ssepepcn ©uanbïpp outloelbigt of beitnanb 5011 / Voaar ban cent*
gen met een Sldaar raut3oengelb fomtpbp luierben gelofi. ©oeba*
nig ïDiffeïbailig bec5e ©iffeperp fan pen mebe jaadpltp’ id uitgebal*
ïeu / Vuo?b in beejebolgenbe ©plf/ bie met een naaulteurige aanteelte*
niug i£ acptccbolgt/ bïppbaac getoont.

War vooi*
deden de

Naau

Hedendaagfche Groenlandïche Viflcliery. ztfp

Naaukeurige LYST van de Hamburgfche
Groenlandtfche VISSCHERY’;

Sedert den Jaare 1670. tot deezen tegenwoor-

digen Tyd.

Jaarcn

1670
r-671

1672

1673

>674

i 6 7) -
167 6
1677
167S

1679

1680

1681
3-682
1 083

1684

i-óSj*

3 686

1687

1685

1689

1690

1691
3-692

1693

1694

169 f

1696

1697

1698

1699

1700

1 Schepen

In’t Ysge-

Viflchen

Q uaf-

uitgeva¬

ren.

bleeven en
veronge¬
lukt.

gevangen.

deelen

Spek;

- 40

mm mm **

- 1 is'*

86^2

- 40

“ 351

10937

• 47

- fiói

*33 6 f i

- 53

- - 7

- f89.

29128 i

“ 74

- f^i

3°*7f 1

- 83

- - 2

- 484!

2f7IO !

- y-3

- - I

- I0 3i

4833 !

- 72

- - I

- 29fs

14^8)*

- ff

" f *51

20827

- 44

- - - 1

- *'7l

1 I 9O6

- 49 |

- - 5

- 467

I9I2-8

- j-i

“ - 5

- 28 Cf

101935

- ft

- 4'4i

* S f77

* f4

- - 3

* 307i

10904

' f7

- -

- 227}

11 333

- yó

- - 4

* 33 f«'

: 148*7

- 54

1 2Óf

68401

- 54

- I3f

ƒ696

- fó

!§ƒƒ

- 43

- 381

iSóO

" 35

iSoi

8/f2

- 43

- - -

9 1 9

- 33

• -

- 105-

5000

- fi

. . s

- 8 3 i

' 3873

- f4

- - 6

7fi

4221

- 4f

f'l

2732

- fi

- i3 6 i

I 629f

- f7

- * 4

- f>f

- 47i|

>8344

- f4

- - 3

20041

- f*

I t 1

foj7

- f3

- • 1

- 18 91.

1 8341

Door elkan¬
der geieekent,
Vis- ( Quard.

fchen.

1 C?I

I ^ 9+

lis

77!

3 2 49

Tiii
1 if 9

4*fi

9 ??

9 l?

<-.77

Spek.

2 16| s
4 2 3 is

496 »
S 49 H
40, n

3 ° 9 ft

9 * fj

203H

o 7^37
37 “ff

* 7 °u

390,1

* 99 ïi;

3 <S 4 H

*°'§ï

I 9 Sï 7

10)3 l

' 27

z 7 °

Ja aren

1701

1702

1703

1704

i 7 °:r

1706

1707

1708

1709

1710
17U
1712

1713

1714
3715'

I7IÓ

*7 l 7
1718

I 7 , 9

1720

1721
1712
1723

172^

1725

3726

1727

1728

1729

1730

173 1

1732

1 733

1734

1735
173 6

1737

1738

1 739

‘ 74 °

Bloeyende Opkomft der Aloude , en

Schepen

uitgeva¬

ren.

In’tYsge- VifTchen

bleevenen gevangen,

veronge¬
lukt.

Qnar-

deelen

Spek.

Door elkan¬
der gereekent.
Vis- QuarcL
fchen. Spek.

S 4

f 4

3 2

2 3

3 2

j 8

3 2

44 .
49
49
f 4

f 441
i ° 9 t
102

33
»7 f
33
35 l
391

7 »

i SH

2-7

20 ^

iiS

*i 9 Pi
4141
5 ” 206
1298
65-11
15*00
1470
1810
2682

- 427

43 f 2

1821

1465-

fSi 4

f 2 47

3447

2SS3

2229 o}||

if8ó oij

97 j

1621

224*1

44 i'
fÓTT
86.4
1 1 óij

ió 7 ï|

IOIJ

8 xt?

' 8 'lt

l 3 f 4 §

7 8*{
f 8 U

Hedendaagfche Groenlandfche Viflcherjr. zyi

3 Du ïjabben toe gemie tet bolboenmgban onj? boopieemen ge 3 fen/
bat toe aïïjier mebe 3obamg een bolftome ïpfi/ ban be ^cïjepen/boo#
25 ?emen op be 4E>?oenlaubfcfte ©Iffcljerp uitgetufl/ Ijabben tonnen inlaflen/
nabemaal ban beese^tabt^laarïpft^ omtrent ban 1 5- tot 20 «jëcfjepen op
öe 3 ©albifcljbangfi uitgerceD / in ^ee loopen/ b*ie mebe fomtpb^ niet al*
leen met.een taamelnfce / maat ooft rpfte ©angfi 3 pn t’ftuip geftomen;
öocïj al3oo toe be 3tlbe 300bolftomenaIjSbteban.be j|oIlanbfcï}e en l^am*
burger ^cftepen niet ftonben magtig toojben j sullen toe on$ ban met
Öet aangetoonbe moeten bergenoegen.

*©m mebe 300 beel mogelpft toa£ allen toanojber fn ’t bergen ban
ben iBanfcljap en <* 3 oeberen / ban be in ’t ff£ blpbenbe of taerongeïuft*
te jècljepen boo? te bomen; Ijebben be belangftebbenbe Seeber^ ban be
<ö 5 ?oeulanbfcbe ©IfTcftern / boo? ljunne «©emagtlgben een Reglement
onttoojpen/ en aan tjaar ï£oog: JBog: gepjefenteert; toaar op toen bit
bolgenbe beffuit genomen toietb:

Extract uit de Resoltjtien van de Heéren Staten
van Hollandt en Westvrieslandt, in haar Ed:
Gr: Mog: Vergadering genomen , den ziften

Januari, iópy.

DY refumptie gedelibereert zynde op ’t Advis van de Heeren haar Ed: Gr:

Mog: Gecommitteerden , hebbende , in gevolge en tot voldoening van
der zelver Refolutie Commiflbriaal van den 3often üdlober laaftleden , geexa-
mineert de Requefte by eenige Gecommitteerden uit de Geintreffeerdens van
de Groenlandlche Viiïchery , aan haar Hoog: Mog: geprefenteert , houden¬
de, dat in den Jaare 1677. door haar was beraamt , vaft geftelt en gedaan
drukken de Ordonnantie hier naa geinferreert ; en dat die van dien tyd tot
nu toe , niet alleen by de Vifichers deezer Landen, maar by die van Ham¬
burg, Breinen en Embden was achtervolgt en nagekomen, doch dat niet ge-
approbeert zynde , daar door zoo nu en dan eenige moeyelykheden quamen
t* ontdaan, verzoekende mitsdien dat haar Ed: Gr: Mog: die Ordonnantie ge¬
liefden te Approbeeren, breeder onder de Notulen van den 6den November
laatftleden gementioneert; hebben haar Ed: Gr: Mog: geapprobeerr , zoo als
geapprobeert word mits deezen het Reglement en Ordrehier naa volgende:

Order op ’t
bergen van
den Man¬
ie hap en
Goederen,
der in ’t Ys
verongeluk¬
te Schepen,

Reglement en Ordre, beraamt by de Gecommitteerde van de
Groenlandfche Viiïchery, over ’t bergen van den Man-
fchap en Goederen der ia ’t Ys verongelukte Schepen.

I. YTTAnneer een Schip verongelukt, en den Commandeur en ’t Volk hen
' zoekende te falveeren, zal het eerde Schip daar ze by komen, uitmoe¬
ten doen , cn dezen een ander Schip aantreffende , zullen die dc helfte van
’t voorfz. Volk over&eeven , gelyk het zelve geburgc Volk ook zal moeten

tjt Bloeyende Opkomfl: der Aloude , en

overgaan, ten waare het tweede Schip alreede geburge Volk in hadde, in welk
geval het Volk naar rato zal worden verdeelt, ieder evenveel,de voorfz. twee
Schepen elk dc helft van ’t Volk in hebbende , en by andere Schepen ko¬
mende , zullen alsdan weder verdeeling doen, als vooren is gefchied.

II. De Vi&uaille die de geborgenen aan boord brengen , zal by hun zelfs
worden geconfumeert, en wat noch over wezen mogt, als ze aan het twee¬
de of volgende Schepen gekomen zyn , zullen ze ’t zelve naar rato het Volk
overgeeven ; van gelyken de gefalveerde Sloepen geen Vi&uaille mede bren¬
gende , zullen dan uit Chriftelyke Liefde worden geaffifteert, mits ook werk
doende als andere Matroozen.

III. Zoo wanneer Schip , Schepen en Goederen in Groenlandt quamen te
blyven , of verlooren wierden , zoo zal den Commandeur en Schipper , of
hunne plaats reprefenteerende , ieder voor zoo veel hen aangaat , zoo lange
zy daar by zyn , hun vrye keur hebben , of zy ’t goed willen laten bergen,
en voor wie, mits dat de Commandeurs daar prefent zynde, mede hun belie¬
ven zullen hebben, om alzulke Goederen over te neemen, of niet*

IV. Doch icmandt by zodanig gebleeven of verlooren Schip , Schepen of
Goederen komende, die verhaten mogten wezen, en niemandt daar by vond,
zal vermogen zodanig Goed te bergen, van welke geborge Goederen, het zy
Walvifchvangers Gereedfchap , Spek , Traan cn Walvifchbaarden , insgelylfs
Walrustanden en ook Scheeps Gereedfchap , of wat diesaangaande meerder
zoude mogen wezen , hier te Lande komende , de eene helfte zal genooten
worden by den Berger, en d’ andere helfte by die het verlooren hebben , aan
wie den Berger de helft zal moeten uitkeeren, zonder daar voor vracht , par-
xeniers-geldt, of andere onkoften te mogen eiflchen of pretenderen.

V. Indien geburgen Schip , Schepen of Goederen voor het bergen , door
de Maan tg el (Iers en Parteniers mogte verhaten zyn , zullen zy Maantgelders,
noch Parteniers van het geburge Schip, Schepen noch Goederen niet genieten
of vermogen te pretendeeren , en zal in dat geval het Goed van ’t Schip , en
dat van de Walvifchvangft gaan en genooten worden by ieders Reeders.

VI. Maar het Volk van ’t gebleeve Schip , Schepen en Goederen daar by
zynde, en de goederen hebbende helpen bergen, zullen uit het zuivere vierde
part van al ’t geborgene , de Maantgelders van ’t Schip hun bedonge Maant-'
geldt, en de Parteniers voor hun gedaan en arbeid , Maantgeldt tot 20 gul¬
dens ’s maands genieten, tot het blyven van ’t Schip toe , alzoo de Parteniers
in dat geval als Maantgelders tegens de gemelde 20 guldens ’s maands worden
geconfidereert, te reekenen van de Geldelooze maandt, doch het voorfz. vier¬
de part zoo verre niet konnende ftrekken, zal een ieder, zoo Maantgelderals
Partenier, naar advenant moeten mifien, cn ’t geene boven de voorfz. Maant-
gelden van ’t zelve vierde part overfchiet, zal komen ten profyte van de Ree¬
ders.

VIL De Commandeur die eenig Goed bergt, zal de bedonge portie ree¬
kenen, ten aanzien van zyne Partiniers, naar advenant van ’t Capitaal dat ’er
van komt , gereekent het zelve Capitaal als vangit van Traan en Baarden;
maar de Maantgelders zullen ’er niet van genieten , en zullen vyftig quardee-
len Traan , en zeftien hondert pond Baarden voor een Vifch gereekent wor¬
den , *t geborgene tot Capitaal te maaken, en de Traan en Baarden te be-
grooten naar de Markt.

VIII;

Hedendaagfche Groenlandfche Viflchcry. zy $

VIII. Alzulke Goederen geborgen en in ’t Schip zynde , zal alle voorval
van fchade en avery zoo wel fubjedt zyn als eigen goedt.

IX. Iemandt in ’t Ys een Vilch gedoodt hebbende , en door ongelegent-
heit niet konde aan Boord krygen , blyft Eigenaar zoo lange iemandt van ’t
Volk daar by is, en geen Volk daar by zynde , Ichoop aan een Schots vaft
gemaakt, zal die daar by komt deeze Vilch mogen naar zich neemen.

X. By ’t Landt zich. bevindende , en iemandt een Vifch hebbende , mag
die voor Anker , Dregge of een Touw valt leggen , nevens een merk of
boey daar op, en fchoon ’er niemandt by is , blyft ze echter voor den Eige¬
naar leggen.

X L Zoo in ’t gaan naar Groenlandt, onder ’t* Ammiraalfchap , in 't defen-
deeren iemandt verminkt wierd , zal daar voor in redelykheit by de Gecom¬
mitteerden s van de Groenlandfche Viffchery te confidereeren , betaalt wor¬
den , cn zulks te reparteren over de gantfche Vloot , zoo ook in ’t weder-
keeren.

XII. Eindelyk , of’t geviel dat eenige zaaken , in deezen niet aange-
roert, mogten te voorfchyn komen, zullen ’t zelve by goede Mannen laa-
ten afdoen.

Was geteekent:

Simon van Beaumont, -

Al ’t geene de ondergefchreeven Gecommitteerdens ten dienft van de Vis-
fchery hebben noodig geoordeelt, door deezen aan de GeintrelTeerdens ken-
nilTe te geeven,

Willem Bajliaanz .

Jan van Tarelink , Pieterszoon .

Come lis Be ets*

Albertus Do ome kroon.

C ome lis Comelifz. Blaauw.

Meyndert Arentfz .

Lucas de Lange*

Simon Gerritjz. l^ijfer.

Seger Eenhoorn .

’t ïufl on£ tncöe een | 5 aamïptï ban alle be ï)oofb £ïeebet£ of
directeurs* en <Commanbeut£ ober be €>?oenïanbfclje ©iflefterp / niet
alleen ban be I£olIanber£ / maat ooft ban be Jitamtmrgerjt en 23 ?ee*
mer£/ iebet af3onberlpft/ boïgen£ o?bje ban ’t 3 Ü 2 SC/ ftiet te laaten
boïgen/ tuffcljen betöm 3 bo beel plaats ïaatenbe / om in berbolgban
tpb / be beranbering baat in boojbalfeube/ jaatlpft^ te ftonnen tooj*
ben ingebult;

NAAM-

*74

Bloeyende Opkomft der Aloude, en

NAAMLYST van alle de DIRECTEURS
Over de HOLLANDSCHE

GROENLANDSCHE VISSCHERY

Rotter d.

Adriaan de Ruiter en Cornelis Simonfz. Ho-

Zoon.

Abraham van der Pot.

r Albert Doornekroon.

j a jj Anthoni en Henr. van
Amfterd.< Vollenhoven .

C Albert Kramp,
o j S ArentClaafz. Blom*
Sardam ' i Aris Haring.
de Koog . Arent Nanning.
de Ryp. Adriaan de Lange.

Rotterd .
Amjierd.

Hoorn .
Purmer.
Edam .
Sardam.

Barthold de Ruiter.
Barthoiomeus van Haa
len.

Burger Schuurman.

Boudewyn Pereboom.

Boudewyn Pont,

Bruivis en Louwe.

Rotterd . Cornelis de Ruiter.

C Cornelis Schaap.

Amjierd. < Cornelis van Ommeren.

£ Cornelis Danfer.

Hoorn . Cornelis Avenhorn.

r'CornelisDirkfz.Tewezf.
! Cornelis Simons Muze.
Sardam. ^ Cornelis Michielfz.Kalf.
j Cornelis Klaafz. Groot.
VCornelis Janfz. Aris.
Uitgeeji . Cornelis MuuzeBlaauw.

de Rxt) 5 Cornelis Eenhoorn.

^ * £ Cornelis Floris Kaars.
Zaand. Cornelis de Lange.

mng.

Cornelis en Jan Ho
ning.

Cornelis en Dirk Eyf.

Dirk Klaafz. Muizer.
Dirk Timmer.

EvertvanHuflèn.

Elias van Laar.

Frans Karei Geun.
Francois van den Bo-
gaart.

Floris Cornelifz. de Lan¬
ge-

Frans Verwer.

. f Zaand.

IVïftza.
Sardam .

Rotterd .
Amjierd •

Amjierd .
Zaand .
Nieuwd *

Gysbert de Lange. Rotterd.

Gerrit en Kryn vanHolft. Krimpe .
Gale Gales. -\

George Bruin. !

Grieland en Blafius. ^ Amjierd ♦

Gerrit Reverant en Ja- .
cob Rauwenhof. J

Gerrit van Santé. l S ardam.

Gerrit Janfz. Rog. 5

Gerrit Baeker. Oojizaan

Gerrit Bell: , Gerrit en Zaand .
Klaas Vis

Gerrit Aris Kaaskopen de Koog.
Gerrit Wagenaar.

Gerrit Hoofdt. IVeJiza.

Hen-

Rotterd.

Amjierd.\

Hedendaagfche Grocnlandfche VilTchcry.

Hendrik Brakels Wed.
en Zoon.

Hendrik van Efterwe-
gen.

Hendrik van Dorden.

r Jacob Noordhy Wed.

Rotterd \ - ,acob Be y e rman.
Rotterd. < Jan £n p au , ChamJn>

e Jan Seelen Dirkfz.
f Jan , Pieter, Hermanus
en Abraham van Ta-
relink.

Jan du Pierou Wed.
j Jacob du Pierou Janzf.
AmflerdA Juftus de Vries.

' Jacob Viétor.
Joand’Orville.
JoodVoogt.

Jacob Looten.

V Jan van Vembergen.

£ Jacob AlewynGhyzen.

Amfterd). J^Wynkoop

^ Jan en Jacob Blom.

Hoorn. 5 Jan Boterpot.

£ Jan Boendermaker.
Edam. Jacob Theengs de Jon-

„ t ge *

C Jan ArisKorver.

Sardam . < Jan Louwe de Jonge.

v CJanMoll.

Weflza S Jacob en Jan Hoofdt.

J *?Jan Dirkfz. Blaauw.

C Jan Jacobfz. Mol.

Jifp. < Jacob Mol*

£ JacobSoet.
r Jan Albertfz.Boom.

Ar Pu* J Jan van Hoorn.

* R > f ' 7 Jofua Eenhoorn.

G Jan Klaafz. Kee.

Nieuvjd. Tan M oen.

Amjltrd^ Karei Marchand.

Klaas Kroon.

Klaas Groot.

Klaas Arentfz. Meyn.
Klaas Janfz. Floor.
Klaas Wormer.

*7f

Edam.
Sardam .
Purmer .

' g e -

Leendert Schel te.

Van der Lip en Boele-^
ma. |

Leendert Witte. V . a ,

Lambert Mets de Jon- r Amjter .

Lyn Klaafz. Schaap. O
Lourens Cornelifz. Lou- > Sardam*
we. 3

Lourens Mol. JiJp.

Matthys Bofch. Rotterd*

Mattheus Rees Wed. en Dordr .
Zoonen.

Michiel Bruinvis. Sardam .

Muus Mannis. ?

MartenMol.

Nicolaas Cornelifz.
KalfF.

Nanning Theunifz.

Sardam .
de Ryp .

' mflerd .

Pieter Jacobus en Abra-^J
ham Kops. j

Pieter Verniers. I

Pieter Kaarsgieter en Jan f ™
Riethoven. J

Pieter van Dorden. J

Pieter Vaartfz. Hoorn.

Pieter Haak. Enkhu'u

Pieter Gerritfz. Zalm.

Pieter Bleeker.

Pieter Gerbrantfz. Gor¬
ter.

Pieter Lubbertfz.

Pieter Mol.

nam 3

Sardam .

Zaand.

Jiï-

Roelof

zj6 Bloeyendc Opkom# der Aloude, en

Rotterd. Roelof en Anthoni Eel-

bo.

Amfierd \ Royeftein en de Vries.
Edatn. Roelof Boot.

Sardam . Simon Groot.

Zaand . Simon Klaafz.Baas.

Jifp. Simon de Lange.

Alkmaar . Teunis Strop.

Teunis Winding.

de Ryf •

Vechter Otto.

Edam.

Willem van Os.

Rotterd .

YsbrandLely.

'Zeger Mol.

Zeger V ettes.

de Ryp,

Naam-

Hedendaagfchc Groenlandfche Viflchery.

277

NAAMLYST van alle de COMMANDEURS,

voor de Hollandfche Groenlandfche REEDE-
DERY naar GROENLANDT cn de
STRAAT DAVIS op de Wal-

vilch Vangft uitgeruft.

A Ldert Aldertfz.

Adam de Jong.

Adriaan Adamfz. Oom*
Adriaan de Befte,
x^driaan Teddes Bakker.
Adriaan Janfz. Blank.
Abraham Raveftein.

Adriaan Breet.

Adriaan CorneliTz. Klein.

Ary Pieterfz. Viftèr.

Adriaan Willemfz. Vader.

Aart Dirkfz.

Andries Willemfz.

Adriaan Amoureus.

Ary Crooswyk.

Aris uit de Woude.

Arent Claafz.

Adriaan Jacobfz. Oom.
Andries Fredrikfz.

Bouwe Clynzorg.

Bruin Janfz.

Broer Snyder.

Baart Jan.

Baart Simonfz.

Bartel Koopman.

Barent Hendrikfz.

~ Cornelis Gybertfz.Zorgdrager.
Cornelis Olferts.

Cl aas Schaap.

Cornelis Eelmers.

Claas Govertfz. Viffèr.
Cornelis Adriaanfz. Klein.

Claas Pronk.

Cornelis Aves.

Claas Jurriaanfz.

Cornelis Root.

Claas Willemfz. Brouwer.
Cornelis Florifz. van de Helder.
Claas Arentfz. Thuin.

Cornelis Gerbrandfz.

Claas Mol.

Cornelis Pieterfz. Ruiter.
Coenraat Egertfz. Vlieger.
Claas Dammefz.

Claas Kok.

Cornelis Jurriaanfz.

Cornelis Leek.

Cornelis Janfz. Ligter.

Claas van Marken.

Claas Danielfz. vanBorkum.
Cornelis van Leeuwen.

Claas Pranger.

Claas Pranger de Jonge.

Claas Valk.

Cornelis Janfe Spits.

Claas Keuke.

Cornelis Adriaanfz. Bakker.
Cornelis Gieles.

Claas Adriaanfz. de Jong.
Cornelis Pieterfz. Rykers.

Claas Pieterfz. Rykers.
Cornelis Janfz. Bakker.

Claas de Leeuw.

Cornelis Heikoms Abbo.
Cornelis Viftèr.

Claas Janlz. Donker.

Cornc'

zjS Blocycnde Opkomft der Aloude, en

Cornelis Halfkaag.

Claas Visman.

Cornelis Groenendyk.

Cornelis Bonk*

Cornelis Root.

Claas Pieterfz.Top.

Cornelis Dirkfz. Suiker.

Cornelis Loots.

Claas Kriek.

Dirk Janfz. Ryker.

Dirk Pieterfz. van de Velde.

Dirk Willemfz.Voogt.

Dirk Hugo Roodbol.

Dirk Alders.

David Janfz.

Dirk Zachariafz. Bakker.

Dirk Ariaanfz.

Dirk Meynderfz. Spyker.

Dirk Zwik.

Dirk Kuiper.

Dirk Slinej.

Eelmer Janfz.

Erik de Leeuw.

Engelbregt Couwenhoven.

Fredrik Nanningfz.

Fulp Wybrantfz.

Gerrit Janfz. Hoorrier.

Gerrit Arifz. Kramer.

Gerrit Kragt.

Gerrit Abrahamfz. Hoger werf.
Gerbrand Remmerfz.

Gerrit Mayer.

Gysbert Jacobfz. Ommekomme.
Gerrit Willemfz, Groot.
Gysbert Jacobfz. Pille.

Huibertden Draak.

Hidde de Vries.

Hendrik de Leeuw.

Huibert Adriaanfz. Viffer,

Hendrik Alberts van Marken.
Heyn Meyne de V ries.

Ian Dirfz. van de Velde..
Iacob de Boer.

IanCornelifz. Bogaart.

Ian Iorifz. van den Broek.

Ian Iacobfz.van Bel.

Iacob Adamfz. Oom.

Iacob Hoek.
lob van Royen.

Iacob Hugo van der Plas.

Ian Michielfz. Calff.

Ian Ianfz. Goedhart.

Ian Springer.

Iacob Los.

Ian Karnemelk.

Ian Cornelifz. Groot.

Iacob Hagel.

Iacob Cornelifz.

IanThim.

Iacob Roos.

Iacob Willemfz. Leeuw.
Ian Spaander.

Ian Ianfz . Trompetter.

Iacob Lambertfz.

Iacob Cornelifz. Korf.

Ian Geus.

Ian de Vries.

Iacobus Groeneveldt.

Iacob Bras.

Ian Iacobfz. Bras.

Ian Adriaanfz. VifTcr.

Jillis Pekelharing.

Ian Cornelifz. Prinfe.

Iacob Cornelifz. Broertjes.
Iercmias Ieremiafz.

Ian Steenhuis.

Iacob Willemfz.

Iacob Arentfz. Zey.

Iacob Schol.

Ian Koog.

Iacob Klok.

Ian Simonft*

Hedendaagfche Groenlandfche Vifichery.

ïan Roeland Z weeve.

Iacob Soet*
ïan Byl.

Iacob Zegerfz.
ïan Cornelifz. Nannïs.
ïan Daane*
ïan Sloot.

Iacob Kammel.
ïan Reus de Ionge*
ïan Willemfz. Mulder,
ïan Harmenfz. Kok»
ïan Bakker.

ïan Adriaanfz. de Ionge.

Iaye Koopman.

Ioris Pronk.

Iacob Rintjes.
ïan Cornelifz. Droeviger»
ïan Spyker.
ïan van Buuren.

Itfe Fredrifz.
ïan Klaafz. Bakker.

Karden Fredrikfz.

Leendert de Wit.

Laurens Ariaanfz.

Lourens F'ykes.

Liewe Hals.

Lourens Verbeek.

Marten Floore de Wit.

Mar ten Pieterfz.

Marten Simonfz'. Waling.
Meyndert Darfcher.

Mey adert Knol.

Marten Pieterfz.

Outger Rep.

Otto Aldcrs van Molquecrn.

Pieter Dirkfz. van de Velde*
Pieter Pieterfz. Winter.

Pieter Gouda.

Pieter Gerritfz. van Emden.
Pieter van Dam.

Pieter Alderfz*

Paulus de Ruiter.

Pieter Maartfz.

Paulus Thim.

Pieter Franfz.

Pieter Krefting.

Pieter Dirkfz. Soetelief.
Pieter Willemfz.

Pieter Groen.

Pieter Schol.

Pieter Zeeman.

Pieter Dykerman.

Paulus Kramer.

Pieter Valk.

Pieter Cornelifz. Hottentot»
Pieter Baartz Steenhuis*
Pieter Nanning*

Pieter Claafz.Rykers.

Pieter Cornelifz.

Pieter Ianfz. Smit.

Pieter Klaver.

Philip Silo.

Pieter Beurs.

Quiryn Adamfz. Oom.

Riewert Andrielz.

Reyer Cornelifz.

Remmert Remmer fz.
Riewert Dirkfz.

Reyer Cornelifz*

Reltje Cornelifz. Bonk*
Riewert Roelofz.

Simon Ianfz. Walig.

Simon Hottentot.

Simon Quaft.

Sybrand de long.

Simon Sleevoogt.

Simon Dekker.

Simon Cornelifz.

$ n

2 7ï>

Schou

&So. Bloeyende Opkomft der Aloude y en

Schouke Douwefz*
Simon Ianft* Tel,

TysSimonfz.Wardes.
Theunis Duif.
Theunis Ianfz. Giet*
Theunis Paauw.
Theunis Strop.
Theunis Dogger.
TideLolling.

Tobias Boekholt.

Willem Iicobfz. Krook.
Willem de Heer*
Willem Leeuw.
Willem Poort.

Willem Schokker.
Willem Brouwer*
Willem Korter.

• %
. *

NAAM-

Hedendaagfche Groenlandfche. Viflchery.

281

NAAMLYST van alle de DIRECTEURS

* . - t

Over de HAMBURGER en BREMER

GROENLANDSCHE VISSCHERY.

A Rent Biljet.

-L*-Albert Br. Wreede.
Albert Bruins.

Abraham Efchbach.

Barent Berkhy Senior.
Barent Berkhy Junior.

Cornelis Laurenfz.

David Worms.

Daniël Meinertshaage Wed.

Ernfl: Gove&s Pieterfz.
EverardKnubel.

Fredrik Waan.

Frans Poppe.

GerardGull Wed.

Herman Munfter.

Hans van Laar.

Hendrik Otto.

Hendrik Nieukerk.

Iohan BeetsWed.

Iacob de Vlieger Karelfz.
Iohan de Lanoy Junior.

Iohan Albert Ankelman.

Ifaak Delboe.

Iohan Prefent.

Iohan Jurge Ruter.

Iohan Will: Schaufhaufcen.
Iohan Plump.

Iohan Witt.

Iohan Maximiliaan Winkeler.

Iohan Bernhard Mulhauzen.

Lucas Kramer.

Laurens Kramer.

Nicolaas Burmeefter*

Pieter Eden.

Philip d’Erberveld.

Rudolf Amfing.

1 Roelof Alges.

Salomon de Vlieger.

Willem Sander.

NAAM'

Blocyende Opkom ft der Aloude, err

NAAMLYST van alle de COMMAN¬
DEURS van de Hamburger en Bremer
Groenlandfche REEDERY, naar GROEN-
LANDT en de STRAAT DAV1S

op de Walvifchvangft
uitgeruft.

Ndries Pieterfz.
Andries Jacobfz. •
Andries Jurgenfz.
Andries Pieterfz. Haan,
Afmus Nanningfz.

Aris de Weert.

Baltzer Man.

Boye Theunifz.

Broer Rykefz.

Bleyke Michieliz.

Broer Boyfen.

Claas Karftenfz.
Cornelis Riewerfz,
Chriftiaan Brink.

Claas Janfz.

Cornelis Cornelifz,
Claas Rootfpraak..
Cornelis Fredrikfz*.
Cornelis Boyfen.
Cornelis Jurgens.
Cornelis Pieterfz-. Haan.
Cornelis de Vries.
Cornelis Willemfz..
Cornelis Haayen,

Dirk Dirkfz.

Dirk Albertfz*

Dirk Sielrand.

Dirk Taken.

Dirk CLaafzv

Efelke Ariaanfz.

Fredrik Riewertfz*

Ficke Dreyer.

Fredrik Simonfz.

Gerzon Krop..

Gerrit Cornelifz. Geus.
Gerrit Andriefz.

Hendrik van der Smiffenv
Hans Boyfen.

Hendrik Claafz.

Hans Jurgen Duhn*.
Harmen Kok.

Hans Janfz.

Hans Jafperfèn..

Hendrik Brand.

Hauwelke Pieterfz.

Hans Karftenlz.

Hendrik Boyfen.

Hendrik Roeloffz-
Hendrik Leurfen.
Hendrik Segelke.
Hendrik Biiewïg*

Hcdendaagfchc Groenlandfche Viflchery.

Hendrik Segelke Fredrikfz.
Herman Weffelfz!.

Ian Toomfen.

Iurriaan Hendrikfz. •

Ian Vos.

Ian Pieterfz. Haan.

Iacob Olkers.

Iacob Floris.

Ian Paap.
lurgen Riewerfz.

Iochem Ianfz. Vos.
lurgen Efchelfz.
lurgen Kroger.

Ian Iacobfz.
lurgen Molman.

Ian Geertfz.

Ian Coordes.

Ian Hazeloop.

Iacob Roelofz.

Karden Ianfz.

Karden Cornelifz.

Laurens Pieterfz. Haan.
Laurens Boyzen.

Leendert Rykfz.

Meyndert Pieterfz. Haan.
Michiel Feddes.

Matthys Claafz.

Nanning Boyfen.

Otto Segelke.

Pieter Pieterfz.
Pieter Boyfen.
Pieter Janfz.

Pieter Molman.
Pieter Dolk.

Pieter Jan Cz. Poen.
Pieter Vlielander.
Paul Paulfz.

Roelof Roeloffz.
Reikmer Roelofz.
Roelof Walman.
Riewert Jacobfz.

Riewert Fredrikfz.

Ryke Haayen

Simon Hendrikfz.

Simon Boyfen.

Tjerk Rintjes.

Tonjes Meyer.

Volkert Nanninglz.
Volkert Roeloffz.
Volkert Nanningfz.
Volkert Roelofz. Junior
Volkert Paulfz,

Willem Cornelifz.
Willem Dirkfz.

Willem Willers.
Willem Ariaanfz*

BYVOËGSEL.

TVTHbemaaï oitó naa’t afb?uftbften ban 0113e ©erïjanbding een bedekt
ter Ijanb quant / aangaanbe een ongemeene ©tfc& ïjet boo?kben fjjaar
gehangen / gemeenlpb Cachelot of ©otbifclj genoeint / bie£ ftonben top
niet nalaten / bit ben Heser alïjier tnebe te beden: SDeese ©ifdj ban be
3 ©albi(Tcl)cnt’eenemaal t’ouberfcljeiben/ joe&t een *HIa^ ten tioeb3el / met
Datban’t 3 ©aïbifdjaa£niet ober eenliomenbc/ en öertjatben 3albie 3idj
mogelpft meer in anbere -©etoefien / ban in <©?oenlanbt ontljouben.

jfeen adjt tjet een beeset aOiffctjen is getoeeft / inben^üaare ió3f.opbe
ï^oilanbfdje ïtufi te ^cïjebcningen geftranb. (0oh spn ’er nu en ban eeni*
genboo?be SSiöliapeté omtrent(junne ïmften gehangen. |Baar/bereben
toaaroth top Ijier ban beese ïDifctj getoag maalten / i£ / bat ’et in ben 2,'aare
1718. en 17 i 9. eenigen in of omtrent <tB?oenlanbt en be $oo?bftaap gebam
gen 5pn. 5 Pe aanmetïiiphlie bee3er©ifïcl)en toa£ omtrent 70 boeren lang /
uit toienjj Ijoofbt 24 .Connen bieptto geljaalt en gebulb toierben / eene (toffe
toaar ban be Sperma Ceti (alom bp be «ÉSeneejjftunbigen beltenb) tooib
beretb.

5r)ege(ïaltebee5er©ifli:Öeni^ bu^banig: ©et ï|oofbt$ bobenbeel téuit=
neemenbe groot en bed bibber ban ban be tBalbiffcljen / Ijebbenbc spne
biaaogateu boo? in ’t tjooföt/ ter onbet fcljeibing ban be aJMbifTcïjen / bie be
Selben acljtcr op’t boofbt en boben be oogenfjebben. 3 £>emonb/banbe
laatft gebangene ©ifcl) toa£ in b’onber baab ban 42 iCanbenberjien/toaat
ban D’ afbeelding Ijtcr mebc tooib bertoont. ^eCong^pit^tn bun toa£
geeïadjtigban Sleur; leeberenbe beeseöifcl) omtrent 25- ©aten ^pebuit/
todberp" traan niet minber ban beugb alp bie bet JDalbiflcljen bebonben ié.
©erbetó toat spn Htgdhaam aangaat /’t 5dbe ip meec/ban ’tïjooföt/met
De 3 ©albifdj ober een tébraigen / iiiG’gdpligöeoogen/ binnen en een blafte
leggenbe (taart /3pnbèban Meur op beu rugbutin en onber aan be buifi toit.

Ï|et 25 jepn DreseriDifcij/ gesuiberten tot Sperma Ceti bereib/ fjab eet=
tpb^eentoaarbeban 20 of3oguïbcngl)d'ponb/ boel) met beesettoeejaa*
dgèbangft/ i^bittoaaröiggence^niiöbel/ ombersdberoberbloeb/ boo2
3 of 4 gulöenji. berbocljt / toojbenbe eertpb£ boo? een Con onge5uibert
of onbereib ico en ooli tod uogulbenp befteeb / baat men bie nu tot
tien of i s gulbeu^ ïioopen ban.

3 E>e bereibing beeser Sperma Ceti gefdjiebop bebolgenbetopse: |®en
neemt een tobbe / toaar in beese ftoffe / uit Ijet ©oofbt ban ben Cachelot of
^otbifcö genomen / toojb gebaan / bie ban met Soitt en toatcr baar bp ge=
baan/genoegsaam too?b omgeroert/en men alsban ïjet buiïe en bloebige bo*
benbipbenbe / affcljuimt / tclbcné tot b?ie of bietmaal toeber 30ut en toatec
baar bp boenbe/ tot be (toffe gantfeïj toit too?b; bcrbolgen^ met berfclg toa=>
ter 500 biltmaaló begooten / tot ’er Ijctsout toeberom afgefpoelt i£. b an

laat men bcc3e toitte ftoffe boo? grps? barboc£ papier spge» of trebften / tot
3e t’eenemaal toit en 3tiiber too?b / toanneer men 3e ban toeber boo? bpf
grp^papiere bellen 3pgen laat/ en berboïgen^ geper)i 3 pnöe/ een fcfjilfct-
aeljtige gebaante lt?pgt.

C. G. ZORGDRAGERS

HEDENDAAGSCHE

GROENLANDSCHE

WALVISCHVANGST.

In alle haare Hoedanigheden , Behan¬
delingen en ’t Scheepsleven be-

fchouwt.

Behelzende d’uitrufting der Schepen , d’ aanneeming.
van’t Volk, ’tkoershouden naarGroenlandt, en wat
bedieningen, opdeNeering, gedmirendede Vis-
fchery worden waargenomen; verders de t’ huis-
komfl: der Schepen en afdanking van ’t Volk;
als mede hoedanig de Traan gekookt en
Baarden gezuivert worden.

* :

/ ■ . .*■

2.8 7

GROENLANDSCHE

% *

W AL VIS C H V A NG ST.

In haare Behandeling en byzondereScheeps-

leeven en gedrag befchreeven.

■?In bat top boojnaiuentlpït ter onbertopg ban noclj
jonge cu tocinig erbaare Commanbeurg en atiuerc 2 Scbien*
ben ban be <©joenlanbfclje IDiffclfjcip / toccbboerig genoeg
til 0113e afgeljaubelbe SSefcïppbing tjcbben uitgetopb / en
boo? naarfïige opmetïiing en eigen erbaareiitljeit / bee*

3e 0113c gebacljten meer ten nutte ban Ijen / ban boo? opmeeftenbe
jöoeftoeffenaar^ tec neet geffeït ; 300 Ijebben toe baaroin ooi; beeïe
geringe / bocï) ecïjtec toel toeeteu^toaarbige 3aaben / beese ©iffcïjerp
aangeijoocig / allen €ommanbeur£ 300 toel atë otté befient / met
boojbacïjt albaac obergeflagen/ 3ulli£ 0113e rebeneering baar öooj niet
buiten ïjaar getojiclit toierbe geftelt/ noclj ben onbcrtoc3encn mogte be*
lemmert Ijebben : dBocïj top 3ullen nu ïtojteïpït al toat bic£ aaugaanbe
tg/ bier ban melbing boen.

Hoedanig de Groenlandsvaarders worden

uitgereed.

fcïjern uitruilen / 500 beflaat be 5elbe uit een jKaatfcïjappp ban J e °°“bc-* n ‘
eenige ft>ecfoonen bie ban ge3amciitlpb een JDleet of Armazoen boeiucidfcicn
berbaerbigen / spnbe beese itëaatfcljappp in 4. ,i. 1. parten ber='?t dcW! >i'

beelt; Ijier toe toojb getntetilplt een ber |i8eebe-of ©oofb-ïïeebrr2J vlfcUvai '£ (l *
tot 25oehfjouber of Dire&eur aangefielt / bie met betoilliging ber ge*
3amentlplic 23tlangbebbcr^ een bequaam en erbaaren ©erfoon tot
Commanbeur aanneetnen / om met bee3e ©ïeet op be boojbebbeti*
be 3 Balbifcl)bangft in Bet te gaan / en ’t ge3ag ban bien op 3icïj te
neemen.

ïBanneer men 3obanig een ©ïeettoerïi gereeb maaften 3aï / ©coma*
mentlpft alg Ijrt gantfclj nieuto toojb aangelegt / en een &cl)ip baar
toe uttgeljaalt/ laat ben 25 oeMjoubet onbertuffcljen beeïe gceberen baar

<£> o toe/ ;

z88 Hedendaagfche Groenlandfchc Walvifchvangft,

toe / in tic flaaiiben $obembet of ^December bpeen jaamelen / ew
üiotö ban ooft boo? ben 3clbeu een bequaam ^cljip gebuurt / om in ’t
aaiifinanbe Doojjaat op De 3 JDaftMfci)üangfi uittecnften. <©ee 3 e D?oen*
watsehepenjanöfcjje ^>cljepen 3pn naat maatc ban be ©ïeet en Cquipagie bué*

SïïEir hwf«:

voet-lang. wyd. hol. 't dek. Sloep. Mannen.

£•100 26 ii| 6 £.4

Een Schip van< ^9 \ ji j* >vereifcht een Vleetvan< 3Ï

v» ii 8 30 12 \ 7i ^ v* 7 50

boelfte iècijepen / boo? ban be &teben / tot aeljtet aan be Jpofiftertifï
met een P 5 ere bo?fiïap moeten berbubDelt spn / en berber lusgelpfté tet
3Pbe tot aeljtet aan De ©aaïbnnft beröubbclt en met §J 3 crc bouten of
*§>ppheré loei gefjecïjt en bersien ; ’t 3 P bet £>ctj;p nieuta isS of tuelcec
in Zee getoeefï / ctljter ib ’r lioobig bat men Ijict boo? 30?ge braagt /
op bat bet te beeter tegeué ’t <©?oenlanöé f|é beflaanftan / om’t^cljip
baat boo: niet te betlie5en / of genoot3aaftt te loojben met bet 3elbe
naat Spitsbergen te3eilen/ be Dlffcftetp te ftaaftcu / cnbetalbaartebocn
ftalefaten/ gelpft nogtang bi&maafê gefebieben moet.

S'nbien men jelf een ^cljip tot be Dieet hoopt / laat men’t berbol*
gêné loei bevbubbrien/ en julhé tot aan be acljtcrftcben toe / alp ooft
onbee ’t Dl ah rot aan be Stiel. SDanneer men een oube Dieet beeft ge*
noodwendig { t0 cljt / moeten be Daten betbaalt of betftuipt tuo?beu en met. nieutoe
Senworden, hoepen betjien/ bie omtrent 1 o boet binten lang te 3pn ; bit tuo?b ge*

meenlpft boo?. beu Sluiper gebaan / bie met be Dieet naat €»?oenlanbt
en waai vnu. bertteltfien 3al. ï^ict boo? geniet bee3en Sluiper 3? ftuibec beo? ’t<èuar*

beel/ al? meöe boo? be iöppen / maat boo? be Ijalbe Duatbeelen tuo?*
ben 3 balben boo? 2 beelen gereeftent. “JMé ’et eeltige baten befcljaabigt
3pn/ ’t 3p ben bobem uit of hoppen af / baat boo? geniet ben Sluiper
een bpsonbet arbeibéïoon / te tueeten: s fiuiberé boo? iebet bat of an*
beré bio?ö bent bit onöer bagïoon bolbaan / gemeenlpft op 24 fiui*
beré ’o baagé en b?p b?anft uitftomenbe. üDccse Dué berljaalbe ©aten
in be jècljiüt afleeberenbe / ontfangt bP ban iebet bolle gebint 6 (lui*
beté- Doft moet'men ben Sluiper ban Piejen/ ftrpt en fppfteré bersten.
Toeïiei g|n be jBaanb JjBaatt ié ’t luanneet men be ©ictalie tot be uitrué*
”“ fi d 0 e ‘‘ ting begint gcrceb te maaftett; alé ban geeft men ïafï om ïjarb 23 ?oob
enhoever- te ïaatcii baftften / uit f Kogge en f ,Catuto befïaanbe. Doo?af bet*
vaardigt. 3oeftt men ban ben gmpoftmeelïet ban ’t gemaal een Cebul ban - - -

3aftften Kogge en - - - saftften CatbJ tot 25 ?oob naat Zee aatt ben

23 aftftec.bermtté men j minbet alé ben bollen gmpofl be*

taalt. Dm ban 18 baten Datbbtoob te laaten baftïten / beeft men baat
toe noobig:

24 zakken

noodig zyn,

Hoe deeze
Schepen

In haar byzonder Scheepsgedrag Befchrecven. i8p

24 rakken Rogge, als deeze’t Laft 103 g.guld.koft,

komt de zak tot - - ƒ 4 * - is ƒ 96 -— = —

11 zakken Tarw, als deeze ’t Laft 15*4 g. gukLkoft-,

komt de zak tot ƒ 6 * -is ƒ 72 — £ —

Voor den Impoft op de Rogge tot 17J

ftuiv. de zak - - ƒ21 r 4 2 —

Voor den Impoft op deTarw, tot 35*

ftuiv. pen. de zak. - r =21 ? 4 ^

■- ■ ■ - ■■ - * 2

ƒ 42 * 8 = —

Voor de Ceelen - = ?8 ? 8

*-- — ■ « 42*16*8

’t Maalloon van de Rogge tot 3 ftuiv.

de zak - - - ƒ 3 s 12 * —

’t MaalloonvandeTarwtot4| ftuiv.

de zak - - - ? 2*14* —

* — ■» ■■■ * 6 * 6 ^—
Voor ’t bakloon tot ƒ 2 *'•de zak - - 5=72* — **-

Koftendan deeze 18 Vaten Hardbrood, ieder op

200ÊS gereekent - ƒ 189*2=8

3!n ‘JUpjü ïaat men ’t lueefte iSoggenïijoob baftften / toaat toe ban
omtrent 12 of 14 jaRfeen gebce3igt toojben.

12 zakken Rogge tot 103 g. guld. ’t Laft is de zak

tot ƒ 4 * — * — — ƒ 48^ — *—'

Voor den Impoft tot 17J ftuiv. de zak ƒ 10* 12* —

Voor de Ceel - - » 4? 4

. . .— * 10^ 16*4

’t Maalloon tot 3 ftuiv. de zak - ƒ 1 ^16^-—

J Schepel Zout - - * - =? iy*—.

Bakloon van 336 halve Brooden
tot i ftuiv. * •

- - --- * 19 sf 7 * —-

Zo dat deeze 336 halve Brooden koften: - ƒ 78 * 3 * 4

3eme( / öic Dan bee5e ïïogge cn CarhJ ftomt / onöet ’t I}aröb:oo&
Vjerbaliltcn / luo?b boo? een oeöeelre onöet ’t mcefte JÖjoob geb«3ijjt/
en ’t obfdge bp een opgeljoopte maat üerftocljt.

30U bereiflcöen bat öiee öe noooige £cl)eepstioojraaö cn %eef-

«© o 7. tocht

£po Hedendaagfchc Groenlandfche Walvifchvangft,

toctjt befcltjjeeben toietbe / bte naar ttiaate ban ben jflSanfcljap moet
op gebaan luozben / en \uaar ban top fjier een 3 tpft 3 ullen laaten bol*
gen; te toeeten/ boo? een ^cljip boerenbe:

5 *

Sloepen met 28 Eeters
Sloepen met 35* Eeters /
Sloepen met 42 Eeters f
Sloepen met jo Eeters %)

ieder 2.00 veel als noodig zy•

LYST van den LEEFTOCHT tot uitrufting
van een Schip naar Groenlandt, met 4 Sloe¬
pen en 28 Eeters.

13 yj Aten hard Brood.

J2 * Zakken week Brood,
j Vaatje Befchuit.

1 Vaatje Meel.

16 Zakken Gort.

1 2 Zakken graauvve Orten.

12 Zakken witte Orten.

7 Tonnen Vleefch.
ï 2 Vierendeels Boter.

5*00 ffi Zoetemelks Kaas.

3 5-0 88 Edamfche Kaas.

400 & Spek.

8oo©Stokvifch.

100 fg Siroop.

6 88 Pruimen.

488 Rozynen.

68? Vygen*

2 f8 Stokfuiker.

S f 8 Brood of Poeyer Suiker.
4f8Koffi.

2 Loot Nagelen.

2 Loot Foely.

2 Loot Kaneel.

2 Loot Notemuskaat.

20 Vaten Bier.

4 Halfvaten befte Bier.

2 Halfankers Wyn.

1 HalfankerBrandewyn*

2 Ankers Jenever.

2 Ankers Azyn.

t V leskelder Rinfen Annys..

\\ Vierendeel Moftert.

18 Vaamen Brandhout.

11 fgKaarflen.

6 Vaten of 9 Ton Tiirf.

2 Halfvaten Greene Zaag fel.

2 Zakken ongerafineert Zout.
Eenige Rolien Stopdoek.
Spouften , Biezen, Kryt en an*
dere Kuipers behoeften*

Hey en Reys Bezems.

68 Peper.

2j* 88 Buskruit, Kogels van 1 of
2 66. Musketkogels en Hagel.

LYST

In haar byzonder Scheepsgcdrag Befchrceven. ipi

LYST van den LEEFTOCHT tot uïtrufting
van een Schip naar Groenlandt, met y Sloe¬
pen en 3f Eerers.

r s T7" Aten hard Brood.

16 * Zakken week Brood,
i VatBefchuit.
i Vaatje Meel.

18 Zakken Gort.

14 Zakken graauwc Orten.

14 Zakken witte Orten.

8 Tonnen Vleefch.

13 Vierendeels Boter.

SCO © Spek.

900 fg Stok vifch.

100© Siroop.

6 © Pruimen.

4® Rozynen.

6© Vygen.

2© Peper.

2 Loot Nagelen.
2 Loot Foei y.

2 Loot Kaneel.

2 Loot Notemuskaat.

2 f Vaten Bier.

6 Haifvaten befte Bier.

2 Ankers Wyn.

1 Halfanker Brandewyn.

2 Ankers Jenever.

i Vleskelder , dubbelde Annys-,
Lavas, Lepelbladen, enz.

| Aam Azyn.
i \ Vierendeel Moftert.

26 Vaamen Brandhout.

25-© Kaarften.

1 Vaatje Houtskoolen.

6 Vaten, of 9 Pon Turf.

2 Haifvaten greeneZaagfel.
EenigeRollen Stopdoek.
Sponlfen, Biezen, Kryt en an¬
dere Kuipers behoeften.

i s Boften Zwavelftokken.

Musket Kogels, en Hagel.

Hey en Reys-Bezems.

LYST van den LEEFTOCHT tot uitrufting

van een Schip naar Groenlandt, met 6 bloe-

pen en 42 Eeters.

18 TT Aten hard Brood.

18 V Zakken week Brood.

I VaatjeBefchuit.

1 Vaatje Meel
J f Vierendeels Boter.

20 Zakken Gort.

20 Zakken graauwe Orten.
18 Zakken witte Orten.

9Tonnen Vleefch.

60ofB Edamfche Kaas.

6co © Spek.

<0o 3

XOCO

Z9i Hedendaagfche Gfoenkndfche Walvifchvangft,

iooofêStokvifch.

30 Vaten Bier*

7 Halfvaten befte Bier,

3 Ankers Wyn.

| Anker Brandewyn.

2 Ankers Jenever.

| Aam Azyn.
i| Vierendeel Moftert.

100 f 0 Siroop.

6 f8 Pruimen.

4fBRozynen.

6 W Vygen.

2®Stokfuiker.
ƒ Brood of Poejer Suiker.
4@ Koffi.

2 fg Peper.

2 Loot Nagelen.

2LootFoely.

2 Loot Kaneel.

2 Loot Notemuskaat.

1 Vieskelder met RinfcheAnnys,

Lavas, Lepelbladen, enz.

26 Vaam Brandhout.
25'fgKaarflen.

6 Vaten of 9 Ton Turf.

2 Halfvaten greene Zaagfel.

6 Rollen Stopdoek.

Sponflen, Biezen, Kryt en an¬
dere Kuipers behoeften.

Hey en Reys-Bezems.
i s Bos Zvvavelftokken.

25-f6 Buskruit.

Kogels van 1 of 2 8?.

Musket Kogels en Hagel.

$et dêcïjfp uit 3?ne tointerïaag geïjaaït / gcftalefaat 3pnbe en op
Stroom geb?agt/ ftomt in ’tlaatfï Pan Iföaartben Commanbeur met
8 of 10 ©erfoonen aanboojb/ om alïe£ geteeb te maaften / en be leege
©aten oper te neemen/ biein ’t lEtuim geburgen Paojben / PoaatnePenjS
een gcbcelte berftenbjanb&out gebjuiftt pjojb / om be ©aten Paft te
floutuen en tuffcljen Peiben aan te Pullen.
hoc men ae ©erpolgen^ pompt men ban omtrent 200 ©aten of be 2 onberfïe

schepen bc- laagen Pol 30ut of Pjaft Prater / om ’t^epip Poo? Pallafi te bienen.
baiiaft, Jifeeft men cenige P 3 crebanb£ Paten / plaatft men 3e onbet en omtrent

Ijec grootc Stuift in ’t jfïenpgat.

©oft moet be ©oojPocg Pan Pinnen tegen be 25 anben aan tot be
’ onbet ©eftPalft/ aan Pieetspöe loei geftut Voorben / op bat pet ^epip
in en tegen ’t 3 dlenbe/ te beter moge Peftant 3pn.

, 3 Ulenft$ ben tpb naabercnbe om ’t Perbere ^cljeep^Poïft te ïjuuren /

ichaphuurt’,aï^öftnbegeeft 3 iclj gemeenlpft ben Commanbeur naar ‘Jtmflerbam of

anöere JMaatfen/ Pan tuaar ïjp wet 3 pn^cSjlppjo?öiutgeruft/ alloaat
in een herberg / icbrr ïjtutrïing/ geljuurt spnbe / io of 12 ftuiPer^
lupnftoop geePen moet / en PerPoïgen^ naar 1 of 2 bagen met 3Pn
ftooigocö / ftifi en plunje t’ Jbcïjeep ftomen. IBfblettopl Pjo? b ban {jet
ouberftaanbe Armazocn of be ©leet naar ’t <§>cljip gesouben / nl$ me-
wat tot een be alle ben ïeeftocïjt aan boo?b gebjagt ©erPolgcn^ bomt ’er ten
GrocnUnd ©erfcbtoatet^cljip mebe aan boojb leggen / pjaat uit men omtrent
vjea word 2 s of 3 o Poten met Pevfcljtnatet Puit en oPerpompt / om gebimrenbe
v e ic4fc/2t. re$ De fpp$ in te ftooften.

LYST

In haar byzonder Scheepsgedrag Befchreeven.

LYST van een GROENLAND

SCHE VLEET.

Of •

ARMAZOEN tot 6 Sloepen en 41 Man.

4f O. VTïcuwc Vaten of
Quardeelen van
17 Stekkannen tot
/4|’t Vat. - ƒ202 s* o

30.Pypjestot/4 - * 120 - o

5-o.Haltjes Vaten tot

f x\ - * 0

TOO.Oxhoofdentot ft * ioo? o

ƒ2370** o

Touwerk:

60 Nieuwe Walvifchly-
nen, ieder 125 Vade¬
menlang, weegende

Komtvanhier nevens ƒ 3412* o
2. Troffen tot Taakels
en Loopers. weeg.

170 f8 - - * 19* IJK

i.Manteltros, weeg.
i iof8 - * 13-0

7 'ou werk tot Grond-
touwen , en Strop¬
pen tot Takels en 2
Hangers,, weeg. 180
pond. - * 21*10

Blokwerk:

1. Kenter JynsBlok, met
3 Pokhoute Schy-
ven. - * 8* o

ftuiv. - *

960*- 0

i. Kenter Jyns Blok met

3. T roffen tot V oorhan¬
gers 36 vaam lang,
dik9odraaden, wee-

2 Schyven - *

6. Dubb. Bloks tot de
Sloepen onder de

6* 0

gende ^ffitotpftu. *

1 .Kenter Jy 11, 66 vaam

24*10

Galg,waar van 4 met

3 Schyven en 2 met 2

•

lang, dik 4^ duim,
weeg. 180 tot sf

Schyven. - *

4. Enkelde Bloks tot de

lts* 0

ftuiv. - s

1. Kenter Leng , 14

31*10

2elven - *

2. Enkelde Spek - Kar-

4*0

vaam lang , dik 6*
duim, weeg. 120®*

naat Blokken - *

9. Takel - Bloks. 2.

2* 8

tot ƒ36 *-’t Schip®*
i* Topreep, ió Vaam
lang , dik duim,

14* 0

Neus Jyn Bloks. 1*
Dubbeld. Te 2aa-
men voor de Sloep

weeg* 100 @ - *■

12*0

Takels. - *

18*10

ƒ3411* 0

/ 3 P 1 * 3
Komt

tg 4 Hedendaagfche Groenlandfche Walvifchvangft ?

Komt van de andere

Zyde ƒ3ƒ2i* 3
2. Dubbelde Spektakel

Bloks - ö o

4. Enkelde Spektakel

Bloks - * 6* o

i.EnkeldBlok voor de
Cluis. - 85 2* o

4. Enkelde Bloks tot
de Grondtouwen en
om de Sloepen te Tor¬
ren - - 1 * * 2,

2* Kinnebaks Bloks, om
de Lyncn in te haa¬
ien - - i "10

1 Greene Waterpomp,

14 voet lang , en y-
zer beflag - 25 7 S 0

ƒ. Nieuwe Sloepen tot

ƒ70*- * - * 3 ?°* 0

1. Sloep met de koo-

ker - - 74 ' o

Voor’t verwen - * 12* o

6. Sloeps KompafTen * i* 16

60. Nieuwe Riemen - * 60* o

ioo.Roeidollen - - 9 \*\6

50. Stuurders dollen - - o^iy

yo.Eke Harpoen Stok-

'ken - c 20-0

2f.Ysboomcn. - * 21- ƒ

600. Sponflen tot dc Va¬
ten - * 7 * 10

Kuipers Gereedfchap:
i.Strykbank - * 2*10

2. Beytelsin dezelve * 1*4

i.Sponsboor - 5 4*io
1. Kraanboor. - * 1 * ƒ

Zeildoek:

6. SloepsZeilen van 100
Ellen , Vlaams Lin¬
nen en maakloon * yo* o

Komt van hier nevens ƒ41 ƒ1 * 16

i«. Spekmaniering van
9 Ellen Kanefas, en

maakloon - * ƒ * 8

i Waterflang, van 14 el¬
len befte Kanefas, en

maakloon - *

10*10

40 Ellen oud Zeildoek

tot Sloepsk leedjes *

10* 0

Yzere Gereedfchappen:

•

40. N ieuwe Harpoenen *

60* 0

10. Oude Harpoenen - *

4*0

ƒ0. Nieuwe LenfTen - *

7 S* 0

6. Walrus Harpoenen *

4* 10

6. Walrus Lenlfen - *

4*10

7. Neushaak en , van

100,70,60, ƒ6, ƒ2,
33 en 306? tefamen

400®

80* 0

6. Sloeps Dreggen -

9*12

i.Yszaag

16* 0

10. Spekmoffen

•2

20? 0

ƒ♦ Baard meüen

10* 10

7.Kapmefïen

14* 14

6. Strantmeften

12*12

4. Bankmeflen -

7*12

4.Ysbylen

8* 0

6. Paar Yslpoorcn -

3*12

6. Baardklaauwcn -

8 * 8

6. Sloepskapbyltjes -

4*10

12. Hand haakjes

as 8

12.Bankhaakjes

I* 4

1 2.Sloepshaaken -

2* 2

10, Haakje Picks

2*0

3-Spekhaaken

is 4

4. Mallemokshaaken

1*0

6. Haaken tot Ysboo-

men

1 = 16

io.Prooken tot Ysboo-

men

4- c

ƒ41 ƒi **6

6 Sloeps

In haar byzondere Schecpsgedrag Befchrevcn. rpy

Komt van d’andere Zyde ƒ 36*18

Komt van hier nevens - ƒ4726* 19

6 Sloeps Marlpriemen *

O? 12

1 Kopere Gortpan - *

3*10

4 Driekante V ylen - *

1*0

i - - Dooppan - *

3 * 0

3 Platte Vylen - *

0*15*

i Kleine Dooppan - *

1*1 s

4 Schraapers «• *

I * 14

i Kopere Lepel met een

i* 16

2 Y zere Mookers - *

2*10

yzere Steel - *

i Koevoet - *

I * 1Ó

1 Kopere gegate Lepel *

x*8

4Taakelhaaks tot de

•*

1 Koffi Ketel - *

3 * 3

Sloepen, i o gemeen e

i Schuimfpaan - *

1* s

Haaks. Kleine W:

2 Kopere Hanglampen *

2* 8

Handen - *

10* 3

1 Koekepan - *

i*if

12 Kleine Wanthaakjes *

2* 0

i Tabaks Confoor - *

i* 4

A Lenskift - - *

3 * 0

i Koper fontein Hand-

'i Harpoenkift - *»

3 * 0

wasbakje - *

Een party Spykers *

6* 0

2Bierkraanen - *

2 Vertinde Wynkraa-

i *10

Koper-Koksgoed en

nen " *

r* 8

andere Gereed-

i Handblaker - *

I * O

fchappen:

t Roodkopere Vleefch-
ketel en dekfel, weeg.

1 Snuiter • *

Blikwerk:

0*16

45* 16 a if ftuiv. - *

33 * J f

i Groote Lynoly Fles *

3 * 0

l Orretketel en dekfel

i Boomoly Flesje - *

1*10

weeg. 32® - *

24 ’ 7

i Spefery Trommel - »

2* 0

i Gortketel en dekfel

i Koffi Trommel - *

0* 18

weeg. 28® - - *

21 3 0

1 Vullis Bak je - *

0* 6

i GeelkopereVifchketel,
'weeg. 14en ’t yze-

i Schryflaatje - *

0*1 6

re Hengfèl - «

11*6

Tin-Koksgoed:

1 Roodkopere Doofpot

10 Ronde Tinnelepels - *

i * 0

4 Langwerpige Lepels *

0*12

Yzer Hengfcl - *

10* 16

i Zoutvaatje - *

0* 6

i Kopere Pikpot, weeg.

iWy utrechter - *

0* r

13 #

10* 0

i Bierkan - *

Koks en andere Goe¬
deren:

I *1 f

ken - *

27* c

2 YzereSpekvorken - *

0*18

1 Koopere pomp, weeg.

4 Yzere Kaarsfteekers *

16® - *

13* 0

i Kaarshanger - • *

0* 2

1 Roodkopere T raan-

1 Tang - *

I * O

trechter weeg. 8 j® *

6 * 7

| i Tang in de Kajuit - *

i* 8

ƒ 4716*19'

1 ƒ4774* 0

3 ?P

Komt

19Ö Hedendaagfche Groenlandfche Walvifchvangft,

Komt van d’andere Zyde ƒ 4774 * o j Komt van hier nevens - f 4799 * 16

i Blaasbalg
i Blaasbalg voor de Ka¬
juit - *

aVuurflagLaadjes - *
i Slypbord - *

i Stokhoender. 1 Stof¬
fer - *

3BeflagenBallaft Schop¬
pen -; 21

i Slypfteen - *

6 Wetfteenen - *

3 Broodkorven - *

7 Groote holle houte

Bakken - *

8 Vlakke Bakken - *

12 Houte T afelborden *

4Enkelde boter Schaa-
len - *

I Dubbelde -

óDooplokjes, f Zout-
lokjes - *

i Houte koks water

2* o

I * o
o* 8
o* S

o- 18

I MO
2 * 8

M 4
2 * s

2* 2
1*12
0*12

1*2

9 Paar Porcelein Koffi
goed - *

i Spoelkom - *

1 Spiegel inde Kajuit *

3 Bierglazen - *

12 Wynroemers - *

12 Servetten - *

2 T afellakens - *

i Vleskelder met 9 Vles-

fen - *

i Boek van de Chriftely-
ke Zeevaart - *

6Pfalmboekjes - *

Hout-Waaren tot
Scheepsgebruik:
i Greene Balk tot de
Sloepsgalg , lang 33
voet , dik i o of 12
duim - ƒ i2*o
Maakloon - * 2*0

4 PokhouteSchyven. 3*8

6* o
0*16
1*16
o* i
2*

6* o
3*12

3* o

2* o
2* 8

3 Boterfpaan - *

° s 3

I Spekfpil en klampen,

8*io

1 Moutje - *

i Aiyntap , 1 Schuur-

0* 8

met Maakloon - *
i Sloeps Braadfpit , 6£

bak - -

O* ƒ

voet lang, u duim

6 Groote en 6 kleine hou-

dik

I* 10

te lepels - *

0*12 '

6 Sloeps Maften - *

3* 0

8 Aarde Bierkannen - *

I *12

joKapravens Sparren tot
Lensftokken - *

i Groote Bierkan - *

0* 8

13* 0

12 Aarde T afelborden *

0*15*

2 Juffer Sparren, lang 18

4 Witte aarde Schotels *

1*0

voet - *

0* 12

3 Witte aarde Koppen *

0* 6

2oTingels en-10 Latten *

1* S

2 Boter Schotels - *

0* 3

8 Latten ter zyde van ’t

i Aarde Confoor - *

• i Smoorpan , 2 vlakke

0* 2

Schip - *

2Greene Ribben, lang

2* 4

pan. en2dooppan. *

0* 12

18 voet dik f of 6

i Gaate Schotel - *

0* 3

duim - *

3 ei r

1 4 Potten - *

0* 10

i Rib 3 of 4 duim. 2 Rib-

3 Roofchotels, ïPan *

0*11

ben, 2of3duim - *

ƒ 4799 s 1 6

ƒ4881* 1
Kom*

In haar byzonder Scheepsgedrag Befchreeven.

ZP 7

Komt van d’andereZyde ƒ4881 * 1

Komt van hier nevens -ƒ4902519

6 Eeke Maatbalkj es - *
izBrooddeelen , dik 1

3* 18

2 Deelen, lang 12 voet *

3 Greene Einden, lang 7

I* 2

duim - 5

3 Spekgootsdeelen, lang

6* 6

voet - 5

9 1 DuimsBladcn wagen-

2=» s

00 voet, i\ duim

fchot - 5

7*13

dik - -

45 10

4 iDuims Bladen wa-

4 Denne Deelen , lang

• 2* 8

genfchot - 5

2 ijDuims Bladen wa-

4 * 8

18 voet - *

iGreene Deel voor de
Spekbank , lang 26

genfchot - 5

4 | Duims Bladen wa-

2512

voet , dik 2 duim *

2 ' 0

genfchot - *

25 12

ïDeelen, lang24voet *

i 5 16

4 Marslatten - *

15 0

ƒ4902* 19

Beloopende zodanig eén

Vleet - ƒ4924511

35e $ooföt-ftcebct of 25ocltïjoubct betiO'.gt nu ban ’t Conbop t’
SCmfletbam / ^êarbam / of anbere plaats ban toaat ïjet ^rtjip boojb
iiitgerufl/ een ©agpoojt / en moet nlOaat 23o?ge (lellen of teeltenen/
bat Ijet iècljlp en be Hlaablng bn beïjoube reije boebetom binnen bee5e
35ebetlanben 30I moeten retourneercn; bctaalenbe;

Voor de Borg-Ceel - - ƒ 1 * 10

. ’t uitgaande Paspoort -51*4
ter Secretary - - 1 * 10

- ƒ 4 , 4

(Omtrent ben 6 of Sften "Hlpïil monfïert men alle Ijet ^cljeep^boïft;
aïgban begeebeu siclj be 26 oeliljoubrt en Commanbeut te fcïjcep en in Monflerim
De ïtajuit / laatenbe boo? ben Itajuitloacljtcr pet boïlt een boo? een btn= ™ ’t
ncn bomen, ©oojaf ontfangt ben Commanbeur ƒ 100 * * of ƒ 1 j-o*.sehecpsroih,
op Da » 0 ; boo? ’t pelpcn bcbojberen en gcteebmaaben ban be q£qutpa= en *
gie ƒ is' - bcblngenbc bctbctd boot icbec «Ouarbeel J&peït of Craan/

(’t «Ouarbrcl op • 2 ^tcfiatmen geceebent) 300 lju In De bangft opboen
mogt 10 of is fuuHerss ; aïö mebe boo? lebeer 3©aI6ifcfj of Der 3elbet
3©albifcljbaarben ƒ 20 of ƒ2* = —

©crboïgrng geniet be Stuntman ƒ 60=*- of ƒ 6y*- op ïjanb/en ban
lebet d&uarbeeï Craan 16 of 17 Huiberg. 35e Harpoenier^ ontfangen
lebet ƒ yo=- of ƒ SS ' m °P Ö anö / en genieten ban ’t «Buarbeel i€caan
14 of ij- flulber^ / ooit biel let$ meer / boef) nleta boo? be 25aarben.

35 le geenen bie bp JjfêaanbgeïD geïmurt mojben / 3pn be bolgenbe:

* Tim-

ij>8 Hedendaagfche Grocnlandfchc Walvifchvangfï T

s’

Maands

Timmerman -

ƒ 36 ?of ƒ40

Bootsman - -

s 28 s - 5 O

Kok -

s 28 s - s O

Kuiper

s 28 s - O

Chirurgyn -

S 26 s - S 0

Noch voor de Medicamenten en Kift,

eens voor al

S 26= - S 0

Schieman - -

s2fs - s O

’t Gemeene Vaarensvolk of Mattroo-

zen, ieder

S 18 s of/20

Jonge Mattroozenieder : -

s I4sOf/lf

Koksmaat -• - ,

s I2s - s O

Kajuit wachter - ...

= IO s of ƒ11

d£5eïpït fyeebct in bteje bolgenbe jBonfiet-SïoI ig te 3 ien.

Algemeene

Monftcnol*

MONSTER-ROL van
’t Schip het Wapen van
Texel, in de Hollefloot
gemonftert , en met 4
Sloepen naar Groenlandt
vertrokken.

MONSTER-ROL van
’t Schip de 4 Gebroeders,,
in de Hollefloot gemon¬
ftert , en met 5 Sloepen
naar Groenlandt ver¬
trokken.

Quard. op Voorde

C Gcld. Hand. Vifch.

ornelisGysbertfz.

Zorgdrager Com~
mandeur - s 20 ƒ 1 2f/ o
SimonKool JStuurm** ij* 70? o
Jacob Lakeman, Har-
poenierenSpekfnyd.* l 8 « IO
jacob Ommekome,

Harpoenier -• - 17- 7c s o

Fredrik Cornelifz.,

Harpoenier - * yj* O

}an Hendrikfz., Har¬
poenier - s 142 $0* o

y oor d sParteniers ? i o 1 ƒ44? ƒ 1 o

Qnaid. Op Voor de.

C Geld. Hand. Vifch.

ornelisGysbertfz.

Zorgdrager, Com¬
mandeur - z-lO'flïffée O
SimonKool, 16* 6o* i?io.
Jan Smidt. , Harpoe¬
nier en Spekfnyder * I ƒ 5 60- 6- 6
Lambert Outgers, H.

en Spekfnyd.Maat *lf.* 6ös 3* 3
Fredrik Cornelifz ,

Harpoenier - " 60' Os O/

Jan Hendrikfz.,

poenier - 9 13 s 4f~ o* o

V oor d sParMpicrs * 94 ƒ 41 o/i o* 19

Bieten

In haar byzonder Scheepsgedrag Befchreeven. 199

36 s 4 ï0

Op Voor de
Hand, Vifch.

Pieter Prins, 'Timmer¬
man en Stuur der - ƒ 4 °/ 3 *°
Jurriaji Infelman, Kui¬
per - - !

Jan Snyder, Bootsman

tLynfchieter - * 3 f - 2*0

Pieter van Rarep, Schie¬
mant. Stuur der -
OomGeet, Kok -
Daniël Snov^Chirurgyn^

Klaas Oly - *

Boy Fredrikfz*, Stuur -

- - *

Teunïs Willemfz. ,

Stuurder

* 2 < * 4*0

* 33 * 2*0

* 29* 1*0
*27* 2*0

27 * 4*0

Oom Siewertfz* - *

Cornelis Pieterfz. - *
Jan Bakker - *

Dirk Pieterfz* - =*

Harmen Jacobfz* - *
Jan Willemfz., Onder-

t immer man - *

Klaas Janfz. Tel - *
Hans Concent - *

Klaas Garmetfz* - *

N: N: - *

SimonPieterfz., Koks¬
maat - - *

Geert Jacobfz* Kajuit -
wachter • =

2 7* 3*0
27 * 2*0
27 * 2*0
27* 2*0
27* 2*0
2Ó * 2*0

26 * 3*0
26 * 2*0
2 Ó * 2*0
22 * 2*0
20 * 1*0

19* 1*0

iy* 2*0

Op hand als hier
nevens

9 483

Beloopende de Mon-
öering

ƒ1060*

Abraham Lambertfz.,
Timmerman - f
OomSiewerfz*, Boots¬
man en Stuurder - *
Klaas Oly, Kok - *

Cornelis Janfz. Schiem .

en Stuurder - *

Adam Plaan, Kuiper *
Jan Hoogwerf, Chirur -
gyn *

Jan Gaaf, Ondertimm . *
Dirk Rynders,Ly»y?/&/V-

ter s

HuipertPieterfz*,

fchieter - •

Lourens Hendrikfz.,
Stuurder - *

Eelke Jetz Stuurder - *
Pieter Janfz. Wit - *

Cornelis Pieterfz* - *
Boy Fredrikfz.,ÓV##7v/. *
Pieter Broeder SjZy#/^.*
Simon Rykfz .Lynfchte.*
, anMichielfz. Lynfch .*
"anThomifz. - *

entje Hantj es - *

^ourensTeunifz* - *
Ariaan Cornelifz. - *
Cornelis Dirkfz. - =

Jan Boon *

FredrikMelchers - *
Huibert J urriaans,Köix-
maat - - *

Heyn Janfz. Kajuit ~

wachter - s

Op Voor d«
Hand. Vifch,

36/ 2* O

27*

26*
2 7 '

3* o
2* o

3* o
I* o

27- 2* O

20* I* O

* 19 * 2*10

19* 2*10

19*

I *

I9 a

l8*

18*

1-8*

18*

' 7 *

' 7 *.

17*

16*

3* o

3 * o
I*

I* o
4* o
2*10
2* o
2*10
I* o
I* o
I* o
I* o

I* ©

3* o
I* o

* II * I* o

II * I* o

Komt voor Maandgeld
en voor de Vifch - ƒ 5*27 ƒ49*
Op de hand als bo¬
ven - *410

Beloopende de Mon¬
tering - ƒ937

m 3

Zulks.

joo Hedendaagfche Groenkndfche Walvifchvangft,

Zulks dat het Maandgeld van een
Schip voerende4Sloepen bedraagt
fS 77 c - voor de Vifchƒ f8 s - en’t
Quardeel-Geld/f = i =- zyndedit
Jaar den Manfchapfchaars en on¬
gemeen wel gewild; duswierdop
de t’ Huiskomft in de Hollefloot
weederom gemonftert, hebbende
een Vangft van 6] Vifch 305
Quardeelen Traan.

Zoo dat het Maandgeld van een
Schip voerende f Sloepen bedraagt
ƒ4171— voor deVifch/f9s 195-
en ’t Quardeelgeld f 4 = 14 s —
dit Jaar wasdenManfchap beeter
te bekomen; dus wierd mede op
de t’ Huiskomft wederom in de
Hollefloot gemonftert, hebbende
een vangft van 9 VifTcheijj 396J
Quardeelen Traan.

|2ocf) jjebben be |©aanbgelber£ ban iebet ©ifcïj 20 of 30 fïuiber£/en
bic boot Jftuurbct op een jbloep tuo?b aangeftclt/ geniet ban De 30 ifcfj
ƒ 3 = - ©e ©oorlce3cr of 3Doo?3anget beeft op be boojnoembe tdö
boo?bee3en geefïelpben bieufl incbe ƒ 3'- ban be ©ifcl). 55 e 3 ©pm
boop boot ’t ©oïb in ’t aanneemen tot ben bicuft gegceben / toojb tjen
nu Uiebetom gefclionben. ©erboïgenjj begeeft 3 ic|) ’t meefie ©olb ban
’t hellip boebec naat BLanb/ om 3iclj ban ecnige ftïeeberen / Itoopgoeb
en ptobifïe ban tabab / jcneber / C115- te bet3ien / bie ban naa 2 of
3 bagen Uiebetom t’ fcljeep moeten bomen.

©uitrent ben ïoden of i2den Hlpjiï iigten be Jbcïiepen/op Stroom
leggcnbe / öet anbet / en bomen / naa be luinb igj / iii 4 of f bagen in
iCejrel / tufTcfjen ’t ©ube ^cïjilb en ’t 3j5ieuiue ©iep ten anber.
ban bomt gemeenïpb een öéc t?eeren Conmiisen op be fóelbet / albtaat
be Commanbeur be ©aépootten benoont en laat teebenen / betaalenbe
baat boot 30 of 40 fiuiberj».

wanneer en ©p ben 18 den of 2often Öcc3ct llüaanb / ïoopeit fce .êcljepcu / be
hoe de jfche. 3 EMnb en Stroom öienenbe / iebet met een Hoofdman bet3ien / ’t
pen in zee uit in Sce; ijct Jbctyp buoj ïjcm buiten be betbe ;Con gebjagt/

pni ’ en uitgelootft / gaat bee3e Jloots? boebet ban boojb / in een Jlootg’-
man£ baattuig / fjem baat toe ten bienft / en 3eilen be ^ctjepcn ’t
2eeluaatt$ ljunneu boetfï / gelpb ïup in ’t 2j|aat 1700. boïgenj» bit
Journaal onsen boer£ ïjieibcn :

In haar byzonder Scheepsgedrag Befchreevcn. 301

Uittrekfel van ons Journaal, koers houdende naarjnjoor-
Groenlandt , met ons Schip de Vergulde kocrshou-
Bevkorf, in den Jaare 1700.

dingaange-

weezcn.

)at.

Koerflen.

Myl.

Gegifte

Breete.

Bevonde

breete.

2 S

N. W. t. N.

2.1

S 3 * i°

N.t.W.jW.

SS* 3

N.N.W.§W.

5*8 = 18

3 °

O.Z.O. 10.

- -

ƒ8*!}-

O.t. N.

^8=25-

N4O.

^28

- -

N.W.t.W.

60*49

N.W.

«7

6 1-40

N. W. t. W.

62*13

— —

N.N.O.

63*18

N.±W.

—

6j-*32

N.W.fW.

66^40

- - .

N.N.O.

•

- -

67-I2

N. O. | N.

68* 0

. .

O.t.Z.

12;

N.N. 0 .

- -

7 °- 3 °

722 6

N.O.

S 7

74-47

2 3

N.O.t.N.

4 f

van

78*5-0

N.W.

Land

79^20

Winden*

w.zw.

Zuidelyk.
O. N.O.

N/N.W.

O.N.O.

N.N.O.

N.W.

N.O.

N. O.

Ooftelyk.

Variabel,
dito N.O.

O. Z.O.

o.z.o-

Zuidelyk.

Weer,

Slap topzeil. April

Topzeil.

Reef kou, Katenes ƒ mylen
N.W. van ons.

Onderzeilen.

T opzeil. May.

Onderzeilen, met regen.-
Topzeil, en mottig.
Slaptopzeil; en verander¬
den onze zeilen.

Slaptopzeil, enbuijig.

Reefkou, en vochtig.

Reefkouw, droog, helder
en koud.

Slaptopzeil, menfehietde
lynen in de Sloepen.

Stilte, en warme zonne^
fchyn.

Verandcrlyk.

Veranderlyk.

Reefkou.

Reefkou, metSneeujagt.

Styf topzeil.

’t Voorland 9 mylen Ooft
van ons.

Alhier.was’t aan’tYs dicht; ziende
cenige Viflehen en 8 Schepen. *

T 7 <£tmit£ toe bit Slaat alleen op be platte ïfiaart seilben/ i£ be lengte
v niet beftoojluft toaatgenomen. ^Cïle öe lacrbere 3 aaheïpftï)ebcn en
Pallen onjl bu£ bette en noclj betbet in en naa be ©iftefterp ontmoet/
fïaan omftanbig in on£ genetaale Soutnaal aangeteeftent; maat / na¬
bemaal in be ©ifTcftetp be bp 3 onbete geballen ban iebet bpna betfcDil*
lenbe 5pn / 3ullentoe Dccöaïüen bee3en en ooft alle be anbeten bp3on*

~ betlje*

ToefteUot
de Viflchcty
vervaardigt.

Qrdetop ie

dersbedie*

ning*

$oz Hedendaagfchc Groenland fche Walvifchvangft,

Algcmeene toeftel tot de Viflchery.

O p öe fjoogte btm 61 tot 66 <£ 5 ?aben albug gebomen ƒ en goet toeet
3pnöe / begint men alleg tot ö’ aanftaanöe ©ificïjetp geceeö te maa=
ben. «üJetfteïpb laat öe Commanöeut 3pn Stuurman en ï^atpOenietó
bp tjemin öe dajuit bomen/ obetleggenöe met i)en/ öe*upï 3 enu reeög
ïjunne |Battroo3en ïjebben leercn bennen / tot toelbet bp 3 onöere beöie*
ning een ieöet bequaam 3 P / om onöet <©obtg Sege in öe ©iftcfjetp
öienft te bonnen-boen. 3 Dtt ban met elbanöet in öe bolgenbe ojöet op-
gefteït tjebbenöe/ laat öe Commanöeut al bet ©olb bp öe gtoote ^pil
te famen bomen / en leeft Ijen öee3e bolgenbe fcïjibbing en ojöje boo?;

3 eggenöe boo? af : een iegelyk gelieve naerftig toe te luifteren, naar de
uitdeeling van zyn nieuwe bediening, boven de gewoone,die hem heden
word opgegeeven , om op ons Schip, genaamt de Vergulde Beykorf,
de Viflchery te bedienen, zoo de Heere voor dit Zaizoen , gelieft te
zegenen.

LYST der BEDIENINGEN.

In ’t Flenflcn. In ’t Afmaaken.

a acobHardebil, Spek-
Jnyder.

'Jan Hendrïkfz, Har-
OpdeVifchA poenier.

» JanSmidt .Harpoenier.

I Fredrik Cornelifz.

^ Harpoenier.

Malmokken C Willem Cornelifz.
in de Sloep < Tirk Evertfz.
aandej/tfeh £ Klaas Cornelifz.

Aan de $ Jan Klaaft., Bootsman.
Spektakels . £ Boy Br o erft., Scbiem.

rOom Siwert, Stuur -
Strantfny - ) man.

ders . y Pieter Broederft*

v- Pieter Korf

Achter-
bankfny -
ders.

Spek op
Klaas.

( Tacob Hardebil, Spek-

\ J f*)Jer.

^ JanSmidt ^Harpoenier*
Jan Hendrikfz. Har -
^ poenier .

Fredrik Cornelifz.

Harpoenier.

Willem Cornelifz.

C Oom Siwert, Stuur -
Strantfnyd.< man.

£ Pieter Korver.

Haakje K Heyn Jan ft.

Piks. 7 Jan Cornelifz.

Kappers ,

Abraham Lambertft.,
Timmerman .

Dirk Janft., Onder*
timmerman .

Pieke *

In haar byzonder Scheepsgedrag Befchreevcn. 303

In ’t Flenflen.

r, * . fHeyn Janfz.

P.ckemers \ D; / k van Ttxcl .
oj Haakje- j J anKlaver .
pik. j an c ornc ] [fa t

Koning. S Jan Jeltjefz.
Koningin. £ Klaas Cornelilz.

( Gysbert Willemlz.,
| Kok.

Aan de J Adam Plaan Kuiper,
Voorfpil. \ Jan de Graaf.

I BarentKlaafz.
vFoppe Tierkfz.

'“Abraham Lambertfz.

! Timmerman ♦

Dirk Janfz., Onder -
timmerman ,

Ifaak van den Broek,
Chirurgyn.

Aan de

rf.i Jacob Picterfz.

acbierjpl. Harmen Xeunift#

Wybrand Janfz*
Klaas Gerritfz.
Klaas Jorifz.
LWarner Hendrikfz.

Met de Kan ^ Koksmaat,
en Brande-< Kajuipwach-
wynsbak . £

In ’t Afmaaken.

f Pieter Broederfz.

} Dirk van Texel.
Kappers. Wybrand Janfz.

1 Tierk Evertfz.

VKlaas JonTz.

^ Harmen T eunifz.

Spek op \ Warner Hendrikfz.
ank. ) JanKlaver.

C Klaas Gerritfz.

fBoy Broerfz., Schic-

I man.

Gysbert Willemfz.,
Kok.

In'tRuim.^ Adam Plaan 7 Kui¬
per.

BarentKlaafz.

Foppe Tierkfz.

Jan de Graaf.

f Jan Klaafz. , Boots -
Aan de ! man •

Spekkar- N. Foppe.

naat. ! Ifaak van den Broek ,

L Chirurgyn.

Koning. $ Jan Jeltjes.

Koningin . £ Klaas Gornclifz.

Met de Kan C Koksmaat,
en Brande-< Kajuitwach -
wyns bak. £ ter.

Om in beide dceze gedaantens van Bedieningen op het Werk

en de maaling van ’t Ys toe te zien.

Cornelis Gysbertfz. Zorgdrager, Commandeur.

TWeje 2 Sebienfngen betbeeït 3 l»nbe/ moet 3 icï) een febet / ’t 3p ïjtm
lief of leet/ met De ïjem aanbebeeïbe fiebientng laatenbetgenoegen/
ten 3p batttoee met elfeanbec brillen tuüen / öle iebee te booten een anOete

Q q beble-

3 $4 HedendaagCche Groenkndfche 'WalvifcHvangft,

tekening Rebben geïjab / Dat Dan met betoiïliging tan ben Commam
teut boel gefcljieö.

3!?aa bee5e bemeftting neemt be <£ommanbeuc be eecfïe fieiic ban be
floepen; baat nan ftcpgt bp loting tebet Jj^arjaoenicc 3Pn eigen ^êlcep
en ©oiti/ en begint be 5clbe met 3pne manfcljap toe te taaftelen of tot
be ©iffcljetp geceet te ma ;hen. Cerflelpft be Epnen gefcgteect hebben*
be / fplitft iebec ï|atpoeniet 5pu eigen jipnen aan elftanöcc / bie ban
booi ben «^tnnrbet en 'Hpnfcljietee jeer geboegiph in ieöccp ^loep/ in ’t
acijrer UptUjch s I en in ’t boot llpnhoft i op elftauDcc Uiojben inge*
fcljooten / cn 3uïftp in iebec ^loep 7 ilpnen / iang iebec i zo ©aam /
maahenbe te famen 840 ©aaDemen. ®ec3e iBalüifclj-Epmn bjojbcn
ban 3eec goebe ^ennip gcmaaht / lecnig gebjaait en ooh géteect/ 3P be*
liaan in omtrent j-i buitnen biametee en uit \ bjaaben bihte. Ceffenö
beeït men ooh be ciernen en ieuffen uit / 30 bat men in iebec ^ïoep 6
uhdeeiin- tiemenen 6 ïenffen ijeeff. öDien 3eïfben bag of toeinig bageu baac naa/
detbyzon- bJ0?Den mebe be ï^aepoen of f^ec hifien geopent / en baac uit aan een
deie Ge- jebet naa 3pne bebiening brccifclgt / 3pn bp3onDcc ■©eceebfctjap gegeeben /
f>cn d toi ieder °m tjet tegen b’aanfiaanbe ©ilïcijcvp / met bpïen / flnpen / bealeeörn/
bediemng befc!jaabeu CH3- gcceeb te maahen ; be ïf?acpoeuierp htpgen ban boot
gchooiig. ceefi hunne Xenffcn / ©aepoenen / en ^taectmeflen ; be 2öanftfnpb£cp

ïjunne 22 »anftmeffen/en ïfapperp hunne ïtapmeffen; be Jrtrantfnpbeïp
hunne ^tcantmeffen / en ^pehfnpbecé hunne /êpeft-eu 23 aacöiucffen.
©eebeep hepgen inPgeïpftp be üUumgafien / ©ieftenierp / Ji 0 aimohhen/
en5. iebec hunne bp 3 onbece ^eccebfcijappcn / bie^eec bcei / en naac be bp*
sonbece gebaantenpbet©iflcherp300beeleclep spn/ bat men 3e hiec niet
aïie opnoemen ftan; baant be ©iflrchetpb?iebp3onbere gebaantenp heeft:
be eeefte beliaat in’t biffehen of ’t bangen Dec Biffcijm al.een ; De tbieeöe/
®tie afzon- be ©ifclj gehangen 3P»be/ befiaat in ’t fïenfTen/ namentfpft: DeSifcïj
deiiyke hoe- ban obecboocb aan lluftften in ’t iêcljip en in ’t ^lenpgat te acbeiöen;
of eed aan- 0 be beebe ip / om bp nabet gelegentgeit het Jbpeft luéber uit het flenp*
teusinde gat/ bobeu op ’t iècljip te haaien/ aan binhen te fnpbeu en te happen/
viflchery om betöet in be baten te boen/ en bit heet men’t afmaahen; ttnaöee*
aangemeikt, J£ , ÖJ j e Rondere gebaantcup / ij iet naa bjeebec te befcftjpben / heeft ie*

bec 3pne bp3onbete ^cceebfcljappen. 25 n boo?beelb : be ^atpoenieep
3 P» cp b’eecfte gedaante bec ©ilfcljecp/in be floepen ïtjacpóeniecp; bp
De ttocebe gebaante in ’t flenffen ^>peftfnpdetp; en bp be Detbegeöaan*
te in ’t afmaahen ïtappeep / 25 anft-of ^>tcantfnpberp / biaac toe 3p
3ich 3elben of be Commanbetttp oojbeelen beft beguaam te spn: en naa
alle bee3e bp3onbete 23 ebietnngen / 3pn ooft hunne bp3onbece <ö 5 eceeb*
fchappen. lip tfarpoenieep ontfangen 3p in be ©iffcljecp hunne ©007=
gangecs7 ILeuffen/ ©arpoenen / ütap-en ^taactmciTen nebenpbeöaac
toe üehoocenbe ^toftheu ; inpgelpftp jjBtfthen / fteene 5 S»acbehanben
en3- Hip 4>peftfnpberp ftepgen 3e hunne ^peft-en 25 aacbmefTen/

^peft^

✓

In haar byzonder Scheepsgedrag Befchreeven. pp

^peftftroppen en 3 ©etftrenen / 5 &acbe{janben / Haat3en / &pooten /
e»3. en in ’t afmaafeen 3pn 3p ftapperp/ 25 anft-of £ttantfnpberp / ïjice
toe ontfangen 3 P hunne Stap- 25 anft- en /ètrantmefien / met Ijaareftee-
ne jStrpftetp / 2Sanfi en ïfanbhaaftjep alp baat toe geïjoorig 3pn ; bit
nu allep in ’t bp3onbet te befcï)?pben 30U boot onp en ben 3lee3ee te
langbjaaöig 5pn / öeUtul bit genoeg3aam uit be boojgaanbe ïpft bet
JÖebientngen (tan afgeleib tuojben. dMpft nu met bte;e 25 ebieningen
gefcijieb/ 300 ip ’t ooit met aiïe be anbeten/ ban be meefte tot be min*? n , w * lldi *
tie toe/ een iebet ftjpgt naa 3pne bequaamfjeit / bolgenp be bettoonbe m
o?bct / 3Pne bebieniug / en uerbolgeup ooft 3pne gcteeöfcljappen/ öie ge¬
heel anberp in ’t ©iffcljcn 3pn/ beftaanbe in harpoenen/IHeiiffen/ Ciie*
men/ jollen/ Stroppen eii3. alp in ’t jyïenfTen/ toeöetom anberp in
’t afmaaften/ en afbaar Ui eet anberp op be ©ifcï) / anberp in beêfoep/
anberp op ’t ^cljip / anberp in ’t tfiuim enf. tuelfte dëererbfcftappcn
Ijen bon? ’t meerenbeeï ooft aauftonöp met ftet openen ber ïtiften too?*
ben gegeeben / om be 3elben tegen b’ aanftaanbe ©iflcïjerp te fchetpcn
en geveeb te maaften / ten einbe men op be ©tfcfjplaatp geftomen / en
©ifcl) aanrrcffenbe ) in bit toigtig gebal niet in betluarting mogt ge-
caaftten/ of boo? berbaaftfteit berfteerb Uietft boen ( maar bat men in
alie bee3e bp3onbere gebaantenp/ 3icl) biel getoapent op 3pn poft mag
fieïïen. 23 p boo?beeïb : tn be eerfle gebaante / moet een ieber op Ijet
enftel Uioo?b / Val val ! bat ’ee geroepen luotb / oanftoubp en baarbig
obetboo?b en in 3pnc Ijem aangeluee3e «Ibïoep ballen/ bp 3pn eigen bol/
en eigen riem/ be bollen en droppen gereeb i)et>benbe/ spn/ omterftonb
allep / Uiaar toe Ijp gefchiftt is'/ aan te batten/ (luant be ©ifcft3alhen
niet aftoacftten) en bup met alle b’anbere gebaantenp ; een ieber moet
3icö ban / aanftonbp gereet 3pnbe/ bolgenp 3pne oibec / boel getoapent
op jpnen pofi begeeben.

25 ee 3 e nu aangeboeese gebaantenp in be BifTcfterp / bertoonen 3fcf)
ïwjtelpft ieber in Ijaat bpsoubet geb?uift / alt? betbolgenp blpften 3al.

De Walvifchvangfi: in haare eerfte gedaante en behan¬
deling befchpuwt.

"N/f^eft b)o?ö nu be ©iffcftcrp in ’t 31 >eftpP en boo.mamentïpft bp be -
ffpbclben onbtrnomen; bee3e befcljjeeben 3pnbe / 3ullen toe bie in da'me van
’t lop f|p en om be <©oft mebe aan ’t %anb met toeinig bioo?ben ge= de viflcheiy,
benften. <ö5emeenlpft 3oeftt men op be hoogte ban 75- of 76 45?aben het watdicz 3 '»
HP aan te boen; berber langs ftet 3eïbe tot77<©rabengeftomen/tracljt
men naar een gelegentljeit om baar in te 3eilen/ toant-tuffcljen be 77 en
79 <©?aabm / begeeft 3 icft het meefte grop bet Schepen / luanneer men
’ee opening binb/ iii’ffep/ tracfjteube boo? ftet lop f§p/ boo? aan ben
3oom boot Ce Zte geb?often / boo? te Dtingen / tot aan be bafte en
groote japbelben, o^m toat teben bec3e hoogte ban 4 l 5 ?abeu en bee3e

Qq 2 W s

joS Hedendaagfche Groenlandfche Walvifchvangft,

|ï£belben berftooreu tuo?ben / i£ Ijler boo? in ’t ttoeebe en berbe 3 ^cel
ber 2Sefcl)?pbing genoeg getoont. 2fil£ men bee3e ©eïben j fomtpbö 6
of 8 mplcu in ben omtreft beflaanbe / bereiftt beeft / bomen ’ec biftmaal^
beele ^’ctjcpen 3iclj aan baf! maaften ( ’t 3 P met een paarbelpn of een
ïtabeïtou bet3ien met jgeupljaahen / in boojaf geljaftte gaten ban ’t
f§£ baf! gelegt en geanftert ; aïsiban tooiden i of z floepen / ieder
met 6 ilöannen / 7 3 Lpnen en 3 harpoenen / een aan ben boo?ganger
3pnbe / bet3ien / b’eene aan &tuutboo?d / en b’anbete aan 25 aftboo?b
leggende / en op be b?andloacljt omtrent een |©u$>ftet fcfjoot ban ’t
^cipp ge5onben/ bie fjet tegen bit ©elb aanïeggen / bettuacfttenöe be
©ifclj ban onber bit ©elb / of ooft boel langs; tjet 3elbeop te ftomen/
boant bee3e ©ifcïj 3icï) elder£ baar onbet begeeben ftebbenbe / ftan 30=
banig een groot ff^beïd / sonbee abemljaling / niet onber boo? 3toem*
men/ en ftomt ban 3omtpb$ bob en om abem te fcfjeppen ; maar in*
bien men be ©ifcft tegen een ber flarden of tuffc&en ftleine ff^fcftotfen
3iet opftomen / boatmeet bit te berre bulten tjet bereift ber floepen td /
en betboïgen^ ban tv eet onderloopt / mifi men bie en iö ontfnapt.
^iet uit ij> nu boel te begrppen Voaarom men be ©elben berftiefï.

Devifehna- ^ et & c Ö»t» jeUcnbe / tuo?d alp ban op bee3e bop3e be ©ifcft naage*
gefpeurt en fpeutt : een ber «floepen op be 2&?andtoacï)t acfttet Ijet ^cftip uitge*

3onben/ gaat miblertupl be Commandeur op ’t ©etbeft boanbelen/ en
een ber frjarpoeniers boo? op ’t <t>c!jip / om alïertuegcn uit te 3ien of
men geen ©ifclj geloaat tuozb ; Dee3e befpeurenbe of elber$ Ijoorenbe
bïaa3en / roept of tuupft men biebanbe^loeptoe/ ©ifclj te jieu. 3E>ee5e
^>loep of be bocuberïjaalde floepen / be ©ifclj ban onber een ©elb
3ienbe opftomen/ roeit men in aller ril naar Deseloe toe/ en bp de©ifcl)
Be zelve op- geftoiuen/ fcljiet men ’er be ©atpoen in. ^eese harpoen iö een ban
gedaan woid booten gefcljerpt fi5et ter langte ban 33 duimen/ gelpft bee3e aföeefc

gcfchotcn* ^ ^

bing bevtoont : - - - ^7 lan’t tonde öu$

Sloepen op
brandwacht
uit gezon¬
den*

of ben ït ooft er a tuozb ben ©co?ganget baf! gemaaftt / met een ge*
fplitfi oog bat met een bun bindtouluetje tuo?D toegebonben / op bat
bie niet afgïeuben 30U. ©eeje ©oo?ganget tuozb ban be allerfïecftfte
ï^ennip gemaaftt/ moet luit / leenig en ongeteert jpn/ ominbe<ü5?oen*
lanbfcfte ftoube tueï te bonnen buigen / 3pnbe omtrent 36 boeten lang.
^jn’t IjuiS of ben ftoofter ban be harpoen toozö een boft / ter lengte ban
7 of S boeten geftoften / luaar aan beu ©ooiganger mede baf! gebonden is? /
al3oo be ©arpoenier boo? ’t befiict ban bee3e fioft/ te beeter in be 30 a(*
bffcli fcljieten ftan. 3B>ee3e met be harpoen getroffe ©ifclj / om 3pnen
©pand t’ onttopfien / en 3iclj geloond boeiende / begeeft 3ictj fcftielpft
bteer onbet ’t ©elb of b’ omleggende JJgfcftotfen / en noeïj onbermoelt
3pnbe loopt be eerfïe s ipnen uit tjet acljter Ipnljoft / fcljoon met een
flag om be ^>loepgf!eben tueerljouben / 3«t fcöielpft en fnel.ult; De

|©an-

In haar byzonder Scheepsgedrag Befchreeven. 307

IBanfcïjap op ’t <&cï)ip be toac&t öoubenbe / bit jieube / en Val val!
geroepen jjebbenbe / ftomt ’et eerlang be ^ïoep aan b’ anbere 5Pöe ge*
leegen/ of een anbere <^loep bp/ bie 3pne s acfjter %pnen al$ ban met
een fcljootfieft aan bee3en opfjeelt ; maar te laat gefiomen / ijeelt be
rnfïe 3pne 2. ©oojlpnen / noct) tot een boozbojg öebbenbe / eerft 3 rlf
op 3Pne acöterïpnen/ roepenbe en fcïjjeeutoenbe luitheel^ om öulp. <©it
üinbemoe Ijeel aarbig boojeenerPaare 5 ^icljter bu 0 ö befcö?eeben;

De Harpoenier ziet om, 200 ras men fpeurt een Vifch,

Hy legt zyn riem dwars neer, en gaat het roeyen ftaaken,

Stapt over bank, en ftaat gereed om wat te raaken.

Vyf Lynen achter in , en voor nog twee tot borg,

Elk by de drie duim dik, dan is men buiten zorg,

Te vooren al gefplift. De vyf die achter leggen,

Zyn ruim zes honderd vaam, men mag met vvaarheit zeggen;

Dat zeven Lyns gefplift, de vyf en twee te faam;

Wel reiken van’t Harpoen, agt honderd vyftig vaam.

€n berber :

’t Sa Mannen, elk zie toe, waar zalme hem onderfcheppen ?

Zie ginder voor dien zoom ; elk gaat zich dapper reppen.

Val, val: wanneer men dit van ’t opperhoofd maar hoort,

Elk rolt gelyk een kloot voort daadlyk over boord.

De rappe gallen, als de brakk’ en haazewinden,

Zyn eer men honderd telt, dan nergens meer te vinden.

Of’t klaar, of graan weer is, of’t hagelt, fneeuwt of mift,

Daar word niet naa gezien, en nimmer tyd vergift.

Men roeit ’er recht op aan, geen roeyer durft omkyken,

Om niet door Vifch of Staart, die fchrik baart, te bezwyken*.

Dus roept hen moedig toe, de Harpoenier vol vuur,

’t Sa Mannen wakker aan! hy is ons, binnen ’t uur.

Pas op nu Stuurder, zoo, zoet, fachjes, zonder fchreeuwen,
Haal uit! Courage, Sa! als Turken en als Leeuwen.

Dat ’s braaf! nu zyn we ’er by; zit vaft: de riemen in,

De Lynen kant en klaar, dat ’s weer een nieu begin.

De Harpoenier fchiet toe, dat hem de beenen beeven;

Welk oorlogs Kapitein zou niet de moed begeeven?

’t Harpoen zit wacker diep; >daar drilt de ftok ’er uit;

Dat vlyt de gaften wel.

Wanneer ban bp ber3uim op ’t *§cf)ip goebe toatfjt geïjouben 10 / of
bat Ijet ©olft om laag 3pnbe J niet rpbelph te uoojfctjpn komt / en bu£
te iaat ftomeuöe/ ecl)tet legt men in be .Sloep a {lagen om be S f ebea;

Qq 3 bu$

$o8 Hedendaagfdie Groenlandfcha Walvifchvangft,

En hoe men bug to?nt be £ïoep Doo? met De canbgaarb tot aan ’t boatet / en om
me'de ge- hgt ||| te muben / Dictt men Dan eeng toe / Dan boeer aantjoubence /
handden ÏÜaanDe De £>loep ïjatf ober enD / 300 Deel De selbe Dan booten IpDen
moet. ftan/ tot 300 taugé De harpoen flipt of De Hpn Ljeeht; toaat öooimen

Dan De ©ifcl} niet 5ict niagtig te boo?Den / einbelpfe met 7 Hpnen ïjet
enDtje moet laaten flippen / Daant De ©ifclj noclj niet afgemat jpnbe /
i g te fleth en met geen htagt te fteeren; eet 30U 3e een hateltou aan ftuïb
hen tuftften / Dan 3e 3icij Daat meeDe tueerfjoubeii liet: gelph DetfcfjeiDe
maaien in ’t be3ette ff g geblcehen tg' / buetpenbe Ijem in een gat een
ftrifi om Den <§itaert. rjn ’t 3D)emmen nu Deejc rtueebe miOlertopl al-
bug opgeljeelt en Daar aan Dafl 3pnöe / tjoub 3e bueberom met eene/ en
fomtpbg naat toeflnnD Dan 5aahen/ ooit Duel met 2 floepen ombefle*
Den/ om bug De ©ifclj allenhg te Dermocuen/ Die boo? bit boectljouben
en Den 3buaaten tojn bet Honen afgemat luoib / in 3pu loop begint
te Dettraagen / sullig sp meöe reu eiube abemloog buojó / en genooD*
3aalit / eet 10 Hpnen uitgelocpcn 3pn / bueberom DoDen te Iiomen;
buantïjet ietg ongemeeng ig/ 300 men een berbe/ (Dieniet Derte Dan
Daar/ op Deescn l)ct oog Ijeefr) moet opöeelen 5 De Jdifctj bug Dan
onbet Ijet ©elb bueberom ophomenbe / ig / gelpït men DjcI bermoeben
han / 3cer Dctmceit/ en moet ban ooïi te langer / 5Pnen abem fiaalen*
De/ boDen OlpDen/ om 3pne Itracïjten lueet te Ijerbuinnen. 5 ?e ^loe*
pen onberbupl 3iclj een hanonfcljoot Derte langg pet 1 Mb onberling
Derbeclt Ijebbeube / en bueberom bp be ©ifcï) gekomen / frljiet ’et be
ccrfte noclj een harpoen rot mcerbet Detjeiieriinj m / of D’ecrfte flippen
megt / en Die Dan ’t <§>cljip met een 4 Eeug of ^jou fepn gegeeben
Ijebbenbe/ aan loot 3pbe be IDifcij gpjien luoib / bomen ’etbiebanD’an«
bete 3pbe mebe bp ; algban begint men te lenflën / en men tt cijt De
©ifclj met Henffen Dan ó Doet lang / in luellierg hollet een ftofi Dan
agt Dotten lengte lleelit/ tuffcïjen 3pne ribben tot in ’t ingeboanb tetref*
Die geienii feu en bug te boobeu. 3 De punt of fcljaft Dan De Heng / op be ribben
woij, htom of flomp geftooten / roept be harpoenier lueer om een anbere/

Dcrmitg 6 HenfTen / te luecten / 3 aan ieber 3Pbe Dan be gsloep / tot
bit boctïi albaar gcreeb leggen ; 3 £e ISifcij ban onberluplen lueeberom
onbet gefcljootcn / neemt öp 3pn floepg moficitie / Dpi / en boetfleen
met Ijem Dooi In öe^ïoep/ om tot bit boert! gcreeb te öebbeu; algban
legt Ijp bee3e hromme Heng op be ^teDen / flaat ble met Ijet mohertje
recljt / Dplt en boet 3e bneöcrom fcljarp / trcbopl men met be .sloep al
roepenbe hoerg naar be ©ifclj flelt / om Die lueber op te fpeuren.
5E»ee3e Heng lg een P3erc /t>picg / beo? bieeb en £>cljerp met een fpjtfe
punt / en actjter met een Ijolte of hoher bedien / buaat om be 3 clDe tt
bellieren/ een gbtoh freeht/ gelph Dit afbeclbfeï Dertoont.

3 Te Heug op een

het

In haar byzonder Scheepsgedrag Befchreevcn. jop

fier of ben froft/ tufichen be ribben in De ïBifctj geftohen/ begint nu eer*
lang De 5eïbe in plaats ban boater / onber ’t aöemljaaien / bioeD te blaa*
3 tn; maar inbien öee3e lenofleeben op De ribben affluiten / al# öiftmaal#
gebeurt / maaften 3e geen öoobtuonben / Vu aar op ban ooft "geen bioeD*
bïaa3ing bolgt / ten 3 P öe harpoen tuffcljen De ribben boe? gefeljooten
Vua#; luant Ijet bïoeb uit {jet ïpf in öe heel ftomenbe / luotö Ijet alöu#
boo? ben aöemppp öctVuaart# geboert en teffent met Ijet boater uitge*
bïaa3en / Dat öooj geen öoojgaanöe flecften / op De ribben ffuitenöe/
niet gefcljieöen ftan ; geipft niebe be füppenöc ïjarpocnVoonbcn Voel
Voeer genrenen ftonnen / ais on# aan Der óeiüer htteeften# gebiee*
hen i#.

ïDifci) bit# geiend / 3locmt ai abemenbe giut# en ijatuaart# /
fïaanbe onocituffcijen/ beeïj b’cene min en b’anbere meer/ geVoeïbig
met be Jitaert en ©innen / om öee3e ïen#decften 300 Peel mcgcïpft te
ontgaan, <©e harpoenier# / Die 3iclj nu ter Vueersnöen ban öe ©ifci)
iaaten roepen/ om bee3c (lagen t’ ontVopften / roepen fomtpö#: ftryk!
ban meer / roei aan ! Dat om re bcfctjouVuen een 3eïö3aam gejicijt
baart/ maar booz öee 3 ebedrpöer#/fomtpö#meteen Voiiöe©ifclj/ ooft
boel een brrbaarïpfte en ijacïjeipftc flrpö Vuo?ö / Voant inbien Deese (la*
gen treffen / 3pn 3c naar öe fttagt en 3Vuaarte ban ’t ligcljaam / ooft
ïiracljtige en 3Vuaare flagen / suilt# Voaac öie raaften / geVueiöig tjarö
aanftomen/ fïaanbe fomtpö# floepen in öeu gronö en aan futftlten/
toaar meöe eenig boïft teTneubeien ftomt / of 3Vuaar Vuozö gequed
j^iet min aaröig Dan ’t boojgaanöe / merftt öee5en ©icïjter ’t 3ten#=
feu aan:

Leg riemen binnen boord, neem Lenden in de hand,

Oranje blaaft hy al, (leek tot in ’t ingewand.

Het brieflènd heete bloed, fpringt uit verfcheidegaten,

Verre over hals en kop; zoo dat zulk aderlaaten,

Hyjaarlyks niet behoeft, heeft hy ’t eens uitgeftaan;

Laat hem wat fpartelcn, ftraks is ’t met hem gedaan.

De naare en bange dood doet hem den (taart zoo rukken,

Kon hy daar meê begaan, in honderduizend (lukken,

Zou hy de Sloepen (laan.

3©anneer beest Heeften Voel treffen / bjcnö 3oöanig een ©ifclj fom*
tpb# / sonöet Dat tjp sieft Vueet ouö.t Vuatec Degeeben ftan / geöoob; En cindeJ ^
maar meed/ om 3pne ©panöen t’ onVuplten/ begeeft Ijp 3idf)/ een Voet* gedood,
nig uitgerufl Ijebbeiiöe / of ïjalf 3 pnen aöem geijaalt/ Voeöer onöet ’t
©elb/ altoaar tjem 3Pne ontbangë Voonöen/ betmoeping en fjaif ijet*
ïjaalöen aöem / niet iang berblpf bergunnen / öie# loopt öp boo? öe
tvueebe rei# / 3elöen mm ban 1 of ij %pn uit / naöemaal ijp öoo?

fcïHtft

Hoertietde
doode Vifch
gchandelt*

1-n Ljnea
weder mge-
lualt >

310 Hedendaagfche Groenlandfchc Walvifchvangfl:,

fcfl?ift en beröaaflfleit belet too?b berber te loopen; tuaat bp bomt/
bat 3pne toonben/ boobclpït 3pnbe / flern uoobsaaben toeöet te Doen bee*
ten / miblettupï flp geen tpb oberig flebbenbe 3icïj te rebben / aan 3pne
toonben fletft of abemïooê onbet let bclb fmooren moer. Cetlangjon*
bet eentgen uitfleï bomen ban alle floepen bp een / en acfltec elbanbet
gefeflaatt/ ttacljt men met alle magtbegeflo?be ©ifcfl ban onbcc’t©eIö
naat 3WJ te flaalen / tuant inbien men baat mebe bettoefbe / sou flp
boa? 3pne intuenbfge flitte ban 3pn blocb eerlang 3tuellen / en bup tegen
’t |ïpbeïb opmjenbe eenige flolte boben 3 Pn Itgcljaam boo? ’t boopen
ban ’t ffp maalten / tuaat boo? bee3e onberneeming luel flaafl onboen*
belaft ballen 30U; inbien bit ecfltet te bejtunarlpb balt / tetflonb flaaft
men ’t bpgeïecge pbeflip / en boinb be % pn of beibe be Hpnen om öe
gtoote J>pil / of ttacljt met 3eilen be ©ifcfl ban onbet tjet ©clb te flee*
pen / en Dit niet gelubbenbe/ moeten be harpoenen flippen of be ïpnen
aanflubben. 22p albitn be ©ifcfl nog leeft / cti beo? be ttueebemaal
lueöet ban onbet Ijet ©elb lioutenöe / ip Iju boo? Dien 3bjaaten torn
betfllpnen/en boojnamentïpli boo? 3pne toonben einbeïpb 300 betmoêit
en magteloop geluo?ben / bat flp 3icfl alpban 3eet gemabïpb laat boo*
ben. 35 e ©ifcfl boob spnbe/ bentett of b?aapt 3icïj beeltpbp om / ’t3p
bat bit natnutipft 3 P / of toegeup be jtuaatte bet ïpnen / en b?pft Dup
met ben Emift boben; bit sienbe/ floo?t men aanflonbpuit alle be Jfloe*
pen een groot geroep en gejuig / elbanbet met be fEhitfen ober ’t tjoofbt
toetuuibenbe / fcfl?eeutuenbe en toepenbe : Geluk Commandeur geluk
met de Vifch; tuaat op be Commandeur tueberom anttuoo?b: U ook
■100 mannen al te maal ; tuant meefl alle flebben 3e belang ijict bp.

tpt men aan ’t toetb om b’ uitgcloope 3 Lpnen tueber in te pal*
men/ en in be floepen allenhp toebetom aan fcflpben o?dentelpb in ’t
Êpnflob tucg te fcljicten. gin ’t uftloopen moet be ïpnfcflfeter tuel
toéjien/ bat ’ct boo? ben fnellen uitloop geen bogten acïjtccöcn anbeten
battenbe / in flribben ’t ©olb om atm of beenen fltngercn / of om be
<§>tcbcn of aan ’t fJp sicïj ïjccïjten / 3ulbp ’er geen ongriubben ben ©ol*
be of be ©ifcfl mogre obetbomen.

©an bee3efloepen onbet Dep/ bie niet ban afleen geïenfl flebben/ en
geen harpoen gefcljootcn / roepen z floepen en ecu Hpn baat onber
boo?/ om be bafle Jlpnen op te bangen/ en bit bertieflt flebbenbe/ leg*
gen 3e iebet een boo? in öe bcep ban flunite ^teben / en beginnen ’et
ban ge3amentlpïi aan te flarden / om be ©ifcfl 300 bette te boen bente*
ten/ bat men ’ec öe ©atpoencu uit fnpöen ban / en teffenp öe noefl in
ftcebenöc ïenflen uitttebben / boo? be ©ifcfl in ’t Henffen uit be flaub
gelu?ougen / of met bco?bacflt tot meerbet guet3tng baat in gelaaten.
55 it gebaau 5pnde/ roept be /èpebfnpöcc of een bet oubfle Hfarpocnietp
om een ^>taertmcp / betmitp iebet paloep oubet be ©often aan boo?D
een touiu fleeft/ tuaat in 30banig een mep flangt; 55 e ^taett ban af*
gefneöen/ fnpb flp mebe in iebet bin een gat / tuaat boo? bie beiben met

In haar byzonder Scheepsgedrag Befchreeven. 311

een ©intouto baat toe gebe3igt / ober ben built om geen toatcr te bon*
nen fcljeppm / bp een toojben gefokt / nebeng be ttoee fïaartflippen
baar bp/ be mtbbeïftnoftfteï uitgefneeben 3pnbe/ aÏ300 3e geen nut boet/ 0e vifch
laat men 3inften. J2aa bee3e Perricljting (leent men een gat in ’t plug na « boord
of flaattenb / toaar beo? met een barbe-ftanb een boegfeertoutu too?b s eboe s lccIt *
geftoften / boegfeerenbe bug be ©ifcl) / Ij et pïugenb Poo? / met alle be
floepen naar boo?b / toant be monb in ’t Herben 3pn ftracljt om te
(luiten Perïte3enbe / gaat boo? 3pne 3toaarte open / 300 bat be ©ifclj
met een open monb / be3toaatlpft boo?t te fttpgen 30113pn. ©it Haart
affnpben en ’t boegfeeren too?b mebe boe? bien ©icijtet bug geeftig

pettclt:

Nu Mannen hy is dood; eer men aan ’t fnyen, ’t fcheuren
Kan komen, moeten eerll de V innen vlak op ’t lyf
Met touwen vaft gefort. Neem ’t Spekmes, dat is ftyf
T wee voeten lang, en ’t hegt, zoo lang een man kan vaameh;

Sny af de Staart, door ’t lid moet gy het netjes raamen.

Een gat nu door den fluit, en fleekt ’er ’t fleeptou door.

Wy moeten met hem heen , maar ’t achter end moet voor.

Boegfeer hem nu aan boord; doch ’t wil zoo luttel fchieten,

Een onverduldig volk, zou ’t ligtelyk verdrieten.

Tweede Gedaante der Walvifchvangft , het Flenflen ge»
naamt, hoedanig hier mede omgegaan word. '

A “Jtu 6oo?b geftomen / maakt men be gebange Bifdj met een touto
^ op 3p bad; ban laatbeCommanbeut/ ben ftajuittoacjjter een Ij om
te bah met b?anöetopn gereeb (jebbenbe / ieber b:ie lepeïg Pol Pan Rantrce *
öec3en fïetftften b?anft nuttigen / toaar op be jèpeft-ftoning / een bft scn0!cu "'
onerPaarenfle |Batroo3en / bie alg Pan ’t Ijoofbt tot be Poefen Pan
traan bjuipt/ bubbel rant5oen Ijeeft/ en’t oPcrige in ren flesje Poo?
hem betoaart. ©erPoïgeng too?D ’er toeber ten fpcebigfle be 25 ;anö-
toacljt uitge3onben / bie alg gemeït ig/ ijirnuc poft toaatneemen. ©ug
ban bee3e / of meer anberen baat bp opbeenbe / en geen blpft 3ienbe
poo? eerfl meet ©ifclj magtig te toojben / of bat men boo? maaïing
Pan ’t |fg baar niet burft PettorPcn/ 300 begint men 3iclj ban tot Ijet
flenflen geteeb te maalten / fcljcerenbe be 2 ijpefttafteïg / alg mebe tjet
kenter en $eusjpn / toieng uoPen bloftften aluoorcng / noeft in Êee
5pnbe/ baar toe reeög op ijaar plaatg 3Pn geljangcn ; aïgban Pat een
ieber 3pne te booten gereeb gemaaftte ^ereebfcïjappen/ tot ïjet flenflen
beftootenbe / ter Ijanb; ooft 3ct men eenige baten uit pet dflenggat/ op
’t onber en boben beft Poo? ’t Söiefpit of op be ©ut / min of meer na*
bat men ©iflefjen om te flenflen ïjeeft. 3£>it iflensgat / gier toe naar

G r p?o*

51 1 Hedendaagfcfoc Grocnkndfcho Walvifdivangit,

Tocfleitot pjopottie ban ’t ^cfjip in ’t nüm geniaalst en opgetuimt / öe ©oojfpiï
het flenffeu ge3ct | bomen in öe Ruiden / ’t enö ban öe 2 ^pefttaftefê baat om /
gemaakt, i flaï 3 £n £lt fpooren aangedaan / en bootts alle ©ereeöfcljappen ftn Der

ijanö en geueeö 3pnöe / 300 tjaaït men De ©ifctj onöertoplen ooft tod
onöec ’t opruimen aan 25 afiboo?ö op 3p / met ijet plugenö boot / Dat
met een anftertaftel boo? aan De jjpoftftétnafi 3uuöe / een toeinig tooiö
opge3ct / pet Ijooföt naar aeïjteten / aitoaar öe jöeuëljaaft met een
lange drop aan ’t $eu$pn bafi / in ’t groote 3 ©ant Ijaugenöe / boot
eerfï boo? in 3pn monö of onöerlip / nu op 3011 rug leggenöe / tooiö
ingeflagen ; öan too?b öe fteel of ’t onöee ftaaften / met Dit 3(un 300
bcrre opgetoonöen / öat ijet een toeinig boben toater i$ / anöerjs 30U*
ben öe J>peftfnpöer en 3pn JjBaat/ Daar op geftomen / met öe.fteeï of
Dit ftaaften toeg3inftcn / toaar boot bee3en op tjet ïpf niet Ijoeben bejojgt
te spn.

Ea hoedanig 3 Bn£ nu öe fnaareii geftelt / gaan öe ^peftfnpöet en 3pn JlBaat op öe
hieimecie ftecï en ’t ïjooft / en 2 aiiöete ï|arpoenier£ op ’t ïpf ïjun toerft berriclj*
wordomge- ten/ Ijebbcnöe ieöer een ^locp bp 3icö/ te toecten aan ’t ftoofDt en aan

^ i | U tuciUft floepen ieöer / 2 jfèannen 3 pn / USalmoftften ge-
noemt/ en 3ulf$ om Dat 3e fomtuöjS/ öe ©ifclj ober 3pnöe/ tertopl öe
anberen ijet ^rljip opruimen / met ljunne ïjaaften eenige iBalmoftfte
ÜSecntoen / Die op Dit fmcerig toater aa3en / öooöffaan / toaar ban
öan JDoeöpas tooiö geftooftt; ötejen 3pn gefïelt om met ljunne |Boft<
ïjaaften öe floepen/ tot öeó ^peftfnpöer^ öienft/ aan te gaaien en aan
te IjöuD'eh / baat sp ’t nooöig acïjten / toaar in niet alleen ljunne 43e»
reeöfcljappcn / aljï$©efTen / ^êtrpfteré / Jtëctfïeencn/ ©aröeljanöen /
en ^peftfïroppen leggen / bic 3 P öan Ijet een / Dan Ijet anöer moeten
tocteiften / tocer aanneemen en baar in leggen / maar ooft moeten 3e /
aan öe 3pöe ban De ©ifclj geftomen / baar 3p toegené öe ronte niet
bonnen fïaan / fomfpö£ op öen bant ban öe ^loep gaan 3itten en
baar aan leunen.

'rdfck afge- ©eese ^peftfnpöerj. ml fnphen boot eerfï Ijet ^>peft ötoarj? ober ’t
ineedwi, 3tpf/ in riemen ban ij boet öjeeb/ maar pet lengfïuft acïjtet öe ©iu-
' ncn en uebens öe (©ogen / aitoaar ’t groot fteuterjpu tooiö aange3et /
fnpö men 2 boeten öieeb. guiten aan ’t toater een lange fnee ötoaré
öoo? alle öe boorige fneeöen gegcebcn / too?b öooj ieöer fïuft nebeng Ijet
toater een gat gefloften / om ’er een ^peftftrop met een ©aröeljanö
boot te fïceften / toaar naa Ijet ©oojfpeïtaïsel op ’t Ipf ö’mijterraftcï
oy ’t Ijooföt of öe fteel baat tooiö aauge3ct ; toanueer öan De
gafïen aan beiöe De Spillen beginnen te öjaapen. ©ie op ’t ïpf loojen
oit in öe blieken op Ijet blecfcfj af / ter lengte ban ƒ of 6 boeten / ban
too.ib Ijet tocöer ötoat<ü afgefneeöen / ter groote ban 1 of i \ ©uarbeeï
*§>ycls / 3toaat genoeg om ober te toinöen; op De fteel toojö Ijet tot in
öen monö Dootgcfneeöen / Dipbenbe bet boojfte Dan lo^ op ’t toater/
*t acljtetfïe eenigsitië aan be tong bafi spnöe / toojö baar af / afes op

Öet

In baar byzondere Scbeepsgedrag Befchrfcvèn. 31'j

ïjet ïpf geïoofl; bu# fnpbenbe/ roept men teIPen£ / öoo?bcb?attóetopn^s^«g {
en ben ïufï tot bit PjetP bot ïeeben jpnöe : achter draaiom! voor draai- ^ajngeno- '
om! voor benje eerft ! achter benje/voor draaiom ! luftig mannen, ’t is men*
om de brandewyn draaiom ! SBccse eetfte ïjagjeë ÜI ’t <§>cl)ip 3PnÖe/

toöjben öoo? öe ^trantfnpörtë/ t&topï uien öe anöeie aïbm* opluinö/
ban ïjaat biccfdj/ blfejen/ m ftreng gejuteert/ ai aan fren^ijagje^Pan
een boet ui ’t birehaut gefneeöen / Die öoo? öe Jpiefteiuee^ met Suttne
Öaahjepiefceu öoo? ’t ffaigïinfeje in ’t £ïuim gelnojpen / aïöaat ban öe
.êyehftoning tooiöm Vueggefïoubit. £)oeöanig benuiftig öe ftentedng
ban öe ©ifclj lumöte Inceg ge&?ae&t/\é öoo? Oen 3elöen krijten ööp
aangemceïit:

Een aardig gaauwe greep, gun dat ik het u zeg,

Heeft dit vernuftig volk; een Ezel zou ’t nooit droomen,

Naau weet ik hoe dit is in ’s menfehen brein• gekomen: • ■

De Vifch heeft hoek noch kant, is glad , onnoemlyk zwaar,

Geen ketting, haak, nog leng, gebruikt men geenzins daar*

Zy kanten hem met hem: hy ’s dood; wat’s dat te zeggen?

Die wat langmoedig is, zal ik het uit gaan leggen:

De Vifch mbetzyn gekant, niet onder, noch om’t Iyf;

Hoe vat men hem dan aan ? zy neemen tot geryf

Een mes; een fneê langs ’t lyf, tweed wers, zoo naar beneed en,

Digt tegen’t boord van’t Schip, zegt’t Opperhoofd, met reden:

’tóat door den binnen kant, ’t Jyn vaft daar aan genaait;

Wind aan zyn eigen Spek; fny los, defpil maar draait.

Hoe meer de riem verlangt en hoe zy laager fnyen,

Hoe makkelyker hy by ’t Schip op komt tc glijen-
’t Haalt recht op in het lood, ’t kan niet te veel of min,

’tBlyft net van pas en hoog, volkomen naar hun zin.

30 e eetfte ftenteting/ luaar ban ïjet tncefa «^pefe bomt / obetgetoou-
ben/ bjojö ïjet gtoot ftenterjpn nut öe gtoote Jbpfl of ’t tgaaöfpït aan* Vxeemdc
geïjaalt / en ’t gemelöe ïengftnft / 300 bette op öe ©ifcö geïoofï / to> wys om dc
lupï bie al loojcuöc Peutert / tot bat tjp met bc spbe en baatben boPen vifch teken-
fiomt ; alluaac ban Ijet |i)eu#jpn Pan be Peel nu io# 3pnbe / met be twen *
3|eu$f)aaP Poot in ben neus pjojb aangefïagen / en De neu# met magt
Pan JDoïït 300 bette opgeljpfi/ bat bie nePen# be baatten geiroegboPeu
bomt; bit £>peP tan beest tiueebe bén tering op be jriföe Pjp3e oberge*
toonben en in ’t Ctium gebjagt / tjeeft De .Spepfnpbet / ïjict 300 Peel
J>peP niet alt? op be Peel Pinbenbe / be baatben onDertnffcöen Pan ’t
neusbeen tuat ios gefneeben/ luaar aan ban 3 baatbanftecg met fjaareHoedeBa«-
PlaauPjen pjotben gcljegt / baar in be 2 ^peP-taPelë met een Pooi-of^*'
HJnPer-taPel pjozöm ingeljaaPt / eueën öaï^talp Pan onbet fjet 23e5aanó'= c “'

toant baar in gelagen / om be sttbe uit be peel iet# achteruit te taïïrii l

lür a a!#=

514 Hedendaagfchc Groenlandfche W alviichvangff 3

alöDan firob De ^pehfnpDet De seïDe Poort geïjcel ïo# / en Du# toojbetv
_ . .* Dan De eetfie 3P baatDen met- Deese 3 tabel# in ïjaat gepeel opgeiuonDen

o mees aan e en in ’t ^cljip’ geset; alDaac tuffcljen Ijet gtoote en’t Poojliublcggenbe/
word. pjorben 3e Doo? Den ^tmnrfnpDec eerft Pan Ijaat* oPerblocDig tanD-
Pïeefclj ge3uiPert / Dat Dan Doo? De pehenter# met ijun öaabjepieb#
pjojD oPet boo?b gebjcnpen. $ 3 aa Deese Petticljting / pjojöen 3e met
baatbplen aan Poffen Pan eïbanbet gebïooft / De gtoote maat of oPet*
maatbaatben/ 3/ 4 of s tu een bo# / en De Pleinen ofonbetmaatbaat*
Den s of 6 in een bo# ; Du# ban Dan een ©ifcf) Pan yo <@uatDeelm
&peft/ omreent 40 boffen en Pan SPDantg een spöe 240 of 2yo Jföaat*
Hoeveel baatDen / neben# notïj omteent 200 bleiue of onbennaatbaacben uit-
baarden leePeten/ toeegenbe fcïjoon te famen 900 of 100 o ffi / en Du# nat met
gemeeniyk ïjaat tanbPïeefclj i2oo of » 300 ponden. Ccïjtee ban men Dit niet net
fleemt toetten/ naDemaal ©iffeljen Pan gelpbe geoote/ fomtpö# seee ongelpbe

baatDen in lengte en 3toaarte uitleePeten. ©it uitfnnDen en oPet*
pjinDen Det SÖaatDen / PiorD meDe niet onaaeDig Dn# Petïjaalt:

Het Spek nu weg gefneen, 200 komen blood de baarden,

Van d’eene kant, de Vifch, (men houd ze in groote waarden).
Van binnen in den mond aan ’t neusbeen vaft gegtoeit,

En ongelooflyk digt, zy dienen uitgeroeit.

De grootfte Mecfter in de kunft der Chirurgyen,

Deê niet., zelfs door de tang van Aquapendens , glyen,.

Dees grooten Polypus , zoo wondcrlyk getakt.

En onbeweeglyk valt: neen; ’t moet ’er uit gehakt.

Met beitels, ankers, en verfcheide foort van meftèn ;

Men fnyd het rondom los; ’t getal driemaal van zefïèn
Is daar aan bezig, zy ftaan op en in den kop,

En op de barringhouts., de relt van. boven op,

Om ’t fchaaken van twee Jyns; men hyft dan aan het takel:

En ’t fchynt, voor die dit nooit gezien heeft, een mirakel.
Degantfche zy word met drie ankers vaft gevat,

Men wind, hyft, fnyd en fcheurt, met zulk geweld, zoo dat
De nagels, fchyfs, en bloks, en loopers ftaan als fnaaren;

’t Hout is van ’t eelfte ftof, en Want van ’t befte garen;.

’t En leed het anders nier. Dus krygen zy het los,

Als ’t hangt en boven komt, het fchynt bynaa een bos.

Het word op d’ overloop teröond dan neergeftreeken;

Men klieft het daar van een,, men gaat het kleinder breek en,

Tot vyf, zes aan een bos, dan door de luiken neer,

En tuflchen de quardeels geftoken.

3©ee3e baatDen Du# Pan eïbanDet gebïooft / toojben Pooj eetfl op ’t
35 oPen-Qf <©nbetbeb/ tuffcljen fiutten Daat toe gemaabt / opgelïouPJt

In haar byzonder Seheepsgedrag Befchreeven. 3 1 /

cn neergeïcgt. 3 £it bcrncïjt tjebbenbe / begint men ten laatfïen aan be
öetbe kentering / om öe ©ifcïj tot 500 bette te kenteren / bat bie op öe
eerfïe 3pbe / met 3pn neu£ of bruin / tegen ’t Jbdjip aan / en ’t einbe
bet baatben btoartf baat af gelegen ijebkenöe/ numet3pn neuj?of ftjuin /
btoatj» baat af/ en’t einbe bet baatben baar naatoe bomt te leggen; ïjet
j§peh ban ban öee3e berbe en laatfie kentering/ op öe boo?gaanbe top3e ober
en in ’t Cïuim gebjagt / 300 toojb met bee3e 3P baatben toebetom aié met öe
bootigen gelfjanbeït; öaat naa Ïjetïengfiuh ncbetgeïaaten / en gelpk ïjet an=
bete êpeb iu ’t ftuim geburgen; 5tmöe bit ïengtlub ban een ©ifcij ban 5-0
«©uatöceïen/ 30 of 32 boeten lang.

9(nbien men nu aïïeen maat een ©ifcij ïjeeft gehangen / en alïjtet
geen hang 3iet meet op te boen / of tocgeito be maaling ban ’t ff £ ban
plaats betanbeten toiiöe: 300 kon men beese gebange ©ifcïj / 3onöer
te gaan ffaapeu / eetft ftenflcn; maat top (teilen ijiet nu /bat ’ct y©i p
fcljen / teffenë naa ben anbeten / 3onbet te" (Taapen / gehangen 3pn / toaat
mebeteeb^metkeipinneer ban be getooone toaahtpb i^bctïoopcn; beese
toaahtpb teehent meninSee/ met 3 quattieren / 8 g(a5eu / en be fïaaptpb
16 gla3en; in ’t ffs’ / met 9 quattieten S en 8 gïa3en; aïöaat in be ©iflcfjetp
of tjet öaat aan bereifcijte toetft beesifl 3pnbe / i£ ’t toaahen geljecl anöerjs
al£ in 2 ec / uamentlph 16 g(a3tn / en ’t (taapen 8 glasen / ten 3 P ïjet met Ijet
toerh anöetjS uitkomt/ om 18 of 20 gia3en te moeten toaahen / öocij ijiet
tegen laat men boei toeet 10 of 12 gia3en (taapen. ÖDeeje in ’t toetft
3pnbe getooone toaahtpb ban 16 giasen / met öet bangen ban öce3e y
©tfTcïjen ruim betloopen spnbc/ 300 gaatmen / na bat be bjanöetopn
boot ben Commanöetir gdaft ij? uit te beden / ’t gebeb geöaan en
be Éoft gefeïjaft heeft / booj omtrent 10 gïa3en (taapen ; becjeftaap*
tpb om 3pnöe/ ïjeeft be ft oh of ïtohgmaat be hoft toebetom hiaat / en
beu Commanöeut gepojt ïjcbkcuöe / b?aagt ijp ijem / of ïjet gebet 5ai
toojben gebaan; ijiet toe betoiïligt / pojt ijp al ’t boïh bp hooijen om/
en luit be hloh tot ïjet gebeb. iïaa beese berticijting bjaagt be ütoh
toebet of men 3aï opfcïjaffen / bat ban / inbien ’et geen methelph beier
3 P/ toojb toegeflaan; ijiet op ïutö men toebetom öe hïoh om te fcljaf*
fen. 33 c getooone ojberin ’t fcïjaffen iö om be 16 gïa3en/ of bjiemaai
in ben tob ban 24 uuren : maar toanheet ïjet fomtubö met ijet toerh
300 gcïeegen komt/ ig ’t teel cenó 14 en ban toeet 18 gïasen; bocïj iS
gïa3en getoeeft 3pnbe / too?b ijet bctuoigens toebet 300 ’t mogcïph ig/
om öe >4 gia3en gefcïjihr. ^JmmetjS / altoos bluft beese ojöct bjiemaai.
in ben tpb ban 24 oneen : cbermit^ men ijiet booj in öec3e hoube < 6 e=
toeften / met een ojöentelphe eeten^tpb ijet ipf ft$ ïjouöen moet / 300
bat men ijiet in naauheuriger / ban in ’t (taapen (5?.

®e geftelöe y ©tfTcïjen gehangen en opgeöaan / baat op gefeïjaft/
geflaapen en toeet gefeïjaft ïjebbenöe / laat be Commanöeut / eet men
toeet aan ’t toerh gaat/ boo? 3pn ïjajmttoadjtet/ toebetom atötcboo*
scn/ öe bjanbetopnpbah öoben toengen / bie 3 ici) ban op ’t 25 ah£ïn(h

m 3 of

Hoedanig de
flaap en
waaktydea
worden
waargeno¬
men.

31 6 Hedendaagfche Groenlandfche Walvifchvangft,

of be ^tuurplegt nedetjet / roepende faub&edS; Bezaan sfchoot aan! Be-
zaansfchoot aan! <©it Ijootenbe / Immense allen oitt besen bals / nee*
mende ieder 3 of ten poogften 4 lepels bol / boo: snn rantsoen. <©n*
bertuflcpen genieten be Commandeur met 3pn ©oogc ©ffïcferen / alö
be Stuurman en de harpoeniers / in be ïtajuit mede een liopje gefui*
Perbe fpandempn/ ten 5 P bat pet merftsuïïiS niet bereifept/ alsdan gaat
pp nebenf pen mebe aan beese balt een flonjc neemen.

3 £uS nu 5iel) naa ’t biflepen meberom betbatft pebbènbe/ begint men
5icïj mebet aïS te booten / tot Ijet ffenfen gereeb te maaPen. ©e eerfte
ban ban beeje sl alS reebS bettoont \$j geflenfr 3pnbe/ 500 té ben tnb
ban to of 12 gla3cn beteibS berïoopen; indien men nu bce3e s ©iffepen
in 2 termijnen 50U milieu ffrnffen / flenfi men ’et ban itoclj een / die men/
alïeS opgeruimt en gereed spnöe/ in ben tpd ban 7 of 8 glasen flenffen
ban; piet naa iuojb nu be flaaptpb uitgefïelt/ doclj tpbeïplt met een
tuffcpenpooS onbet ben arbeid ceité gefepaft; bcrboïgenl gaatmen naat
maate ban’t maalien / meberom boo: ben tpd ban 10 of i2gïa3cn
fïaapen. iBibbeïetmpï ’et nu een 3lbaftfte maept mo:b beset / en niet
gebifept ban mojden / 300 laatmcn be Cpirutgpn en be ïtajuitmacljtet
mei alleen be maept pouben; doel) eenigjinS gebaat bucljtcube / neemt
be «Commandeur 3eïf/ of een ban 5pne harpoeniers bee3e magt maat:
maat in be ruimte 3pnde en betmoeden ban©ifcp op te boen/ blpft een
der ©atpoenietS met 2 of 3 man / befï in ’t meelt te nuffen / met 3un
floep op de bjandmactjt leggen. SBeesen 1 of 2 gla3m op be boonioenn
be maept geleegcn ïjeböenbe / terlupl Ijet bol!; pap eben be fïaap Ijceft
gebat/ en alsdan ba ft raabende/ toept een ban bce3cop ’t^cljip de
maept poudenöe/ tetfionb: Val val! 33dee3e©tfcp gehangen pebbcnbe/
en baat op medetom bafï raabende/ of Dat men ondcrmplgenootjaaftt
mo:d met ijet^djip en be ©iffepen te mimen / 300 ban men 00 bier*
geïplte manier jecr moiben afgemat/ suïlté mén al roepende met be
riem in be Ijand mei in fïaap Pallen 5011. Sfftbfen ’cr ban geen berijm-
bering om te fïaapen po o poolt/ en be boomoembe glasen uit spn/ be
oeffeuing bau CtédSdienfï maargenomen 3Ü/ gefcïjaft en be tnanöcbjim
om gebeelt / gelplt reebS gc5egt té / 300 ftcnfhnen berboïgeuS ban be’ 3
eberige ©ificpeu/ op 3obanig een lup3e aïS be boorigen/ in ben tpd ban
18/ 20 of 2i glaseu/ naa be ©iffepen groot/ ’t ^cljip mei bemant ctt
be ojbetS md geregulccrt 3pn; men fel)aft ban tuffepen ’t metb op SP»
tpb / maat gaat niet flaapen / Poot ben arbeid afgedaan t#.

’ ^rieese fïaautpd getuft p ebbende / en al ’t fleitémerP opgeruimt / laat
men be macljt meberom in be gemoone quatticren rond gaan/ als' te
booten / en aïpiec noep eeuigen tpb millenbe bïpben leggen / fielt men
be fajandmacpt mebec uit; doep in ben tpb ban 1 of tmcemaal 24 uit*
ren geen ©tfep berneemenbe/ begint men 3iép tot pet afmaaften gereed
te maalien / bat eeljter boo: beletfel ban ©ifep die 3 idJ op boet / mei 3 /
of s étrnaaï Pan uitgefïelt mojben: maar langer leggende/ begint ijet

flens-

In haar byzondere Scheepsgedrag Bcfchreeven. 317

flengluerït te ttaanen / en ’t 3011 te fchaabeïpït 31111 / Doch fn 1 of tboee*
maal 24 uuren Itan ’t niet fcljaaben / terbopl ’er mtblertopl meer bloeb
Dan traan utoppen 3al-

Derde Gedaante van de Walvifchvangft, het Afmaaken
genoemt, hoe hier mede gehandelt word.

W anneer ban geen beïetfel boot ’t afmaafien boojbaït / begint men
’t bp ’t bcojluilt eecfi 053 te ruimen/ fïoutoenbe tufTcïjen bei;£ aüeë
met ïeege baten en bjanbhout bol / en 500 beeï fpeit als ’cr ban ’t boo=
rige opruimen leggen ha 11 ; D’oberige baten plaatfïmen 300 lang bo-
ben/ op be ©ut en in ’t Schaapetjoh booj ’t 23 jaabfpit/ ban ’t booj=
gaanbe opruimen tot ïjct flcnffen uoct) bol gefluutut 3pubc; en bemiifb
men be grootc Spil/ als bp’t flcnffen niet noobig Ijeeft/ 3et men bee3e
300 lang op be Stuurplecht tluee poog op eïhanbet/ tot aan be tbieebe
laag Die bol Vuatet is: aïsDan licht men een bat uit/ tuaar naa b’an=
beren met een fpoojfbh liounen op 3 P gefchoojt Voorben/ 3ulh£hetVua*
ter ban in ’t ruim ftojt/ bat loeberom achter/ tuaar betbe be pompen
gaan/ boojb uitgepompt; boeh b’onberfie laag laatmen ecljter baft
leggen/ bie met Itopere pompen boojb leeg gepompt/ en berber met
3boabber$ bjoog uitgetuifl. 5 DuS nu bier laagen tot aan ’t fpeit in
’t flensgat opgeruimt tjcbbcnbe/ 300 boojb ban mibïertupl beSpehgoot
en 25 auh rnebe bobcn gereeb gemaaltt; bec3e 23 auh ter langte ban
20 en bjeete ban 2 boeten/ op 3 of 4 Menie baten of fchjaagen ge=
5et/ tuojb ’er be Spehgoot ban be 3eïbe langte/ tuijb en biep ij boet/
booj gcfteït / met het eenc cnb op be lp ft ban ’t gcoote ïuih / of op een
Molt of bjeeubofioel / en’tanbere ober bitboojluilr/ aïtuaarcen groote
fpefunaniiering boojb aangehangen / reiftenbe omtrent op be gctuelbe
onbecfte laag in ’t fluim; öeese bug geplaatfi/ tuojben be Slippen
bec 3©albifch-liaeeten / buiten boojb onöer be dfohltcruft Ijangenöe /
en binnen ’t boojb onbec be fehilöbanften ïeggenbie/ hier toe aait ftuit-
hen bon 2 boet in .’t bierhant gefneeben / en ban be ïtapperjj op
bee3e 25 anh gelegt/ om ’er het fpeli op te happen/ aïö 3pnbe ban een
taapeu en seuutuaehtigen aart / en Daarom baar toe seer bequaam /
tuant anbers Hapte men tueï Ijoaft be 2&uilt aan ftufehen / en be
meffcn eerlang bot.

i)aa bee3c berricïjting / neemt een tcbcr tuel Ijaafr 3P»e baar toe ber*
eifctjte gereebfchappcn ter Ijanö / geïph te booren in ’t fïenfTen i£ ge=
fchieb; be Sttantfhpber# fjunne StrantmefTen / be ïtappccjs en Banii=
fnpöcrö hunne 23anh- en ütapmefteii met be Strafte^/ tBetfteeum/
SSanft- en ©anb!jaahie£. Inogeipu^ De $iehenier£ hunne Spelt-en
©aubhaahje£; be bootmannen hunne fchoppen / om tjet fpeit langs'
be goot in ’t fluim te frrphen; be 2Soot^man maa&t 2 fpehhaahjesS

Tocftel tot
het afnaaa-
kcn, cfder¬
de gedaante
der Viflche-

*y.

Wat elk ia
deeze ver¬
richting te
d«en ftaar*

318 Hedendaagfche Groenlandfche Walvifchvangfl:,

aan De Slamaat / koaar mebe tju 2 ljagje£ te geïpft ftan opletten ; De
Stolling en Koningin ljunne ftioppet^ om ’et Dee3e Ijaaftjep" mee in
’t fpeft te ftóan / ais meDe ljunne plftjjaaftje£ / om ’ec Deeje ijagjeë
mee Poot De IjanD te fïeepen; en De fïuimgaften ljunne fpeftbaatie^/
fdfjootéPellen/ fpeftfttanflen en ptiftfter^. * 3811 $ nu geteeD 3pnDe/ koel
gefcija'ft en ’t tant3oen genooten / roept De Commandeur: Sa man¬
nen, rangeer, rangeer elk op zyn poft ! lullig Bootsman ftryk af de
Karnaat en zet fpek op! ^iet op begeeft 3iclj ieDec op 3pn poft / ge*
lult De PoojftaanDe ïuft Pettoout; De Slamaat geftreelten / Pat De Ho*
ning en 3pn maat ieDec een Ijaafije aan / en (laan Die met De Ijan*
Den of anOetó met ljunne Mopper^ in ’t fpeft; De Cljimcggn en 3pn
maat Deeje en meer anDecen opge3ct IjebbeiiDe / luojDen Dee3e fjagfeg
Pan De pefteniet£ met ljunne piftljaften niet alleen Poot De ^trant*
fnnDer^ gefteept / maar ooft ojDentlpft PoojgetjouDen / PattenDe met
ljunne Ijaaften ïjet ftreng / Dat Dooj De ^tcantfnpDer^ / in ’t fluim
en hoedanig ftenfTénDe/ nu t’eenemaal suiPer PjüjD afgefcljilt/ en ’t fpeft aan De*
met het quaame ljagje£ gefutDen; De § 0 ieftenier£ Dit ftreng ufterboojD gckuoj*
woid” U P eu ÖebbénDe/ Doen koeer al£ re Pooren. ©an Dee3e gejuifterbe ftuft*

ften Dp PoojDeelD / neemt Willem Cornelifz. 3pn gaaDing en knerpt
Die ojDentluft op ïtlaaS / 3pnDe een 23 [oft met 3 P3erc pennen / ai*
Uiaar ban Fredrik Cornelifz. Die in Dec5e pennen flaanöe/ Pan fjaat
3Pjoo:t sniftert/ en met spn ftcantme» ’t 3elPe affnpD; Willem neemt
Dit PerPolgeng met 5;m tjanöljaaftje kueber tueg / en Pterpt ïjet Poot
De ^peft&anft; alle Dit Pan ’t 3kooo?t en breng ge5uifteröe fpeft/ PjojD
ban De prfoonen in De Itpft Jspeft op 23 anft genoemt / gefojteert:
Xjet taapfte naar De 3 uDe Pan De Stapper^ gefeljooPen en ’t 3agfte
om te fnuDen Pao? De smpöergi gelegt/ Die ieDec ten einDe Pan De fpeft*
Danft geplaatft 3pn- iCI^Dan roepen De Stapper^/ Spek op Staert,
m De fnpöec^ / Spek op Bank ! De gemelDe persoenen Die 3iclj koe*
Derjnbi» Pan De 23 anft PccDeelen/ en Die De ftaert DeDienen/ kueepen
met’ljunne IjanbljaaftjeP Deeje gefojteerDe Ijagjep op De ftaectftuftften/
D’anDere Poot De JsnpDetö op De banft: ©it eerlang aanPinftenPaneen
Ijaïf Poet lang en tkuee Duim bjeet geftapt en grfueeDen 5pube / fmj*
ften ïjet met ljunne meften kueg en in De <£ 5 oot; alpDan roept Die
gtene Die ïjet 3pnc afgeDaan Ijeeft / até ge3egt is / terkoul D’anDere in
’t fotteereu opjiet / Dm roeper koecr beDient. IDelfte be3igljeit Den
^Icljtet DuP befetjujft:

Noch is ’t maar half gedaan; Wat zal ’er nu meer rellen?

Hou met langmoedigheit noch maar een weinig Hal,

En leen zeg ik uw oor, aan ’t geen noch volgen zal.

Bankhagjes zyn in ’t Ruim van boven neer gefmeeten;

Hoe ’t in de vaten komt, dient niet te zyn vergeeten:

Dat ’s weer een ander werk, van onderfcheiden zwier,

Zoo

In haar byzonder Scheepsgedrag Beichreeven.’ 31 p

Zoo groot in kracht niet > maar knaphandig rap en fier :

Ook niet in a&r gewaad, gelyk Commedianten

Gewoon zyn; neen: men ziet hun werk doen zonder wanten.

Hun Koning fiaat zeer knap in ’t flensgat hagjes an
’t Karnaat, daar op zoo hyft ook boven noch twee man;

De Bootsman ftuurt ’t Karnaat, als ’t boven is gekomen,

Men ftrykt het op ’t verdek; nu heb ik noch vernomen,

Dat onder hen, twee maats Strantfnyders zyn genaamt,

Noeh twee zyn hen ten dienft, voor Piekeniers befaamt:

Maar zulken niet, die in den Oorlog ftaan te drillen,

En om vyf duivers ’s daags hun leven willen fpillen;

Hun piek is maar een haak, doch lang omtrent vier voet;

Hier mede kanten zy de hagjes, en men doet
Terwyl zyn beft, om ’t fpek het onrein af te fnyen;

Werpt krengen over boord, en ftoot het fpek ter zyên,

Naar een paar andre maats, genaamt de Spek op Banks;

Hun glibbrig fmeerig werk, heeft gantfch niet flims noch manks ,

Maar alles goed geweer; dies ieder een handhaakje
Vat van den Overloop: voor hen een zeer klein zaakje :

Zy wippen ’t op de bank, daar negen, tien op zy,

Met meffen in de hand, ftaan fnyen op een ry,

In d’andre hand een haak, daar zy het fpek meê vatten;

Zy ftaan hun haaken in, alleens gelyk de katten
Haar klaauwen in de muis.*

©nöer bit gelooel beginnen meöe öe ïïuimgafïen te roepen ; boven Eneindeiyk
hou, ftryk fpek af ! een ban ^êpeft- op 25 anft- beöienöen/ neemt*^
öaii 3 pn fpeftfcljop/ en fïrpftt bet gehapte fpeft ïang£ öee 3 e goot in bef nVatC n ge .
uoojnoemöe mamiering/ alboaar öe töuimgaflen bit met ftunne baalfe£ daan,
toaatueemen; ö’eerfïe 3pne baaïie bol öebüenbe/ baalt öe ftrift onber
aan öe mamiering toe / en een anöet 3pne baaïie baar onber 3ettenöe/
opent bee3e fïrift loeöer/ en bol 3pnöe / baalt 3e toeöerom toe / maar öe
mamiering leeg binbenbe/ roept men lueer al£ te booren ; boven hou,
ftryk fpek , en 300 betbolgen^. met Ijunne baalfetf bullen ban

elft een bp3onbec bat; bier toe be3igen 3 P bunne baar toe gemaaftte
«êpeftfttnnffen / öie ruim een bat lubt gijn / en op betfpon^gatgeplaatfty
op bat ben geen binfeen ontffippen/ nocb tuflcben be baten ontbaïïen;

3 p ftanten ban öce3e baaïie^ een lueinig tegen bee3e ftranfTen op / enlaa*
ten bte aïjS trecï)ter$ bol loopen / ïeggeuöe betbolgen^ met bun bo^fï op
ben ftant ban be baaïie/ om be binften/ met be Ijaub bet fponpgat in
te fcbuiben. J|etba*totaan’t fpon£gat bol geloopen / neemeu 3e bun*
ne p?iftfter$ / 3pnöe een fïoft ban 4 boet met een P3ere pen / en flouiuen
baar meeöe bet fpeft ten boojöen toe bol./ en ban betboïgen$ toeer aan
een anber gegaan / om in^gelpft^ op te bullen. 3Pee3e onöerfle laag /

& f spnöe

510 Hedendaagfche Groenlandfche Walvifchvangft,

3pnbe bietmaaï 3eben / of 28 baten / bolgemaaftt en boo? ben ftuipet
toegefïagen/ roepen 3e/ naar bie ban boben / om be te booren opge-
ruimbe ieege baten / en leggen in be ttoeebe laag / biermaal acfjt / of
32 baten / beöalben nocfj eenigen boo? in be 25 oeg / toaar tufïcljm
ooft be gemelbe boffen 25 aarben geplaatft luo?beti j om ’t bjanbljout te
fpaaren / bat ban ban baar / ten bienfï ban be üoft berplaatft VooJb.
3Dee3e ttoeebe laag ftlaac leggenbe om te bullen / Voojb ftet bequaame
tpb om bjeet te fcljaffen / en ooft berbolgen^ om te fïaapen ; toanr.eer
men 3icï) boo? ’t flaapen ban baeer berquiftt ïjeeft / gaat Ijet bjerft alg
te booren bjeberom fneebig ban be Ijanb / 3ulft£ men in ben tpb ban
teber gïa£/ omtrent 3 quarbeelen bol / fnpben/ ftappen en bullen ftan.
3|Het beese tbjee laagen gaat men bu£ becbolgen^ ban booren naar
acljteren boo?t / ruimenbe liet ^>peft in ’t flensgat ban booren naar
achteren/ tuffcfim ’t ©cft en boben op ’t ^cljip 300 beel op / bat men
Voeberom bp b’ anbere ^»peftbaten ftomen ftan / om bie te bullen; men
beert ban alleen be goot om/ en plaatfï be mamiering uit ljet©ooiluift
in ’t groote Stuift ; al£ ban begint men baar te bullen en be baarben
Voeg te fïoutoen. ■'Hllljier mebe tbiee laagen tot acïjtet be groote |Ba(ï
gebult Ijebbenbe / b?engt men 300 biel be 25 anft al£ be €»oot / acl>
ter be Jfêafl / en plaatfr bie baat eben een u b aïb te booren $ ge3egt.
3Dee3e biegfloutoing ban ’t «êpeft in be ©aten / toojb on£ mebe bug
Soo? ben aiftcïjter befcö?eeben:

Dit Spek dus klein gefneên aan ftrookjes, noemt men Vinken,

Zy gleyen zelf daar heen, en in een gat zy zinken,

Zoo lang gelyk de bank; dit volk, fchoon het niet fchrikt
Voor werk en arrebeid, heeft nochtans ’t werk gefchikt
Op een zeer ligte wys: de Goot heeft een Mamiering
Aan ’t end, dus hebben zy in alles goê beftiering.

En al hun gantfch gedrag een vafte en nette voet.

Elk weet zyn werk , en hoe hy zich gedragen moet.

Twee mannen aan de goot, elk met een fchop in handen,

Die ftryken Vinken voort, om naar beneên te landen.

By naa de red van ’t volk, noch zeven ofagt man,

In baalies vangen zy ’t, zoo vaerdig als men kan.

En draagen ’t overal, waar dat de vaten leggen:

Voor, midden, achter in, en zonder veel te zeggen.

Zy fteeken’t’t fponsgat in, en dampen’t vad , zoo dat
Pe Traan wel meenigmaal, loopt boven uit het vat.

Wat

Tn haar byzonder Scheepsgedrag Befchrecvcn. 3ZI

Wat voor een onderfcheid in de Walvifchvangft door
de gelegentheit van ’c Ys dient waargenomen.

H et<§>ped albtts? opgernimt/ be Paarben en ïeege baten Voeggedoutot/

’t^cljip Vuebecomfcïjoon / enaïles?opdel3pnbe/PerlangtmenPocer
naar meer toerd; aï$ban tuojb tjet Piflcljen / en bie opgebaan tjebUen*
be/ Ijet fTenffen en ’t afmaaden / lueberom in iebetó bpjonbere gebaan*
te/ eben al£ tebooren belfjanbclt; bodfj in b’eerde gebaante/ is? in be
©iffcljerp / in jceder opsicljt / een merdelpd onberfetjeib aan te mcr*
hen. ïEseese reebs? PefcljjeePen / aan een Pad en bictjt ©elb / is? aan onderfcheu
biergelpd ©elb toeberom Ijet 3eïfbe; maar aan een gaatig ©cïb / aan ; n a e vu-
fïarben/ in los? |?s?/ om be «Bod / en bp lanb / bit alles? i£ onbcrïing «‘«y a-m-
en met Ijet eerde 3 eetPerfct)illenbe/ bat men op een Perdojtenbe top3e / s ewcezeu ;
met dojte tuoojben albus? onberfcljeibentlpft Pegrppen dan.

Merdelpd/ onberfclicib men Ijet fis? in ©eiben/ jflarben en lo£ ffs? / en d’onder-;
bat ieber tuccr in ’t bp3onber./ in een ongelpde groote öedaat. «Ben fchei , du ’s
dud Hs? Pan 1 muien in ’t ronbe/ noemt men een ©elb / ban 10 mp= Vi “ s ‘
len mebe een ©elb / dleinber ffs?ó?odden ban 2 mplen / Puojben
groote-en nocï) ï?leinber/ kleine flarben genoemt/ noclj dleinber Pan
impl 3pn groote iêdjotfen/ en bee3e groote en kleine ^cljotfen/ tooj*
ben ’t io£ gefjeeten.

©e ©eiben 3pn ban in groote en ïjorbanigïjeit 3eer PerfrljiKenbe. D ; e be-
«B?oote en bicïjte ©eiben 3pn ’t gemaklpkde en ’t Poojbeetigde om te fchreeve»
Piflcljen / ’t gemakkelpkfle / om bat be ©ifclj Onber een bictjt ©elb w0ld -
geen aamtogt Pinbenbe / telken^ Voeer omtrent be baar om3tuerPenbe
floepen te Poojfcljpn domen moet; ’t Poo?beeligfle / om bat eengroo*
te dfuid meet ©ifclj betrappen en opPangen dan / ban een kleine; be
©iffetjerp aan 30banig een ©elb befcljjeeben snube / Polgt nu bee3e aan
een gaatig ©elb.

«Ben bun en gaatig ©elb/ ’t 3 P Stoot of klein / i£ niet Poojbreïig om
te ©iffcltjen / taant be ©ifclj gefloozt / en onber 30banig een ©elb ïoo-
penbe/fjaalt3pne abem in bcese gaten/baar Ijp anbersS om 3pnen abem
te fcïjeppen genoobsaakt tua£ tueer te keeren ; pier op 3icf> in abem* j" e " de
ïjaaïing tuat gederdt Pinbenbe/ delt fjp Peeltpbs? 3pn koers? Pïucljtenbe ecichik'!
btoerfcl) Pan 3pnen ©panb af/ en naar een gat berber gf^tuaart gelee*
gen/ boel) 3eet 3elbeu pjeber te rug. janneet bit gemerkt tno?b / 3al
men ban 3elöcn eeu ttueebe <§>loep opljeelen / pjant 300 b?aa men bit
befpeurt / flaat men een ttueebe dag om be deben / en tornt ’et 300
fpoebig men dan be harpoen uit / of be Ipn aan dudden; maar inbien
men aan een goebe plaats gelegen $ / tuaat alleen niet ban z of 3
gaten befpeurt tuojben / toelker eerde niet Perte in een ©elb geleegen

z i$l

Wedexwaat-
4igheden in
driftig of
gaatig Ys
ontmoetten
hoe*

$zz Hedendaagfche Grocnkndfche Walvifchvangft,

$ / of men ban Ijet uit een J>loep / met jpn bot gemabïpft bereiben /
ban laat men öe ©ifclj / met bit bot/ ban ’t eene in ’t anbet gat biel
loopen / op öoop bat bie Pieet te rug beeten jal ; boclj bit niet ge*
lubbenbe/ begeeben 3icï) eenige met lenffen naat bc ©ffrf) / niet om te
booben/ maat in 3pn neu£ te pjihbeu/ om ijcm bu£ tot ïjet Pieöetfiee*
ten te noobjaaften : ecïjter fcljpnt be fcljjtb Pooi 3 pne ©panben Ijetn
biet naa niet te boen luifieren / loopenbe teïben$ Pan ’t eene gat in ’t
anbet / 3onöer 3elben Pieet buiten’t ff £ te beeten. ^fille poogiugen te
Pergeefê aangePienb / fieebt men ban be ©ifcl) in ’t naafi aangeleege
ffielb boob/ en Piett een banen of anbet aan een bojg op be lnii / met
gebacljten om Ijem te boen 3ihben / en bu£ Pan onbet Ijet ff£ boo? te
Ijaaïen/ bat fomtpbf» Poel geïnbt / boel) Pccïtpb£ baalt of pjinb men
’et met be &pil be ©arpoen uit / of be Ipn aan ftubben ; abjban geen
beetet mibbel Pinbenbe/ ficept men een ^ïoep betPiaatt^ / ènfnpb ’ec
Öet „-èpeb af / ftenffenbe be bagje^ PetPolgen^ naar ’t ^>cbip ;' boef)
bit balt te Pecöpetig en ’t Perfpilt te Peel tpb / bie ban te bofMpb i£.

bee3e reben 3ai men ’t niet licljt aan een gaatig©elb Pafi maaben./
Petmit^ bet onberfebeib aan een gaatig-of bigt ©eïb in be ©iffcljerp
3eer groot iö / ecljtet bonnen be bp3onbeee gePallen in beiben geiubbig
en oob Piel ongelubbig 31'n: tePieeten/ boo? maaling Pan ’t fJ^/goeb
of quaab pjccr) ’t tieten bet ©iffeben/ goeb of quaab getcebfcbap/ bee*
ter en erger plaats / en3. en bee5en 300 Peeletlep / bat men 3e niet alle
befcljjppen ban.

3 ©p 3ullen bit met een gePaï / on£ seïPen PiebetParen befïuiten: Sn
’t Slaat i yof- quamen Pie met bet ^ctjip bet luit te -scljaap / 3eec
Ploeg in ’t ff$ en aan een goeb Pafi ©elb/ Pp on£/ bet ^cbip’tiDa-
pen Pan ©aarlem 3pnöe/ en sonbet meet J>cljcpen te 3ien. <©uö ^cljip
naaulpbj? Pafi / getaabte oob een Pan 0113e floepen Pafi aan een
©ifclj/ Piaat op bet/ alle öe floepen Pan boo?D gesonbeu/ bceseöifcfj
eerlang opgeePen moefi / febietenbe tiocb bolt naa ben anbeten / 6 ©i£*
feben / en bteegen 3e oob allen / 3onbet bat ’er een flipte/ in eene ©a!
aan boo?b. *©ob Piicrben bie Pan ’t óp on£ leggenbe Jjcljip / mebe 6
©tfTcljen magtig. ©eeje ©iffeben aan booiö geboegfeert / PiaiS bien
loop bet ©iflcljen t’ eenemaaï Poojbp gefeboten. |©en bab reeb| poo?
^bitteren/ alle be ©iffeben gcfleufi/ afgemaabt en in be ©aten. ®et-
Pipl Pip ïfiet nocb lagen / quamen ’et eentge J>cbepen nocb feboon
3pnbe / acljtet ot© om 3eiïcn / en on£ fmeetig 3ienbe / maabten ’t bp
on£ Paft. 3 ©p In ’t tegenbeel/ Permit£ pje nu en ban maat een ©ifcb
geujaat pjlctben / maabten ’t toen ïop / en quamen / alboeVoel nocb in
’t gesicljt Pan bee3e <g>cbepen / aan een anbet gaatig ©elb / hiaat Peel
©ifctj gePonben Piietb / 3ulb£ Pip eerlang elfmaal Pafi taabten / eet
Pop ’et een Pan magtig Piletben / loopenbe b’anbeten in be gaten / bie
Pip topiben / met bet bjeeben Pan Ipnen | of öooj ’t happen / met bet

In haar byzonder Scheepsgedrag Befchreeven. 323-'

ftr be J»ïoep Poerenbe hapmetf / ten bini einbe albaar gereeb geïjouben/
bcdiejenbe bu£ eenige harpoenen en 3 £pnen. gehoon nu be gePal*
len meenigerlep en PoiffelPallig 3pn / 300 Pan echter uit bit gePal / het
onberfcheib bec ©iffcpctp/ aan een bicfjt of gaatig Pelb / genoeg3aam
afgelcib Poojben.

IBiölettupl top alhier met ïjtt fJenfftn Pan be sePcnbc ©ifcïj tesig
Poaren/ Vuierben Poe30öanig Pan be fiarben beïocpen / sutftgS Pop on£

^étijip Petfooren / met Poeih Perïie$ on£ tPoee 5aa(;en 3eer ongePallig
Poojquamen ; eetfïelpft moeflen Poe on£ fcljoone ^cljip / met 7 ©is*
fcijeu reeb£ gePangen / öuS met bebtoefbe oogen in een onljnftdbaaïen
fiaat aagten / en anbermaal terPxipï ’tnoch pjoegtpbig pjaé / en bat
Pop Pp ons Peel ©ifch Ponben/ ftonöen Poe ons ecljtec oan beese fcï)oo-
ne geïeegentheit niet bebienen. t©it bee onë ban aan’t 3eggen Pan ben
geïukhigen Matthys gebenhcn/ 3pn ^cïjijp Perliesenbe / tetPupï ï)P Peel
©ifcï) alom 3PuetPen 5ag; 3eggenbe: wat zwaarigheic was ’cr , hadden
we nu maar een ander Schip , dan vonden we geïeegentheit genoeg, al
deeze fchaade te konnen boven komen.

3 i 5 u 30U ijiet Poel Poegen / eenige bp3onbere omfianbigïjeben oPer ’t
Perliejen Pan Schepen te Perljaalen / en hoe tjec 3icï) baar omtrent fom*
tpb£ toeb?aagt / of hoe PetPolgenë beft 313 3elPen en be goebercn te
falOeeren; alë mebe hoe ïjiet oPer onber be êeebcrp een Perbjag ië ge*
maaftt / reebë in ’t iaatfte ï|oofbftuft Pan het berbe öBeei bet <©?oen=
lanbfche ©ifftherp Pertoont ; Poat het 3p in ’t |fë te 3eilcn of te boo=
ten / of booj ’t 3elPe geperft te Poojben / en hoe men 3 ich ban te ge-
bjaagen heeft / of re hetftelïen ; Poat het i£ in 3Poaare of lichte be*

3etting. / in perfftng / en 3toaave of lichte bepning te leggen / en Poat
Poo?- 3oige baar tegen in biergeïplte ontmoetingen bieut genomen te
Poojbcn : breje en meer anbere PoojPallen bie 300 PeeïPuïbig 3pn / bat
men ’er 3 ich naauïpftë uit te rebben Poeet / 3pn ban alhier niet te be*
paaien / nabemaal ons jaarïpftë ooit / tot leetPoee3en Peele fmer*
telphe PoebecPoaaïbighebm bie^Poegen Poojgeftomen 3pn; berhalben
3 ullen Poe hier Pan niet bjeeber ophaaïen / maar nu tot be ©ijTclje-
rp in ’t loë fë oPergaan.

De Viflchery in ’t los Ys , hoedanig die dient-

waargenomen.

\I 7 at be ©iffchctp in ’t ïoë fë aangaat / öeeje Poef 300 3ce* V iflch«v
vv her/ maar niet min moepeiph aïë aan een gaatig ©eïb. %n ’t l os endof-
ïoë Hë be3et3Pnbe / of 300 bicljt leggenbe / bat rnen’er met geen ^T shoe -
^loepen tuffcljen boo?/ of om be fchetfen roepen ftau/ om be Pafie d; e n w a « e "
©ifch t’ achtecPolgen ; bit belet ban het Piffchen / en ’t Poo?b / neemt.

SU 3 fchoon

$24 Hedendaagfche Gfoenlandfche Walvifchvangft,

fcïjooti ’et beel ©ifclj gejien luojb / ooft niet ondernomen ; toant
bee3e ©ifclj i? al? met een angel niet te Voeerljouden / maat moet
met ïjeitt te bolgen / al? aan een fnoet gelegen / met ïenflen bet»
boïgen? gebood mojben. ©et g? ban lo? en open 5pnbe / bat men
’et ftan tuflcljen boo? roepen/ om bp be bafie ©ifcl) te ftomen; man*
neet ban ©ifcl) bernomen Vuojb / 3iet men naat een 3toaate fcfjot?
om / bie 3 / 4 of j- babemen biftte onbet mater fteeft / bequaam in
een Ijatdc luind / om ’t ^>cl)ip niet alleen op be minb / maat ooft
boben ’t anbet ff? te ïjouden. * 311 ? ban gaat men aan ’t 3elbe al?
aan een ©elb bafl maaften / en met be floepen op bjanbVuacljt leg»
gen / tootbenbe eben?een? al? aan een ©elb / om be 8 glasen /
öeeje Vuacljt bertuifTeït en Voeder afgelofl. ^jnbicn men altjiet aan
een ©ifclj ba(i taaftt / boïgt be bafie ^ïoep be ©ifcl) / fcljoon on*
bet ’t H? boojïoopenbe / 300 beel gefc&teben ftan / en men fcljeelt
bp be fcïjotfen om ; boel) ftan bit niet gefcljieben / tornt men ge*
flabig / om niet uit te tomen / met gebacftten om be fcljot? te boen
b?aatjen. 3 ©il bit niet geïuftften / maaftt 3 iclj een &Ioep / bie altoo?
tot een Voaarbojg bp be boorige blpft / getecb om op te fteelen / ter»
mpï b’ anbete floepen 3iclj aan Vuebet3pben betbeelen / en bolgen
be ftoet? ban be bafie J>loep ; inbien bee3e öiaait / djaatjen 3p me*
be ; be bojgffoep op gefteelt 3pnbe / 3et ban gelpft be eetfie een
fjouVo of mut? op een tiern / om bu? niet alleen be bafie <&loep
ban be ienffen altoo? t’ onberfcïjeiben / maat ooft tot een teeften /
bat 300 lange be fjouVo aan of op be tiern i? / bïpftt bat be ©ifclj noclj
bafï 3 p / boet) be fjouU) Voeg genomen en be tiemen neet gelegt / be ©ifclj
lo? en ontfnapt i?. 3 Cl?ban toeit men in fieebe ban naat be ©ifcl)
te 3oeften / naat bec3e Jbïoep / ijelpt bie 3pne Ipnen inljaaïen / en
ftomt meer aan Doojb. ©oclj beeje ©ifcl) / naa een ftïein fjalf uutt*
je Voebetom boben ftomenbe / fcljiet ’et be eetfie bpgeftome „êioep
nocï) een harpoen in / en men begint te lenffen. jjBibletVupl ttacïj*
ten ’et / b’ anbete floepen 300 bjaa al? ’t mogeluft i? / bp te fto*
men / boclj bit ftan 300 fpoebig al? lang? een ©elb niet geïuftften;
beeltpb? ftan mm uit be Jbloep ober ’t ff? be opening betVoaart?
niet 3im / betïjalben toeit men Voel een? in een fuift / ban maat
men Voeerfteetcn moet ; al?ban loopt men naat een ïjooge of fteu*
belacïjtige fcïjot? / om ’et een opening op te fpeuten / 3 uïft? men
fomtpb? be fcïjotfen met beel moeiten ban elftanbet fcïjeuten moet / of
uaat een opening een geïjeel anbeten Voeg omtoetjen.

«©nbettuffcljen be ©ifclj tpb binbenöe om uit te tuffen / i? bie
fomtpb? al meet Voeg / eet men ’et met be floepen bpftomt ;
Voant beeltpb? 3uïlen be ©iffcïjen naat ’t bicfttfle ff? 3 feften / al*
\oaat ïjet be3maatïpftfl i? bp te ftomen. |©ibletVopi ttacljteu be bafie
floepen / tuffcïjeu ’t ff? booj fcïjeelende / be ©ifcl) 300 beel mo»

gelpft

In haar byzonder Scheepsgedrag Befchreeven. 3 tf

gelpft ié te botsen ; maat bit boo? 3bJaate fcftotfen niet ftonnenbe
bolboeren / moet ’et fomtpbé een berbe of bietbe ^loep opfteelen/
en ttonnen bué boenbe Voel 14 / 16 of 18 Épnen boot een ïDifclj uit-
fiaan ; met 3obanige en bergelpfte fuftftehngen / heeft men niet
boeinig moeiten aan te Voenben en heel tpb te betfpillen / eet be
©ifcft boob ié- 35 e ©ifcft nu Öoob en gebangcn 3pnbe / gebeurt ïjet
bat men biftmaalé 3eec bette ban ’t «§cljip geraaftt / 3ulfté men bet*
Voaatt boot ’t gé te arbeiben / Vuetfté genoeg heeft om ’et met be
©ifcft aan te bomen / en ooft fomtpbé niet aanftomen ftan / 300
bat men genoobsaaftt Vuoib mei het ^cftip bp be ©ifch te ftotnen:
|Baat inbten men 3tctj op een banft bebinb / en be ©ifch tracht
naat ben gront te ïoopen / ftan men ’et noch taamelpft fpoebtg een
boob ftrpgen ; beeft bit Vuil 3icft 3elben bué fcftiftften / bat ’et tvoee
©iffcften teffené / gelpft biftmaaïé aan een ©eïb gebeurt / bafi raa*
ften/ bermité bec3en ieoet een bp3onbere Voeg loopcnöe/en men genooö*
3aaftt Vootb op te fteelen / 300 fteeft men ban geen floepen genoeg/
om betbe beese ©iffcften te betbolgen.

35 it nu 3al genoeg 3pn om te begrppen / Voaarom be ©elben / en
boojnamentipft be bieftte / boot ’t toffe gé oeti.ooren Voofben / en
3 ulfté om bee3e btie bp3onbete tebenen ; te Vueeten : om be' meetbet
tpb berfpilling ; om be meetbet bïpftbaatfteit ban ©ifcft te sullen op-
boen | beVupl een fcftoté niet 300 beel alé een ©elb ftan opbangen;
en einbelpft / om bat be ©ifcft ban tpb tot tpb loojet Vootb /
en 3icft nu niet 300 beel alé eertpbé «n ’t open gé ontftoüb / maat
te meet in bieftt btpbcnb ïoé gé l Voaac in men niet Voel bié-
feften ftan.

Viflchery om de Ooft , hoe men zich daar in

gedraagt.

vv ié Voel be gemaftftelpftfle / en minfi gebaatlpftfie om ^cftepen te Laniivi(rche ;
betlit3en ; maat 3elben of nooit ftaalt men ’et 300 beel ©ifcft teffené ry en om de
op 3 P / alé aan een ©elb. |Ben bifcftt ’et 3eilenbe / met een ^loep ° oft waiU -
aefttee aan ’t roet op 25 ?anbVuacftt geleegen. ©ifcft sienbe / 3eiït men f v e 0 ‘id® ea
’et met ftet ^Scftip naat toe ; bp be 3elbe geftomen fïeeftt be ^>loep
bettoaatté / te» 3 p oe ^sioep baetbiget ftan toeijen / of be ©ifcft
VoinbVoaart ban ’t J>cftip ié / en alé ban Vouiftmen ban ’t J>ct)ip
be <§>loep naar bee3e ©ifcft toe. ©afi getaaftt 3pnbe / toept men
Val vai i ten Voaate bat ’et 300 beel ©ifcft hernomen Voietb / bat
teebé alle be floepen te Voatet Voaren. ©ee3e bafïe Jrfoep fielt ban
alftiet / gelpft in ’t loé g£ / een muté of fjouVu op be riem ; bc

$2.6 Hedendaagfche Groenlandfche Walvifchvangft,

©lfcïj ïjiec gemeenlpk naar ben Qtonb loopenbe / betbeeïen 3ic& bc
anbere floepen aan toeet3Pbe ban öe bafte <§>loep / en roepen naar
be betoeegfng ban bee3e <gMoep / 300 bie booj be langg ben gronb
jtoemmenbe ©ifcï) toojb getrokken. ï?iec nu toojb 3elben opgefjeeït/
bermitg be ©ifctj naauïpkg meer ban 2/3 of 4 ïpnen uitloopt.
3 E>ug een Ijaï uur toeg blpbenbe / tromt be 3eïbe 3eet bermoeit bo=
ben ; algban 3pn ’er be floepen / op ’t fpooc gebolgt / te fpoe=
biget bp / ban in ’t log ff£ kan gefcljieben / toant fcljoon tjiec al
eenige ffglïriemen bjpben / echter ig ’t ’et beeltpbö bjeper en o*
penber ban in ’t fïg / en getaakt be ©ifctj bug fpoebigec boob,/ 1
miblettopl ijet ^èctjip bcttoaart 3eilt / bieg beeft men bie eerlang
op 3p / en men begint ban flonben aan te flenffcn / om ’ec booj
flojm niet ban berfteeken te toojben ; laatenbe onbec ’t flenffen een
J>loep op be ©janbtoacljt leggen / en inbien bie bafï taakt / (laakt
men bit (ïenffen / tot 300 lange bee3e ©ifcf) toeberom toeg ig / of
gehangen en aan boojb gebjagt ; alg ban toojb fjrt ftenflen toeber
aangebangeu. 5Bee3e geflenü ïjebbenbe / en geen ©ifclj meer bet-
neemenbe / 3eilt men naar een 25 aap / om baat af te maaken / te
fcljaffen / en ’t tanb3oen t’ ontfangen / fjoubenbe in alïeg toeber
* be 3elfbe tpbojber alg boot ig ge3egt ; maat ’t tuaaken toojb naat
’t toerk alijiet fomtpbg mebe al bjp brat uitgerekt / en bequaame
tpb binbenbe / toojb ban ook be fcijabe bau ’t flaapen gcnoeg3aam
toebetom ingetjaalt.

I^et 3aai3oen booj be ©iffcljetp berloopen 3pnbe / of bat men
we'af' boot een gelukkige bangfl 3Pnen laabing gekreegen öeeft/ toenb men
zoen /hoe ’t ^cïjip toebet uaat ’t ©abetlanb ; toanneec men booj flo’iu of
men t weder ïjarb toeet algbau beloopen toojb / gebeurt Ijet bikmaalg bat be

deYa’d' 3 ' ^>Ptkbatea batflen en lek toojben / toaar booj be traan uit Ijet
wend, J>gek gefppert / be baten uit lekt / in ’t ruim en oubet be pom*

pen loopt; ijet ^>cljip alg ban toat lek 3pnbe / toojb teffeug bee*
3e traan met Ijet toatet uitgepompt, ©m Ijiet in te booj3ien / pïaatfl
men een bak boben op ’t 33 ek booj be pompen / toaat in bit
toatet loopt/ en men algban be bobenbjpbenbe traan affcljept / tet*
topl ’t toatec onbet uit en buiten ^cljeepgboojb loopt. ©ee3e traan
alg betkleumt 3pnbe / en onbequaam om onbet be anbete traan
te kooken / toojb ban iu bp3onbere ©aten gebaan / en gemeen*
luk aan be ©jutkoperg betkocljt / bie beejc tot bjuine ttaan koo=
ken.

in behouden g©anneef men betbolgeng toebet / ’t 3 P in Cereï / of op be
men‘ s | e b° ■’Itëaag / be&ouben ig aangeïanb / en booj beg uitreeberg ^>tab of
taling word piaatg ten anket gekomen / laat bit be «üommanbeut gemeenlpk
gedaan. öcoj eenlg floepgbolk ben ï^oofbt-Üleeber of ©oekïjouDer bekent maas

booj

In haar byzonder Scheepsgedrag Befchreeven. 327

boot maandgeld dienende / te betaalen ; ban bien tpb afgcree*
ftent toen 311 geld op ftanö ontfangen hebben / en toanneer 3 P 3 Pn
in 2ee gegaan; de ÏBaanben gcreeftent op 30 of 31 dagen / na
dat de selbe lang 3pn / en ben bag tot 12 uuren ter mtdber*
nacht.

©e «©fftcieren en partenier£ / bie bp be ïDifcl) en ’t ©at of
(Puatbeel gedient hebben / geeft men ieder tet^S op reeftening ; ’t
obetige toanneer het ^>peft tot traan i$ geftooftt en be roeping btr
(fèuatbeelen gebaan/ of bp 12 ^teftannen opgenomen i£; berber fttpgt
ban een ieber 3pn bebonge huur of loon / gelpft in be hiet bootgefchtee*
be jBonfterrol i$> te 3ien.

jju noclj oberig boot alle toeetgicrige 25 emfunaat£ ban toce-
tenétoaardige 3aaften / be behaubefing en IBanier ban Craanbe-
reibing / ftottelpft alljier boot te hellen / en 3obanfg al£ men bie
jaarlpfti / boojnamentïpb in | 5 oo?b - itollandt / geluoon 15 in be
baar toe geotbincerbe Ctaanftofterpen te bearbeiden ; nnbemaal
toe nu reeb£ al ’t bootnaamfte toat be Ijandhaabing ban ’t 3 ©al*
bifcljfpch aangaat / en hoe bit tot bee 3 c ïtofterp'en / boot af /
in ’t 300 genaamde ^tfmaaften / te «Scheep al i£ bereid. 9jn£ge*
Ipfté 3ulïen toe ooft met toeinig toootden be berbere bereiding en
3uibering der aBalbifchbaatbcn boot heften / toaat ban boe in ’t boot*
noemde afmaaften / ten beelen boot 300 beel tot bequaame £>cheep$*
berging noodig toa£ / melding hebben gebaan.

Hoedanig men met de Traanbereiding en zui
vering der Walvifchbaarden handelt:

D <ê iCraanftofterpen in $ootb-$oïlanbt 3 pn ban roobftopere Pan*

nen ter topte ban 10 of n boeten ber3icn / doch in 2uib-'? e ï' ocfW
S?olIandt / al£ te botterdam en elbeté be3igt men gemeenlpft niet kókT/veT
ban groote psere potten / om baar in het tot Sinltrn geftapte ofbefthiceTen.
gefneebe JBalbifcljfpeft te ftooften. 3&ce3e roobftopere Pannen 3nn
naar binuentoaavró of in ’t midben eenling Ijolber ban naar ben
rand /• en 300 diep / bat ’er omtrent 5- ©aten £peft ingaan / en
ban geftooftt tootben ; boot af | Con toater / boo: ’t aanb?an=
ben baat in gegooten l tootb ’er tjet «êptft / te booten te J>cljeep
in baten geftoutot getoeeh / bp gebaan / en een buur ban tjout
onder geftooftt. >0nbertulTcften bee3e ftoofting gefcljieb / tootd het
êpeft telUeng boot ttoee mannen geroett / om toe te 3ien bat ijet
niet aan be pan hauge of aanbtanbe. 3 ©annect bit <§peft bui

C t ttoee

3-28 Hedendaagfche Groenlandfche Walvifchvangft,

ttoee of bjie muren geboobt ïjeeft / en men oojbeelt De Craan bol*
hom en uitgelebrrt ïjeeft / fcljept men bie met groote bopece lepetö
uit öeese jannen in bietbante babben / ban öobeti met roofier»
tuerb bct3ien / tuaar boo? De traan in bee3e babben loopt; 3ulb$
öc uitgeboobte ©inben ban ’t 3 ©albifebfpeb op bit toofïertuerb leg*
gen blpbcn ; tueiae ©inben in ïpn3aat baten of anberen ge*
baan / niet ban boo? bonbebofï bienen / of oob toet om ’ec Ipm
ban te boobên ; beese ©inben toojben / naa be ©iffoijecp voel
té uitgeballcn of fcïjjaaï getoeelï / ban 30 fiuibee^ tot s 435u(b. be
Cori berbocljt.

^ee3e Craan Du£ boatm uit be ©au gefcïjept / loopt 3e ber*
m ïdeTt^an to°ïjjeni$ m een anbete Ijoute 25 ab / lang 17 boet / tupb 6 boet en
gehanddt &iep 3 boeten / ttuee berbe pacten bol bout tuater 3pnbe / tuaar
wotd, op be 3eïbe te boelen fïaat / tot tu eb er om een anbete ©an met

&peb genoeg geboobt ïjeeft. Wtéöan tucjb be (Craan in een
ttueebe 25 ab met tuater ober geftot / en baar uit in een berbe
ban be 3eïbc groote met boater gebaan; miblecbjpï 3infit bet bib*
be of gconbfop / bat men prut noemt / op ben gconb bee3et
babben / en men tapt ban be traan uit bee3e laatfie 28 ab /
booz een goot ïoopeube in ©aten / alle met nieulue ïjoepen
berljbalt en boel bersten / bie omtrent bol 3pnbe / met een ijou*
te fposté en ftopboeb bersorgt / alpban tuojben toegeflagen / en op
een bequaame legplaat^ geroït.

j?oot3aabïpb ip' ’t bat be Craan in be gemeïbe 23 aïïïtcn op ’t
tuater berftoeït tusjbe / bermité anbcrj? be ruarmc traan in geen
©aten jou te Ijonüen 3pn. ©eese ©aten of «©uatbeelen / 3pn
gemeenïpft 16 of iS iStebanuen groot / en tuojben boot een ge*
3bJoore Craanrocijer gemcetcn / merftenbe atéban ben tnljoub ban
^tchannen en fiiuge$ met een ristang of psec omtrent (jet
fpoitégat / tuaar op ban be traan boïgeité bee3e meeting tuojb
berbotljt ; tuannecc nu be gchocijte traan 3al afgeïebett tuo:*
ben / bomt gemeeulpb een kuiper ban beë ïtopcró tuegen / en
baalt met een bopree ©omp of Suigec ai bet bjabbige ban on*
beren op / en bult be ©aten ban tnebec met 3uibere Craan tot
een mingelen naa op. 53 c ©erbopec is betbolgeité ten 3P*

nen bofte geljo'uben / beeje Craan ban be ütobetn af te ïeebe*

ren / ’t sp naar ’Émficcbam of eibers tuaar ’t ben ïtooper be*
geert.

Cot 3oöanig een Craanboftetp bjoiben gemeeulpb 7 ©ecfoonen
tot een * ten bicuft bercifcïjt ; te tueeten : ben 53 aaö bie ’t op 3 icljt beeft /

rr aankeke. geitieteube 36 ftuibctó ’$ baagö / boottó ttuee ftooberp / een 53 oot=

lynoodig oppaffec / ttuee ïtuipetó en ttuee ^joubjetp of ^toobet^ / ieber
r 20 (iut=

In haar byzondere Scheepsgedrag Bcfchrccvcn. $zp

zo ftuibejeg ’£ baagg / boaar neben£ nocl) De ftofl / bte |jen boo?
ren ©?oulu geftooftt en ïieceib ioo?ö / en baar boo? 10 fïuibet#

55e &ooftetp ontfangt ban ieber <©uatbeeï of i z ^teftanmn bpf
fluibetj?. 35 e p?ut uit De 25 aftften al£ mebe be Uil Vuojb tn ou*
be ©aten open en oberenb fiaanbe gebaan ; boanneer be Sou
fcljpnt / boo?b ftier ban be bobenbjpbenbe Craan afgeroomt / en
betboïgenö ben ©?utbooftet$ berfiocïjt / bie baar bjuine traan
ban frooUen / en uitperffen / boo? %omg / £emoutocr£ en au*
bere gebjuiftt-

55 e dBuatDeeïen reeftentmen op tbiaatf «êteftanncn / en een £>te*
fian ftoub 1 6 pingelen ; boaar ban b’ onftoficn 3pu alg bolgt:

©oo? ’t roepen i Huiberg tjet bat ; gjinpofl ban ’t 23 ?anb&out
’t bat i Ihiibet met berftooging ; boo? ieber bat traan bjacftt*
loon naar ‘Sfimfïetbam 3 ftuibecp / maat ban ’t &cïjip naar be
Stoofterp z ftuibers» / en be ïeege ©aten 1 ftuiber : betaalenbe
nocl) in beu berftoop boo? ieber <©uatbeel aan be Courtagie 3 ftui*
berg.

ïDat be ïBalbifcljüaatben aanbelangt / beeje buojben gemeenïpft Hoedanig a
bp be Craanftofterpen fcïjoon gemaaftt / nabemaal 3e eerft oberge* waivifch-
ftomen / nocl) aan boffen aan elftanber baft 3pn ; Dus? too?Den ba . aidcn g e '
3e ban met een fcïjetpe P3ere ©?aaf / een boo? een baii malftan* wut "
bet geftïooft / berbolgeng met fmalle pjere ^djopjcg afgeftoften/
en ’t luit bat aan be ftoppen 3 it / met een ftompe 55 ifïel afgebig*
feit ; ïjift naa luojben 3e om te. luceftcn in ’t luatct gelegt / baar
tuebet uitgenomen met Ijeibeesemp afgefcïpoOt / en afgefpoelt / bet*
bolgeng op 3pn einb te Djoogen ge3et / boo?tg op een banft of
pïauft gelegt / Ijet ljair ter 3eiben afgefneeben / en met een meg
be ftoppen gebunt en buat of gefnoeit. ©etboïgertg toojben ban bee*

3e baaröen / bp b?oog lueet in be open ïucljt / eenige uuren op
latten te b?oogen gelegt / en bjoog 3pnbe / in ’t ^aftfjuig gebo?*
gen en opgeïegt.

<ï 2 en 3 Balbifctj 45- of 5-0 (©natheden /Craan uitleeberenbe / baar
ban bomen gemeenïpft 400 ftuftg iBaatbaarbcn / alle meer ban cn wat ied ff
6 boeten lang / ipeegenbe boo? elftanber 3 of 4 ponb / naa be Vifch om-
©ifch bet of oubt is / loojbenbe b’ oberige «©nbermaatbaarben ge*“ e " tu [ tlee -
noemt / en gemeenïpft tloee boo? een gereeftent / beese lueegen ban n kucu
sobanig een ©ifcl) omtrent 25-0 ponb. 35 e 25 aarbeu ban een man*
netjeg iBalbifclj 3pn luat biftftet / 3b?aarber en brommer / afs
ban be iupfiej>^©ifTcljen / en berg alben aan bee3e geftalte boel te
onberfcljeiben.

ï?oc

Ct 2

$}0 Hedendaagfche Groenlandfchc WalvHchvangft,

ï^oebanig öeeje ®taan en 2Saatben berftocïjt Uiojben / en in
p?pp fomti>b£ iaatïpbë groote brranöecing onöecöeebfg 3pn / Ijeö-
beiibue genoeg3aam fn öe boo?af befcïjjeebene %x>fl / in ’t berbe
3 P>eel bartienbe J^oofötfiiift omfïanöig bertoont ; toertuaart# toji
ben lueetgierigen Hee3ec bijeen / en ïjiec meöe een einöe ban 0115e
beeijanbeling maafien.

♦

TOE.

TOEGIFT

Voor de

GROEN LAN DSCH VAARDE RS,

MATROOZEN.

TVTatroosje die de Zee bemint,

-*^-**En kleine fchatten overwint,

Die vaart naar ’t Ooden en naar ’t Wed,
En houd de warmte voor het bed,

Daar men moet waters drinken,

Die wel ftinken.

•

Zyt gy het warme Land nu moe,
Zoo peurt eens meê naar Groeland toe,
Daar zult gy over vuilen dank ,

Van’t (tinkend water tot uw drank.
Noch over heete dagen.

Niet veel kjaagen.

4 ■

Hebt gy een broek vyfzes aan’t gat,
En dan noch om dc lenden wat,

Een buffeltje, een rok twee dry,

En noch een bollikvangers py,

Zes kouffen om twee beenen,

Gaa dan heenen.

Verziet u van, op dat gy ’t vat,

Een goede bulfak onder ’t gat;

Een dikken beed van een kombaers,

Die trekt dan dichjes om den naers,

En dan de neus gedeeken
Onder’t deeken.

Naau legje dan wel fraai te kooy,

En daapt zeer makkelyk en mooy;

Dan roept’er een, als waar hy mal,
Door’t heele Schip: Sa val, val, val*
Straks moetje op dat roepen,

In de Sloepen*

En vraagje dan wat dat beduid ;

Daar loopt ’er een aan ly vooruit,

Het is eenWalvifch machtig groot:

Nu ludig mannen deekt hem dood :-
Hy zal oranje blaazen;

Braaf als baazen.

Sa ludig, roeit hem naar zyn gat,
Eer dar hy kied het hazepat;

Daar krygt hy een harpoen in ’t lyf,
Byget hy loopt geweldig dyf;

Daar krygt hy lenffen deeken :

Hy ’s bezweeken*

Dan voert de Commandeur het woord :
Sa mannen met den Vifch aan boord,
Daar zal men ’t zamen vroolyk zyn
Met een rantfoentje brandewyn,

Wilt ludig maar boegfeeren;

Braaf, als Heerem

Ct 3

Als

Als men dan wat geftaapen heeft,

En dat de Vifch wel boven zweeft, *
Dan zal ’t ’er op een flenflen gaan.

Men brengt Spekmeflen op de baan,

En doe de Spil wel draayen-.

Zoo, laat waayen.

Sa luftig mannen als een pop.,

En wind het dryvend hagjen op;

Al hoog genoeg: kom luftig, draa,
Snyftukken, fmytzeüi’t flensgat, gaa;
Strak zullen wy de baarden,

Aan gaan vaarden.

Na dat het flenflen is gedaan,

Dan zal ’t weer op een fnyen gaan ;

Jan hagel word nu Officier,

De minfte is dan een Piekenïer;

Dus moet elk een zyn zaaken
Daar naa maaken.

Nu mannen, zonder veel verzuim,
Sa hyft wat hagjes uit het ruim;

Een ander roept, Spek aan de bank;

In ’t Flensgat roeptmen: wacht zoo lank,
Ik moet eerft hagjes haaien,
zonder draaien.

In’t ruim roept Schieman met geweld;
Brui Spek in’t ruim; hoe is’t hier geftelt ?
Een ander roept nu weer: fa voort,

En brui de krengen buiten boord;

Kom jongen, tap eens drinken ,

Of’t zal (linken.

Als dan den arbeid is gedaan ,

Zoo zal de Kok aati’t kooken gaan.

Een wakre ketel bier en brood;

Is die in ’t lyf, geen kommer groot
Men daar behoeft te lyè'n,
weer aan ’t fnyen.

Zoo doende raakt het Schip vol Spek ;
Aan traan zal zyn dan geen gebrek:

Jan hagel word de kop fchier kroes,

Hy is zoo fmeerig als de droes,;
Maar’tgeldje zal het moeten,

Weer verzoeten.

Wanneer men komt weer t’ Amfterdam,.
Of waar men’t laaft zyn affeheid nam,.
Dan zoekt elk weder naar zyn weerd;
Alwaar al ’t geldje word verteert,

Met dag cn nacht tc drinken,

En rinkinken.

R E-

ADW

Der voornaamfte Zaaken.

A. |

A anmerking over de koershouding der wy-
kende Viflchen 217. Hoedanig de af¬
wachting der geweeke Viflchen waar te
neemen. , 218. 220.

Aas , zie Walvifch Aas.

Aasryke Gronden omtrent Spitsbergen , wer-
waarts een overvloed van Yifch eertyds
quam afzakken. 160. 175.

Achtgeeying ( noodïge ) in ’t Ys , en hoe zich
daar in te gedragen. 145.

A cht er-Voorland by Spitsbergen , is aasryk. 211.

A 6 ïc aan de Noordfche Compagnie ver¬
leent , bewyft het gevoelen van den door-
togt naarlndiën. 121.

Affe van Continuatie en Prolongatie op ’t Oc -
troy der Groenlandfche Viflchery iBr.

Aöle van Verdrag met de Vriefche Compag¬
nie. 188.

Af maak en , wat dat is in de Viflchery. 317.
Toeftel hier toe aangeweezen. 318.

Algemeene toeftel tot de Viflchery. 302.

Aloude Hiftorien der Noordfche Geweften,
h-aare onzeekerheit aangeweezen* 5S.

America , of het aan Groenlandt grenft on¬
derzocht. 25.

Amfterdammer Eila?id , by Spitsbergen , door
de Hollanders bezeten. 160* 179.

Arngrimus Jonas over de bevolking van Ys-
, kndt onderzocht, en wederfproken. 62.

aAJiaanfche odin onder d’ aloude Yslanders
geeert , en wat men van hen gebeuzdt
heeft. 57.

j Bafques , de eerfte aanleiders tot de Walvifch-
vangft. i 7 2 -

Bedenkingen voor en tegen over des Schry-
vers oogmerk wegens d’ onregelmatigheit
in de Viflchery 25:4. wat order hier in te
beramen zy 255. en gevalligheden aan¬
geweezen 256. zaaken in ’t algemeen die
opmerking verdienen. 2,57*

Beerebaay op Spitsbergen ontdekt. iói. 179 *
Beerenberg de voornaamfte Berg van Jan
May en Eilandt befchreeven. 79 -

7 Beeren Eilandt door Willem Barentfz. ont¬
dekt. 11 r •

Beeren , {witte) meer Zee- dan Landdieren
en waarom. _ 6 *

Beerenftryd , hoe hagchelyk fomtyds uitvallen
kan* 241.

Behouden Haven , aan d’ Yszontbaay op Spits¬
bergen gelegen. 17

Bekkeneel van een Eenhoorn Vifch, zie Een¬
hoorn.

Biskayers , of die aanleiding tot de Walvifch-
vangft gegeeven hebben 99. en of deezen
Landaart eertyds op hunne kuften Wal-
viflchen opdeeden onderzocht. 100.

Biskayer Hoek op Spitsbergen door de Bis-
kajers bezeten. 161.179.

Bochardus gevoelen onder de Be volkers des
Aardryks. 59 *

Brandwacht op de Viflchery uitgezet en hoe.

~~ 306.

Brandezvyns B aay op Spitsbergen ontdekt.

lór* 179.

Bronnen cn haare zeldzaame uitwerking be¬
fchreeven 3ó.AVonderlyke opwelling van
heete bronnen aangemerkt. 44*

Vatorden (jValvifch) en haare geftrektheitin
den mond van de Vifch befchreeven 82.
9 °* hoeveel ieder Vifch uitlevert 89. 314.
p 9 * waar toe deeze de Vifch dienen. 90.
hoe de zelven worden uitge&eeden 313*

ent raai vuur , of dit met de branden-
^ de Bergen gemeenfehap heeft, onder¬
zocht. 41.

JÊ* 5? Com^

BLADWYZER.

Commandeurs , hoe eertyds in de Viffchery
als Schippers dienden. 99*

Compagnie (peenfché) van Groenlandt te Kop-
penhage opgerecht. 12.

Compagnie (Groenlandfche ) van Hollandt,
Zeelandt en Vriefchlandt opgerecht 172.
183.188.en weer gefcheiden. 201.

T\eenfche B aay op V Deenfch Eilandt voor
Spitsbergen door de Deenen bezeten.

r6o. 179.

Deenfche Kronyk , met vreemde en fabel¬
achtige vertellingen van Groenlandt aan-

gévult. 12.

Deukaledoners wie die waren. 64.

Dichtkunde der Yslanders van welk een aart
die was. 51.

Difco op Spitsbergen ontdekt i6r. alwaar noch
qverblyffels van Traankokeryen zyn te
zien. 177.

Doodemans Eilandt op Spitsbergen. 191.

Doortogt door de IVaigats en Straat-Davis on-
derzpcht 108. overwecging over deezen
doortogt , die mede van de zyde vany^-
pan ondernomen word 109. verfcheide
gevoelens en getuigeniflen wegens deezen
doortogt bygebracht 109. 110. wat de
Heeren Ysbrands Ides en Witfen van den
zelven gefchreeven en gevoelt hebben [20.

• Ys de eenigfte hinderpaal om den toe¬
leg te voltrekken 121. een A<fte aan de
Noordfche Compagnie verleent , in ge¬
valle van doorgeraaking , in de havens

• van d'Ooftindifche Compagnie te mogen

aanlanden. 121.

' E.

E enhoorns , veel in Groenlandt ■ en omtrent
de Stvaat-Davis te vinden 6. of de zel¬
ve van Zee- of Landdieren voortkomen,
naaukeurig onderzocht en beweezen geen
hoorns maar tanden te zyn 7 , 8. ’t Bek¬
keneel van een Eenhoornvifch befchouwt
7.gevoelens der Ouden over de Eenhoorns
onderzocht 8,T wee hoorns in ’t hoofdt van

een Eenhoornvifch gezien q. De geftelt-
heit deezer hoorns onderzocht 9. Wat
voorval een Handelaar dier hoorns in
Mofcovië ontmoet. ï0 »

Eenhoornvifch door Groenlanders gevangen
en hoe. 22#

Eilanden (7) voor Spitsbergen ontdekt. 161!

179.

Eilandfche Walvijfchen , eertyds omtrent Spits¬
bergen en Jan May en Eilandt gevangen, en
waarom 78. hunne natuurs gefteltheit aan¬
gemerkt 78. Op deezen worden de Groen-
landfchvaarders uitgeruft 81. hunne geftal-
te en onderfcheiding van andere Vifichen
befchreeven 8r. fc Vcortteeling der zelven
aangemerkt 85. Leeuwenhoeks gedachten
over ’t lang leven deezer Viüchen 86..
Waarom Eilandfche Vifichen genoemt.
197. hoedanig van voor Spitsbergen ver-
dreeven. # 198*

’t EiUndfcheWalvifch Gewefl , hoe verre het
zich uitftrekt en te bepaalen zy 105. 12,3.
’tKan zich door de Tartarifche Zee uit¬
breiden 12$. dat gebleeken is door een
Walvifch in de zelve Zee gevangen, waar
in een Hollandfche Harpoen gevonden
wierd. 12 6,

Engeljen , d’ eerfte Bevaarders van Spitsber¬
gen 158. trachten de Hollanders deeze
vaart te betwiften 158. dat bygelegt word
159. eigenen zich’t eerfte voorrecht in de
Spitsberger Viftchery toe. 177.

Engeljche Baay , benoorden ’t Voorlandt van
Spit bergen. 160.

Engelfche Haven , achter ’t Voorlandt van
Spitsbergen , door d’Engelfen bezeten. 160.
Engeljche Vijfchcry , hoe die eertyds beftond.

162-

Frik d’ eerfte Volkplanter van Oud Groen¬
landt 2. wiens nazaaten de Stad Garde bou¬
wen 4. en vervolgens Albe ftichten. 4*

’t TOlenJfen wat dat is 31-r. en hoedanig daar

* mede omgegaan word. 312,,

Elocco , voor den derden ontdekker ven Ys-
landt gehouden* 6r„

Imda •

BLADWYZER

Vond Amenten van Traankokeryen , zie Over-
blyffels van Muuraadjes en Fondamenten
van Pakhuizen en Traanketels. _
Ecrbifchers ( Martin ) ontdekking in Groen¬
landt en hoe. 13.

<?.

G ale Hamkes , aan Oudgroenlandt , mede
een goede Vifchplaats aangeweezen.

218.

Gardanus , de tweede ontdekker van Ys-
landt geacht. # 60.

Gedaantens in de Vijfchery , driederley en hoe¬
danig. 304.

Gereed]c happen ten dienfl der Vijfchery , hoe¬
danig uitgedeelt. 304.

Gefteltheit der Gewejlen , hoedanig dit een
onderfcheid van gemaatigtheit maakt 132.
’t eene G'eweft met hef ander vergelee-
ken 132. waar door de omzwerving van
’t gebrooken Ys word getoont. 133.
Gewaand Goudzant of Stofgoud ingelaaden,
wat den Schipper deswegen ontmoet. 22.
Groene Herberg aan de Yszondbaay op Spits¬
bergen gelegen. 178.

Groenlands Jlrekking befchreeven 1. door wie
en waarom Groenlandt genoemt. z.
Groenlandt , door Erik en zyn Zoon Leijfe
bevolkt , en ’t K rilden dom allenks inge-
voert 3. Verfchil over de tydreekemng
deezer bevolking tuffehen d' Yslandfche
en Deenfche -Kronyken 3. Gemaatigde
lucht in Oud-Groenla?idt en ftrenge koude
11. Hoedanig de Vaart op Oud-Groenlandt
fchynt geflopt 23. of Groenlandt aanX^r-
tarïè of America grenft , onderzocht 25.
Waarom deeze flrekking onzeeker blyft
26. Onderzoek en befluit over de Groen¬
lands aangrenzing. 33*

Groenlanders befchreeven 15. Hun gedrag
van eenigen naar Deenemarken overge-
voert 18. Drift tot hun Vaderlandt 19.
7-yn onbequaam bevonden om in de Kris-
telyke Godsdienft onderweezen te wor¬
den , en om de Deenfche Taal te leeren
20. hunne geftalte befchreeven. 21.

Groenland]:he Maatfchappy te Koppenhagen
opgerecht, zenden o diepen naar Groen¬

landt , en handel met dien Landaart ge-
dreeven. 22.

Groenlandfche Maatfchappy in Nederlandt,
wanneer een begin genomen , en met
een Oólroy begunftigt 173. Omtrent met
d’ Ooflindifche Compagnie op een tyd
begonnen 192. Redenen waarom de zel¬
ve weer vernietigt is. 192.

Groenlandfche Schuitjes en Vaartuigen be¬
fchreeven , en hoe de Groenlanders daar
mede weeten om te gaan. 19.

Groenlandsvaarders hoedanig die worden uit¬
gereed 287. Wat Schepen tot de Viflche¬
ry bequaam zyn 288. en hoedanig men
die ballaft, 292.

Groenlandfche Vleet , wat daar toe word ver-
eifcht. 293.

Groenlandfche Vijfchery , hoedanig eertyds in
en omtrent de Bayen gehandhaaft 184.
Voor een ieder open geftek 19$. 202.
verbod fomtyds daar op gelegt en waar¬
om. 195:.

Groenlandfche Wahifchvangfl , hoedanig en
wanneer begonnen 172. deeze Viflchery
befchreeven en in haare behandeling , ’t
Scheepsleven en gedrag befchouwt. 287.
Gronden voor Jan May en Eilandt en oud -
Groenlandt , wanneer daar de Vifch beft aan
te treffen. 213,

Grootius gedachten over de bevolkers van A-
merica bygebragt. 59»

alvemaans Eilandt voor Spitsbergen on*
dekt 161. alwaar noch overblyffels van
Traanketels zyn te vinden. 177»

Hambtuger Baay op Spitsbergen by de Hambur¬
gers bezeten. ióo.

Harlinger Kokery op Spitsbergen . 19 r.

Harpoeniers hadden eertyds ’t beftier over de
Viflchery 99. wierden voor gevaarlyke
waaghalzen aangezien en derhalven zeer
geacht. 100.

Harpoen , het voornaarafte werktuig waar
mede de Walviflchen gevangen worden.

• 306.

BLAD W

vertelt, niet dan op bygeloofgegrond 40.
Oorfprong van ’t branden van dien Berg
onderzocht. 41.

Hoepsftoks Baay op Spitsbergen , waar gelegen.

179.

Hollanders , wanneer zy de vaart op Spits¬
bergen voortzetten. 158.

Holland(che Baay op Spitsbergen , by de Hol¬
landers bezeeten. . . 160.179.

Horizont Baay op Spitsbergen by d’ Engelfen
bezeeten, 160. alwaar noch overblyffels
van Traankokeryen zyn te zien. 177.

J an MayenEilandt eertydszeer Vifchryk 78.
i8o.zoi.zii. door wie en wanneer ont¬
dekt 78. ui. des zelfs Kullen befchree-
ven 79. BayenaangeweezenSo. en over¬
wintering aldaar gedaan. 221..

Jan TeuniJJèns Baay op Spitsbergen ontdekt,

• 161.

Ingulfus , d’ eerfte Grondlegger van Yslands
"Bevolking en hoe geacht 61. dat door ,
Arngrimus Jonas gefteevigd word , maar
onderzocht zynde, wederfprooken. 62.

K entering der gevange en gereeze Viffchen
hoe bezwaarlyk die is, dooreen byzon-
der voorval getoont 104. die echter word
te boven gekomen en hoe 105. Vreem¬
de wys van Kenteren. 313.

Klok Baay en B eboude Haven bezuiden ’t Voor-
landt op Spitsbergen door d’ Engelfen be¬
zeten 160. heeft vervolgens den Hollan¬
ders voor een verzamelplaats van een ryk
gelaade Vloot gedient. . 1-78..

Koude , ftrenger omtrent de Kuilen dan in
ruime Zee. 129-

Kronyk , zie Deenfche. of Yslandfche Kro-
nyk.

Xruisbaay- , op Spitsbergen waar geleegen 179.
is Aasryk, 211.

Y Z E R.

T andivinden veroorzaaken des Zomers
warmte en ’s Winters koude. 136.

Leeuwenhoeks aaynnerking over ’t oog van een
Walvifch en over de perffing van ’t Wa¬
ter waargenomen 83. Waarom in de
Spaanfche Zee geen grond te pylen is 84.
Gedachten over ’t lang leven der Wal-
viffehen. 86.

LeifFe d* eerfte aanleider tot het Kriftendom
in Groenlandt geweeft. 3..

Lens , wat voor een werktuig dit in de Vis-
fchery is. ^ 308.

r t Lenjfen der Viffchen , hoe dit in zyn werk
gaat. 308..

Liefde Baay op Spitsbergen ontdekt. 16 r. 179.

Lindenaus ( Gotske ) ontdekking van Groen¬
landt en zyn wedervaaren aldaar 16. An¬
dermaal derwaart op ontdekking uitge¬
zonden, en wat hem ontmoet. 17.

Lome Baay op Spitsbergen ontdekt. i6r.

Loosheit tuffehen de Weit- en Zuidys Viffchen
hoe t’ onderfcheiden 246. hoedanig deeze
Viffchen in hunne loosheit te verfchal-
ken. 249-

Luchti. gemaatigtheit der Oud-Groenland,
fche Lucht. 11,

Lynen , zie Walvifchlynen.

Lyft van de Hollandfche Groenlandfche Vis-
fchery en der zelver Vangft federt eenige
jaaren. 269.

Lyfl van de Hamburger Groenlandfche Vis-
fchery en vangft federt eenige jaaren..

269.

Lyfl: van Viflalie of Leeftogt voor Schepen
van 4, $. en 6 Sloepen. 2.90.

Lyft van een Groenlandfche Vleet of Arma-
zoen. 293...

Lyft der Bedieningen'in de Viffchery. 302.

M aan Eclips een dag vroeger op Spitsber -
i gen dan volgens uitreekening gezien.

Maandgelders wat die verdienen.*

22 $.

3.90.

Maat—

BLAI>WYZER.

Vaatbaarden , hoeveel ieder Vifch omtrent
uitkwVert. 89.

Maatfchappy , zie Groenlandfche Maatfchap¬
py.

Magdelene Baay , waar gelegen 179. is Aae-
ryk. 2. ï i.

Maraldi , bericht van verfcheide Obfervatiê'n
te Parys, te Dieppc , in Engelandt enz.
over ’t Noorderlicht. . 227.

Martinierts gevoelen van het Waigat byge-
bragt 107. en verdacht gehouden. 108.

Misbruik in Traan - en Baardenhandel inge-
floopen en weder afgefchaft. 260.

Monftering van ’t Scheepsvolk naar Groen¬
landt hoe gefchied. 297.

Monfterrol in een fchaarfe en Ruimen tyd
vanManfchap. 298.

Mojfelbaay op Spitsbergen ontdekt* 161. 179.

Munk (Jan) op ontdekking van een Straat
tuffchen America en Groenlandt uitgezon¬
den 27. loopt de Straat Hudzon in , al¬
waar hy met eenige in woonden handelt
27. en naarnen aan d’ondekte Landen en
Kuften geeft 29. zyne overwintering, 30.

Munks overwintering befchreeven en wat el¬
lende hy uitftond 31. maar komt einde-
lyk weder in Denemarken aan te landen
32. tracht andermaal een togt te doen,
en zyn vreemd wedervaaren en dood. 33.

Munks naven , w aar gel eegen. 28.

Munks wint erhaven , aan - de Kuft van Nieu-
Denemarken 29. alwaar deezen Zeeheld
overwintert is en wat hy daar aanmerk-
lyk vond. 30.

N aamlyfi van alle de Diredfeurs en Com¬
mandeurs derHollandfcheGroenlandlche
Viffchery en handel. 274/

Naamhft van alle de Diredleurs en Com¬
mandeurs van de Hamburgfche Groen¬
landfche Viffchery en handel. 281.

Nadocus voor d’ eerde ontdekker van Ys-
landt gehouden. 60.

Noord baay van Spitsbergen eertyds Vifchryk
199. Overwintering aldaar door 7 Man¬
nen gedaan. 121,

Noordbank eertyds voor Spitsbergen een goe¬
de Viffchery geweeft. 199*

Noorderlicht of Nachtfcheemering hoedanig
in Groenlandt 11. en te Spitsbergen ge¬
zien 224. ’t zelve door verfcheide Geleer¬
den naagefpeurt en te Paris, Dieppe,Breft
in Engelandt en langs de Kuften van Lan-
gudok, te Koppenhagen, Berlin en elders
waargenomen. 227.

Noordkapers konnen zich in een warmer Ge¬
wed dan de Eilandfche Viffchen onthou¬
den , en waarom 87. hebben hun meefte
verblyf omtrent deNoordkaap en Yslandf,
alwaar deeze Vifch zyn aas vind , aange¬
wezen 91. meer dan een Ton Haring in
de maag van een Noordkaper gevonden
9 r. onthoud zich liefft in diep water, waar¬
om hy de Noordzee fchouwt 93. zyne
kundigheit van zyn Natuurlyk Geweft
aangemerkt 94. waar deeze Vifch het zee-
kerfte is aan te treffen 95. dat onder Ys-
land en de Noordkaap word geftelt 96.
Ondieptens doorhem gefchouwt, en waar¬
om x en zyne tydelyke plaatsverw'iffeling
aangewezen. '• 97.

Noordkapers AasteelfWMY en wanneer tydig
97. die deeze Vifch weet waar te nemen.

98.

tloordoofterland by Spitsbergen ontdekt* 161.

179.

Noordpool (Reistogt naar de) en om de zel¬
ve door een Groenlandfchvaarder voor-
geftelt, en wat daar van te denken zy»

107.

Nova Zembla door Willem Barentfz. bezeilt
112. Overwintering aldaar en hoe kom-
merlyk die afliep 113, Akelige toeftand
van deeze overwinteraars ii4* hunnen te
rugtogt naar ’t Vaderlandt met d’ uitterfte
gevaaren vermengt; 118,.

Qf hfervatien over ’t Noorderlicht en der
zei ver uitwerkfelen vertoont. 2:2.7.

üttroy aan de Groenlandfche Maatfchappy
verleent 173. Continuatieverkreegen i8i..
193. wanneer geeindigt. 19S-

m 3 on»

BLADWYZER,

Om de Ooft , hoedanig de Viffchery waar te
neemen. < 214.

Onder Maatbaarden , wat die zyn. 89.

Ongevallen den Groenlandsvaarders bejegent
235.2-36.137. 240. 241.

Onderzoek of de Zuidys Vifch van hun ge¬
woon Gewei! kundig is. 151.

Oog (1 Walvifch ) befchreeven en naaukeurig
door den Heer Leeuwenhoek onderzocht
83. Aanmerking daar over. 85.

Ooftzyde van Spilbergen meer dan de Weft-
zyde met Ys bezet en waarom 152* voor-
beeldelyk getoont. 153.

Order op ’t bergen van den Manfchap en
Goederen gdtelt en bekrachtigt. 271.

Ordres op de Bedieningen in de Viffchery*

301.

Overblyffels van Muuraadjes en Fondamen¬
ten van Pakhuizen en Traankokeryen op
Spitsbergen noch te vinden 177. op Jan
Mayen Eilandt hoedanig daar gevonden.

Overdenking over de Zuid- en Weftysvifch in
’t houden hunner onderfcheide koerffen.

' N 146.

Qud-Groenlandt , hoedanig de vaart der-
waart zou zyn gedopt 23. waar door al¬
le gemeenfehap met d’ aloude Bewoon-
ders is afgefneeden 24. hoedanig dit Ge¬
wed zich uitdrekt 215, hoe het zich op¬
doet. en voor welkers Kuilen zich veel
Vifch onthoud 216. O verweeging hoe al¬
hier een bequaame Viffchery op te fpeu-
renzy. 247.

O udheit van Tslandt onderzocht 56. 57. 60.

6». 64. 65.

Overwintering op Spitsbergen hoe die afliep.

221 .

otviffehen , onthouden zich om de Zuid
78* 87. Eenige deezer Viffchen om¬
trent de Nooidkaap gevangen en befchree¬
ven. 284.

O eeneveid , een Reede op Spitsbergen ont-

^ dekt. . 161.179.

Reistogten (verfcheide) ter ontdekking van
den doortogt naar Indien door byzonde-
re Natiën gedaan 108* waar door geen
ander belet dan ’t Ys alleen gevonden
word. _ 109.

Reuzen , hoedanig in d’ aloude Hiftoriën by
vergelyking ingevoert 58. Voor de eer-
fte bevolkers van ’t Noorden genomen,
dat onderzocht word. 59.

Robben befchreeven 163. waar die meeft te
vinden zyn 165. liften gebruikt om deeze
Zeedieren te vangen , en hoe veel Spek
die uitleeveren. 166.

Roede Baay , waar op Spitsbergen geleegen.

17 9 -

’ tRy/èn der gevange Viffchen, waar toe eer-
tyds diende, doch word nu meer nadee-
lig dan voordeelig geacht en waarom 101.
Hoe bezwaarlyk eervgereeze Vifch te ken¬
teren zy 103. door een voorval aange-
weezen. 104.

Qchaakfpcl , hoe vernuftclyk door d’ Yslan-
^ ders behandelt* ^6.

Scheepstogt van Willem Barentfz. kortelyk
aangemerkt. in*

Schepen in V Ys bezet , hoedanig die zooveel
mogelyk is te redden 76. 238. en verha¬
ten worden. 239.

S chryvers (verfcheide) over d'Outheit van
Yslandt vergeleken. 64.

Schuitjes (Groenlandfche) befchreeven. 19.
S krelingers , d’ eigen inwponders van Groen -
landt geacht 5. die vermeent worden
omtrent de Straat-Davis t’ huis te hooren
en Amerikanen te zyn. 5'.

Slaap en Waaktyden hoedanig in de Viffche¬
ry waargenomen. 315’.

Sleeptouw, wat het eertyds was , als tot de
Walvifchvangft diende. 100.

Smeerenburg op ’tAmfterdams Eiland by

Spits-

BLAD WYZER.

Spitsbergen * een beruchte Traankokery
eertyds geweeft 179. alwaar een voordee-
lige Viftchery was 180. groot gewoel al¬
daar wegens de zelve. 191*

Sneeuwdeeltjes en der zelver verwifteling be-
fchreeven , en hoe die voortkomen*

_ 74 -

Spaanfche Zee , waarom daar met het loot

geen grond is te pylen. 84.

Spek van Robben en Walrufien, wat Traan
dit uitlevert. 16$.

Sperma Ceti , uit geen Wal vifchzaad te beko-
men en waarom 8$. is ’t brein van een
Potvifch , en hoedanig dit word bereid.

284.

Spitsbergen 3 wat bericht L eonin van dit Land
gegeeven heeft 25. Van wie en wanneer
ontdekt 67. Gefteltheit van ’t Landt en
hoe zich deeze Kuil opdoet 68. Word ’s
, winters t’eenemaal in ’t Ys bezet 68. Is
fteenrotfig van grond en gantfeh bergach¬
tig 69. ftrekking der Bergen 70. Verlchei-
de Baayen aangeweezen 70. Ongemee-
ne koude van dit Geweft en waar uit die
ontftaat7i 0 door Richard Nicolzon be-
fchreeven 258. ftrekking cn gelegentheit
van ’t Eilandt 159. eertyds het welgelee-
genfte voor de Viftchery. i6r.

Spitsberger Waigat ontdekt. 16 r.

Spitsberger Zuidend y de voordeeligfte plaats
voor de Viftchery en waarom. 210.

2Ï4.

Straat Davis , van waar zich de Weftys-
Viflchery tot aan Spitsbergen uitftrekt.

r TT 208.

Straat Hudzon , door Munk de ftraat Chri-

ftiaan genoemt* ^ %

Stroomen , hoedanig die ’t Ys van voor Spits¬
bergen om en wegvoeren.

T* art Ar ie; of het aan Groeniandt grenft on-
x derzocht. ; 15.

Tartarifche Zee , waar in een Walvifch ge¬
vangen , een Hollandfche Harpoen in ’t
lyf hebbende. u6.

ïhtile (aloude) voor Yslmdt geacht. 64,

Togten ter ontdekking van Groeniandt r val¬
len vruchteloos uit 13. Forbiffchets on-
dekking. . < _ 13»

Tonvald en zyn zoon Erik beide Noorwe-
gers, eerfte ontdekkers van Groeniandt. 2.
Traankokeryen eertyds voor de Landviftche-
ry op Spitsbergen hoedanig gebezigt, 174*
worden wederom gehaakt. 200.

Traanbcreiding en haaren toeftel befchreeveu
327. en wat voor Bedienden hier toe ge-
beezigt. 3 2 ?*

erheveüngen befchreeven, en hoe die onfc
* ftaan. 72.

Verfchynfelen in Munks overwintering aan
Zon en Maan gezien 30. een diergelyk
verfchynfel op den Togt van Willem Ba-
rentfz. naar Zembla. 1 11.

Viölahè tot uitrufting der Groenlandsvaar-
ders, hoedanig verzorgt word. 288.

ymvijfchen onthouden zich gemeenlyk in
wanner Geweften dan d’Eilanfche Vis-
fchen , en om wat reden 87. Als mede
om de Zuid en fomtyds wel in de Spaan¬
fche en Middelandfche Zeen 91. Zyn ook
wel voor Spitsbergen gezien , en onthou¬
den zich mede om de Ooft 92. Waar¬
aan deeze Vifch met de Walvilch t’on-
derfcheiden. ' 92*

Vifch gefchooten , hoedanig daar mede ge-

handelt word 308. en gedood hoe naar

boord gebragt. 310.

Vijjchery in haar eerfte gedaante befchouwu

• , 3 °S*

Vijjchery op hooge Graden , hoe aldaar aan te
treffen. 213.

Vijjchery aan Jan Maijen Eilandt en te Spits¬
bergen geftaakt, 22 6 .

Vijjchery op l^aage Graden 9 wanneer die ty~
.digis. ^ 21$.

Vijjchery in V Los Ts , hoe die vyord aange-
legt 324. en echter moeyelyk valt. 325.

Vijjchery om de o 0 Jl , wat daar in moet wor¬
den waargenomen. 315,

Vifchrykheit Yan de Gaoenlandfche Zee. 6.

Vlakken

BÉADWYZER.

Vlakken Hoek op Spitsbergen ontdekt. 161.

179.

Vogelen , hunne zeldzaame onderfcheiding
der neften aangemerkt. 154.

Voordeelen door de Hollandfche Vifichery in
een reeks van jaaren aangebragt 2.61. als
mede door de Hamburgers behaalt. 2.68.

Voorlandt v an Spitsbergen befchreeven. 178.

Voortteelhig der Walviffchen aangemerkt.

85.

Vriezen trachten zich in de Groenlandfche
VifTchery in te dringen 185. die by ver¬
drag ingelaaten worden. 188.

XUdarneeming in ’t Ys bezet zynde , 124.
als mede omtrent de Viffchery van
Jan May en Eilandt en hoe 245. Hoeda¬
nig die mede in ’t algemeen voor deVis-
fchery drieleedig dient in acht genomen.

248 tot 252.

Waigat (Spitsberger) van ’t Waigat van Nova
Zejnbla t’onderscheiden. 7 1 *

Waigats van Nova Zembla , of’er een door-
togt te vinden zy , onderzocht 106. blyk-
baare teekenen diesaangaande aangewe¬
zen 106. Martinieres gevoelen, die het
tegendeel beweeren wil 107. dat verdacht
word gehouden ro8. Wat Tsbrands Ides
van deezen doortogt gefchreeven heeft
120. de Heer Witjens gedachten over ’t
zelve onderwerp. m.

Walrujjcn befchreeven 162. waar meed te
vinden , worden met een byzondere
Harpoen gefchooten en met lenffen ge¬
dood. 107.

Walmfiryd te lande, hoedanig ondernomen.

169.

Wakusvangfl , voordeelig door den Com¬
mandeur Ryke Yfe aan d’ ooftkant van
Spitsbergen uitgevoert.,, 170.

IValvïfchaas befchreeven 87. en hoedanig
van aart 88. waar het meed gevonden
word en door den droom fomtyds naar
’t diep water ge voert 88. Grondgewas
waar uit dit aas voorkomt 89. om wat
reden de, Walvifch zich alleen met dit

aas vergenoegen moet en hoe de natuur
van zyne gehalte daar toe alleen eigen
is 89. welk aas meeft met den ftroom om
en omtrent Spitsbergen gedreeven word.

210.

Walvifch Geweji in zyn uitgedrektheit aan¬
gemerkt 123. en door Voorbeelden be¬
paalt. 127.

Walviffchen , onthielden zich eertyds veel
omtrent Spitsbergen 25. 78. wat waar-
fchynlyk hun aas ofvoedfel is 26. Vee-
leriy foorten van deeze Viffchen volgens
gedachten der Schryvers aangemerkt 80,
wervvaarts de Walviffchen hunnen loop
in ’t Voorjaar hebben 86. hoedanig zy
door ’t zwakke Ys , om adem te fchep-
pen , doorbooren konnen 124. Deeze
Viffchen op te vangen ondoenelyk geoor-
deelt en door voorbeelden bevedigt 126.
Moeten des winters noodzaaklyk om ’t
befloten Ys de Noordpool en de Noor-
derlykde Gewedcn ruimen 128. zich die¬
per in Zee en Zuidwaarts begeeven , of
zich omtrent den zoom van ’t ys ont¬
houden 130. Hoedanig deeze Viffchen
van de gedeltheit der gronden , diep¬
ten s en wateren kundig zyn , om hun
gewoon Gewed te vinden 155. Hoe
deeze Viffchen in ’t Ys geweeken zyn,

202.

Walvifch in den Tartarifchen Oceaan gevan¬
gen , in wiens rug een Hollandfche Har¬
poen gevonden. 126.

Walvifchlynen , van wat gebruik in de Vis-
i Ichery. 306.

Walvifch Spek , befchreeven 85. Hoedanig
hier mede in de traankooking gehandelt
word. 318.

Walvifchvangd , wanneer en op wat tyd de
Schepen daar op uitgaan 26. hoe veel te
moeyelyker nu dan eertyds te voltrekken
198, word nu in’t ysgeoeffent 203. Hoe¬
danig in ’t ys dient waargenomen. 321.
Walvifchvlucht nagefpeurt 198. en ’t gevolg
van dienoverwoogen. 205,206,207,212,

213.

JVaterperJftng , hoedanig door den Heer Leeu¬
wenhoek by gelegentheit van 't opwin¬
den

B L A D W Y Z E R.

den van een gezonke Wal vifch betoogt. 83.

Vleier waardigheden in ’t driftig en gatig ys,
en hoe daar in te voorzien 321. in ’t los
ys hoe zich daar in te gedragen. 323.

W eftysvifch , hoe die zich met de Zuidys-
vifch vereenigen kan 131. deeze Vifch
zeer loos om gevangen te worden 141.
zvvaarigheit der onbedreevene Comman¬
deurs die hen in 't Weftys ontmoet 144.
d’onnoozelheit der Weftysviffchen in een
fneedige loosheit verandert , waar door
die nu de openzee fchouwen. 149.

Wefty svijfchery voornamentlyk omtrent Spits¬
bergen te beginnen , vervolgens ’t Jan
Maijen Eilandt , d’ Oudgroenlandfclie Kus¬
ten tot aan de Straat Davis t’ achtervolgen
15-8. Verdere uitgeftrektheit aangemerkt
208. hoedanig plaats en tyd van deeze
Viffchery t’onderfcheiden 209. en wer-
waarts de Vifch dan te vinden, 2ir.

W ibe Janfz. Water , alwaar noch ovcrblyf-
fels van Traankokeryen te zien. 177.

Willem Barentfz. , cerfte ontdekker van
Spitsbergen en wanneer. 67*

W indverkoopery der Yslanders onderzocht.

48,

W mdorigen handel in Traan en Baarden in-
getoomt en hoe. 260.

Witvijfchen befchreeven. 162.

W ormius een naaukeurig onderzoeker der
Noordfchebyzonderheden, 7,yn gevoelen
wegens de Eenhoorns ingevoert 7. in
wiens Kabinet een Schuitje en al dentoe-
ftel der overgevoerde Groenlanders naar
Denemarken word bewaart. 21.

W yde Baay op Spitsbergen ontdekt» lór.

, 179.

Wykneeming der Walviflchen , hoedanig
hier op acht te ge even. 253.

Y. ‘' ' . ]; -

Y j, hoe omtrent Spitsbergen de gefteltheit
is, in acht genomen 75- hoedanig het
door Storm , dooi, wind en droom en
van de Weftzyde van Spitsbergen word af-
gefcheurt. 150.

Yshergen , Ysbrokken , Schotfen en Velden,

veel en vervaarlyk groot omtrent Spits¬
bergen te vinden. 26.70.76.

Yslandt (omtrent) en d’ omleggende Gron¬
den deNoordkaper te vinden. 95-

Yslands Jlrekking befchreeven en door wie
dus genoemt 34. wanneer bevolkt 3$*
aart en gefteltheit van ’t Land de
heete Bronnen en haare zeldzaamheit
befchouwt en befchreeven 36. Zeldzaame
Meeren 39. Hoedanig eertyds dit Ei¬
landt in Landtftreeken was verdeelt 49.
d’ aloude beftiering en regeering door 0-
verheering der Noordfche Koningen ver¬
andert 50. ongebaandheit van ’t Land
5j. Verre gezochte oudheit van 't Eilandt
en d’eerfte bevolkers 56. Verfchcide ge¬
voelens over deeze bevolking 60. d'al¬
oude gelegentheit eenzelvig met het ou¬
de Thule bevonden. 64.

Yslanders , waar in hunnen handel beftaat
47. hunne gewaande Windverkopery
onderzocht , die niet dan op bygeloof
fteunt, en dierhalven word uitgewift 48.
Heidenfche Godsdienft van dien Land-
aart hoedanig die eertyds beftond 50. hun¬
ne, geftalte en aloud gedrag 51. Dicht¬
kunde onder hen en hoe die gehandhaaft
wierd 52. en fabelachtig afgeleid 53. Woo-
ningen deezer Eilanders befchreeven 54.
hunne wyze van Veewyding en waar me¬
de zich dien Landaart geneert 55. hunne
Godtsdienft en Taal. 56.

Ys velden , kleinder onder ’t Land dan in
ruime Zee, en waarom. 77.

Ysvijfchery , heeft het ryzen der gevange Vir-
fchen niet noodig 101. 103. Wanneer
en hoedanig ondernomen en hoe de Sche¬
pen hier op worden uitgeruft 204. beft in ’t
voorjaar aan den Zoom van ’t Ys en, op
hooge graden waargenomen. ‘ 2x3.

Yszont Baay, waar geleegen 178. is aasryk.

in.

r 7 ee , gemaatigder in koude dan ’t Land.

Ï29.

Zeedieren , als Walruften cn Robben , waar¬
om gevangen wierden 163, wat waarde
ï F • die

BLA DWYZER.

die hadden en certyds een ryke vangft den
Viffchers verftrekte. 164.

Zeelandfche Compagnie tot de Groenlandfche
Viffchery mede geo&royeert. 183.

ZeeviJJchery , hoedanig die behandelt wierd.
10b. wanneer ondernomen. 199.

Zetufche Uitkyk , waar op Spitsbergen gelee-
gen 179. daar mede eertyds Traankoke-
ryen zyn ge weeft. 191.

Zeewinden brengen des Winters warmte en
des Zomers koelte by. 136.

Zoom van V Ys, hoe die zich uitftrekt 125.
alwaar de Vifch in ’t voorjaar op hooge
graden aan te treffen is. 213.

Z onswarmte en haare werkzaamheit onder¬
zocht. 134.

Zuid Baay waar eenTraankokery derVriezen,
op Spitsbergen is ge weeft. 19 r.

'Zuidpool , omtrent de zelve naar alle fchyn-
baarheit , mede Zuider Walviffchen te
vinden. _ 127.

Z uidys , hoedanig het bezuiden Spitsbergen
om j met de Vifch tot aan ’t Weftys
komt afzakken 131. In dit Ys eertyds
een voordeelige Viffchery ge weeft 146.

Wyde uitgeftrektheit van ’t Zuidys aan-
geweezen 147. hoedanig aldaar tydig ge¬
komen , een goede vangft aan te treffen
is. 148.

Z uidys. Vifch , hoe die gemeenlyk komt op-
fchieten , en waar aan die te kennen
zy , of met de Weftysvifch t’ onderfchei-
den 140. zyne onbedreeventheit in ’t
Weftys, dat de Zuidysvlooten een goe¬
de Vangft veroorzaakt 141. Hoedanig
deeze Vifch zyne vlucht Ooftelyk neemt
142. Voorbedachte vluchtkoers van de
zelve aangeweezen , zynde om de Ooft
wel ervaaren, maar om de Weft onbe-
dreeven 143. hunne tydige vlucht voor
dekomft der yioot 150. zulks dan niet
als jonge Viffchen worden opgedaan,
die mede naar hun gewoon Geweft wy-
ken. 151.

Zuidzee (in de) op de hoogte van 55 Gra¬
den veele Walviffchen gezien, dat ver-
moedelyk maar Vinviffchen zyn geweeft.

127.

j Zwaard of Zaagvifch befchreeven , een

1 groote vyand van den Wal vifch. 14 v

Drukfeilen, dus te verbeeteren:

Pagina. Regel.

Staat

Lees.

- 29

Verveelde

Verbeelde.

-10

door branden -

door’t branden.'

- 13

Straaten Zee -

Straat en Zee.

Puinfteen

Puimfteen.

- 44

en zich dus.

en dus.

101

wacht men

wachte men.

12,7

- 3 ^

Zom-Gereweft -

Zomer-Geweft.

131

- 30 - ,

fchaarheit

fchaarsheit

131

- 21

hoogte

hooger.

*34

- 34 -

bergachtih

bergachtig.

ï 7 8

- 3

deËngelfeBaay -

een Engelfe Baay

199

. - 4

wierd genoemt
liet

- was.
legt.

«3

m de kantwyzing
onder aan - -

weer laat zien -

meer laat zie».

*19

Noeh

Noch;

D’ overige zullen in ’t leezen niet hinderen.

Eenige Boeken die by den Boekverkoper J. Oofterwyk , ge¬
drukt of in Quantiteit te bekomen , zyn

A M. Merian ^utinaemfcïjefjnfcctcn / met be ïmipben toaer op be 3 dbegebom
ben 3Pn. op ^Impetroal papier, polio.

. .— -oÈucoptfcfje gjnfecten / met be ïirupben toaar op be 3eïbe gebon-

Luiken.

F. Jofephus ^oobfcfte ©ifrorien. polio. befte ©tuft. met ©latenban Luiken.
Rumphius^mboinfcïjelSariteptftamer. polio, met ©laten.

C. de Bruyns ïiïepfen bon? iBofcobien/ ©erflenen Slnbiën. polio, met ©laten.
25 efctj?eibinge ban Spanje en ©o?tugal. polio, met ©laten,
stille be (Creurfpelen ban klooft ban ben ©onbel. 2 beeïen. <©uarto. opJMeutu^ Oe*
ter Cierïpfter en Correcter aï£ olt te boren ©ebjuftt.

Ctefolutten ban Cónfïberatien al$ ooft be J>ecrete ttefolutien / ber Staten ban ©oï-
lanbt/ teatpbe ban’t©enfionatiffdjap ban J.deWitt. 3 beeïen. <©uarto.
P. Marins <£ompïeete ©ictionaire/ pran£en©uit£ en 30 nft$ en pcan$. 2 beeïen.
«©uarto.

IDigKouftige üïitbinbingen ban -ècftoo?fteenen bie niet iSooften. met ©laten, ©ctabo.
j.deRegts H&engelbigten / nieubue ©jtiftVoel een berbe ©ermeerbert. ©ctabo.
«gjnïeibihgtotbe Negotie. <0ctabo.

ï|et Itebenban ben ^paanfcften^tbantnriec. 2 beeïen. met ©laten, ©ctabo.
UragtenbetSttupbenom bie alp Cïjee te ©èïguiften / bienfïig boot een lang <ÖSe3ont
en©?olpft 31 eben. ©ctabo.

En meer andere Bosken, zo als in ’t Frans, Duits en Latyn,

•'

(

• *

* .

Internet Archive Audio

Featured

Top

Images

Featured

Top

Software

Featured

Top

Books

Featured

Top

Video

Featured

Top

Mobile Apps

Browser Extensions

Archive-It Subscription

Save Page Now

Full text of "C. G. Zorgdragers Bloyende Opkomst der Aloude en Hedendaagsche Groenlandsche Visschery"

See other formats